Αν και δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, όλοι στο παραθαλάσσιο θέρετρο Κόστα Μπράβα της Καταλονίας συμφωνούν πως εδώ και δεκαετίες η παραλία μικραίνει ολοένα και περισσότερο.
Το φαινόμενο του «θανάτου των παραλιών» παρατηρείται και αλλού. Κατά τους ειδικούς οφείλεται στο γεγονός ότι οι ακτές χτίζονται ακριβώς μέχρι την παραλία: σε μία ακτογραμμή που δεν έχει χτιστεί, η παραλία μετακινείται σταδιακά προς την ενδοχώρα – κάτι που είναι όμως αδύνατον όταν υπάρχουν κτίσματα δίπλα στη θάλασσα.
«Οι παραλίες που παραμένουν ανέγγιχτες μπορούν να προσαρμοστούν πολύ εύκολα στην κλιματική αλλαγή, μιας και είναι σε θέση να… αποτραβηχτούν και να ανυψωθούν, όταν ανεβαίνει η στάθμη της θάλασσας», εξηγεί η Φρανσέσκα Ρίμπας από το Πανεπιστήμιο Politècnica de Catalunya στη Βαρκελώνη. Όταν όμως η παραλία δεν μπορεί να μετακινηθεί επειδή έχει πάνω της τόνους τσιμέντου, τότε απλώς εξαφανίζεται.
Οι αμμόλοφοι των παραλιών μετατρέπονται σε παραλιακούς πεζοδρόμους – και αυτό αποτελεί μεγάλο πρόβλημα κατά την ειδικό, επειδή έτσι περιορίζεται η δυνατότητα των παραλιών να προσαρμόζονται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, με αποτέλεσμα πέραν των άλλων να μεγαλώνει και ο κίνδυνος πλημμύρας.
Το μέλλον μοιάζει δυσοίωνο
Το ίδιο συμβαίνει και σε παραλίες άλλων χωρών, όπως στις ΗΠΑ, την Τουρκία, τη Βραζιλία ή την Αυστραλία. Και το πρόβλημα επιβαρύνεται φυσικά και από την κλιματική αλλαγή – σύμφωνα με μελέτη του επιστημονικού περιοδικού Nature Climate Change «μέχρι το τέλος του αιώνα ενδέχεται να έχει εξαφανιστεί το 50% των αμμουδερών παραλιών παγκοσμίως».
Όπως τονίζει και η Ρίμπας, βασιζόμενες σε δορυφορικές εικόνες οι διεθνείς μελέτες έχουν δείξει πως μεταξύ 1984 και 2015 επηρεάστηκε από τη διάβρωση το 25% των παραλιών παγκοσμίως. Το Χαρτογραφικό και Γεωλογικό Ινστιτούτο της Καταλονίας (ICGC) έχει επίσης διαπιστώσει πως μεταξύ 1956 και 2019 το 65% των παραλιών της Καταλονίας (δηλαδή 319 από τις 489 παραλίες) έχει συρρικνωθεί.
Το δράμα των παραλιών της Καταλονίας
«Μία από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι το Μονγκάτ, η παραλία του οποίου έχει χάσει το 90% της άμμου της», επισημαίνει η Greenpeace. Έπειτα από μία μεγάλη καταιγίδα την άνοιξη η κατάσταση ήταν τόσο άσχημη, ώστε η πόλη της Καταλονίας εξέτασε ακόμη και το ενδεχόμενο να ακυρώσει τη θερινή σεζόν. «Δεν είχαμε πια χώρο ούτε για την καρέκλα του ναυαγοσώστη», δήλωσε προσφάτως η Τάνια Γκονζάλες, δημοτική σύμβουλος για το περιβάλλον, στην εφημερίδα El Periódico.
Σήμερα η παραλία είναι μία λωρίδα πλάτους δύο μέτρων – παρ’ ότι πριν από δέκα χρόνια είχε ακόμη 50 μέτρα πλάτος. «Αναγκαστήκαμε να κλείσουμε όλα τα beach bars», λέει ο δήμαρχος Αντρέου Αμπσίλ.
Οι επιπτώσεις του «θανάτου των παραλιών»
Η διάβρωση των ακτών έχει ανησυχητικές επιπτώσεις. Όπως και στην υπόλοιπη Ισπανία, έτσι και στην Καταλονία ο τουρισμός αποτελεί μία από τις σημαντικότερες πηγές εσόδων – και η τουριστική βιομηχανία είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τις παραλίες. Την ίδια στιγμή κινδυνεύει και ένα «υπερπολύτιμο οικοσύστημα», υπογραμμίζει η Ρίμπας, προσθέτοντας πως «οι παραλίες είναι και οι καλύτεροι προστάτες από τις καταιγίδες». Εάν η παραλία μίας πόλης πάψει απλώς να υπάρχει, «τότε οι καταιγίδες θα έχουν πολύ πιο καταστροφικές συνέπειες».
Πολλοί Ισπανοί αρνούνται να παρακολουθούν τις παραλίες τους να πεθαίνουν με σταυρωμένα τα χέρια. Έτσι, κινητοποιούνται και οργανώνουν δράσεις ενημέρωσης και διαμαρτυρίας, ώστε να ευαισθητοποιήσουν και άλλους συμπολίτες τους – τον Αύγουστο η οργάνωση SOS Costa Brava ανέβασε για παράδειγμα μία παράσταση σε ένα ανοιχτό θέατρο κοντά στην Πλάτγια ντ’ Άρο με θέμα τις οικολογικές επιπτώσεις της ανεξέλεγκτης οικοδόμησης κτηρίων. Σε πολλές περιοχές της Ισπανίας το σχετικό κανονιστικό πλαίσιο αυστηροποιείται – αν και ενίοτε οι κατασκευές συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό, ακόμη και παράνομα.
Ο Πάουλ Μπος, αντιπρόεδρος της SOS Costa Brava, τονίζει σε συνέντευξή του με το Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων πως ο αδιάκοπος αγώνας έχει αποδώσει ήδη καρπούς. «Χάρη στις προσπάθειές μας εγκρίθηκε ένα αστικό σχέδιο για την Καταλονία, το οποίο προστατεύει διάφορες φυσικές περιοχές που επρόκειτο να καταστραφούν». Την ίδια στιγμή όμως σχεδιάζεται και η κατασκευή συνολικά 40.000 νέων διαμερισμάτων και ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων σε 22 δήμους της Κόστα Μπράβα, «κάτι που θα έχει πολύ αρνητικές συνέπειες για την ακτογραμμή και τη θάλασσα».
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος της αριστερής κυβέρνησης στη Μαδρίτη, το οποίο είναι αρμόδιο για την προστασία των ακτών, μεριμνά για την υλοποίηση δεκάδων έργων συνολικών επενδύσεων ύψους 250 εκατομμυρίων ευρώ. Υπό τον φόβο της απώλειας μέρους των δημοσίων εσόδων όμως οι περιφερειακές αρχές συχνά είτε παρεμποδίζουν είτε καθυστερούν την υλοποίηση των έργων.
Τι λύσεις υπάρχουν; Μέχρι στιγμής οι αρχές προσπάθησαν να φέρουν άμμο από τη Σαχάρα και να τη ρίξουν σε ορισμένες ακτές – μία λύση που φαίνεται όμως τόσο κοστοβόρα όσο και μη βιώσιμη. Η ανέγερση προστατευτικών δομών, όπως είναι για παράδειγμα οι κυματοθραύστες, βοηθούν από την άλλη πλευρά μόνο βραχυπρόθεσμα.
Μήπως ήρθε η ώρα για ορισμένα αντιδημοφιλή μέτρα;
Η Ρίμπας βλέπει μονάχα μία διέξοδο: «Πρέπει να επιστρέψουμε στη θάλασσα ό,τι της πήραμε». Η μαγική λέξη: “Renaturierung”, δηλαδή «φυσική αποκατάσταση», ένας όρος που αποδίδει την επιστροφή των πραγμάτων στη φυσική τους κατάσταση. «Πρέπει να φτιάξουμε και πάλι τους αμμολόφους που υπήρχαν αρχικά και εφ’ όσον χρειάζεται να ξηλώσουμε τους παραλιακούς πεζοδρόμους και να τους βάλουμε πιο μακριά από την παραλία – όσο αντιδημοφιλή και αν είναι αυτά τα μέτρα», λέει η ειδικός. Αυτό δοκιμάζουν ήδη δύο καταλανικοί δήμοι, η Βιλασέκα και το Καλαφέλ.
Η παράσταση “Οιδίπους Τύραννος” που απέσπασε θερμές κριτικές από κοινό και κριτικούς και τιμήθηκε με το Βραβείο «Κάρολος Κουν» από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών επαναλαμβάνεται για δεύτερη χρονιά!
Ο Θανάσης Σαράντος με μία ομάδα εκλεκτών ηθοποιών αναμετρώνται με το συγκλονιστικό έργο του αρχαίου ελληνικού δράματος, επιχειρώντας να φωτίσουν τις αναλογίες του με το σήμερα.
Υπόθεση:
Ο Οιδίποδας, βασιλιάς της Θήβας, αναλαμβάνει να βρει τον δολοφόνο του Λαΐου ο οποίος, σύμφωνα με τον χρησμό, είναι υπεύθυνος για τον φοβερό λοιμό που έχει πλήξει την πόλη του. Στην πορεία, ανακαλύπτει πως όχι μόνο είναι ο ίδιος ο φονέας του προηγούμενου βασιλιά της Θήβας, αλλά και ο δολοφόνος του πατέρα του και σύζυγος της μητέρας του. Έπειτα από αυτή την αποκάλυψη της τραγικής αλήθειας, η Ιοκάστη απαγχονίζεται και ο Οιδίποδας αυτοτυφλώνεται.
Ο Σοφοκλής στο πρόσωπο του Οιδίποδα σκιαγραφεί έναν βασιλιά στα όρια της αλαζονείας, τυφλωμένο από το «εγώ» και την υπέρμετρη πίστη του στη δύναμη της λογικής –λόγοι ικανοί να τον οδηγήσουν στην ύβρη και από εκεί στην πτώση–, και την ίδια στιγμή έναν άνθρωπο γυμνό, μόνο απέναντι στο αναπάντητο υπαρξιακό ερώτημα: «ποιος είμαι;». Ο «Οιδίπους Τύραννος» δείχνει εύστοχα την ικανότητα του ανθρώπου να διαχειρίζεται, στην πορεία των αιώνων, όλα τα δεινά που αποδόθηκαν σε πλανητική ανισορροπία ή θεϊκή τιμωρία, αλλά στην πραγματικότητα προκλήθηκαν λόγω της ανθρώπινης πλεονεξίας και ματαιοδοξίας.
Σκηνοθετικό σημείωμα:
Ο Θανάσης Σαράντος σημειώνει: «Δύσκολα μπορεί ν’ αμφισβητηθεί το πόσο επίκαιρη είναι η τραγωδία “Οιδίπους Τύραννος” για τη χώρα μας την περίοδο που διανύουμε. Είναι η τραγωδία της Γνώσης και της αυτογνωσίας. Τα πάθη που διαδραματίζονται στη σκηνή, τα εγκλήματα, τα μίση και οι αυτοκαταστροφές είναι σημερινά. Ο λαός, οργανωμένα ή ανοργάνωτα, ως σύγχρονος Χορός αρχαίας τραγωδίας, επιζητά τη θεραπεία αλλά και την αλήθεια. Απαιτεί διαφάνεια και δικαιοσύνη στις αποφάσεις, σωτηρία από το μίασμα της χώρας πριν την ολική καταστροφή. Η προσωπικότητα του Οιδίποδα ανταποκρίνεται απόλυτα, και σε όλες της τις λεπτομέρειες, στο πρότυπο του ηγέτη που όμως ολισθαίνει προς τον αυταρχισμό στην προσπάθειά του να φτάσει με κάθε προσωπικό τίμημα στην τρομερή αποκάλυψη της αλήθειας».
Ταυτότητα παράστασης Οιδίπους Τύραννος, του Σοφοκλή
Προβλήματα δημιουργεί και στην Ιταλία η άφιξη πολύ μεγάλου αριθμού τουριστών τον Αύγουστο, με τις αρχές να λαμβάνουν μέτρα όπως….περιορισμό των selfies.
Συγκεκριμένα, θεσπίζονται κανόνες για τον περιορισμό των εν λόγω λήψεων ώστε να μην δημιουργείται συνωστισμός από πεζούς στους δρόμους, αφού οι πολλοί επισκέπτες που σταματούν για φωτογραφίες μπλοκάρουν την κυκλοφορία.
Παράλληλα λαμβάνονται αυστηρά μέτρα και για τον αριθμό των ανθρώπων στις παραλίες.
Η Ιταλία όπως και άλλες χώρες, αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω του υπερτουρισμού γεγονός που επηρεάζει τόσο την καθημερινότητα των κατοίκων όσο και την ποιότητα των διακοπών των επισκεπτών.
O ζωγράφος Χρήστος Παλλαντζάς δημιούργησε και παρουσιάζει για πρώτη φορά έργα με θέμα τη Ναύπακτο και την ιστορία της ευρύτερης περιοχής. Με την επιστράτευση πολλών στρώσεων χρώματος, τα μνημεία της πόλης χάνονται στην αχλή του χρόνου.
Ο παραθαλάσσιος οθωμανικός πυργίσκος, χαμένος στην πρωινή ομίχλη, μπορεί να είναι κάτι που είδε σήμερα ο ζωγράφος, όμως αν μισοκλείσουμε τα μάτια ίσως διακρίνουμε τον φρουρό που φυλά σκοπιά, κρατώντας το τόξο του. Ίσως πάλι τα τείχη με τις δαντελωτές πολεμίστρες να μην ανήκουν μόνο στην καστροπολιτεία της Ναυπάκτου, αλλά να είναι μια αναφορά σε όλα τα μεσαιωνικά, οθωμανικά και ενετικά τείχη που στολίζουν τις ακτές της Μεσογείου.
Στις διαδρομές του κατά μήκος του Κορινθιακού από Αθήνα προς Ναύπακτο, αλλά και σε άλλα ταξίδια του στην Πελοπόννησο, τη Φωκίδα και την Αιτωλοακαρνανία φυλακίζει με τα μάτια του, όχι τόσο το τοπίο αυτό καθαυτό, όσο την αίσθηση που ο ανοιχτός ορίζοντας αφήνει μέσα του, και με τα μάτια της ψυχής αποτυπώνει στο τελάρο τα χαρακτηριστικά σημεία αναφοράς ενός τόπου σε μια άχρονη διάσταση. Πορτοκαλί του καδμίου, λευκό του μόλυβδου, μπλε του κοβάλτιου και άλλα χημικά στοιχεία, επιστρατεύονται για να καταδείξουν το πέρασμα του χρόνου ή μια στιγμή του.
Η Ναύπακτος μετά από μια καταιγίδα, η θάλασσα του Κορινθιακού όταν ο ήλιος έχει δύσει, η Ακρόπολη λουσμένη στο αττικό φως. Με τα δάχτυλά του σκαλίζει το χρώμα, το δουλεύει και το στρώνει, μέχρι να νιώσει ότι η επιφάνεια του καμβά έχει ζωντανέψει και αποπνέει την αύρα του νερού, το κύκλωμα του κεραυνού, την ένταση του καυτού ήλιου.
Η έκθεση «Τόπος & Μύθος» διοργανώνεται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδος και τα Σύγχρονα Εκπαιδευτήρια Κοτρώνη και θα διαρκέσει έως τις 28 Σεπτεμβρίου.
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Απογευματινός ορίζοντας, λάδι σε καμβά, 100 x 150 cm
Αιφνιδιαστικά κατέβηκε σήμερα η ιστοσελίδα 2020mag.gr από τον ιδρυτή του Αντώνη Παπαβομβολάκη. Όπως γράφει η σελίδα “έκλεισε τον κύκλο της”. Ωστόσο οι συνεργάτες της σελίδας, 9 δημοσιογράφοι, ανακοίνωσαν πως σύντομα θα επανέλθουν με τα θέματα τους σε άλλη ιστοσελίδα. Όπως γράφουν σε κείμενο τους face book στις προσωπικές τους σελίδες στο οι Σοφοκλής Αρχοντάκης, Maria Galati, Ilias Gerontopoulos, Maria Kefala, Σπύρος Κυριάκης, Mattheos Leonidas, Dimitris Papavomvolakis και Μαρία Ράντου: ” Με αμηχανία και άπειρη θλίψη, θέλουμε να σας ενημερώσουμε ότι το 20/20 Μagazine δεν βρίσκεται πια στον διαδικτυακό αέρα. Το μαύρο, στον χώρο μας, μέχρι σήμερα το είχαμε δει στην ΕΡΤ και πρόσφατα στην Αυγή. Σκοτεινές στιγμές στον Τύπο που σχολιάσαμε πολλές φορές στο 20/20. Οι λεπτομέρειες της εξέλιξης είναι στη διάθεση όποιου αναγνώστη, συνεργάτη και συναδέλφου τις θελήσει. Αυτά είναι άσχημα νέα. Υπάρχουν όμως και καλά. Θα σας υποδεχτούμε, σύντομα, στο νέο μας εγχείρημα. Συνεχίζοντας τη δουλειά μας, όπως γνωρίζουμε και αγαπάμε να την κάνουμε”.
Μετά από μια χρονιά γεμάτη από την συγκίνηση και το θερμό χειροκρότημα του θεατρόφιλου κοινού, «Το αγόρι με τις δυο καρδιές», το θεατρικό έργο των Αφγανών αδελφών Αμίρι, σε θεατρική προσαρμογή του Φιλ Πόρτερ, συνεχίζει την πορεία του και τον επόμενο χειμώνα. Μετακομίζει στο φιλόξενο ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΣΙΛΑΚΟΥ όπου θα παίζεται Κυριακή, Δευτέρα και Πέμπτη. Τη σκηνοθεσία της παράστασης (που πέρσι ανέβηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα) υπογράφει ο Τάκης Τζαμαργιάς και την πρωτότυπη μουσική ο Μίλτος Πασχαλίδης σε στίχους Ελένης Φωτάκη.
Το έργο:
Πρόκειται για την αληθινή ιστορία μίας οικογένειας προσφύγων – αυτής των συγγραφέων – που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους για να γλιτώσουν από τις διώξεις των Ταλιμπάν, όταν η δασκάλα μητέρα υπερασπίζεται τα δικαιώματα των μαθητριών της στο σχολείο όπου διδάσκει. Η οικογένεια Αμίρι αντιμετωπίζει ένα ακόμη, εξαιρετικά σημαντικό πρόβλημα, καθώς το μεγαλύτερο παιδί της έχει γεννηθεί με μια σοβαρή καρδιοπάθεια και χρειάζεται επέμβαση σε εξειδικευμένο, ευρωπαϊκό νοσοκομείο.
Ο δρόμος της προσφυγιάς είναι γεμάτος δυσκολίες, δυσάρεστα γεγονότα και μεσάζοντες που τους εκμεταλλεύονται στυγνά. Ταυτόχρονα είναι ένας δρόμος γεμάτος από την αγάπη που νιώθουν ο ένας για τον άλλον και από αναπάντεχες στιγμές χαράς. Καθώς παρακολουθούμε την διαδρομή τους από την μια χώρα στην άλλη και βλέπουμε τους ήρωές μας άλλοτε στοιβαγμένους, άλλοτε φυλακισμένους σε αφιλόξενες δομές, σχεδόν πάντα φοβισμένους και ανασφαλείς για την επόμενη μέρα, ανακύπτουν σοβαροί προβληματισμοί: πόσο «πολιτισμένη» είναι η σύγχρονη παγκόσμια κοινωνία απέναντι στην προσφυγιά και την ασθένεια; Και πως μπορεί μια οικογένεια να διαχειριστεί την απώλεια: της πατρίδας, της περιουσίας, πολύ περισσότερο – της ανθρώπινης ζωής;
Όμως, η ιστορία της οικογένειας Αμίρι δεν είναι μόνο μια αφήγηση δυστυχίας και κατατρεγμού. Οι φίλοι μας τα καταφέρνουν, τα παιδιά σπουδάζουν και προκόβουν στην καινούργια τους πατρίδα. “Το αγόρι με τις δυο καρδιές” γίνεται έτσι μια πολύ ιδιαίτερη, συγκινητική, ανθρώπινη ιστορία ελπίδας, θάρρους, εμπιστοσύνης και αγάπης. Μια ιστορία που αξίζει να δουν (και να ξαναδούν) μικροί και μεγάλοι.
Σημείωμα του σκηνοθέτη:
Εκεί που λες πως η παράσταση έκανε τον κύκλο της μια ολόκληρη χρονιά και γιατί να την επαναλάβεις, αμέσως σε κατακλύζουν οι εντυπώσεις από τις ατέλειωτες συζητήσεις, που γίνονταν σχεδόν μετά από κάθε παράσταση με τους θεατές, κυρίως εφήβους και νέους. Κι ενώ δε φτιάχτηκε αποκλειστικά για αυτούς, η ανταπόκρισή τους μας οδηγεί να εμβαθύνουμε ακόμα περισσότερο στα σημεία εκείνα της ιστορίας που αποσκοπούν στην προσπάθεια ψυχικής ενδυνάμωσης και αλλαγής βλέμματος.
Η αληθινή περιπέτεια της αφγανικής οικογένειας Αμίρι, γραμμένη από τους ίδιους τους ήρωες της, μεταφερμένη στη σκηνή, δεν επιτρέπει ούτε συγκάλυψη ούτε ωραιοποίηση της πραγματικότητας και απαιτεί χειροποίητη σκηνική αντιμετώπιση. Έτσι μόνο μπορεί και θέτει ερωτήματα, όπως:
Πόσα αποθέματα ανθρωπιάς σου απομένουν όταν διώκεσαι πολιτικά από τη χώρα σου και από τη μια στιγμή στην άλλη ξεπουλάς ότι έχεις και δεν έχεις για να σωθείς;
Πόσες κακουχίες, στερήσεις, αποκλεισμούς μπορείς να αντέξεις για την πολυπόθητη Ιθάκη σου;
Πόση ανθρωπιά και ευαισθησία να διατηρήσεις μέσα στην αβεβαιότητα και την απειλή του αβέβαιου ταξιδιού σου;
Πόσος τρόμος υπάρχει, όταν μέσα σε είκοσι δευτερόλεπτα, όσο χρειάζεται για να δέσεις τα κορδόνια των παπουτσιών, ή θα σταθείς τυχερός και θα σωθείς ή άτυχος και θα χαθείς;
Τι μπορεί να σημαίνει για σένα και τους γύρω σου να σαι πρόσφυγας και να περιπλανιέσαι με σοβαρά προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες;
-Τάκης Τζαμαργιάς
Από το βιβλίο στο θέατρο:
Το βιβλίο των Χάμεντ & Χεσαάμ Αμίρι γράφτηκε το 2018, ενώ εκδόθηκε το 2020 σημειώνοντας εκδοτική και θεατρική επιτυχία. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2022 στο Wales Millennium Centre- σε θεατρική προσαρμογή του Phil Porter – ενώ ένα μήνα αργότερα, παρουσιάστηκε στο National Theatre του Λονδίνου. Και στις δύο θεατρικές σκηνές, το έργο εισέπραξε διθυραμβικές κριτικές.
Οι κάτοικοι της περιοχής καταγγέλλουν τον δήμο για εμπορευματοποίηση και τσιμεντοποίηση του χώρου. ● Ο σχεδιασμός κοπής αιωνόβιων δέντρων που θα διώξει και τα άγρια πτηνά που ζουν στην περιοχή και η μετατροπή σε... πολυκατοικία του ιστορικού μαγαζιού «Χάραμα» όπου τραγουδούσαν η Μπέλλου και ο Τσιτσάνης.
Διαμάχη μεταξύ του δήμου και κατοίκων έχει προκαλέσει η σχεδιαζόμενη ανάπλαση του πάρκου του Σκοπευτηρίου Καισαριανής που στην πραγματικότητα αποτελεί μέρος ενός διπλού έργου σε συνδυασμό με αυτό της ανάπλασης της κεντρικής πλατείας της Καισαριανής.
Για τον Δήμο Καισαριανής με την ανάπλαση του Σκοπευτηρίου, που τη χαρακτηρίζει εμβληματικό έργο, θα επιτευχθεί η διατήρηση όλων των ιδιαίτερων –ιστορικά, περιβαλλοντικά, αρχιτεκτονικά, πολιτιστικά– στοιχείων του χώρου και με την ολοκλήρωσή της ο χώρος θα παρέχει υψηλής ποιότητας υποδομές, θα είναι ελεύθερος για τους κατοίκους, ενώ θα ανανεωθεί το πράσινο. Αντίθετα, η «Συνέλευση κατοίκων Καισαριανής και πέριξ για την υπεράσπιση του Σκοπευτηρίου» καταγγέλλει τον αρχικό σχεδιασμό για την κοπή 40 δέντρων, υποστηρίζει ότι η υλοποίηση του έργου θα οδηγήσει στην εμπορευματοποίηση και δηλώνει ότι θα σταθεί απέναντι σε όποια ανάπλαση γίνει χωρίς σεβασμό στον χώρο, τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του και την ίδια τη γειτονιά.
Εκοψαν υγιή κυπαρίσσια
Η πρώτη έντονη αντίδραση κατοίκων ενάντια στη σχεδιαζόμενη ανάπλαση εκδηλώθηκε στις 20 Μαΐου, όταν ο Δήμος Καισαριανής προχώρησε στην κοπή τριών υγιών κυπαρισσιών υποστηρίζοντας ότι εμποδίζουν την επαναθεμελίωση των δύο κτιρίων –το «Χάραμα» (το γνωστό κέντρο διασκέδασης της δεκαετίας του ΄50) και τα παλαιά γραφεία της Σκοπευτικής Εταιρείας που είχαν περιφραχθεί με λαμαρίνες λίγες μέρες νωρίτερα. Τα κτίρια προβλέπεται να ανακατασκευαστούν πλήρως με την ανάπλαση που θα υλοποιηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος Ανάπτυξης και Αλληλεγγύης «Αντώνης Τρίτσης» του υπουργείου Εσωτερικών.
Οπως είχε δηλώσει ο επικεφαλής αρχιτέκτονας της ομάδας που έχει αναλάβει την αρχιτεκτονική μελέτη του έργου κατά την παρουσίαση της μελέτης ανάπλασης του Σκοπευτηρίου, η κοπή θα αφορά αποκλειστικά δέντρα που βρίσκονται έως και ένα μέτρο μακριά από τα θεμέλια του ιστορικού κτιρίου του «Χαράματος» και των πρώην γραφείων της Σκοπευτικής. Ωστόσο, τα αλυσοπρίονα σταμάτησαν έπειτα από την έντονη αντίδραση κατοίκων που συγκεντρώθηκαν άμεσα εμποδίζοντας τη συνέχιση των εργασιών.
Οι κάτοικοι κατήγγειλαν ότι σημαδεύτηκαν με «Χ» κορμοί κυρίως πολύ ψηλών, αιωνόβιων και υγιών κυπαρισσιών –κάποια από αυτά στέκονταν εκεί, όταν τραγουδούσαν η Μπέλλου και ο Τσιτσάνης στο «Χάραμα»– που συμβάλλουν σημαντικά στην εξισορρόπηση του οικοσυστήματος και την ευζωία κατοίκων και επισκεπτών, ενώ φιλοξενούν φωλιές πολλών άγριων πουλιών. Υποστήριξαν δε ότι οι το πασσαλώδες ριζικό τους σύστημα (σε μορφή «καρότου») είναι στέρεο και δεν δημιουργούν ρήγματα, καθιστώντας ανυπόστατο τον ισχυρισμό περί κινδύνου στατικότητας των κτισμάτων. Και ότι η πρόβλεψη για δενδροφυτεύσεις αντικατάστασης των κομμένων με νέα 5ετή φυτά σε καμιά περίπτωση δεν αντικαθιστά τα ψηλά, αιωνόβια δέντρα που θα κοπούν.
Την επομένη η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία με επιστολή της προς τον Δήμο Καισαριανής και τη Διεύθυνση Δασών Αθηνών ζήτησε την άμεση παύση των εργασιών κοπής δέντρων από την περιοχή του Σκοπευτηρίου, «καθώς στην υψηλή βλάστηση του πάρκου φωλιάζει σημαντικός αριθμός ειδών πουλιών και κατά τη συγκεκριμένη περίοδο υπάρχουν αυγά ή και νεοσσοί στις φωλιές».
Και υπενθύμισε ότι η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τη διατήρηση των άγριων πουλιών ορίζει ότι απαγορεύεται κάθε καταστροφή ή βλάβη των φωλιών και των αυγών των πουλιών. «Ως εκ τούτου, και ειδικά κατά την αναπαραγωγική περίοδο (Μάρτιος-Ιούνιος), η κοπή των δέντρων συνιστά σκόπιμη καταστροφή ή βλάβη των φωλιών και απαγορεύεται ρητά από τη νομοθεσία», ανέφερε. Και επισήμανε ότι «οι αστικές αναπλάσεις σχεδόν πάντα καταλήγουν σε “τσιμεντοποίηση” των χώρων αστικού πρασίνου, με λιγότερα δέντρα και πιο “εξευγενισμένη” βλάστηση που δεν αντικαθιστά τα ψηλά και μεγάλα σε ηλικία δέντρα που κόβονται και αποτελούν για χρόνια “καταφύγιο” των άγριων πουλιών, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για ένα πάρκο που βρίσκεται κυριολεκτικά στους πρόποδες του Υμηττού».
Στις 28 Μαΐου πραγματοποιήθηκε ανοιχτή συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Καισαριανής με τη μαζική συμμετοχή διαμαρτυρόμενων κατοίκων, όπου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά η ψηφισμένη από όλες τις παρατάξεις μελέτη ανάπλασης από τον επικεφαλής αρχιτέκτονα του έργου και τη δημοτική αρχή. Σημειώνεται ότι υπεύθυνο για την τεχνική μελέτη του έργου είναι το μελετητικό γραφείο «Studio 75», γνωστό για τη συνεργασία του με τον τέως δήμαρχο της Αθήνας Κώστα Μπακογιάννη στο έργο του περιβόητου «Μεγάλου Περιπάτου».
Ηχορύπανση
«Το σχέδιο ανάπλασης του Σκοπευτηρίου προβλέπει τη μετατροπή του κτιρίου “Χάραμα” σε ένα εντελώς νέο κτίριο, ψηλότερο και πολύ μεγαλύτερο, χάνοντας το ιστορικό νήμα που το συνδέει με το παρελθόν, ενώ μπορεί να ανακατασκευαστεί με σύγχρονο τρόπο, χωρίς να χρειαστεί καμιά κοπή δέντρου. Το νέο κτίριο θα συνοδεύεται από αναψυκτήριο με δεκάδες τραπεζοκαθίσματα και δίπλα του προβλέπεται η κατασκευή θεάτρου 800 θέσεων στον χώρο της Σκοπευτικής, με δεδομένα τα προβλήματα προσβασιμότητας (παρκάρισμα) και ηχορύπανσης που θα προκαλέσει στα γύρω σπίτια. Οι δύο αυτές κατασκευές θα εμπορευματοποιήσουν το άλσος, θα αλλάξουν την εικόνα και τον χαρακτήρα του και, αργά ή γρήγορα, θα παραδώσουν το Σκοπευτήριο σε κάθε λογής επιχειρηματικά συμφέροντα», καταγγέλλει η Συνέλευση κατοίκων.
«Υπερασπιζόμαστε την ελεύθερη φύση του Σκοπευτηρίου, ζητώντας να θεραπευτούν τα άρρωστα δέντρα, όπως η μεγάλη μουριά πίσω από το μουσείο, που έχει προσβληθεί από το κίτρινο σκαθάρι και έχει αφεθεί από τον δήμο στην τύχη της. Απαιτούμε την τροποποίηση του σχεδίου ανάπλασης, προτάσσοντας την ικανοποίηση των πραγματικών αναγκών του άλσους: περισσότερες βρύσες, δέντρα, θάμνοι, χαμηλή βλάστηση και χώμα, ράμπες για ΑμεΑ στις εισόδους, οριοθετημένοι χώροι υγιεινής, ελεύθεροι χώροι άθλησης και βελτίωση των υπαρχόντων, όχι μονάδες καταστολής εντός του άλσους, αλλά μόνιμο και επαρκές προσωπικό για όλες τις ανάγκες φροντίδας της φύσης και για να είναι σταθερά ανοιχτά το Μουσείο ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, το Μνημείο των 200 αγωνιστών και το αναψυκτήριο του δημοτικού κινηματογράφου “Αιολία”. Ούτε ένα δέντρο λιγότερο, ούτε ένα εκατοστό τσιμέντο περισσότερο, καμιά εμπορευματοποίηση του άλσους», αναφέρουν.
Ομάδες περιφρούρησης
Οι κάτοικοι εδώ και περίπου τρεις μήνες βρίσκονται καθημερινά στο άλσος για να περιφρουρήσουν τη μη συνέχιση των εργασιών κοπής δέντρων, κατέθεσαν αίτηση ακύρωσης και αναστολής του έργου στο Διοικητικό Εφετείο Αθηνών το οποίο εξέδωσε προσωρινή διαταγή αναστολής των εργασιών και συγκεντρώνουν υπογραφές μέσω της πλατφόρμας Avaaz. Ηδη, έχουν διοργανώσει μια δημόσια ενημερωτική προς τη γειτονιά εκδήλωση για τη σχεδιαζόμενη ανάπλαση και δύο δράσεις συλλογικής οικειοποίησης του άλσους με μαζική συμμετοχή του κόσμου της γειτονιάς.
Εν τω μεταξύ, εν όψει των προαναφερόμενων αντιδράσεων, σε πρόσφατη συνεδρίασή του, στις 24 Ιουλίου, το Δημοτικό Συμβούλιο Καισαριανής αποφάσισε να μειώσει τον αριθμό των δέντρων που θα κοπούν από 40 σε 25 προχωρώντας σε μερική τροποποίηση της μελέτης. «Στο πλαίσιο της έναρξης της κατασκευής υπήρξαν αρκετές ανησυχίες από δημότες σχετικά με τα δέντρα που έπρεπε να απομακρυνθούν στο πλαίσιο της υλοποίησης της άδειας δόμησης, παρ’ όλο που η μελέτη προβλέπει εκτενή προσθήκη νέων δέντρων», αναφέρεται στην απόφαση.
«Αυτή η πρώτη υποχώρηση του δήμου σε σχέση με το αρχικό σχέδιο ανάπλασης οφείλεται αποκλειστικά στη συλλογική πίεση που ασκήσαμε ως κάτοικοι, τόσο μέσα από τη νομική οδό στην οποία έχουμε καταφύγει όσο και μέσα από τις επίμονες και ανοιχτές μας δράσεις», αναφέρει η Συνέλευση κατοίκων. Και αφού υπενθυμίζει πως στο προηγούμενο δημοτικό συμβούλιο ο δήμος και ο μηχανικός της ανάδοχης τεχνικής εταιρείας ήταν κάθετοι ότι η ανάπλαση του άλσους δεν μπορούσε να προχωρήσει χωρίς την κοπή και των 40 δέντρων, τονίζει ότι η τελευταία απόφαση του δημοτικού συμβουλίου αναιρεί αυτόν τον ισχυρισμό και ότι τεχνικοί τρόποι να προσαρμοστούν τα σχέδια στο υφιστάμενο πράσινο –και όχι το αντίθετο– υπάρχουν.
Πάντως, αυτό που διαπιστώνει κανείς από την περιγραφή του έργου της ανάπλασης του άλσους του Σκοπευτηρίου, που ουσιαστικά αποτελεί προέκταση του Υμηττού, είναι ότι εκτός της προσθήκης τμημάτων στα δύο κτίρια («Χάραμα» και Σκοπευτικής Εταιρείας) και του ανοιχτού θεάτρου 800 θέσεων, τσιμέντο θα χρειαστεί να πέσει και για τη δημιουργία ανοιχτού χώρου στάθμευσης, για τη δημιουργία νέων αθλητικών εγκαταστάσεων, πάρκου σκύλων και νέου τσιμεντένιου πλατώματος με καθιστικά και τον απαιτούμενο αστικό εξοπλισμό.
Ηλ. Σταμέλος: «Ανάσα πολιτισμού, καμία σχέση με εμπορευματοποίηση»
Φωτορεαλιστική απεικόνιση του Σκοπευτηρίου Καισαριανής, όπως θα είναι μετά την ανάπλαση
Δήλωση του δημάρχου Καισαριανής στην «Εφ.Συν.» για το έργο ανάπλασης
«Η ανάπλαση του Σκοπευτηρίου είναι το επιστέγασμα ενός πολυετούς, συνεχούς και μαζικού αγώνα του λαού της Καισαριανής, μέσα από τον οποίο φτιάχτηκαν σχολεία και χώροι αναψυχής για τις λαϊκές ανάγκες και έγινε κατορθωτό να κατοχυρωθούν ο χαρακτήρας και η δημόσια χρήση του ιστορικού αυτού χώρου.
Κρίσιμη ήταν η μάχη που δώσαμε ως δημοτική αρχή το 2016-2017 οπότε με δυναμική κατάληψη αποβάλαμε οριστικά τη Σκοπευτική Εταιρεία και έγινε νόμος η παραχώρηση του χώρου στον δήμο για τα επόμενα πολλά χρόνια. Τότε ακριβώς βάλαμε και τις βάσεις για μια μελέτη που αποτύπωνε την «επόμενη μέρα» για την αναβάθμιση του πάρκου του Σκοπευτηρίου, που έχει στην «καρδιά» του το «Θυσιαστήριο της Λευτεριάς».
Σκοπός του έργου ύψους 6 εκατομμυρίων ευρώ είναι ο χώρος να παρέχει υψηλής ποιότητας υποδομές, να είναι ελεύθερος για τους κατοίκους, για τα παιδιά της πόλης, τη νεολαία, να ανανεωθεί το πράσινο. Δεν έχει καμία σχέση με εμπορευματοποίηση. Αλλωστε η παρούσα δημοτική αρχή πρωτοστάτησε στους αγώνες για να πεταχτούν έξω τα συμφέροντα που εποφθαλμιούν τον δημόσιο χώρο. Με την ολοκλήρωση του έργου παραδίδονται χώροι που θα αποτελέσουν «ανάσα» πολιτισμού, κοινωνικοποίησης, ψυχαγωγίας και άθλησης. Αναδεικνύεται περαιτέρω η συμβολή της Καισαριανής στην Ιστορία.
O Ηλίας Σταμέλος
Βασική λογική της αναβάθμισης του Σκοπευτηρίου είναι η διατήρηση όλων των ιδιαίτερων –ιστορικά, περιβαλλοντικά, αρχιτεκτονικά, πολιτιστικά– στοιχείων του χώρου των 460 στρεμμάτων σε απόλυτη αρμονία. Ειδικότερα:
●Το «Χάραμα» θα λειτουργήσει ως Πολιτιστικό Κέντρο για τη λαϊκή μουσική και τον χορό, για διαλέξεις, εκδηλώσεις και παραστάσεις. Εντός αυτού θα λειτουργεί ωδείο εκμάθησης παραδοσιακών οργάνων στα καμαρίνια του Τσιτσάνη και της Μπέλλου. Δημιουργούνται επίσης ένας μικρός εκθεσιακός χώρος για το ρεμπέτικο τραγούδι και μικρό εντευκτήριο για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών του πάρκου.
●Ανακαινίζονται τα πρώην γραφεία και τα στόχευτρα της Σκοπευτικής Εταιρείας για να φιλοξενούν βιβλιοθήκη, εικαστικά εργαστήρια και υπαίθριο θέατρο για τις ανάγκες της πόλης, ενώ θα βρει στέγη και το Σπίτι του Μικρασιάτη δίπλα στο Μουσείο ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, ως ένας ενιαίος διαδραστικός μουσικός χώρος.
●Μετατρέπεται το γήπεδο ποδοσφαίρου Κ3 σε γήπεδο μίνι στίβου που λείπει από την πόλη.
●Προβλέπεται ανάπλαση στα σιντριβάνια στην Πλατεία των 200.
●Δημιουργούνται χώροι υπαίθριας εκγύμνασης ενηλίκων καθώς και νέες υποδομές άθλησης για τα παιδιά.
●Τέλος, χώρος για τη δομημένη χρήση από τους ιδιοκτήτες ζώων.
Για την περιβαλλοντική αποκατάσταση του πάρκου προβλέπεται η φύτευση 180 δέντρων ικανού μεγέθους σε σημεία με αραίωση, αναπτύσσοντας έτσι περαιτέρω το πράσινο. Οι ελάχιστες κοπές δέντρων είναι απολύτως απαραίτητες για τη στατικότητα των κτιρίων.
Αυτή θα είναι η «επόμενη μέρα» για το πλέον εμβληματικό και πολύμορφο πάρκο της Αττικής. Μόνο έτσι θα είναι ουσιαστικά ανοιχτό στον κόσμο: Γεμάτο ζωή και με χρήση που δεν προσβάλλει τον χαρακτήρα και την ιστορικότητά του. Το έργο αυτό είναι πόθος όλων των Καισαριανιωτών και θα το υπερασπιστούν κόντρα στην υποβάθμιση και την εγκατάλειψη».
“Να κοιτάζουμε μέσα από το γυαλί. Να κοιτάζουμε μέσα από τα συναισθήματα της ψυχής”
Ο σπουδαίος και πολυβραβευμένος Ιταλός σκηνοθέτης Αντόνιο Λατέλα (Antonio Latella) έρχεται για πρώτη φορά στο θέατρο Τέχνης για να σκηνοθετήσει ένα καστ Ελλήνων ηθοποιών σε ένα κορυφαίο έργο του διεθνούς δραματολογίου. Ο λόγος για τον «Γυάλινο Κόσμο», το εμβληματικό έργο του Τενεσί Ουίλιαμς που γράφτηκε το 1944 και αποτέλεσε την πρώτη του μεγάλη θεατρική επιτυχία.
Καταξιωμένος στην Ευρώπη, σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας, ο Ιταλός Αντόνιο Λατέλα έχει αποσπάσει πλήθος βραβείων και διακρίσεων για το πρωτοποριακό και δυναμικό του σκηνοθετικό στυλ και δηλώνει τακτικά βροντερό “παρών” στα μεγαλύτερα θέατρα και διεθνή φεστιβάλ. Έχει διατελέσει καλλιτεχνικός διευθυντής του NuovoTeatro Nuovo στην Νάπολη, ίδρυσε τη δική του θεατρική ομάδα, την stabile mobile compagnia Antonio Latella και ηγήθηκε του τμήματος θεάτρου της Μπιενάλε της Βενετίας (La Biennale di Venezia). Παράλληλα, διδάσκει στις πιο σημαντικές θεατρικές σχολές της Ιταλίας, ενώ είναι ο πρώτος Ιταλός σκηνοθέτης που έχει προσκληθεί στο Φεστιβάλ του Βερολίνου Festspiele’s Theartreffen, αποσπώντας έτσι μια ιστορική αναγνώριση.
Ο “Γυάλινος Κόσμος” είναι η πρώτη σκηνοθεσία του Αντόνιο Λατέλα στην Ελλάδα, που πραγματοποιείται χάρη στη συνάντησή του με την ηθοποιό Μαρία Καλλιμάνη, η οποία και θα ερμηνεύσει τον κεντρικό ρόλο της Αμάντα.
Ταυτότητα παράστασης: “Ο Γυάλινος κόσμος” του Τένεσι Ουίλιαμς.
Το χθεσινοβραδινό κεντρικό δελτίο ειδήσεων της ρωσικής τηλεόρασης έδειχνε τα ρωσικά στρατεύματα στην περιοχή του Κουρσκ να προσπαθούν να ανακτήσουν τον έλεγχο.
«Θα είμαστε νικητές» είπε ένας στρατιώτης.
«Είμαι 100% σίγουρος ότι θα νικήσουμε» δήλωσε ένας άλλος.
Οι στρατιώτες είχαν, μάλιστα, μια υπογεγραμμένη φωτογραφία του Βλαντιμίρ Πούτιν, ενώ το πορτρέτο του Ρώσου προέδρου κοσμούσε το πανό που κρατούσαν. Αν υπάρχει ένα μήνυμα από αυτά τα πλάνα, είναι ότι ο πρόεδρος Πούτιν θα οδηγήσει τη Ρωσία στη νίκη.
Ωστόσο, όπως αναφέρει το BBC, σε πλήρη αντίθεση με τα τυπικά θριαμβευτικά μηνύματα, πριν από λίγες ημέρες στην κρατική τηλεόραση υπήρξε μια σπάνια, δημόσια στιγμή αμφισβήτησης. Σε ένα πολιτικό talk show ένας σκηνοθέτης υποστήριξε ότι, «αν υπάρξουν κι άλλες γκάφες σαν αυτή, η Ρωσία μπορεί να χάσει τον πόλεμο».
«Πρέπει να σταματήσουμε να λέμε ότι όλα στη χώρα μας είναι καλά» δήλωσε ο Karen Shakhnazarov. «Υπάρχουν πολλά πράγματα που δεν είναι καλά».
Και πρόσθεσε: «[Στην τηλεόραση] δείχνουμε πάντα Ουκρανούς που δεν θέλουν να πολεμήσουν. Αλλά τώρα μπορούμε να δούμε: πολεμούν καλά. Και έχουν μεγάλο κίνητρο. Γιατί κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας;»
Συνεχίζεται το μεγάλο πρόβλημα λειψυδρίας που αντιμετωπίζει (και) το ακριτικό νησί της Γαύδου λόγω της μεγάλης επισκεψιμότητας που υπάρχει αυτή την περίοδο.
Σύμφωνα με πληροφορίες που μεταδίδει το Cretapost, το νερό στο νησί δεν επαρκεί για τις ανάγκες κατοίκων και επισκεπτών, με αποτέλεσμα η δημοτική αρχή να έχει προχωρήσει σε αυστηρά μέτρα προειδοποιώντας για την ορθολογική χρήση του νερού.
Μάλιστα, όπως αναφέρει σε ανάρτησή του ο δήμος Γαύδου, αν δεν περιοριστεί η κατανάλωση του νερού τότε θα προχωρήσουν στην διακοπή υδροδότησης.
Αναλυτικά η σχετική ανακοίνωση:
«Ενημερώνουμε ότι αν δεν περιοριστεί η κατανάλωση του νερού, λόγω της αυξημένης κατανάλωσης αυτές τις κρίσιμες μέρες του 15 Αύγουστου που η επισκεψιμότητα στο νησί είναι στο αποκορύφωμά της, θα βρεθούμε στη δύσκολη θέση να προχωρήσουμε σε διακοπές υδροδότησης.
Δυστυχώς κάποιοι ασυνείδητοι που δεν αντιλαμβάνονται και δεν σέβονται το χώρο που τους φιλοξενεί και τους ανθρώπους του νησιού, βανδάλισαν τη ντουζιέρα στην ανατολική άκρη του Σαρακήνικου (μπροστά από το εστιατόριο ΧΕΛΩΝΑ).
Να τους υπενθυμίσουμε λοιπόν ότι, οι ντουζιέρες έχουν τοποθετηθεί ως μέτρο ορθολογικής διαχείρισης του νερού και έχουν συνδράμει στην απρόσκοπτη υδροδότηση, όταν άλλα νησιά και άλλοι δήμοι με μεγαλύτερο υδατικό δυναμικό από του νησιού μας βρίσκονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω τις λειψυδρίας και έχουν ήδη προχωρήσει σε διακοπές υδροδότησης.
Η συγκεκριμένη ντουζιέρα θα είναι ανενεργή μέχρι να επιδιορθωθεί με χρήματα που προορίζονται για τη βελτίωση της καθημερινότητας των γαυδιωτών.
Ζητάμε συγνώμη από τους επισκέπτες και κατασκηνωτές, που την χρησιμοποιούσαν.
Επίσης, να ενημερώσουμε ότι, σύμφωνα με τη νομοθεσία, ο γυμνισμός απαγορεύεται είτε βανδαλίζουν και κλέβουν τις αντίστοιχες ενημερωτικές πινακίδες είτε όχι».
