Ρεκόρ αφίξεων προσφύγων και μεταναστών καταγράφεται στο νησάκι Λαμπεντούζα στην Ιταλία, καθώς ξεπέρασαν τις 2.000 ανθρώπους από διάφορες χώρες τις τελευταίες 24 ώρες. Το νησί, που έγινε γνωστό τα τελευταία χρόνια λόγω της προσφυγικής κρίσης, είναι για μια ακόμη φορά υπερπλήρες.
Σημειώνεται πως συνολικά έγιναν περίπου 4.000 αφίξεις τις τελευταίες 24 ώρες σε όλη την Ιταλία, καθώς εκτός από τη Λαμπεντούζα, πρόσφυγες και μετανάστες έφτασαν σε Σικελία και Καλαβρία. Παράλληλα, μέσα σε μια εβδομάδα έχουν σκοτωθεί 60 άνθρωποι στα ναυάγια που υπήρξαν. Εξάλλου, 5 αναγνωριστικά αεροπλάνα είδαν σήμερα δεκάδες βάρκες στη Μεσόγειο να πλέουν προς την Ιταλία.
Σύμφωνα με τα ιταλικά ΜΜΕ, οι τελευταίοι 267 πρόσφυγες και μετανάστες έφτασαν στο νησί Λαμπεντούζα τα ξημερώματα του Σαββάτου, καθώς διασώθηκαν 6 από τα 7 μικρά σκάφη στα οποία επέβαιναν με τη βοήθεια της ΜΚΟ Louise Michel και από την ακτοφυλακή.
Την Παρασκευή έφτασαν 43 σκάφη που μετέφεραν συνολικά 1.778 άτομα. Στο κέντρο υποδοχής Imbriacola βρίσκονται 1.831 άνθρωποι, ενώ έχει δυναμικότητα για 400.
Οι διασωθέντες, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, προέρχονται από τη Γουινέα, την Μπουρκίνα Φάσο, την Ακτή Ελεφαντοστού, το Καμερούν, την Γκάμπια, τον Νίγηρα και το Μάλι. Τα περισσότερα σκάφη είχαν ξεκινήσει το ταξίδι τους από λιμάνια της Τυνησίας ή από τη Λιβύη.
Την παρουσία του «Μυτιληνιού» μεγάλου αρχιναυάρχου του οθωμανικού στόλου Χαϊρεντίν πασά, πιο γνωστού ως Μπαρμπαρόσα (από την ιταλική λέξη Barbarossa, «κοκκινογένης», στα τουρκικά Barbaros), φέρνει στο φως η συνεχιζόμενη έρευνα την Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου, τόσο στα αρχεία όσο και στα τείχη αλλά και στα άλλα μνημεία του κάστρου της Μυτιλήνης. Το μεγάλου μνημείου τοπόσημου όλης της Λέσβου στο οποίο συνεχίζονται οι ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες.
Ο Μπαρμπαρόσα, σύμφωνα με τις πηγές γεννήθηκε στη Μυτιλήνη
Μια άγνωστη επιγραφή χαραγμένη σε γκρίζο μάρμαρο που βρέθηκε σε πύργο της νοτιοανατολικής πλευράς του οθωμανικού τμήματος του κάστρου της Μυτιλήνης αναφέρεται στον Σπαχή Γιακούπ Αγά, ο οποίος ήταν πατέρας του Μπαρμπαρόσα και είχε εγκατασταθεί στη Μυτιλήνη με την άλωση της πόλης το 1462 με διαταγή του Πορθητή, είχε παντρευτεί μια Ελληνίδα, και είχε μείνει στο νησί εκπροσωπώντας το Οθωμανικό κράτος. Στην οθωμανική (με αραβικά γράμματα) επιγραφή του κάστρου της Μυτιλήνης αναφέρονται τα εξής: «Την κατασκευή αυτού του μεγαλοπρεπούς κάστρου διέταξε ο Μέγας Σουλτάνος και Tέλειος Χαν ο Γιος του Σουλτάνου Μεχμέτ Χαν, ο Σουλτάνος Μπεγιαζίτ. Ο Θεός να κάνει αιώνια τη σουλτανία του και το κράτος του. Αυτό (σ.σ. το έργο) το έκανε ο γιος του Άντεμ, Εμίρ Γιακούπ, το έτος 890.»
Ο Γιακούπ Αγά συμμετείχε στην άλωση του νησιού μαζί με τον Πορθητή το 1462 και με απόφαση του Πορθητή έγινε ο «προστάτης» του νησιού, ο διοικητής του νέου κάστρου και όλου του νησιού δηλαδή. Με την άδεια του Πορθητή, παντρεύτηκε με Ρωμιά Μυτιληνιά με την οποία απέκτησε τέσσερις γιους που γεννήθηκαν όλοι στη Μυτιλήνη: Τον Ισχάκ, τον Ορούτς, τον Χιζίρ που μετονομάστηκε σε Μπαρμπαρός και τον Ιλιάς.
Η ανακάλυψη, η οποία σύμφωνα με ειδικούς επιστήμονες έχει ισχυρές πιθανότητες να είναι πραγματικότητα, έρχεται να διαψεύσει «θρύλους» που ενώ αναφέρονταν στη Μυτιληνιά καταγωγή του Οθωμανού αρχιναυάρχου, έλεγαν ότι ο Μπαρμπαρόσα ήταν γόνος είτε Μυτιληνιών που αλλαξοπίστησαν, ή ακόμα και γενίτσαρος που είχε αρπαχτεί σε παιδομάζωμα από το σημερινό Παλαιόκηπο της Γέρας!
Ο Μπαρμπαρόσα θεωρείται ο κατεξοχήν οργανωτής του οθωμανικού στόλου, στον οποίο κατείχε τον βαθμό του ναυάρχου. Αργότερα έγινε σουλτάνος του Αλγερίου και τελικά μπεηλέρμπεης (Αρχιμπέης) του Αιγαίου, ένα από τα μεγαλύτερα οθωμανικά αξιώματα. Κατά τη διάρκεια των κατακτητικών και αρπακτικών επιδρομών του ο Μπαρμπαρόσα έστειλε τους πειρατές του εναντίον πολλών νησιών του Αιγαίου, ειδικά στις Κυκλάδες, ουδέποτε όμως στη Λέσβο.
Όπως οι ανασκαφές αποδεικνύουν ο Μπαρμπαρόσα είχε πλήρη συνείδηση της καταγωγής του από τη Λέσβο και της σύνδεσης του με το κάστρο της πόλης, του οποίου υπήρξε ευεργέτης.
Στις ανασκαφές στο κάτω κάστρο της Μυτιλήνης και πάνω από την επίχωση της βυζαντινής πόλης από τα ερείπια του βυζαντινού Μελανουδίου, του περιτειχισμένου προαστίου της πόλης που πρώτο κατέλαβαν οι Οθωμανοί το 1462, ανακαλύφθηκε ένας εντυπωσιακός λουτρός - χαμάμ. Αυτός σύμφωνα με τις πηγές που υποστηρίζουν ότι ο Μπαρμπαρόσα έφτιαξε ένα χαμάμ δώρο στους κατοίκους της Μυτιλήνης, είναι το δώρο του Μπαρμπαρόσα.
Ήδη, έχει συντηρηθεί πλήρως το εύρημα και είναι μέρος του επισκέψιμου πια μεγάλου αρχαιολογικού χώρου του κάτω κάστρου της Μυτιλήνης.
Στον κυρίως όμως, χώρο του κάστρου εκεί όπου ήταν άλλοτε χτισμένη η αρχαία ακρόπολη της Μυτιλήνης ο Μπαρμπαρόσα έχτισε το κτήριο του οθωμανικού ιεροδιδασκαλείου (Μενδρεσέ). Σύμφωνα με τις αρχειακές πηγές, ο Μενδρεσές ήταν ίδρυμα του Μπαρμπαρόσα.
Το κτίσμα του 15ου αιώνα, το οποίο σώζεται ακέραιο, είναι τετράγωνο, διώροφο με κεντρική αυλή και χώρους περιμετρικά διατεταγμένους σε σχήμα Π, οι οποίοι αναπτύσσονται σε δύο ορόφους. Το ισόγειο λειτουργούσε ως δημόσιο μαγειρείο-πτωχοκομείο (ιμαρέτ). Οι χώροι του ισογείου είναι θολοσκεπείς και φωτίζονται μόνο από την πλευρά της αυλής. Στον δεύτερο όροφο, στη βορειοανατολική γωνία του, δεσπόζει μια τετράγωνη τρουλαία αίθουσα μεγάλου ύψους. Στο μέσον της νοτιοανατολικής πλευράς διαμορφώνεται μικρή κόγχη (μιχράμπ). Πρόκειται για τον χώρο προσευχής και διδασκαλίας του Μεντρεσέ. Εσωτερική στοά οδηγεί στα κελιά των σπουδαστών (σοφτάδες) και των διδασκόντων (μουλάδες).
Στο οθωμανικό ιεροδιδασκαλείο οι μουσουλμάνοι σπουδαστές διδάσκονταν το Κοράνιο, την αραβική γλώσσα, καθώς επίσης αστρονομία και νομική. Ενδεχομένως το κτήριο να λειτούργησε και ως ασκητήριο σουφικών ταγμάτων δερβίσηδων.
Το μνημείο παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα που χαρακτηρίζουν την κατάστασή του επισφαλή, γι' αυτό και αποφασίστηκε η αναστήλωση του. Έργο, το οποίο από το περασμένο καλοκαίρι εντάχθηκε προς υλοποίηση στο Ταμείο Ανάκαμψης με προϋπολογισμό περί τα δύο εκατομμύρια ευρώ.
Σύμφωνα με το Γραφείο Συντονισμού Πλανητικής Άμυνας της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας (NASA), ο αστεροειδής έχει διάμετρο περίπου 55 μέτρων, κινείται με ταχύτητα 37 χλμ/δευτερόλεπτο και αναμένεται να πλησιάσει τη Γη σε απόσταση 160.000 χιλιομέτρων.
Ο διαστημικός βράχος, που ονομάζεται «2023 DZ2», εκτιμάται σύμφωνα με τους τελευταίους υπολογισμούς ότι έχει διάμετρο έως και 93 μέτρα, ενώ το Big Ben έχει ύψος 96 μέτρα.
Είναι επίσης τρεις φορές μεγαλύτερος από τον αστεροειδή του Τσελιάμπινσκ που έπληξε τη Ρωσία το 2013, ο οποίος προκάλεσε ωστικό κύμα δύο φορές σε όλο τον κόσμο. Ο αστεροειδής Τσελιάμπινσκ, ο οποίος προκάλεσε εκτεταμένες ζημιές και τραυμάτισε περισσότερους από 1.600 ανθρώπους όταν χτύπησε, είχε ύψος μόλις 19 μέτρα.
Ο αστεροειδής εκτιμάται ότι θα κάνει την πλησιέστερη προσέγγισή του στη Γη στις 19:51 GMT (15:51 EDT), με ταχύτητα 28.044 χλμ/ώρα.
Σύμφωνα με τη NASA ένα αντικείμενο αυτού του μεγέθους που περνά τόσο κοντά στη Γη συμβαίνει «μόνο περίπου μία φορά τη δεκαετία».
Το Γραφείο Συντονισμού Πλανητικής Άμυνας της NASA λέει ότι «η συντριπτική πλειονότητα των αστεροειδών κοντά στη Γη προέρχεται από το εσωτερικό μέρος της κύριας ζώνης όπου, για δεκάδες εκατομμύρια χρόνια, οι τροχιές τους άλλαξαν από τη βαρυτική επίδραση του Δία και του Άρη, και μερικοί από αμοιβαίες συγκρούσεις».
Η αμερικανική διαστημική υπηρεσία επισημαίνει ότι το Διεθνές Δίκτυο Προειδοποίησης για Αστεροειδείς θα έχει την ευκαιρία να αναλύσει τα δεδομένα από την προσέγγιση του «2023 DZ2» για να βελτιώσει το πρόγραμμα πλανητικής άμυνας με σκοπό την αντιμετώπιση ενδεχόμενης απειλής στο μέλλον.
Στο 2023 DZ2 δόθηκε εν συντομία μία στις 430 πιθανότητες να χτυπήσει τη Γη στις 27 Μαρτίου 2026 στη λίστα κινδύνου της NASA , ωστόσο αυτή η πιθανότητα έκτοτε μειώθηκε στο μηδέν.
Από τα κλασικά και εμβληματικά έργα που γεννήθηκαν στον βρασμό της προεπαναστατικής εποχής, μέχρι κάποια σύγχρονα δοκίμια που φωτίζουν από διαφορετική οπτική την περίοδο της Τουρκοκρατίας και τον Αγώνα, αλλά και βιβλία για τη πορεία της Ελλάδας μετά το 1821, όλα περιμένουν στα ράφια των βιβλιοπωλείων αναγνώστες έτοιμους να βουτήξουν στα ενίοτε θολά νερά της ιστορίας μας.
Η ιστορία μας δεν έχει γίνει κτήμα μας και τα βιβλία που την αφορούν δεν ανήκουν στα ευπώλητα. Οι δύο αιώνες από την επανάσταση πέρασαν πριν από δύο χρόνια, τότε που σύσσωμοι οι Έλληνες «θυμηθήκαμε» τις ένδοξες στιγμές της ιστορίας μας.
Αλλά αν μας ρωτήσει κάποιος τα «γιατί» και τα «πώς» ενός Αγώνα, που οδήγησε στην αλλαγή του γεωπολιτικού χάρτη της Ευρώπης, θα κυριευτούμε από αμηχανία, και καμία Μπουμπουλίνα και κανείς Κολοκοτρώνης δεν θα μας βγάλει από τη δύσκολη θέση.
Μία επανάσταση, έντεκα βιβλία
Μη νιώθοντας άνετα με την άγνοιά μας, αναζητήσαμε τα βιβλία εκείνα που, είτε ερχόμενα απευθείας από το βαθύ παρελθόν, όπως τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη και ο Θούριος του Ρήγα, είτε γράφτηκαν στον 20ό και τον 21ο, όπως η «κλασική» Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης από τον Σαράντο Καργάκο, θα ρίξουν φως στα σκοτάδια μας.
ΘΟΥΡΙΟΣ, Ρήγας Βενεστινλής
Ως πότε παλληκάρια να ζούμεν στα στενά, Μονάχοι σαν λιοντάρια, σταις ράχαις στα βουνά;… Καλλιώναι μίας ώρας ελεύθερη ζωή, Παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά, και φυλακή.
Το τετράστιχο απόσπασμα από τον Θούριο το αποστηθίζαμε ως παιδιά του δημοτικού για τη γιορτή της 25ης Μαρτίου, αλλά κατανοήσαμε τη δύναμη των στίχων μεγαλώνοντας. Το πολεμικό εμβατήριο-προσκλητήριο επανάστασης το έγραψε ο Ρήγας Βελεστινλής (Φεραίος) το 1796, δύο χρόνια πριν στραγγαλιστεί από Τούρκους στο Σεράγεβο.
Ως μεγάλης αξίας ιστορική πηγή, αποτυπώνει την οργή και τον πόνο των καταπιεσμένων προγόνων μας και τη λαχτάρα τους για ελευθερία. Αφύπνισε τους Έλληνες και τόνωσε το πατριωτικό τους αίσθημα: «Όσοι από τους Ιερολοχίτες στο Δραγατσάνι δεν βρήκαν το θάνατο στη μάχη παρά πέσανε στα χέρια των τυράννων, τραγουδάγανε το Θούριο όταν τους οδηγούσαν να τους σφάξουν...», έγραφε τον περασμένο αιώνα ο Δημήτρης Φωτιάδης. Ο Θούριος κυκλοφορεί πάντα ανάμεσά μας κρατώντας αναμμένη τη φλόγα της αντίστασης, αλλά και της ανάγκης για εθνική ομοψυχία. Σημαδεύω τον στίχο 42: Για την Πατρίδα όλοι να ‘χωμεν μια καρδιά.
Remaining Time-0:01
Fullscreen
Mute
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, Σαράντος Καργάκος
Τα λόγια του ίδιου του συγγραφέα δίνουν το στίγμα του κλασικού αυτού έργου του, που μετριέται σε τρεις τόμους και δύο χιλιάδες σελίδες. «Υπάρχει κάτι που το θεωρώ βασικό και στον παρόντα καιρό. Δεν πρέπει να μικροποιούμε τους ανθρώπους που έζησαν στο παρελθόν και που δημιούργησαν το δικό μας παρόν (με ό,τι καλό ή κακό). Συχνά η μικροποίηση του χθες δεν γίνεται από αντικειμενικότητα αλλά σκοπιμότητά· κρύβει τη δική μας μικρότητα. Κάποιοι, όταν δεν μπορούν να φθάσουν ψηλά, προσπαθούν να κατεβάσουν τούς υψηλούς του χθες στα χαμηλά.
»Αυτό γίνεται σήμερα, εν ονόματι της «νέας διδακτικής» η εν ονόματι κάποιας νεφελώδους «αποδομητικής ιστορίας», με την οποία προσπαθούν να εξαλείψουν ό,τι μπορεί να λέγεται «έθνος» και «εθνικό», και πρώτα απ᾽ όλα την εθνική ιστορία και εθνική λογοτεχνία, που εμπνέουν το εθνικό φρόνημα και την εθνική πολιτική της ανεξαρτησίας. Έτσι σπιλώνονται συστηματικά οι άνθρωποι πού δημιούργησαν το 1821».
ΤΟ 1821 ΚΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ, Γιάννης Σκαρίμπας
Υπάρχει «αλήθεια» σε ένα ιστορικό γεγονός; Το ερώτημα στέκει μετέωρο. Όσο για την αλήθεια των γεγονότων της επανάστασης, ο Γιάννης Σκαρίμπας απόγονος αγωνιστών του 1821, την αναζήτησε παίρνοντας θέση απέναντι από την επίσημη ιστορία και κυρίως απέναντι στους κοτζαμπάσηδες, την εκκλησία και της λόγιους της εποχής εκείνης. Το συγκεκριμένο βιβλίο, που κυκλοφόρησε το 1971 μέσα στη δικτατορία (ο Σκαρίμπας ήταν 73 ετών τότε), έγινε ανάρπαστο στη Μεταπολίτευση. Αποτελεί μέρος της τριλογίας, που περιλαμβάνει ακόμη τα έργα «Το 1821 και η αριστοκρατία του» και «Η τράπουλα».
Σε συνέντευξή του στο περιοδικό «Τετράδιο», τον Αύγουστο του 1974, έλεγε: «Μ’ αρωτάτε πώς αποφάσισα σ’ αυτή την προχωρημένη ηλικία ν’ ασχοληθώ με την ιστορία. Πράγματι, μέχρι το Φλεβάρη του 1971 αυτό το πώς ούτε το υποπτευόμουν... Όμως κανείς δεν ξέρει τη στιγμή που η μοίρα του αλλάζει… Από καιρούς και ζαμάνια, σχεδόν από τα χρόνια της εφηβικής ηλικίας μου, μου μπαίναν οι βαριές υποψίες, ότι η «επίσημη» ιστορία ήταν ιστορία «κοκκινοσκουφίστικη» μάλλον παρά η αληθινή ιστορία, κι έμεινε το πράγμα αυτού, ενώ ήξερα ακόμα ότι ούτε η πανούκλα ούτε η ανεμοβλογιά έκαναν τόσο κακό στην ανθρωπότητα όσο οι ιστορικοί και ιστορία…»
ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821, Βασιλική Λάζου
Η ιστορία της ελληνικής επανάστασης συγγράφηκε κυρίως από άντρες, που ενίοτε «ξεχνούσαν» τις γυναίκες. Η Βασιλική Λάζου βγάζει από τη λήθη τις γυναίκες της προεπαναστατιής περιόδου στα Γιάννενα, την Αθήνα, τις Κυκλάδες, τη Χίο και την Ύδρα. Μας συστήνει ακόμη τις Φαναριώτισσες και τις γυναίκες της αναδυόμενης αστικής τάξης να προετοιμάζουν τον Αγώνα. Και καθώς το βιβλίο προχωράει χρονικά συναντάμε τις γυναίκες στον πόλεμο κάποτε ως «βάρος» ή ως «λάφυρα».
Πώς έδρασαν; Ήταν μόνο επικουρική η δραστηριότητά τους ή πολέμησαν αληθινά; Στο επίκεντρο των εξελίξεων διαβάζουμε για τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και τη Μαντώ Μαυρογένους και προχωρώντας την ανάγνωση μαθαίνουμε για τις μαζικές αιχμαλωσίες γυναικών στην Πελοπόννησο, τη Νάουσα, τη Χίο, τα Ψαρά, την Κάσο και την Αθήνα, όπου αντιμετωπίστηκαν ως λεία πολέμου προς εκμετάλλευση και εμπόρευμα για προσπορισμό κέρδους. Και προς το τέλος με την εμφάνιση του Καποδίστρια και τις πρώτες προσπάθειες συγκρότησης του ελληνικού κράτους τις ψάχνουμε στα «πολιτικά πράγματα» του τόπου απ’ όπου - το μαντέψατε: απουσιάζουν.
21 ΡΩΓΜΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΗΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ 1821, Σπύρος Αλεξίου
Οι «ρωγμές» είναι οι διαφορετικές ματιές στα γεγονότα και γίνονται ο ίδιος ο λόγος για να διαβάσει κανείς αυτό το βιβλίο. Στις σελίδες του, ο συγγραφέας γράφει για τον ξεσηκωμό του 1821 έξω από «ακαδημαϊσμούς». Ο Σπύρος Αλεξίου με προσήλωση στις πηγές παραθέτει 21 ιστορίες με πρωταγωνιστές αγωνιστές της Επανάστασης, τους οποίους περιφρονεί η επίσημη ιστορία.
Η εξαφάνιση της Φιλικής Εταιρείας, τα περιβόητα «δάνεια» και η πολυαναλυόμενη πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων απέναντι στον Αγώνα, οι προύχοντες και η στάση τους απέναντι στους πρόσφυγες μετά τη σφαγή στα Ψαρά, αλλά και στο πολιορκημένο Μεσολόγγι και, τέλος, το πολυσυζητημένο πρόσωπο -κατά κάποιους «ιστορικό πρόβλημα», που ακούει στο όνομα Καποδίστριας.
ΜΙΑ ΕΛΛΗΝΙΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, Βασιλική Χατζηγεωργίου, Ματθίλδη Πυρλή
Ένα φωτογραφικό λεύκωμα είναι το Μια Ελληνίς της ιστορίας - Πορτραίτα γυναικών που έζησαν στην επανάσταση του 1821, το οποίο τιμά τις αφανείς, αλλά όχι απούσες από τον Αγώνα γυναίκες. Η έκδοση εστιάζει στις συζύγους, μητέρες, αδελφές αγωνιστών και επιφανών πολιτικών, οι οποίες έζησαν από κοντά τα συνταρακτικά εκείνα γεγονότα, που οδήγησαν στην ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.
Στο μικρό φωτογραφικό «συναξάρι» συγκεντρώνονται φωτογραφίες τους, που τραβήχτηκαν από τα μέσα της βασιλείας του Όθωνα έως και τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Γεωργίου Α'. Φορώντας τοπικές ενδυμασίες ή ρούχα ευρωπαϊκά, αντικρίζουν -κάποιες για πρώτη φορά- τον φωτογραφικό φακό σε στούντιο της Αθήνας αλλά και σε φωτογραφεία ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων.
Ο Μαρκ Μαζάουερ γράφει στον πρόλογο του βιβλίου: «Οι γυναίκες αυτές, που στέκονται με αμηχανία ανάμεσα στον χαμένο κόσμο της παιδικής της ηλικίας και στον «θαυμαστό καινούργιο κόσμο» του καπιταλισμού, της εθνικής πολιτικής και του δημόσιου διαλόγου, απαιτούν από εμάς να της αντιμετωπίσουμε με σοβαρότητα ως υποκείμενα της Ιστορίας».
ΟΣΑ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, Γιάννης Γρυντάκης, Γιώργος Δάλκος, Άγγελος Χόρτης, Έκτορας Χόρτης
Ένα βιβλίο για όσους θέλουν να μάθουν περισσότερα για την τουρκοκρατία και την επανάσταση: Άγνωστα περιστατικά, μαρτυρίες και διηγήσεις για τα καθημερινά προβλήματα των απλών ανθρώπων, τον τρόπο που ζούσαν και σκέφτονταν, τον αγώνα τους για επιβίωση, αλλά και πράξεις σπουδαίων ανδρών, που έμειναν στην αφάνεια και αποτυπώνονται στις σελίδες φωτίζοντας τον χαρακτήρα, τη δράση και το ήθος τους. Κεφάλαια για τις γυναίκες, τον έρωτα και τον γάμο ακόμη και για τους γιατρούς και την ιατρική, για την πειρατεία συμπεριλαμβάνονται σε αυτό το συλλογικό έργο.
Μέσα από σύντομα κείμενα, κάποια σε μορφή ανεκδότων, το βιβλίο προσεγγίζει την Ιστορία διαφορετικά και ρίχνει «αδιάκριτες» ματιές σε σημεία που η έρευνα συχνά αποσιωπά ή αντιπαρέρχεται. Γι’ αυτό και γοητεύει τον αναγνώστη που δεν θέλει να διαβάσει «άλλο ένα βιβλίο ιστορίας».
Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑΒΑΡΙΝΟΥ, Κ. Μ. Γουντχάουζ
Στη δυτική ακτή της Πελοποννήσου, εκεί που σήμερα δεσπόζουν υπερπολυτελή καταλύματα και πλήθος κόσμου συρρέει το κατακαλόκαιρο, έγινε στις 20 Οκτωβρίου του 1827 η ναυμαχία του Ναβαρίνου και ο βρετανικός, ρωσικός και γαλλικός στόλος υπό τις διαταγές του Άγγλου ναυάρχου Έντουαρντ Κόδριγκτον, εξάλειψαν σχεδόν τον αντίστοιχο τουρκο-αιγυπτιακό.
Στα κεφάλαια του βιβλίου του, ο Κρίστοφερ Μόνταγκιου Γουντχάους (1917-2001), συντηρητικός πολιτικός και μέλος του Βρετανικού Κοινοβουλίου για την Οξφόρδη, δίνει το ιστορικό πλαίσιο κοιτάζοντας ίσως τα πράγματα από τη βρετανική σκοπιά. Παραθέτει στο κείμενό του τις οδηγίες προς τον Κόδριγκτον, περιγράφει τη συγκέντρωση των δυνάμεων, την προσπάθεια για μεσολάβηση και τις προετοιμασίες για μάχη. Στο τέλος μιλάει για το μεγάλο αυτό γεγονός και για την επίγευση που αυτό άφησε στους ηγέτες της εποχής: «Η βρετανική κυβέρνηση με πολύ κόπο κατάφερε να προσποιηθεί ότι η καταστροφή του τουρκο-αιγυπτιακού στόλου στο Ναβαρίνο δεν επέφερε καμιά ουσιαστική αλλαγή στο status quo, και την ίδια στάση τήρησαν και οι άλλες Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης, αν και λιγότερο πειστικά ... Δεν συνέβη όμως το ίδιο με τους Τούρκους και τους Έλληνες, οι οποίοι αντιλήφθηκαν την αποφασιστική σημασία του γεγονότος… Με τη ναυμαχία του Ναβαρίνου είχε προστεθεί ένα νέο εθνικό κράτος στον χάρτη της Ευρώπης».
ΕΘΝΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΧΟΝΟΙΑ, Γ.Θ. Μαυρογορδάτος
Ο συγγραφέας, πανεπιστημιακός, πολιτικός επιστήμονας και ιστορικός, δεν έγραψε ένα βιβλίο για το 1821, αλλά ένα βιβλίο για τη διαδικασία που ονομάζεται «εθνική ολοκλήρωση» και από την οποία περνάει κάθε έθνος. Το βιβλίο εκδόθηκε το 2020 και μπήκε στις προθήκες των βιβλιοπωλείων λίγους μήνες μετά για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση.
Τι θέλει να πει ο συγγραφέας; Ότι η νεοελληνική εμπειρία εμφυλίων συγκρούσεων σχετικών με την εθνική ολοκλήρωση αποτελεί απλώς μία περίπτωση ανάμεσα σε πολλές άλλες, που διέπονται από την ίδια γενική νομοτέλεια: Απελευθέρωση από ξένο ζυγό και ενοποίηση στο πλαίσιο ενός ανεξάρτητου εθνικού κράτους.
Διαβάζεται με μεγάλο ενδιαφέρον ειδικά το κεφάλαιο που αναφέρεται στη Θρησκεία («ως καταλύτης και ως τροχοπέδη») και εκείνο για τα νέα εθνικά κράτη από τον 18ο μέχρι τον 20ό αιώνα.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, Μαρκ Μαζάουερ
Ο Μαρκ Μαζάουερ λογίζεται στο μυαλό μου σαν Έλληνας και μάλιστα Σαλονικιός, που δείχνει αμέριστο ενδιαφέρον κι αγάπη μαζί για την ελληνική ιστορία, κομβικό σημείο της οποίας είναι ο Αγώνας και η δημιουργία του ελληνικού κράτους. Σπουδαίος -πρωτίστως- ερευνητής, αλλά στα μάτια του αναγνώστη γοητευτικός «γραφιάς», ο Μαζάουερ στηρίζεται σε διεξοδική έρευνα για να ερμηνεύσει μία σειρά γεγονότων, τα οποία οδήγησαν γεωπολιτικά την Ευρώπη.
Στις σελίδες του «μιλούν» όλοι: Και οι άμαχοι και οι Οθωμανοί αξιωματούχοι και οι Ρώσοι, Γάλλοι, Βρετανοί και Αυστριακοί. «Άρχισα να αντιλαμβάνομαι», γράφει ο Μαζάουερ στην εισαγωγή του, «ότι η επανάσταση του 1821 είχε πετύχει επειδή, πέρα από τις επικές και πολυύμνητες στιγμές ατομικής γενναιότητας και αυτοθυσίας, ήταν στη βάση της μια ιστορία κοινωνικής συνοχής απέναντι σε μια συστημική αναστάτωση. Δεν ήταν τόσο οι νίκες που χάρισαν στους Έλληνες την ανεξαρτησία τους όσο η άρνησή τους ν΄ αποδεχτούν την ήττα».
ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ, Ιωάννης Μακρυγιάννης
«Πέρασαν τόσα χρόνια από τότε που ξέσπασε η Επανάσταση του Εικοσιένα και από τις 3 του Σεπτέμβρη του 1843, που διώχτηκαν τα Βαυαρικά στρατεύματα κατοχής κι έγινε σύνταγμα. Χύσαμε για τη λευτεριά μας ποτάμι αίμα. Αναστήσαμε, στα χρόνια του τελευταίου πολέμου, ένα νέο '21. Σταθήκαμε στην πρώτη έπαλξη στον αγώνα για τον πολιτισμό. Πολεμήσαμε ως την ανάσταση και τη νίκη. Και λευτεριά δε γνωρίσαμε. Όπως και τότε, έπειτα από το '21, έτσι και τώρα, οι ίδιες σκοτεινές δυνάμεις μεταχειρίζουνται τα ίδια μέσα, για να μας κάνουν είλωτες. Κι όλα αυτά γίνουνται -τι υποκρισία- στ' όνομα μιας ψεύτικης λευτεριάς».
Ο στρατηγός και ήρωας της ελληνικής επανάστασης, Μακρυγιάννης, δεν πήγε ποτέ του σχολείο, έμαθε την αλφαβήτα μεγάλος και δεν κατάφερε ποτέ να την καλομάθει, αλλά έγραψε αυτή την ανεκτίμητη «αυτοβιογραφία»-απάντηση στους αυτόκλητους προστάτες των Ελλήνων. Τόσο ο Παλαμάς όσο και ο Σεφέρης τίμησαν το έργο του, τα χειρόγραφα του οποίου ανακάλυψε ο ιστοριοδίφης, Γιάννης Βλαχογιάννης, που πρωτοέκδοσε τα Απομνημονεύματα το 1907. Σήμερα, στις μηχανές αναζήτησης η φράση Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη μπορεί να σου αποκαλύψει διαμάντια, όπως το ηχητικό ντοκουμέντο της εκπομπής του τρίτου προγράμματος «Όταν ο Τζίμης Πανούσης συνάντησε τον στρατηγό Μακρυγιάννη».
«Την ώρα που ο μπαταχτσής υπουργός κος Παπαθανάσης φεσώνει τις τράπεζες με 1,8 εκατ. κρύβει την περιουσία του, και απαντά πως δήθεν δεν ξέρει αν και πόσο κουρεύτηκαν τα χρέη του, μία νέα “υπόθεση Πάτση” βλέπει το φως της δημοσιότητας», αναφέρει σε ανακοίνωσή του ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.
Συγκεκριμένα αναφέρει ότι «ο βουλευτής Κεφαλλονιάς της ΝΔ κ. Καππάτος βγάζει στο σφυρί πρώτες κατοικίες αδύναμων δανειοληπτών για λογαριασμό τραπεζών και funds».
Ακολούθως εξηγεί: «Όπως αποκαλύπτει η εφημερίδα “Κυριακάτικη Δημοκρατία” ο κ. Καππάτος το 2021 ως εν ενεργεία βουλευτής εκπροσώπησε στο δικαστήριο fund και πέτυχε την κατάσχεση της πρώτης κατοικίας υπερχρεωμένης καρκινοπαθούς εμπόρου. Ο κος Μητσοτάκης τελικά έχει καταντήσει τη ΝΔ Ανώνυμη Εταιρία που χρωστάει και φεσώνει δημόσιο και τράπεζες, ενώ την ίδια στιγμή κυνηγάει ανελέητα μικρομεσαίους επαγγελματίες και μισθωτούς».
Η ζωή του Αθανασίου Διάκου από την ημέρα της βάπτισής του στην κολυμβήθρα της Εκκλησίας μέχρι το …βάπτισμα του μαρτυρίου στις 24 Απριλίου 1821 στη Λαμία, έγινε ταινία μυθοπλασίας από μία πολύ ιδιαίτερη ομάδα εθελοντών, και έρχεται με ειδικές επετειακές προβολές σε κινηματογράφους της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας.
Η ταινία «Διάκος ο Ηρωομάρτυς» είναι η τρίτη παραγωγή της «Φιλότιμο films», της ομάδας που ονομάστηκε έτσι, χάρη στο φιλότιμο των μελών της. Πρόκειται για ανθρώπους που είναι μέλη ή φίλοι της Κινηματογραφικής Ομάδας του Πνευματικού Κέντρου της Ιεράς Μητροπόλεως Κίτρους, Κατερίνης και Πλαταμώνος «Ο Άγιος Φώτιος».
Τετρακόσιοι πενήντα εθελοντές κάθε ηλικίας, από μικρά παιδιά μέχρι ηλικιωμένοι, συμμετείχαν στη δημιουργία της ταινίας, ο καθένας από το δικό του μετερίζι και με βάση τις γνώσεις του και τη διάθεσή του για προσφορά. Ενορχηστρωτής αυτής της προσπάθειας και εμπνευστής τους είναι ο αρχιμανδρίτης Παύλος Ντούρος, ο οποίος πρωτοασχολήθηκε με την τέχνη από τα φοιτητικά του χρόνια, προτού ακόμη γίνει ιερέας.
Ο αρχιμανδρίτης - σκηνοθέτης και σεναριογράφος
«Όσο σπούδαζα φιλολογία στο ΑΠΘ (όπου στη συνέχεια έβγαλα και τη Σχολή Θεολογίας), κάναμε μαθήματα θεατρολογίας και παρακολουθούσαμε συχνά θεατρικές παραστάσεις στο ΚΘΒΕ. Στη συνέχεια επέστρεψα στο χωριό μου, τη Ράχη Πιερίας, όπου σκηνοθετούσα και έπαιζα στο ερασιτεχνικό θέατρο του πολύ δραστήριου πολιτιστικού συλλόγου της περιοχής», δηλώνει ο πατέρας Παύλος στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Στη συνέχεια χειροτονήθηκε ιερέας και τοποθετήθηκε από τον τότε Μητροπολίτη Κίτρους στον Άγιο Φώτιο, όπου ανήκει το Πνευματικό Κέντρο της τοπικής Μητρόπολης. «Εκεί αναπτύξαμε παρόμοια δράση με θεατρικά εργαστήρια και έτσι άρχισε σιγά σιγά να καλλιεργείται η ιδέα μέσα μας, κυρίως βλέποντας τα κινηματογραφικά έργα να περιέχουν πράγματα που -για τα δικά μας δεδομένα και αντιλήψεις …ξέφευγαν. Ελπίζαμε κάποια στιγμή να βγουν ταινίες που να έχουν μέσα Χριστό και Ελλάδα», σημειώνει.
Τα μέλη του Πνευματικού Κέντρου έκαναν με δικά τους μέσα την πρώτη τους κινηματογραφική παραγωγή το 2013, παρουσιάζοντας ένα ντοκιμαντέρ για τα Ιεροσόλυμα, καθώς οι ίδιοι, σε επισκέψεις τους μαγνητοσκοπούσαν περιοχές και ακολουθίες. Έναν χρόνο μετά, ήρθε και η πρώτη ταινία μυθοπλασίας. «Το 2014 ολοκληρώσαμε την ταινία “Παραμύθι χωρίς όνομα”, που βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες για τις δύο επόμενες χρονιές», θυμάται ο πατέρας Παύλος.
Οι θετικές κριτικές και εντυπώσεις που εισέπρατταν, τους οδήγησαν να κάνουν ένα ακόμη βήμα, πολύ μεγαλύτερο αυτή τη φορά. Μία ιστορική ταινία μυθοπλασίας, που διατρέχει όλο το φάσμα της ζωής του Αθανασίου Διάκου. «Το φρικτό του μαρτύριο, συγκλόνισε το πανελλήνιο και έγινε λάβαρο για την επανάσταση. Ο ανασκολοπισμός του -όπως και ο απαγχονισμός του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’, ήταν αυτά που πυροδοτούσαν τις καρδιές των Ελλήνων στον αγώνα του ’21 και που με τίποτα δεν ξεχνούσαν», τονίζει.
Το 2017 λοιπόν, άρχισε να γράφει ο πατέρας Παύλος και η ομάδα του το σενάριο της ταινίας, σε αρκετά αργούς ρυθμούς, καθώς -όπως υπογραμμίζει, κύριο έργο και προτεραιότητά του αποτελούσαν τα ιερατικά του καθήκοντα. «Η περίοδος του lockdown λόγω της πανδημίας, μας βοήθησε να ολοκληρώσουμε τη συγγραφή του σεναρίου και το καλοκαίρι του 2021 ξεκινήσαμε τα γυρίσματα», αναφέρει.
Στο 1821 …επέστρεψαν χωριά της Πιερίας και των γύρω νομών
Επί πέντε μήνες διήρκησαν τα γυρίσματα σε διάφορες περιοχές της Πιερίας. Από τον Άγιο Βασίλειο Καρίτσας, μέχρι το Δίον, την Παλαιά Βροντού και τον Όλυμπο, αλλά και σε γύρω νομούς, όπως στον Κοκκινοπηλό Ελασσόνας στη Λάρισα, αλλά και στη Σιάτιστα Κοζάνης, τη γραφική κωμόπολη με έντονα τα στοιχεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.
Στα γυρίσματα …εποχής, πλέον, εκτός από τα εκατοντάδες μέλη και φίλους του Πνευματικού Κέντρου από την Πιερία, τα Γιαννιτσά, τη Θεσσαλονίκη και αλλού -τους περισσότερους από εκατό ερασιτέχνες ηθοποιούς, βασικοί ρόλοι, όπως του εικονολήπτη, του διευθυντή φωτογραφίας και του ηχολήπτη, ανατέθηκαν σε επαγγελματίες, που με μία ενδεικτική αμοιβή βοήθησαν στην προσπάθεια. Μάλιστα, την εκτέλεση παραγωγής ανέλαβε η MASSIVE PRODUCTIONS. «Το μοντάζ της ταινίας ξεκίνησε το Μάρτιο του 2022 και ολοκληρώθηκε λίγο καιρό πριν την πρώτη προβολή της, που έγινε φέτος στις 22 Ιανουαρίου στην Κατερίνη», λέει.
Από τότε έγιναν πολλές προβολές στην Κατερίνη, πολλές εκ των οποίων ήταν sold out και κάποιες απευθυνόταν σε μαθητές. Από σήμερα, ξεκινούν οι επετειακές προβολές και οι πρώτες εκτός του νομού Πιερίας. «Το μήνυμα της ταινίας είναι επίκαιρο όσο ποτέ, γιατί δυστυχώς, σε μεγάλο βαθμό στις μέρες μας, ζούμε μία έκπτωση της αγάπης για την πατρίδα και της αγάπης προς το έθνος. Εμείς με τον τρόπο μας και με την κινηματογραφική αυτή προσπάθεια, θελήσαμε να το αναδείξουμε και να προβάλουμε αυτό το στοιχείο με σκοπό να το περάσουμε σε όλους, μικρούς και μεγάλους», επισημαίνει.
Οι προβολές θα γίνουν στη Θεσσαλονίκη αυτό το Σαββατοκύριακο (25 και 26 Μαρτίου), όπως και το αμέσως επόμενο (1 και 2 Απριλίου) στον Κινηματογράφο Βακούρα (Ιωάννου Μιχαήλ 8) στις 17:00. Τις ίδιες μέρες και ώρες, θα γίνουν αντίστοιχες προβολές και στην Αθήνα, στον Κινηματογράφο Έλλη (Ακαδημίας 64).
Περισσότερες πληροφορίες αναφέρονται στην ιστοσελίδα www.diakos.gr
Με αίτημα να αναζητηθούν οι ευθύνες προς όλες τις κατευθύνσεις για την τραγωδία της 28ης Φεβρουαρίου στα Τέμπη, 47 Δικηγορικοί Σύλλογοι της χώρας, κατέθεσαν παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας στον Εφέτη ανακριτή Λάρισας, Σωτήρη Μπακαΐμη.
Με αυτοπρόσωπη εμφάνιση τους στα δικαστήρια της Λάρισας, τα μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής της Ολομέλειας των προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων ενεργοποίησαν σήμερα για πρώτη φορά σε ποινική υπόθεση, πρόβλεψη του Κώδικα Δικηγόρων που επιτρέπει την παρέμβαση των δικηγόρων σε θέματα μεγάλου κοινωνικού, εθνικού, οικονομικού κ.α, ενδιαφέροντος.
Σε ανάρτηση του μετά την κατάθεση της αίτησης παράστασης προς τον δικαστικό λειτουργό ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθήνας Δημήτρης Βερβεσός αναφέρει:
“Ζητήσαμε να αναζητηθούν οι ευθύνες όσο ψηλά κι αν βρίσκονται,ώστε να λειτουργήσει η γενική πρόληψη της ποινής ,να καταλογισθούν οι αποζημιώσεις στα φυσικά πρόσωπα που ευθύνονται και να μη επιπέσει το βάρος στις πλάτες του Έλληνα φορολογούμενου και να μην επαναληφθούν τέτοια περιστατικά στο μέλλον”.
Εκπρόσωποι των δικηγορικών Συλλόγων στην υπόθεση ορίστηκαν οι διαπρεπείς ποινικολόγοι Βασίλης Χειρδάρης και Τάσος Τριανταφύλλου
Η νέα έκθεση της Eurostat για το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στα κράτη-μέλη της ΕΕ αποκαλύπτει ότι η Ελλάδα συνεχίζει να παραμένει σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στη χώρα μας διαμορφώθηκε το 2022 στο 68% του μέσου όρου στην ΕΕ και είναι το τρίτο χαμηλότερο μετά τη Βουλγαρία και τη Σλοβακία.
Η παραγωγή και τα εισοδήματα στην Ελλάδα, παρά την έξοδο από τα μνημόνια το 2018, δεν επέστρεψαν στα προ οικονομικής κρίσης επίπεδα κι αν συνεχιστούν οι πολιτικές που ακολουθούνται σήμερα η κατάσταση δεν πρόκειται να βελτιωθεί. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι το 2011 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ελλάδα ήταν στο 75% του μέσου όρου της ΕΕ, ενώ το μακρινό 2007 στο 95%. Η «φούσκα» έσκασε, τα μνημόνια ήρθαν κι από το 2016 μέχρι και το 2022 το σχετικό ποσοστό είναι «κολλημένο» στο 68% του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Επί μία εξαετία, δηλαδή, δεν έχει αλλάξει τίποτα στη χώρα προς το καλύτερο.
Επίσης, η οικονομική κρίση και στη συνέχεια η πανδημία είχαν ως βασική συνέπεια τη διεύρυνση των οικονομικών ανισοτήτων. Είναι ενδεικτικό ότι ενώ το 2008 τα νοικοκυριά με εισόδημα έως 750 ευρώ αποτελούσαν μόλις το 4,7% του συνόλου, το 2018 το ποσοστό τους έφθασε στο 12,7%. Τριπλασιάστηκε δηλαδή, τριπλασιάζοντας και τον αριθμό των συμπολιτών μας που βιώνουν φτώχεια και, κατά συνέπεια, κοινωνικό αποκλεισμό. Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, η επόμενη έρευνα της Εurostat αναμένεται να δείξει μία ακόμη χειρότερη εικόνα ως προς την αποδυνάμωση της αγοραστικής δύναμης και τις ανισότητες στην ελληνική κοινωνία.
Οι ερμηνείες γι’ αυτή την εισοδηματική «βύθιση» και στη συνέχεια στασιμότητα είναι πολλές, αλλά πρωτίστως αποδίδονται στις οικονομικές πολιτικές της κυβέρνησης, της σημερινής κυβέρνησης εκτός μνημονίων αλλά και των προηγούμενων κυβερνήσεων εντός μνημονίων. Η δημοσιονομική επέκταση της τελευταίας τριετίας δεν «έπιασε» τα πιο ευάλωτα κοινωνικά στρώματα, ούτε ενίσχυσε όσους βρίσκονται σε λίγο καλύτερη θέση, ενώ παράλληλα τόσο ο πληθωρισμός όσο και η αισχροκέρδεια διόγκωσαν τις ήδη μεγάλες εισοδηματικές και κοινωνικές αποκλίσεις.
Αξίζει, ακόμα, να σημειωθεί ότι άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες βρέθηκαν στη δίνη της οικονομικής κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας, εμφανίζουν πολύ καλύτερες επιδόσεις από την Ελλάδα. Για παράδειγμα, στην Πορτογαλία το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης βρίσκεται στο 77% του μέσου όρου της Ένωσης και μάλιστα σε αυτά τα επίπεδα βρισκόταν και τα προηγούμενα χρόνια. Στην Ισπανία διαμορφώθηκε το 2022 στο 85% του μέσου όρου της ΕΕ, ανακάμπτοντας από την πανδημία και ενώ την προηγούμενη δεκαετία βρισκόταν λίγο πάνω από το 90%.
Εδώ στην Ελλάδα οι συνθήκες δεν βελτιώνονται, αντίθετα το ποσοστό των πολιτών που δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα μεγαλώνει συνεχώς. Το πού οδηγούμαστε είναι ένα μεγάλο ερώτημα, ειδικά όσο πληθαίνουν τα σενάρια περί σφιχτών δημοσιονομικών πολιτικών το επόμενο διάστημα στην ΕΕ, και φυσικά και στην Ελλάδα, λόγω της δημοσιονομικής επέκτασης των τελευταίων ετών.
Το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας και το 23o Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου Ελλάδας συνεργάζονται σε μια αλησμόνητη επετειακή προβολή: Τριάντα χρόνια μετά την πανελλήνια πρεμιέρα της, τη θυελλώδη κυκλοφορία της σε ολόκληρο τον κόσμο και τον πρόωρο θάνατο του σεναριογράφου, σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή της, μια από τις σπουδαιότερες queer δημιουργίες όλων των εποχών επιστρέφει για μία βραδιά στην Αθήνα και θα παιχτεί σε 35άρι φιλμ.
Στις 5 Μαρτίου του 1993, ο Σιρίλ Κολάρ εγκατέλειπε τη ζωή σε ηλικία 35 ετών, έπειτα από πολύχρονη μάχη με τον ιό του AIDS. Τρεις μέρες μετά τον θάνατό του, στην τελετή των βραβείων Σεζάρ, η πρώτη και τελευταία ταινία του κέρδιζε 4 αγαλματίδια εν μέσω θερμών χειροκροτημάτων και ζητοκραυγών: Καλύτερης Ταινίας, Ντεμπούτου, Μοντάζ και Ερμηνείας για την Ρομάν Μπορινζέρ.
Δείτε το τρέιλερ
Η συγκινησιακή φόρτιση μέσα στην αίθουσα ήταν τεράστια για τον χαμό του νεαρού καλλιτέχνη και η επιβράβευση ερχόταν να σφραγίσει το σεβαστό πολιτισμικό και κοινωνικό φαινόμενο στο οποίο είχαν στο μεταξύ μετατραπεί οι «Άγριες Νύχτες» («Les Nuits Fauves»), σημειώνοντας τεράστια εμπορική επιτυχία στη Γαλλία, προκαλώντας θόρυβο στις αίθουσες του εξωτερικού, εισπράττοντας επαίνους από τη διεθνή κριτική και φτάνοντας να θεωρηθούν μια από τις σημαντικότερες ταινίες του σύγχρονου γαλλικού σινεμά.
Ποιος ήταν όμως ο Σιρίλ Κολάρ;
Ανήσυχος και πολυσχιδής, με την ιδιότητα του συγγραφέα, του σκηνοθέτη και του μουσικού, ο Κολάρ υπήρξε αφοπλιστικά ειλικρινής και αναπολογητικός για την ατίθαση ερωτική του ζωή και ένας από τους ελάχιστους καλλιτέχνες της χώρας του που μίλησαν ανοιχτά (και σε πρώτο πρόσωπο) για τον ιό. Όταν όλοι του γύριζαν την πλάτη με τρόμο, τότε που έψαχνε απεγνωσμένα χρηματοδότηση για τις «Άγριες Νύχτες» του, την συγκλονιστική αυτοβιογραφική του κατάθεση, ο Κολάρ έκανε τα αδύνατα δυνατά προκειμένου να μπορέσει μόνος του να ολοκληρώσει την ταινία, και να το κάνει εγκαίρως καθώς του απέμενε ελάχιστος χρόνος ζωής. Κι όταν πια ο Κολάρ πέθανε, το γαλλικό κατεστημένο της τότε κουλτούρας τον μετέτρεψε σε ηρωικό μάρτυρα του AIDS, χαρακτηρίζοντάς τον ως «το πνευματικό παιδί του Ζαν Ζενέ, του Πιέρ Πάολο Παζολίνι και του Ζορζ Μπατάιγ», ενώ η ταινία του αποτέλεσε σημείο αναφοράς για μια ολόκληρη γενιά.
Νικόντας τον φόβο και τη φθορά
Τριάντα χρόνια μετά, οι «Άγριες Νύχτες» παραμένουν το ίδιο τολμηρές και αδάμαστες, προσεγγίζοντας τον πανσεξουαλικό και αυτοκαταστροφικό τρόπο ζωής του ήρωα χωρίς καμία διάθεση ηθικολογίας, τον βίαιο ερωτικό του πόθο μέσα σε όλη τη ζωώδη ζωντάνια του, τις απελπισμένες (και συχνά ασυγχώρητες) παρορμήσεις του ως μια ύστατη πράξη εξέγερσης πριν το άδικο τέλος. Από τα βραδινά ψωνιστήρια δίπλα στις όχθες του Σηκουάνα, τη διαρκή δίψα με την οποία ο Ζαν προσπαθεί να ρουφήξει κάθε εμπειρία μέσα στον ελάχιστο χρόνο που του απομένει και τη σεξουαλικά φορτισμένη παλινδρόμησή του ανάμεσα σε ένα θαρραλέο κορίτσι και έναν αρρενωπό νεαρό αθλητή, οι «Άγριες Νύχτες» γίνονται καταραμένο άσμα έρωτα, ζωής και θανάτου, η άνευ προηγουμένου κληρονομιά ενός enfant terrible που προσπάθησε να νικήσει τον φόβο και τη φθορά μέσω της τέχνης του, αφήνοντας την τραγική ιστορία του ως έμπνευση, αποχαιρετισμό και παρακαταθήκη.
Τρεις δεκαετίες αφότου την είδαμε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, η ταινία επιστρέφει για μια μόνο βραδιά σε μεγάλη οθόνη και μάλιστα σε μια από τις 35άρες κόπιες με τις οποίες είχε προβληθεί στη χώρα μας το 1993. Ευκαιρία τώρα να την ανακαλύψει και να την αγαπήσει μια νεότερη γενιά θεατών.
Οι συνεχείς, προσπάθειες και πρωτοβουλίες στήριξης της επανάστασης με τη δημιουργία οργανωτικών δομών και την εξασφάλιση πόρων και εφοδίων δεν περιελάμβαναν ιδιαίτερη μέριμνα για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των μαχητών και την ιατροκοινωνική προστασία των αμάχων.
Κατά τα τελευταία χρόνια της προεπαναστατικής περιόδου ο αριθμός των ιατρών, που εξυπηρετούσε τις ανάγκες 1.000.000 περίπου κατοίκων, δεν υπερέβαινε τους 90. Μετά την επανάσταση και με την άφιξη στην Ελλάδα Ελλήνων και φιλελλήνων ιατρών από το εξωτερικό ο συνολικός αριθμός τους ουδέποτε υπερέβη τους 500, ενώ οι υπάρχουσες ανάγκες λόγω του πλήθους των τραυματιών από τις πολεμικές διενέξεις και των ασθενών από την εκδήλωση επιδημιών υπήρξαν τεράστιες. Τα δεδομένα αυτά, τα οποία είναι άξια κριτικής προσέγγισης και ανάλυσης, αναδεικνύουν τις τραγικές συνθήκες κάτω από τις οποίες διεξήχθη ο απελευθερωτικός αγώνας του 1821 και αποδεικνύουν το μεγαλείο της ψυχής και την πίστη στην ελευθερία του σκλαβωμένου έθνους.
Οι συνθήκες υγιεινής διαβίωσης, ένδυσης και διατροφής, της συντριπτικής πλειοψηφίας των υπόδουλων Ελλήνων, θα μπορούσαν να αξιολογηθούν ως υποβαθμισμένες και να χαρακτηριστούν ως άθλιες την περίοδο της διεξαγωγής του αγώνα για την ελευθερία.
Οι παράγοντες, που συνεισέφεραν στη συνεχή υποβάθμιση της δημόσιας υγείας στα χρόνια της εθνικής παλιγγενεσίας αφορούσαν στις απρογραμμάτιστες και αλλεπάλληλες μετακινήσεις των αγωνιστών, στον αναγκαστικό συνωστισμό πληθυσμιακών ομάδων σε αστικά κέντρα, στις συχνές πολιορκίες πόλεων και οχυρών και στις συνεχείς πολεμικές αντιπαραθέσεις, που συνεπάγονταν αφενός ταλαιπωρίες, σε βαθμό ψυχοσωματικής εξόντωσης και αφετέρου έλλειψη πόσιμου νερού, τροφίμων, φαρμάκων και άλλων εφοδίων. Επιπρόσθετα, σε ορισμένες περιοχές της χώρας το υγρό κλίμα και το γεωφυσικό περιβάλλον ευνοούσαν την εκδήλωση επιδημιών, που επιβάρυναν ακόμη περισσότερο την ήδη δυσμενή κατάσταση των αγωνιστών και των οικογενειών τους. Η διατροφή των αγωνιζομένων Ελλήνων περιλάμβανε κυρίως ψωμί, παξιμάδια, βρασμένο καλαμπόκι και σπανιότερα κρέας και ψάρια. Περιελάμβανε, επίσης, κρασί και ρακή, ενώ το λάδι, φαίνεται, ότι ήταν το μόνο προϊόν διατροφής, που υπήρχε σε επάρκεια καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα.
Η ακατάλληλη διατροφή προκαλούσε δυσεντερία, που εξαντλούσε ακόμη περισσότερο τους αποδυναμωμένους οργανισμούς των αγωνιστών του 1821, ενώ έκδηλα ήταν τα συμπτώματα αβιταμινώσεων, κυρίως από την έλλειψη της βιταμίνης C, που προκαλούσε σκορβούτο.
Η πρόσβαση σε αποθέματα υγιεινού πόσιμου νερού ήταν συχνά προβληματική, είτε γιατί δεν επαρκούσαν οι διαθέσιμες ποσότητες για τις υφιστάμενες ανάγκες, είτε γιατί ο εχθρός κυρίευε τις πηγές υδροδοσίας και ανέκοπτε την ύδρευση πόλεων και περιοχών, που τελούσαν υπό τον έλεγχο των Ελλήνων.
Τα νερά των πηγαδιών μολύνονταν είτε προσχεδιασμένα από τους μαχητές της ελευθερίας, για να μη χρησιμοποιούνται από τους Τούρκους, είτε με τα χάλκινα σκεύη, τα οποία έρριπταν οι Έλληνες στα πηγάδια για να τα κρύψουν, ιδιαίτερα την περίοδο της εκστρατείας του Δράμαλη. Συχνά, τα διάφορα λάφυρα και ιδιαίτερα τα ενδύματα που έπαιρναν οι ρακένδυτοι αγωνιστές από τους νεκρούς αντιπάλους τους αποτελούσαν αιτίες σοβαρών λοιμώξεων που εξελισσόταν σε θανατηφόρες.
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας αρκετοί νέοι από διάφορες περιοχές της υπόδουλης Ελλάδος, προερχόμενοι σχεδόν αποκλειστικά από εύπορες αστικές οικογένειες, έσπευδαν σε πανεπιστήμια ευρωπαϊκών πόλεων για να σπουδάσουν, κατά προτίμηση Ιατρική, διότι κατά τον Κοραή «...θηριώδες έθνος εις μόνους τους ιατρούς αναγκάζεται να υποκρίνεται κάποιαν ημερότητα».
Τα πανεπιστήμια επιλογής των Ελλήνων για ιατρικές σπουδές ήταν κυρίως της Πάδοβας, της Παβίας, της Πίζας και της Βιέννης.
Οι πρακτικοί ή εμπειρικοί ιατροί ασκούσαν τη λεγόμενη «Δημώδη Ιατρική», κυρίως, στις ορεινές περιοχές της χώρας. Ήταν ιδιαίτερα επιδέξιοι στην ανάταξη εξαρθρημάτων και καταγμάτων, στην περιποίηση τραυμάτων και στην πραγματοποίηση μικροεπεμβάσεων, με συνέπεια να καλούνται και «ιατροχειρουργοί». Τους αποκαλούσαν, επίσης, «ιατρο- φαρμακοποιούς», γιατί, εκτός των ιατρικών πράξεων που επιτελούσαν, παρασκεύαζαν φάρμακα και συνέλεγαν βότανα, τα οποία χορηγούσαν, κατά περίπτωση, σε ασθενείς και τραυματίες.
Παράλληλα με τους επιστήμονες και τους πρακτικούς ιατρούς ασκούσαν ιατρικές πράξεις και χορηγούσαν φαρμακευτικά παρασκευάσματα, κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα, κομπογιαννίτες και τσαρλατάνοι.
Οι κομπογιαννίτες και οι τσαρλατάνοι ήταν ψευτογιατροί με ενδιαφέρον αποκλειστικά επικεντρωμένο στο οικονομικό όφελος και με τάση να περιαυτολογούν για τις θεραπευτικές τους επιτυχίες σε βαθμό τερατολογίας. Έφεραν ειδική ένδυση και κάλυπταν το κεφάλι τους με σαμαροκάλπακο στο οποίο τοποθετούσαν, εμφανώς, φάρμακα πρώτης ανάγκης.
Η παρεχόμενη υγειονομική φροντίδα και περίθαλψη, κατά την περίοδο της εθνικής παλιγγενεσίας, ήταν ανάλογη με το υφιστάμενο επίπεδο των ιατρικών γνώσεων της εποχής. Ιατρικές πράξεις και διαδικασίες, όπως είναι η χορήγηση αναισθησίας, η μετάγγιση αίματος, η ασηψία, η αντισηψία και άλλες, ήταν παντελώς άγνωστες και η συνεισφορά του υγειονομικού προσωπικού στην περίθαλψη των τραυματιών και των ασθενών υποτυπώδης.
Στα πεδία των μαχών οι ελαφρά τραυματισμένοι ετύγχαναν φροντίδας, επί τόπου, από τους συμπολεμιστές τους, ενώ οι φέροντες βαριά τραύματα διακομίζονταν προς νοσηλεία σε μοναστήρια και αργότερα σε υποτυπώδη νοσοκομεία, τα οποία εν τω μεταξύ είχαν αρχίσει να συγκροτούνται.
Η φροντίδα των τραυμάτων περιλάμβανε καθαρισμό της εξωτερικής τους επιφάνειας με ρακή και εισαγωγή στο εσωτερικό τους αλοιφής παρασκευασμένης από λεύκωμα αυγού αναμεμιγμένου με κοινό λάδι και ρακή. Στη συνέχεια ετίθετο επί του τραύματος αλοιφή παρασκευασμένη από σαπούνι και ρακή και ακολουθούσε, κατά διαλείμματα η επίβρεξή του με ρακή, που φαίνεται ότι ήταν θεραπευτικό μέσο συνεχούς χρήσης. Η χρήση μούχλας ήταν επίσης διαδεδομένη. Την έπαιρναν από μουχλιασμένα τρόφιμα και μουχλιασμένους τοίχους που δεν τους έπιανε π ήλιος και την τοποθετούσαν πάνω σε μολυσμένα τραύματα.
Η επίδεση του τραύματος, ανεξάρτητα του βαθμού της σοβαρότητάς του, πραγματοποιείτο με ταινίες υφάσματος και μικρά καλάμια ή νάρθηκες κατασκευασμένους από ξύλο ή ναστόχαρτο.
Για την αιμόσταση των μεγάλων αγγείων χρησιμοποιείτο πυρακτωμένο σίδερο, για την αιμόσταση των τριχοειδών οινόπνευμα, ενώ για τον έλεγχο των αιμοπτύσεων λόγω τραυμάτων του θώρακα χορηγείτο ζεσταμένο κρασί αναμεμιγμένο με κοινό βούτυρο.
Τα φάρμακα, τα οποία χρησιμοποιούσαν οι επιστήμονες ιατροί και πολλοί από τους εμπειρικούς, ήταν κυρίως δρόγες (αλόη, θεριακή, κάρδαμο, κίνα, πιπερόριζα, σαμπούκο, σαρκοτρόφι, σίλφιο κ.ά.), η χρήση των οποίων ανάγεται στην εποχή του Διοσκουρίδη και η εντόπισή τους είναι εύκολη στη χλωρίδα της ελληνικής υπαίθρου. Ήταν, επίσης, ορισμένες φαρμακευτικές και χημικές ουσίες (άλας αψινθίας, βόραξ, γόμμα Αραβική, εμετική τρυξ, μίνιον, νίτριον, οξύμελι κ.ά.) και διάφορα σκευάσματα (balsamo di Tolu, elixir propriepatis, laudano di Barbaro κ.ά.), τα οποία προμηθεύονταν, όταν είχαν τη δυνατότητα, από την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, τα Επτάνησα και την Τεργέστη.
Ολα τα παραπάνω αναδεικνύουν τις συνθήκες που επικρατούσαν κατά την περίοδο της επανάστασης του 1821 στο πεδίο της υγειονομικής περίθαλψης και φροντίδας των αγωνιστών της ελευθερίας. Για το λόγο αυτό η ευχή «Καλό βόλι» εξέφραζε, συν τοις άλλοις, και την επιθυμία για ένα γρήγορο, ανώδυνο και ηρωικό θάνατο.
Πηγές:
Χ. Βυζάντιος, Ιστορία των κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν εκστρατείαν και μαχών, ων συμμετέσχεν ο τακτικός στρατός από του 1821 μέχρι του 1833, Αθήνα 1956.
Α. Αθανασόπουλος, Πελοποννήσιοι ιατροί κατά τον Ιερόν Αγώνα του 1821, Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά (1965).
Ε. Εμμανουήλ, Ιατροσόφια και Τσαρλατάνοι, Αρχεία Φαρμακευτικής (1938).
