Συνεχίζεται, για άλλη μια χρονιά, η αυθαίρετη πρακτική της επιβολής απέλασης και διοικητικής κράτησης σε βάρος προσφύγων και μεταναστριών/ών, κατά τρόπο συστηματικό, ακόμη και προς χώρες στις οποίες οι επιστροφές δεν επιτρέπονται ούτε είναι εφικτές στην πράξη (όπως η Συρία και το Αφγανιστάν), σύμφωνα με την ανάλυση των επίσημων στατιστικών στοιχείων των διαδικασιών επιστροφής και απέλασης και της διοικητικής κράτησης για το έτος 2024 που δημοσιοποιεί η οργάνωση “Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο”.

Τα στοιχεία αυτά έχουν διατεθεί από τις ελληνικές αρχές μέσω του κοινοβουλευτικού ελέγχου.

Το 2024 εκδόθηκαν 31.629 αποφάσεις απομάκρυνσης από την ελληνική επικράτεια από την Ελληνική Αστυνομία, σημειώνοντας αύξηση σε σχέση με 29.869 το 2023. Από αυτές, το 39% ήταν αποφάσεις επιστροφής και το 61% ήταν αποφάσεις απέλασης. Μόλις το 0,97% αυτών προσβλήθηκαν με ενδικοφανή προσφυγή στην Ελληνική Αστυνομία, με μόνο το 3,2% των ήδη ελάχιστων προσφυγών αυτών να γίνονται δεκτές. Αναδεικνύονται έτσι οι συστημικές ελλείψεις και εμπόδια στην πρόσβαση στο συγκεκριμένο ένδικο βοήθημα.

Η οργάνωση RSA επισημαίνει εκ νέου ότι οι αστυνομικές αρχές καταστρατηγούν συστηματικά το ενωσιακό δίκαιο, καθώς εκδίδουν αδιακρίτως αποφάσεις απέλασης σε βάρος νεοαφιχθέντων προσώπων, τα οποία αιτούνται άσυλο και δικαιούνται επομένως να παραμείνουν στη χώρα.

Το 2024, πραγματοποιήθηκαν συνολικά 5.865 επιστροφές και απελάσεις, αριθμός μειωμένος σε σχέση με 6.340 το 2023, παρά τον αυξημένο αριθμό αποφάσεων επιστροφών και απελάσεων.

Η Ελληνική Aστυνομία εξέδωσε 29.233 αποφάσεις διοικητικής κράτησης το 2024. Προκύπτει ότι η προαναχωρησιακή κράτηση εξακολουθεί να επιβάλλεται συστηματικά στις διαδικασίες απομάκρυνσης από το ελληνικό έδαφος και όχι κατ’ εξαίρεση, όπως απαιτεί το διεθνές, ενωσιακό και εθνικό δίκαιο. Το 99,5% των αποφάσεων απέλασης συνοδεύονταν από κράτηση, ενώ στις διαδικασίες επιστροφών το αντίστοιχο ποσοστό κυμάνθηκε στο 61,4%.

Από τα στοιχεία που δημοσιοποιούνται από την RSA καταδεικνύονται επίσης συστημικές ελλείψεις στον δικαστικό έλεγχο της κράτησης και στην πρόσβαση στο δικαίωμα σε ενδικοφανή προσφυγή κατά των αποφάσεων απέλασης και επιστροφής. Το 2024 κατατέθηκαν συνολικά 4.130 αντιρρήσεις κατά της κράτησης, που αντιστοιχούν στο 14,1% του συνόλου των αποφάσεων κράτησης. Προσβλήθηκαν δηλαδή στα δικαστήρια λιγότερες από μία στις πέντε αποφάσεις κράτησης. Το 42,2% των αντιρρήσεων κατά της κράτησης που εξετάστηκαν στην ουσία τους ενώπιον των διοικητικών πρωτοδικείων το 2024 έγιναν δεκτές.

Τέλος, ο αριθμός των ανθρώπων που τελούσαν υπό διοικητική κράτηση στα τέλη του 2024 ήταν 1.626, εκ των οποίων το 90% κρατούνταν σε έξι προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης (ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α.) και το υπόλοιπο 10% σε αστυνομικά τμήματα ανά την επικράτεια.

Σε ό,τι αφορά τις συνθήκες κράτησης, συνεχίζονται οι σοβαρές ελλείψεις στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και υποστήριξη των ανθρώπων που τελούν υπό διοικητική κράτηση και η υποστελεχωση των ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. σε υγειονομικό προσωπικό (παρέχονται αναλυτικά στοιχεία μέσα στο κείμενο).

Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν, για άλλη μία χρονιά, τη συνέχιση της αυθαίρετης πρακτικής της επιβολής απέλασης και διοικητικής κράτησης σε βάρος προσφύγων και μεταναστριών/ών, κατά τρόπο συστηματικό, ακόμη και προς χώρες στις οποίες οι επιστροφές δεν επιτρέπονται ούτε είναι εφικτές στην πράξη, όπως η Συρία και το Αφγανιστάν.

Τα κύρια στοιχεία που δημοσιοποιεί η RSA

Αιτήσεις ασύλου

• 69.000 αρχικές αιτήσεις ασύλου, κατατεθείσες κυρίως στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου

Επιστροφές & απελάσεις

• 31.629 αποφάσεις της Ελληνικής Αστυνομίας: 12.390 αποφάσεις επιστροφής (Ν 3907/2011) και 19.239 αποφάσεις απέλασης (Ν 3386/2005). Κυριότερες εθνικότητες με διαφορά το Αφγανιστάν (7.095) και η Συρία (6.011)
• 5.865 επιστροφές πολιτών τρίτων χωρών, εκ των οποίων 4.330 πολιτών Αλβανίας και Γεωργίας, που δεν εκπροσωπούνται στις αφίξεις από τον Έβρο και τη Μεσόγειο

Έλεγχος αποφάσεων επιστροφής & απέλασης

• 306 αποφάσεις προσβλήθηκαν με ενδικοφανή προσφυγή στην Ελληνική Αστυνομία (0,97%)
• 3,2% ποσοστό αποδοχής των προσφυγών από την Ελληνική Αστυνομία

Διοικητική κράτηση

• 29.233 αποφάσεις κράτησης: 7.608 σε διαδικασίες επιστροφής (Ν 3907/2011), 19.148 σε διαδικασίες απέλασης (Ν 3386/2005) και 2.477 στη διαδικασία ασύλου (Ν 4939/2022)
• 99,5% ποσοστό κράτησης στις διαδικασίες απέλασης
• 61,4% ποσοστό κράτησης στις διαδικασίες επιστροφής

Δικαστικός έλεγχος της κράτησης

• 4.130 αποφάσεις προσβλήθηκαν με αντιρρήσεις στα διοικητικά πρωτοδικεία (14,1%)
• 42,2% ποσοστό αποδοχής των αντιρρήσεων από τα διοικητικά πρωτοδικεία
• 0,96% ποσοστό άρσης της κράτησης σε αυτεπάγγελτο έλεγχο, από τα ίδια δικαστήρια βάσει των ίδιων διατάξεων

Συνθήκες κράτησης

• 1.463 κρατούμενοι σε προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης στα τέλη του 2024, εκ των οποίων 557 στην Αμυγδαλέζα και 289 στο Παρανέστι. Κύριες χώρες η Αίγυπτος (487 κρατούμενοι) και το Πακιστάν (350 κρατούμενοι)
• 163 κρατούμενοι σε αστυνομικά τμήματα στα τέλη του 2024

Διαδικασίες επιστροφής

H Ελληνική Αστυνομία εξέδωσε συνολικά 31.629 αποφάσεις απομάκρυνσης από την ελληνική επικράτεια το περασμένο έτος, σημειώνοντας αύξηση σε σχέση με 29.869 το 2023.

Συνεχίζουμε να επισημαίνουμε ότι οι αστυνομικές αρχές καταστρατηγούν συστηματικά το ενωσιακό δίκαιο, καθώς εκδίδουν αδιακρίτως αποφάσεις απέλασης σε βάρος νεοαφιχθέντων προσώπων, τα οποία αιτούνται άσυλο και δικαιούνται επομένως να παραμείνουν στη χώρα. Ενδεικτικό της πρακτικής είναι το γεγονός ότι οι κυριότερες χώρες καταγωγής των ανθρώπων στους οποίους διατάχθηκε απέλαση βάσει των κατά παρέκκλιση διαδικασιών του Ν 3386/2005 ήταν με διαφορά το Αφγανιστάν και η Συρία, χώρες για τις οποίες χορηγείται κατά συντριπτική πλειοψηφία προσφυγικό καθεστώς.

RSA

Στο διάστημα του περασμένου έτους, πραγματοποιήθηκαν συνολικά 5.865 επιστροφές και απελάσεις, αριθμός μειωμένος σε σχέση με 6.340 το 2023, παρά τον αυξημένο αριθμό αποφάσεων επιστροφών και απελάσεων.

Από τις 5.865 επιστροφές που διεξήχθησαν πέρυσι, 2.550 ήταν αναγκαστικές απομακρύνσεις, 944 ήταν οικειοθελείς αναχωρήσεις εντός της ταχθείσας προθεσμίας μετά την έκδοση απόφασης επιστροφής και 2.371 εθελούσιες επιστροφές με υποστήριξη από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ):

RSA

Προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία ότι η συντριπτική πλειοψηφία – σχεδόν τα ¾ του συνόλου – των επιστροφών και απελάσεων που υλοποιήθηκαν το 2024 αφορούν αποκλειστικά πολίτες Αλβανίας (2.165) και Γεωργίας (2.165), οι οποίες/οι δεν εκπροσωπούνται στα στοιχεία αφίξεων από τον Έβρο, την Ανατολική και την Κεντρική Μεσόγειο. Στην περίπτωση της Αλβανίας, οι περισσότερες επιστροφές ήταν αναγκαστικές, στη δε περίπτωση της Γεωργίας ήταν εθελούσιες και υλοποιήθηκαν μέσω του ΔΟΜ.

Επιβολή διοικητικής κράτησης

Ο αριθμός των αποφάσεων διοικητικής κράτησης που εκδόθηκαν από την Ελληνική Αστυνομία το 2024 έφτασε τις 29.233.

Φαίνεται από τα επίσημα στοιχεία και για το έτος 2024 ότι η προαναχωρησιακή κράτηση εξακολουθεί να επιβάλλεται συστηματικά στις διαδικασίες απομάκρυνσης από το ελληνικό έδαφος και όχι κατ’ εξαίρεση, όπως απαιτεί το διεθνές, ενωσιακό και εθνικό δίκαιο. Το 99,5% των αποφάσεων απέλασης συνοδεύονταν από κράτηση, ενώ στις διαδικασίες επιστροφών του Ν 3907/2011 το αντίστοιχο ποσοστό κυμάνθηκε στο 61,4%.

Οι κυριότερες εθνικότητες των ατόμων που τέθηκαν υπό διοικητική κράτηση το 2024 ήταν το Αφγανιστάν (7.012) και η Συρία (5.724), εγείροντας σοβαρούς προβληματισμούς για τη νομιμότητα και σκοπιμότητα της επιβολής στέρησης της ελευθερίας:

RSA

Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβολή της προαναχωρησιακής κράτησης είναι, μεταξύ άλλων, η προοπτική απομάκρυνσης από το ελληνικό έδαφος. Στην περίπτωση, ωστόσο, των ατόμων από χώρες όπως το Αφγανιστάν, η Συρία, η Ερυθραία, η Παλαιστίνη, η Υεμένη ή το Σουδάν, η προαναχωρησιακή κράτηση επιβλήθηκε χωρίς να υπάρχει προοπτική απομάκρυνσής τους είτε προς τη χώρα καταγωγής τους είτε προς την Τουρκία. Σημειώνουμε ότι τα ποσοστά θετικών αποφάσεων της Υπηρεσίας Ασύλου παραμένουν εξαιρετικά υψηλά και υπερβαίνουν το 99% για πολλές από τις παραπάνω χώρες.

Δικαστικός έλεγχος της κράτησης

Το 2024 κατατέθηκαν συνολικά 4.130 αντιρρήσεις κατά της κράτησης, που αντιστοιχούν στο 14,1% του συνόλου των αποφάσεων κράτησης. Προσβλήθηκαν δηλαδή στα δικαστήρια λιγότερες από μία στις πέντε αποφάσεις κράτησης. Τα προσκόμματα στην πρόσβαση στην ενδικοφανή προσφυγή κατά των αποφάσεων επιστροφής και απέλασης και η πλήρης απουσία, μέχρι και σήμερα, δωρεάν νομικής συνδρομής επηρεάζουν την αποτελεσματική πρόσβαση και σε αυτό το ένδικο βοήθημα.

Το 42,2% των αντιρρήσεων κατά της κράτησης που εξετάστηκαν στην ουσία τους ενώπιον των διοικητικών πρωτοδικείων το 2024 έγιναν δεκτές.

Το 2024 παρέμειναν οι σοβαρότατες αποκλίσεις μεταξύ του δικαστικού ελέγχου της νομιμότητας κράτησης στις αντιρρήσεις και αυτού στη διαδικασία του αυτεπάγγελτου δικαστικού ελέγχου των αποφάσεων παράτασης της κράτησης βάσει των Ν 4939/2022 και του Ν 3907/2011, παρότι αφορούν ακριβώς τις ίδιες διατάξεις και εξετάζονται από τα ίδια δικαστήρια. Από τα στοιχεία αποδεικνύονται και πάλι καταφανείς διαφορές στη λειτουργία των προβλεπόμενων μηχανισμών δικαστικού ελέγχου της κράτησης. Τα διοικητικά δικαστήρια έκριναν παράνομο το 42,2% των αποφάσεων κράτησης επί των οποίων ασκήθηκαν αντιρρήσεις, ωστόσο έκριναν αντίστοιχα λιγότερο από το 1% των αυτεπαγγέλτως ελεγχόμενων αποφάσεων ως μη νόμιμες.

RSA

Παραμένει, λοιπόν, επιτακτική η ανάγκη της διασφάλισης κατάλληλης δωρεάν νομικής συνδρομής, όπως απαιτεί η ενωσιακή νομοθεσία και έχει δεσμευτεί η ελληνική κυβέρνηση, για την επίτευξη ενός δίκαιου και αποτελεσματικού ελέγχου της κράτησης. Μέχρι σήμερα, ωστόσο, εξακολουθεί να μην έχει εισαχθεί σύστημα παροχής δωρεάν νομικής συνδρομής στους διοικητικά κρατούμενους.

Συνθήκες κράτησης

Ο αριθμός των ανθρώπων που τελούσαν υπό διοικητική κράτηση στα τέλη του 2024 ήταν 1.626, μειωμένος σε σχέση με τα τέλη του περασμένου έτους. Εξ αυτών, 1.463 κρατούνταν σε έξι προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης (ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α.) και 163 σε αστυνομικά τμήματα ανά την επικράτεια:

RSA

Η κυριότερη χώρα καταγωγής των ανθρώπων που κρατούνταν στα τέλη του περασμένου έτους ήταν η Αίγυπτος (487), με κυριότερο τόπο κράτησης το Παρανέστι (185) και την Αμυγδαλέζα (142). Ακολουθεί το Πακιστάν (350), με κυριότερο τόπο κράτησης την Κόρινθο (156) και την Αμυγδαλέζα (126). Σημειώνεται ότι στις πέντε κυριότερες χώρες καταγωγής των ατόμων που τελούσαν υπό διοικητική κράτηση στα τέλη του 2024 ήταν και η Τουρκία και το Αφγανιστάν.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρασχέθηκαν στον κοινοβουλευτικό έλεγχο, το προσωπικό της Ανώνυμης Εταιρείας Μονάδων Υγείας (ΑΕΜΥ) που δραστηριοποιείται στα ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α., στο οποίο συγκαταλέγονται επαγγελματίες υγείας, διοικητικοί υπάλληλοι και διερμηνείς, είχε ως εξής στα τέλη του 2024:

RSA

Τα παραπάνω στοιχεία αποτυπώνουν συνεχείς ελλείψεις στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των ανθρώπων που τελούν υπό διοικητική κράτηση. Ενδεικτικά, προκύπτει από τα στοιχεία δεν υπήρχε γιατρός στην Ξάνθη όπου κρατούνταν σχεδόν 200 άτομα, ενώ στο Παρανέστι υπήρχε ένας γιατρός για σχεδόν 300 άτομα.