ΙΩΑΝΝΑ ΗΛΙΑΔΗ
Κινδύνους που ξεκινούν από ηλεκτρονικές απάτες και υποκλοπή ταυτότητας και φτάνουν έως τη διαρροή στοιχείων υγείας, τραπεζικών λογαριασμών και προσωπικής αλληλογραφίας αντιμετωπίζουν χιλιάδες φοιτητές και απόφοιτοι του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, μετά την κυβερνοεπίθεση που σημειώθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2024.
Παρότι το περιστατικό είχε γίνει γνωστό από τις πρώτες ημέρες, το ΕΑΠ δεν είχε προχωρήσει σε ουσιαστική ενημέρωση των φοιτητών, παρά τις εκκλήσεις τους – όπως αυτές που εκφράστηκαν με επίσημες επιστολές φοιτητικών ομάδων και μεμονωμένων υποκειμένων των δεδομένων, που ζητούσαν διαφάνεια, ενημέρωση και σαφείς οδηγίες προστασίας.
Πέντε μήνες μετά, και ενώ ήδη έχουν διαρρεύσει 813 GB προσωπικών δεδομένων στο σκοτεινό διαδίκτυο (dark web), το Ίδρυμα έρχεται – με καθυστέρηση και χωρίς απολογητικό τόνο – να παραδεχτεί το μέγεθος και τη σοβαρότητα της διαρροής.
Στοιχεία-σοκ σε αρχεία που κυκλοφορούν στο dark web
Η επίθεση έγινε με κακόβουλο λογισμικό τύπου ransomware και προκάλεσε όχι μόνο τη δυσλειτουργία του συστήματος αλλά και την κρυπτογράφηση μεγάλου μέρους της υποδομής. Παρά τους αρχικούς καθησυχασμούς, η ίδια η ανακοίνωση του ΕΑΠ επιβεβαιώνει ότι τα αρχεία που εκλάπησαν περιείχαν ένα ευρύ φάσμα προσωπικών δεδομένων, μεταξύ των οποίων:
- ΑΦΜ, ΑΜΚΑ, αριθμοί ταυτότητας, υπογραφές, φωτογραφίες
- Προσωπικά στοιχεία επικοινωνίας (διευθύνσεις, τηλέφωνα, email)
- Τραπεζικοί λογαριασμοί και στοιχεία πληρωμών
- Ιατρικά δεδομένα
- Βαθμολογίες, τίτλοι σπουδών, εκπαιδευτικά έγγραφα
- Συμβάσεις, αποφάσεις συλλογικών οργάνων και αλληλογραφία
Όλα τα παραπάνω, σύμφωνα με το ίδιο το Ίδρυμα, έχουν εντοπιστεί στο dark web, με τουλάχιστον 65 GB να έχουν ήδη ανακτηθεί από τρίτους. Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει ποιοι τα έχουν στην κατοχή τους και με τι σκοπούς.
Το ΕΑΠ καθυστέρησε, παρά τις εκκλήσεις
Φοιτητές και απόφοιτοι είχαν εκφράσει, ήδη από τον Νοέμβριο του 2024, την ανησυχία τους για την έκταση της επίθεσης και την αδικαιολόγητη καθυστέρηση στην ενημέρωση. Σε επιστολές τους προς τη διοίκηση ζητούσαν ξεκάθαρες απαντήσεις: ποια δεδομένα είχαν διαρρεύσει, ποιοι είχαν πρόσβαση, και κυρίως, τι ενέργειες έπρεπε να κάνουν για να προστατευθούν.
Πιο συγκεκριμένα, εκατοντάδες φοιτητές από το Δίκτυο Memoria είχαν ζητήσει με την επιστολή τους:
- Ενημέρωση για τα Μέτρα Ασφαλείας Προσωπικών Δεδομένων: Τι ενέργειες γίνονται για την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων. Παράλληλα ζητούσαν πληροφορίες για το ποια στοιχεία έχουν επηρεαστεί, ποια είναι τα επόμενα βήματα, και ποια επιπλέον μέτρα λαμβάνονται για την προστασία από μελλοντικές επιθέσεις.
- Τακτική και Διαφανή Ενημέρωση: Η έλλειψη διαφάνειας και συνεχούς ενημέρωσης προκαλεί μεγάλη αναστάτωση και αβεβαιότητα, τόνιζαν οι φοιτητές και ζητούσαν τακτική και πλήρη επικοινωνία από τη διοίκηση του ΕΑΠ για την πορεία αποκατάστασης των συστημάτων και τις ενέργειες που λαμβάνονται.
Το ΕΑΠ, ωστόσο, περιοριζόταν για μήνες σε γενικόλογες διαβεβαιώσεις περί «ελέγχων ασφαλείας» και «αποκατάστασης των συστημάτων», χωρίς ποτέ να ενημερώσει επισήμως τα υποκείμενα των δεδομένων για την πιθανή έκθεσή τους. Ακόμη και τώρα, η ανακοίνωση κινείται σε θολό πλαίσιο, μιλώντας για «θεωρητικά» εκτεθειμένα δεδομένα και «περιορισμένο» αριθμό θυμάτων, χωρίς καμία δέσμευση ή εγγύηση.
Ευθύνες χωρίς υπεύθυνους
Παρότι το Ίδρυμα ισχυρίζεται ότι κινητοποιήθηκε άμεσα, ενημέρωσε τις αρμόδιες Αρχές και προχώρησε σε μέτρα ενίσχυσης της ασφάλειας, δεν γίνεται καμία αναφορά σε ευθύνες για την ελλιπή προστασία των δεδομένων ή για την καθυστερημένη αντίδραση. Ούτε υπάρχει κάποια πρόβλεψη για αποζημίωση ή στήριξη των θιγόμενων φοιτητών και εργαζομένων που μπορεί να αντιμετωπίσουν συνέπειες από την έκθεση των στοιχείων τους.
Ο κίνδυνος είναι εδώ – Τι προτείνει τώρα το ΕΑΠ στους φοιτητές
Μετά από πέντε μήνες, το ΕΑΠ καλεί όσους ενδέχεται να επηρεάζονται να αλλάξουν τους κωδικούς τους, να προσέχουν για απόπειρες phishing, να μην ανοίγουν ύποπτα email και να παρακολουθούν τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς. Όλα αυτά, την ώρα που η ταυτότητά τους μπορεί να έχει ήδη υποκλαπεί ή τα δεδομένα τους να έχουν πωληθεί σε εγκληματικά δίκτυα.
Η σκιά της συγκάλυψης
Το περιστατικό του ΕΑΠ αποτελεί ένα ακόμα επεισόδιο σε μια διαρκώς διογκούμενη κρίση κυβερνοασφάλειας στο Δημόσιο. Μόνο που αυτή τη φορά, τα θύματα είναι άνθρωποι που εμπιστεύθηκαν σε ένα δημόσιο πανεπιστήμιο τα πιο ευαίσθητα στοιχεία τους – και έλαβαν ως αντάλλαγμα καθυστέρηση, αδιαφάνεια και αποποίηση ευθυνών.
Η διοίκηση του ΕΑΠ καλείται να λογοδοτήσει – όχι μόνο στις Αρχές αλλά και στους ίδιους τους φοιτητές της.
Αναλυτικά η επίσημη ανακοίνωση του ΕΑΠ
Αξιότιμοι/ες κύριοι/ες,
Στο πλαίσιο της υπεύθυνης και διαφανούς ενημέρωσής σας, αναφορικά με την κακόβουλη επίθεση που είχε δεχτεί το Ίδρυμα, από ομάδα κυβερνοεγκληματιών, στις 25/10/2024, θα θέλαμε, αρχικώς, να σας ενημερώσουμε ότι η διερεύνηση του συμβάντος βρίσκεται σε εξέλιξη αλλά με βάση τα έως τώρα ευρήματα είμαστε σε θέση να παρέχουμε νέα ενημέρωση πάνω σε αυτό το θέμα.
Το περιστατικό Στις 25/10/2024 εντοπίσαμε ύποπτη δραστηριότητα στα πληροφοριακά μας συστήματα, η οποία αφορούσε σε μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση. Η επίθεση πραγματοποιήθηκε με λογισμικό τύπου ransomware (ransomware attack), κατά την οποία το κακόβουλο λογισμικό απέκτησε πρόσβαση, με υποκλοπή συγκεκριμένων δικαιωμάτων, στην κύρια υποδομή πληροφορικής και την υποδομή αντιγράφων ασφαλείας και προκάλεσε κρυπτογράφηση του συστήματος διαχείρισης εικονικών μηχανών και δυσλειτουργίες σε δευτερεύοντα συστήματα και στο δίκτυο δεδομένων.
Η κρυπτογράφηση δεν επηρέασε το σύνολο των εφεδρικών αντιγράφων, το οποίο ανακτήθηκε από την υποδομή αντιγράφων ασφαλείας και χρησιμοποιήθηκε, μετά από ενδελεχή έλεγχο ασφαλείας, για την ανάκαμψη των συστημάτων και υπηρεσιών του Πανεπιστημίου. Η έκταση της διαρροής Η επίθεση αυτή είχε ως αποτέλεσμα την περιορισμένη διαρροή προσωπικών δεδομένων. Το μέγεθος των δεδομένων που διέρρευσε ανέρχεται σε 813GB, σύμφωνα με τα έως τώρα στοιχεία μας.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι το συγκεκριμένο μέγεθος αντιπροσωπεύει ένα εξαιρετικά μικρό ποσοστό, σε σχέση με τον συνολικό όγκο δεδομένων που διατηρεί το Ίδρυμα (μεγέθους πολλών terabytes), γεγονός που υποδηλώνει ότι η διαρροή είναι περιορισμένης κλίμακας. Το μέγεθος αυτό μπορεί να συγκριθεί, ενδεικτικά, με τη χωρητικότητα τοπικού δίσκου ενός τυπικού υπολογιστή.
Τα διαρρεύσαντα αρχεία περιείχαν, σύμφωνα με τις έως τώρα ενδείξεις, προσωπικά δεδομένα σε διάφορες μορφές αρχείων (κατά κύριο λόγο doc, pdf, excel). Επιπλέον, το αρχείο που έχει διαρρεύσει βρίσκεται στο σκοτεινό διαδίκτυο (dark web), όπου η πρόσβαση απαιτεί εξειδικευμένες, τεχνικές γνώσεις. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τις έως τώρα αναλύσεις, το συγκεκριμένο αρχείο που διέρρευσε δεν είναι εφικτό, στην παρούσα φάση, να ληφθεί ολόκληρο.
Αυτό που μπορεί να καταστεί διαθέσιμο για λήψη, είναι αρκετά μικρότερο από το αρχικό σύνολο των δεδομένων που υποκλάπηκαν (περίπου 65 GB έχουν ανακτηθεί). Κατηγορίες προσωπικών δεδομένων που ενδεχομένως να διέρρευσαν Το Ίδρυμα προβαίνει σε ενημέρωση σχετικά με τις πιθανές κατηγορίες δεδομένων που ενδέχεται να έχουν επηρεαστεί.
Η αναφορά μας περιλαμβάνει δεδομένα/κατηγορίες δεδομένων που θα μπορούσαν θεωρητικά να έχουν εκτεθεί. Ονοματεπώνυμο, Πατρώνυμο / Μητρώνυμο, Ιδιότητα, Στοιχεία Συγγενών, Υπηκοότητα, Φύλο, Ημερομηνία Γέννησης, ΑΦΜ, ΑΜΚΑ, ΑΜ, ΑΔΤ, Υπογραφή (φυσική), Φωτογραφίες, όνομα χρήστη Δεδομένα Επικοινωνίας (Ταχυδρομική Διεύθυνση, Αριθμός τηλεφώνου (σταθερό & κινητό), Διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (προσωπική & ιδρύματος), ηλεκτρονική αλληλογραφία) Ακαδημαϊκά και Εκπαιδευτικά Δεδομένα & Τίτλοι Σπουδών (Βαθμολογίες και επιδόσεις, Τίτλοι σπουδών, Βεβαιώσεις σπουδών) Δεδομένα Υγείας Οικονομικά Δεδομένα (IBAN, στοιχεία τιμολόγησης, στοιχεία πληρωμής δαπάνης) Δεδομένα Επαγγελματικής & Ερευνητικής Δραστηριότητας (Βιογραφικό σημείωμα, ερευνητικό / επαγγελματικό / διδακτικό / συγγραφικό έργο) Δεδομένα Αποφάσεων Συλλογικών Οργάνων, αποφάσεις επιτροπών Δεδομένα Συμβάσεων, Αναδόχων & Προσφορών
Ωστόσο, βάσει των μέχρι τώρα διαθέσιμων ενδείξεων και της συνεχιζόμενης έρευνας, η πραγματική διαρροή φαίνεται να περιορίζεται σε σαφώς μικρότερο εύρος δεδομένων.
Το Ε.Α.Π. εφάρμοσε όλα τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσει την ελάχιστη, δυνατή διαρροή ενώ παράλληλα, συνεργάστηκε, άμεσα, με την Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας, τη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος και την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Πιο συγκεκριμένα: Από την πρώτη στιγμή του συμβάντος (25/10/2024) ενημερώθηκε τόσο η Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας όσο και η Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Η ενημέρωση είναι συνεχής.
Γνωστοποιήθηκε, έγκαιρα, το περιστατικό στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ). Η αρχική δήλωση επικαιροποιείται ανάλογα με τα δεδομένα. Δημιουργήθηκε Ομάδα Διαχείρισης Περιστατικού. Οι Τεχνικές Υπηρεσίες του Ιδρύματος, σε συνεργασία με εξειδικευμένη εταιρεία, προέβησαν, άμεσα, σε όλες τις ενέργειες για την αντιμετώπιση του περιστατικού και τον περιορισμό των επιπτώσεών του. Πιο συγκεκριμένα, την ίδια ημέρα (25/10/2024), έγινε απομόνωση του συμβάντος (διακοπή λειτουργίας των συστημάτων που επηρεάζονται). Ενημέρωση των υποκειμένων των δεδομένων και παροχή ενδεικτικών οδηγιών για την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων.
Ενίσχυση της ευαισθητοποίησης του ακαδημαικού και διοικητικού προσωπικού σχετικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων και τους κινδύνους από κυβερνοεπιθέσεις. Ετοιμασία προκήρυξης για ενίσχυση της Τεχνικής Υπηρεσίας με επιπρόσθετο εξειδικευμένο προσωπικό. Κατατέθηκε μηνυτήρια αναφορά κατά αγνώστου και κατά παντός υπευθύνου για την κακόβουλη επίθεση.
Έχουν, ήδη, τεθεί σε εφαρμογή στοχευμένα μέτρα ενίσχυσης της ασφάλειας των πληροφοριακών μας συστημάτων ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη μία συνολική αναβάθμιση της υποδομής μας, η οποία περιλαμβάνει την ενίσχυση των υφιστάμενων μηχανισμών προστασίας και την προσθήκη επιπρόσθετων δικλίδων ασφαλείας. Για λόγους ασφαλείας, οι ακριβείς, τεχνικές ενέργειες που έχουν, ήδη, ληφθεί ή προγραμματιστεί να πραγματοποιηθούν δε μπορούν να δημοσιοποιηθούν.
Μία διαρροή δεδομένων μπορεί να έχει πιθανές συνέπειες για τα υποκείμενα των δεδομένων, όπως: Στοχευμένες επιθέσεις ηλεκτρονικού ψαρέματος (phishing). Απόπειρες απάτης, μέσω email ή τηλεφώνου. Ενδεχόμενη, μη εξουσιοδοτημένη χρήση προσωπικών πληροφοριών που μπορεί να οδηγήσουν σε απάτες και κακόβουλη χρήση αυτών των προσωπικών πληροφοριών από επιτήδειους ή εγκληματίες. Κατάχρηση των δεδομένων για δημιουργία ψεύτικων λογαριασμών ή πλαστογραφία στοιχείων.
Διαρροή πληροφοριών που μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική μηχανική (social engineering). Κακόβουλη χρήση των πληροφοριών, με στόχο απάτη (κυρίως οικονομική). Στόχευση για ανεπιθύμητη διαφήμιση ή ανεπιθύμητες κλήσεις (spam). Παραβίαση της ιδιωτικής ζωής, μέσω ενδεχόμενης διαρροής προσωπικών δεδομένων σε μη εξουσιοδοτημένα άτομα ή φορείς. Υποκλοπή ταυτότητας (identity theft) και χρήση των προσωπικών στοιχείων για δόλιες δραστηριότητες.
Σημειώνεται ότι ο πιθανός αριθμός των εμπλεκόμενων υποκειμένων φαίνεται να είναι, αισθητά, περιορισμένος ενώ και οι κατηγορίες των δεδομένων που ενδέχεται να έχουν διαρρεύσει είναι, σημαντικά, λιγότερες από όσες αναφέρονται. Παρ’ όλα αυτά, συνιστούμε σε όλους τους ενδιαφερόμενους να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα προστασίας, διασφαλίζοντας τα δικαιώματά τους ως υποκείμενα δεδομένων. Με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις προστασίας αλλά και ενισχύουν, ενεργά, την ιδιωτικότητά τους. Μέτρα προστασίας για τα υποκείμενα των δεδομένων
Για την προστασία σας, σας συνιστούμε να ακολουθήσετε τις εξής οδηγίες: Αλλάξτε, άμεσα, τους κωδικούς πρόσβασης στους λογαριασμούς σας (ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και υπηρεσιών μητρώου). Συνιστάται η χρήση ενός μοναδικού και ισχυρού κωδικού, με τουλάχιστον 10 χαρακτήρες που να περιλαμβάνει συνδυασμό κεφαλαίων και πεζών γραμμάτων, αριθμών και συμβόλων. Επιπλέον, προτείνεται η τακτική αλλαγή του κωδικού, ιδανικά κάθε έξι μήνες. Αποφύγετε τη χρήση του ίδιου κωδικού πρόσβασης σε πολλαπλές υπηρεσίες. Να είστε προσεκτικοί με emails ή τηλεφωνικές κλήσεις που ζητούν προσωπικά στοιχεία ή οικονομικές πληροφορίες. Μην ανοίγετε συνδέσμους και μην κατεβάζετε συνημμένα από άγνωστες ή ύποπτες πηγές.
Παρακολουθείτε τις συναλλαγές σας για τυχόν μη εξουσιοδοτημένες κινήσεις και ενημερώστε, άμεσα, την τράπεζά σας, σε περίπτωση ύποπτης δραστηριότητας. Χρησιμοποιήστε λογισμικό προστασίας από κακόβουλο λογισμικό και διατηρήστε το ενημερωμένο. Περιορίστε τη δημοσίευση προσωπικών πληροφοριών σε δημόσιες πλατφόρμες και κοινωνικά δίκτυα. Ρυθμίστε ειδοποιήσεις για ύποπτες συνδέσεις ή δραστηριότητα στους λογαριασμούς σας. Ενημερώστε, άμεσα, τον πάροχο υπηρεσιών σας εάν παρατηρήσετε ύποπτη δραστηριότητα σε προσωπικούς ή επαγγελματικούς σας λογαριασμούς.
Σε περίπτωση που αρχίσετε να λαμβάνετε ανεπιθύμητες, εμπορικές κλήσεις, εξετάστε την πιθανότητα εγγραφής σας, μέσω των σχετικών, νόμιμων διαδικασιών στο μητρώο της παρ. 2, άρθρου 11, Ν. 3471/2006. Σε περίπτωση που λαμβάνετε ενοχλητικά, διαφημιστικά email, μηνύματα ή μηνύματα τα οποία δε σχετίζονται με την εκπαιδευτική διαδικασία στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις που σας έχουν δοθεί από το Ε.Α.Π., παρακαλούμε να τα γνωστοποιείτε στο Γραφείο Δικτυακών και Πληροφοριακών Υπηρεσιών, προωθώντας τα εν λόγω μηνύματα στην email διεύθυνση Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε., έτσι ώστε να λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα.
Η ανάκτηση, η ταξινόμηση και η ανάλυση των σχετικών αρχείων αποτελούν διαδικασίες που απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις και τεχνικά προηγμένες μεθόδους. Λόγω της τεχνικής φύσης και την πολυπλοκότητας αυτών των διαδικασιών και της ανάγκης συμμόρφωσης με το νομικό πλαίσιο περί προστασίας προσωπικών δεδομένων, η πλήρης διερεύνηση μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα.
Θα θέλαμε να τονίσουμε ότι το Ε.Α.Π. συνεργάζεται, πλήρως, με τις αρμόδιες, εποπτικές αρχές, παρέχοντας κάθε απαιτούμενη πληροφόρηση και διευκόλυνση, στο πλαίσιο της διερεύνησης του περιστατικού, σε πλήρη συμμόρφωση με το ισχύον, νομικό και κανονιστικό πλαίσιο. Δεδομένου ότι το ψηφιακό περιβάλλον είναι δυναμικό και συνεχώς εξελισσόμενο, με νέες προκλήσεις και τεχνολογικές μεταβολές που επηρεάζουν, άμεσα, τις απαιτήσεις κυβερνοασφάλειας, το Ε.Α.Π. δεσμεύεται να διατηρεί ένα διαρκώς, επικαιροποιημένο και προσαρμοσμένο στις συνθήκες πλαίσιο προστασίας, με στόχο τη μέγιστη, δυνατή διασφάλιση της ακεραιότητας, της διαθεσιμότητας και της εμπιστευτικότητας των δεδομένων των χρηστών μας.
Με εκτίμηση, Σεραφείμ Καραϊσκάκης Υπεύθυνος Προστασίας Δεδομένων (DPO)
Πηγή: documentonews.gr
