Η Δανία προχώρησε στην πρώτη επίσημη συγγνώμη της για το σκάνδαλο του υποχρεωτικού προγράμματος αντισύλληψης, κατά την διάρκεια του οποίου χιλιάδες ανήλικα κορίτσια και γυναίκες στη Γροιλανδία υποβλήθηκαν σε τοποθέτηση ενδομήτριων σπειραμάτων (IUD) χωρίς τη συγκατάθεσή τους.

Η πρωθυπουργός, Μέτε Φρεντέρικσεν, χαρακτήρισε την πρακτική «συστημική διάκριση» από το δανικό σύστημα υγείας, που προκάλεσε «σωματική και ψυχολογική βλάβη».

Ορισμένα από τα θύματα ήταν μόλις 12 ετών, καθώς το πρόγραμμα φέρεται να στόχευε στον περιορισμό του πληθυσμού της Γροιλανδίας, η οποία ήταν αποικία της Δανίας μέχρι το 1953 και ανέλαβε τον έλεγχο του δικού της συστήματος υγείας μόλις το 1992.

Εκτιμάται ότι περίπου 4.500 γυναίκες και κορίτσια επηρεάστηκαν μεταξύ 1966 και 1970. Ο πρώην πρωθυπουργός της Γροιλανδίας, Μούτε Μπ. Έγκεδε, είχε χαρακτηρίσει την υπόθεση «γενοκτονία».

Κοινή συγγνώμη Δανίας – Γροιλανδίας

Η συγγνώμη της Φρεντέρικσεν καλύπτει την περίοδο έως το 1992, ενώ ο πρωθυπουργός της Γροιλανδίας, Γενς-Φρεντερίκ Νίλσεν, ζήτησε συγγνώμη για περιστατικά που συνέβησαν αργότερα, αφού η χώρα ανέλαβε την ευθύνη για την υγειονομική της πολιτική.

Ο Νίλσεν ανακοίνωσε ότι από τον Ιανουάριο επεξεργάζεται σχέδιο αποζημίωσης για τις γυναίκες που υπέστησαν βλάβες και σύντομα θα δημοσιοποιηθούν οι λεπτομέρειες.

Παράλληλα, 143 γυναίκες έχουν καταθέσει αγωγή κατά του δανικού κράτους, ζητώντας αποζημιώσεις ύψους 43 εκατ. κορωνών.

Μαρτυρίες και αντιδράσεις

Η Ναάγια Χ. Ναθαναλσεν, υπουργός Δικαιοσύνης και Ισότητας της Γροιλανδίας, δήλωσε ότι η συγγνώμη ήταν «αναπόφευκτη» και ότι πρέπει να συνοδευτεί από αποζημίωση. Η Αάγια Κέμνιτς, βουλευτής του δανικού κοινοβουλίου για το κόμμα Inuit Ataqatigiit, τόνισε ότι η απολογία ανοίγει τον δρόμο για μια «νέα σχέση» μεταξύ Δανίας και Γροιλανδίας.

Η Μπούλα Λάρσεν, μία από τις γυναίκες που μήνυσαν το κράτος, εξέφρασε ανακούφιση: «Μου δίνει γαλήνη στο μυαλό να κλείσω επιτέλους αυτό το σκοτεινό κεφάλαιο της ζωής μου». Η ίδια ήταν 14 ετών όταν οδηγήθηκε χωρίς εξήγηση σε νοσοκομείο, όπου γιατρός της τοποθέτησε με βίαιο τρόπο IUD, αφήνοντάς την αργότερα στείρα.

«Κακό» timing της συγνώμης

Ορισμένοι αμφισβήτησαν το timing της συγνώμης, καθώς ήρθε λίγες ώρες μετά τη διπλωματική ένταση με τις ΗΠΑ για φερόμενη εκστρατεία επιρροής στη Γροιλανδία.

Μέχρι πρόσφατα, η δανική κυβέρνηση είχε δηλώσει πως θα περίμενε την ολοκλήρωση της επίσημης έρευνας πριν απολογηθεί.

Η έρευνα για την υπόθεση αναμένεται να δημοσιευθεί τον Σεπτέμβριο, ενώ μια ξεχωριστή ομάδα ειδικών εξετάζει πιθανές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με τα αποτελέσματα να αναμένονται τον Ιανουάριο.

«Να μάθουμε από το σκοτεινό παρελθόν»

Η Φρεντέρικσεν υπογράμμισε ότι η υπόθεση εξακολουθεί να αποτελεί «πηγή θυμού και θλίψης» για πολλές οικογένειες στη Γροιλανδία και επηρεάζει την εικόνα της Δανίας. «Δεν μπορούμε να αλλάξουμε το παρελθόν, αλλά μπορούμε να αναλάβουμε την ευθύνη», είπε.

Η ίδια αναφέρθηκε και σε «άλλα σκοτεινά κεφάλαια» αποικιοκρατικής φύσης, στα οποία Γροιλανδοί αντιμετωπίστηκαν ως «πολίτες δεύτερης κατηγορίας».