Σε εμπόλεμη ζώνη έχουν μετατραπεί τις τελευταίες τρεις ημέρες οι δρόμοι του Λος Άντζελες, εκεί όπου οι διαδηλώσεις κατά των σαρωτικών μεταναστευτικών επιχειρήσεων έχουν οδηγήσει σε σφοδρές συγκρούσεις με τις δυνάμεις ασφαλείας και έχουν πυροδοτήσει μία διαμάχη μεταξύ της πολιτείας και της ομοσπονδιακής κυβέρνησης σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης της κατάστασης.

Μέλη της Εθνοφρουράς της Καλιφόρνιας και διαδηλωτές συγκρούστηκαν -για τρίτη ημέρα- στο Λος Άντζελες χθες, Κυριακή (08/06), σε μια κατάσταση που οι αξιωματούχοι περιέγραψαν ως “κλιμακούμενη”, μία ημέρα αφότου ο πρόεδρος Τραμπ έδωσε εντολή για την ανάπτυξη 2.000 στρατιωτών της Εθνοφρουράς για την αντιμετώπιση των διαδηλώσεων, με τον κυβερνήτη της Καλιφόρνιας Γκάβιν Νιούσομ να ασκεί σκληρή κριτική στον Αμερικανό πρόεδρο, παρομοιάζοντας τις ενέργειές του με εκείνες ενός δικτάτορα.

Εκτός από την Εθνοφρουρά, σε επιφυλακή βρίσκονται και 500 πεζοναύτες, οι οποίοι είναι έτοιμοι να αναπτυχθούν εάν τους ζητηθεί από την κυβέρνηση Τραμπ.

Και όσο στο Λος Άντζελες επικρατεί χάος, ο Ντόναλντ Τραμπ πριν κατεβάσει στους δρόμους την Εθνοφρουρά, παρακολούθησε το τουρνουά μεικτών πολεμικών τεχνών Ultimate Fighting Championship (UFC) στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϊ, σε μία βραδιά που κυριαρχούσαν ο ανδρισμός, το θέαμα και η ωμή βία. Το μουσικό χαλί δε με το οποίο μπήκε στην αρένα και αποθεώθηκε από τους παρευρισκόμενους, το τραγούδι “American Bad Ass” του Kid Rock έπαιζε στα ηχεία, ήταν σαν να προμήνυε κάτι.

Ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε πως ο Τραμπ στέλνει την Εθνοφρουρά για να “αντιμετωπίσει την ανομία που έχει επιτραπεί να διαιωνίζεται” στην Καλιφόρνια. Ο Δημοκρατικός κυβερνήτης της Καλιφόρνιας, Γκάβιν Νιούσομ, χαρακτήρισε την ενέργεια αυτή “εσκεμμένα προκλητική και βέβαιο ότι θα κλιμακώσει την ένταση”. Ειδικοί επισήμαναν ότι είναι η πρώτη φορά εδώ και 60 χρόνια που ένας πρόεδρος ενεργοποιεί την Εθνοφρουρά μιας πολιτείας χωρίς να υπάρχει ανάλογο αίτημα του κυβερνήτη της.

Άρα, πού αποσκοπεί αυτή η ενέργεια του Τραμπ;

Οι επικριτές είδαν σε αυτή την κίνηση άλλη μία αυταρχική επίδειξη ισχύος από έναν ισχυρό πρόεδρο που καταπατά αμείλικτα τους θεσμούς και αγνοεί κάθε όριο. Από τότε που επέστρεψε στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο, ο Τραμπ έχει στοχοποιήσει πολιτιστικά ιδρύματα, νομικές εταιρείες, μέσα ενημέρωσης και πανεπιστήμια, σε μια προσπάθεια να καταπνίξει κάθε φωνή διαφωνίας. Πολλοί ήταν εκείνοι που πίστευαν ότι ήταν θέμα χρόνου να μεταφέρει τη σύγκρουση και στους δρόμους.

Διαδηλώσεις στο Λος Άντζελες 2025 Ethan Swope/AP Photo

Όπως αναφέρει σε εκτενές άρθρο του ο Guardian, οι διαδηλώσεις ενάντια στις επιχειρήσεις της ομοσπονδιακής υπηρεσίας μετανάστευσης (ICE) προσφέρουν στον Τραμπ έναν βολικό εχθρό, έναν αντίπαλο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως στόχος για οργή, μίσος και φόβο, εκτρέποντας τη διαφωνία μακριά από την κυβέρνηση και προς έναν “εσωτερικό εχθρό“.

Αν μη τι άλλο, ο Τραμπ έχει αποδειχθεί μάστορας του αντιπερισπασμού και, με τη βοήθεια προκλητικών αποσπασμάτων από τα δεξιά μέσα ενημέρωσης, επιδιώκει να αποσπάσει την προσοχή της κοινής γνώμης από τις αποτυχίες της πολιτικής του και τη σφοδρή διαμάχη του με τον Ίλον Μασκ.

Ο γερουσιαστής των Δημοκρατικών Κρις Μέρφι επικρίνοντας τις κινήσεις του Τραμπ έγραψε σε ανάρτησή του στο Χ: “Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως ο Τραμπ δεν προσπαθεί να γιατρέψει τις πληγές ή να διατηρήσει την ειρήνη. Προσπαθεί να διχάσει και να πυροδοτήσει την οργή. Το κίνημά του δεν πιστεύει στη δημοκρατία ούτε στο δικαίωμα διαμαρτυρίας — κι αν του δοθεί η ευκαιρία, θα καταλύσει το κράτος δικαίου. Τίποτα από αυτά δεν είναι θεμιτό”.

Όπως συμβαίνει με μεγάλο μέρος της τακτικής “καμένης γης” που ακολουθεί στη δεύτερη θητεία του, ο Τραμπ είχε προαναγγείλει τις προθέσεις του. Τον περασμένο Οκτώβριο, μιλώντας στο Fox News, δήλωσε: “Λέω πάντα πως έχουμε δύο εχθρούς, τον εξωτερικό εχθρό και τον εσωτερικό εχθρό. Και κατά τη γνώμη μου, ο εσωτερικός εχθρός είναι πιο επικίνδυνος από την Κίνα, τη Ρωσία και όλες αυτές τις χώρες μαζί.

Έχουμε μερικούς πολύ κακούς ανθρώπους. Μερικούς πραγματικά άρρωστους ανθρώπους. Ακραίους αριστερούς φανατικούς. Πιστεύω ότι αυτό πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα από την Εθνοφρουρά ή, αν χρειαστεί, ακόμα και από τον στρατό, γιατί δεν μπορούμε να το αφήσουμε να συμβεί”.

Πάντως τα τωρινά γεγονότα θυμίζουν πολύ τις ημέρες του 2020, όταν ο Τραμπ έστειλε στρατιώτες της Εθνοφρουράς στην Ουάσιγκτον για να καταστείλει τις διαδηλώσεις του κινήματος Black Lives Matter, που ξέσπασαν μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ. Οι στρατιώτες χρησιμοποίησαν δακρυγόνα για να απομακρύνουν συγκεντρωμένους που διαδήλωναν ειρηνικά από την πλατεία Λαφαγιέτ, κοντά στον Λευκό Οίκο, ώστε ο Τραμπ να μπορέσει να πραγματοποιήσει το διαβόητο φωτο-σόου μπροστά από μια εκκλησία.

Ο πρώην υπουργός Άμυνας Μαρκ Έσπερ αποκάλυψε αργότερα ότι ο Τραμπ ρώτησε για τους διαδηλωτές: “Δεν μπορείτε απλά να τους πυροβολήσετε; Απλά να τους πυροβολήσετε στα πόδια ή κάτι τέτοιο;”.

Έκτοτε, ο Τραμπ και οι δεξιοί σύμμαχοί του έχουν επιδοθεί σε μια προσπάθεια να ξαναγράψουν την ιστορία του 2020, παρουσιάζοντάς το ως ένα σημείο ανάφλεξης και μία περίοδο που “ταραχοποιοί” έφεραν το χάος και τη βία στις αμερικανικές πόλεις. Ωστόσο, από το αφήγημά τους παραλείπεται η αποτυχία του Τραμπ να ενεργοποιήσει την Εθνοφρουρά στις 6 Ιανουαρίου 2021, όταν οι υποστηρικτές του εισέβαλαν στο Καπιτώλιο σε μια προσπάθεια να ανατρέψουν την εκλογική του ήττα.

Σήμερα η Καλιφόρνια, μια πολιτεία που ο Τραμπ και οι σύμμαχοί του επικαλούνται διαρκώς ως προπύργιο του “wokeness” και της ανομίας γύρω από τη μετανάστευση, έχει γίνει το ιδανικό πεδίο για να αναζωπυρώσει ο Τραμπ την οργή και τα συναισθήματα αδικίας στη βάση του.

“Η Εθνοφρουρά δεν καλείται επειδή υπάρχει έλλειψη αστυνομικών δυνάμεων, αλλά επειδή θέλουν ένα θέαμα”, έγραψε χαρακτηριστικά ο κυβερνήτης Γκάβιν Νιούσομ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. “Μην τους το δώσετε”.

Σε ένδειξη του πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα σε σχέση με την πρώτη του θητεία, αυτή τη φορά δεν υπάρχουν Μαρκ Έσπερ για να τον φρενάρουν. Αντ’ αυτού, ο σημερινός υπουργός Άμυνας, Πιτ Χέγκσεθ, απείλησε ανοιχτά με την εμπλοκή των τακτικών στρατιωτικών δυνάμεων, γράφοντας ότι οι εν ενεργεία πεζοναύτες στο Camp Pendleton βρίσκονται σε ύψιστη επιφυλακή και θα κινητοποιηθούν επίσης “αν συνεχιστεί η βία”.

Ο Στίβεν Μίλερ, υπαρχηγός προσωπικού του Λευκού Οίκου και αρχιτέκτονας της σκληρής μεταναστευτικής πολιτικής του Τραμπ, ανάρτησε μηνύματα όπως “Θα πάρουμε πίσω την Αμερική” και “Εξέγερση“, το τελευταίο υπονοώντας ότι ο Τραμπ σκέφτεται να ενεργοποιήσει τον Νόμο για την Εξέγερση, μία από τις ισχυρότερες εξουσίες έκτακτης ανάγκης που έχει στα χέρια του ένας πρόεδρος.

Αυτός ο νόμος του 18ου αιώνα θα του επέτρεπε να χρησιμοποιήσει τον στρατό σε αμερικανικό έδαφος εναντίον πολιτικών διαδηλώσεων, μια τακτική που θυμίζει αυταρχικά καθεστώτα σε όλο τον κόσμο. Και, για άλλη μια φορά, ο Τραμπ προϊδεάζει για το τι έρχεται: το Σάββατο 14 Ιουνίου άρματα μάχης θα παρελάσουν στους δρόμους της Ουάσιγκτον, στο πλαίσιο του εορτασμού για τα 250 χρόνια του αμερικανικού στρατού. Τυχαίνει, επίσης, να είναι και τα γενέθλιά του.

Αυστηροποίηση του πλαισίου για την είσοδο στη χώρα, αύξηση ορίων ποινής για όσους εισέρχονται παράνομα στη χώρα, ποινικοποίηση της παράνομης παραμονής στη χώρα μετά την ολοκλήρωση της διοικητικής διαδικασίας καθώς και κατάργηση χορήγησης άδειας διαμονής για όσους διαμένουν 7 χρόνια παράνομα στη χώρα, προβλέπει μεταξύ άλλων το νομοσχέδιο του υπουργείου Μετανάστευσης που παρουσιάστηκε στο υπουργικό συμβούλιο από τον υπουργό Μάκη Bορίδη, σύμφωνα με πληροφορίες.

Για την είσοδο στη χώρα, όπως αναφέρει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, το νομοσχέδιο προβλέπει αυστηροποίηση του πλαισίου σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του νέου ευρωπαϊκού κανονισμού για τη μετανάστευση που πρόκειται να τεθεί σε εφαρμογή μέσα στο 2026. Ειδικότερα, προβλέπεται ως υποχρεωτικός λόγος απαγόρευσης εισόδου ο κίνδυνος από την παρουσία του πολίτη τρίτης χώρας για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια, εθνικής ασφάλειας και δημόσιας υγείας και παράλληλα επεκτείνεται η διάρκεια του χρονικού διαστήματος απαγόρευσης εισόδου από 5 έτη σε 10 έτη και εισάγεται δυνατότητα παράτασης αυτής μέχρι και για 5 έτη.

Για τους παρανόμως εισερχόμενους στη χώρα, προβλέπεται αύξηση των ορίων ποινής από 3 μήνες σε τουλάχιστον 2 έτη και σε περίπτωση επιβαρυντικών περιπτώσεων από 6 μήνες σε τουλάχιστον 3 έτη. Ταυτόχρονα, αυξάνεται η χρηματική ποινή, που μπορεί να φτάσει και τα 10.000 ευρώ.

Επιπλέον, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, με το νέο νομοσχέδιο που αναμένεται να τεθεί σε διαβούλευση μέσα στον Ιούνιο, ποινικοποιείται η παράνομη παραμονή στη χώρα μετά την ολοκλήρωση της διοικητικής διαδικασίας και προβλέπεται φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών, χρηματική ποινή 10.000 ευρώ, μη δυνατότητα μετατροπής ή αναστολής έκτισης ποινής καθώς και δυνατότητα αναστολής εκτέλεσης ποινής υπό τον όρο δήλωσης του καταδικασμένου πολίτη τρίτης χώρας σε εκούσια αναχώρηση από την Ελλάδα. Η αναστολή εκκινεί με την αναχώρηση από τη χώρα.

Άλλωστε, ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, είχε προαναγγείλει εδώ και εβδομάδες ότι έρχεται αυστηροποίηση του πλαισίου και ότι «ο παράνομος μετανάστης του οποίου απορρίπτεται το άσυλο και παραμένει στη χώρα, θα βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα πολύ πιο δυσμενές θεσμικά περιβάλλον απ’ ό,τι σήμερα», όπως είχε δηλώσει. Στόχος, σύμφωνα με τον υπουργό, είναι να αποθαρρύνεται η παράνομη παραμονή στη χώρα. «Η επαύξηση του αξιοποίνου και η ενίσχυση της διοικητικής κράτησης είναι βασικά εργαλεία για την ενίσχυση του μηχανισμού επιστροφών» είχε σημειώσει παράλληλα ο κ. Βορίδης.

Επίσης, στο νομοσχέδιο προβλέπεται κατάργηση της χορήγησης άδειας διαμονής για όσους έχουν εισέλθει χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα και διαμένουν 7 χρόνια παράνομα στη χώρα.

Για την οικειοθελή αναχώρηση, θα γίνει μείωση των προβλεπόμενων προθεσμιών από 25 σε 14 ημέρες, καθώς και μείωση στην παράταση προθεσμίας οικειοθελούς αναχώρησης για εξαιρετικούς λόγους από 120 στις 60 ημέρες. Επιπλέον, θα επιβάλλεται ηλεκτρονική επιτήρηση ως περιοριστικό μέτρο κατά την προθεσμία οικειοθελούς αναχώρησης.

Τέλος, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του νέου ευρωπαϊκού Συμφώνου για το ‘Ασυλο και τη Μετανάστευση, επικαιροποιούνται κάποιοι ορισμοί. Για παράδειγμα, διευρύνεται η έννοια της χώρας επιστροφής σε περίπτωση απόρριψης αίτησης ασύλου με την προσθήκη στη λίστα: α) της χώρας συνήθους διαμονής, β) της ασφαλούς τρίτης χώρας, όπως ορίζεται στο άρθρο 91 ν. 4939/2022 (Α’ 111), λόγω της οποίας η αίτηση διεθνούς προστασίας απορρίφθηκε ως απαράδεκτη και γ) της πρώτης χώρας ασύλου λόγω της οποίας η αίτηση διεθνούς προστασίας απορρίφθηκε ως απαράδεκτη.

Επιπρόσθετα, γίνεται προσθήκη ορισμών κινδύνου διαφυγής σε πιο αυστηρή κατεύθυνση. Δηλαδή, προστίθενται ως αντικειμενικά κριτήρια που αποτελούν κίνδυνο διαφυγής α) η μη ύπαρξη κατοικίας ή γνωστής διαμονής, β) η άνευ προηγούμενης ενημέρωσης των αρμόδιων αρχών εγκατάλειψη ή μεταβολή τόπου κατοικίας ή γνωστής διαμονής και γ) η άρνηση υποβολής σε ταυτοποίηση με βιομετρικά ή άλλα μέσα.

Το νομοσχέδιο αναμένεται να έρθει στη Βουλή για ψήφιση περί τα τέλη Ιουνίου, μετά την ολοκλήρωση των προβλεπόμενων διαδικασιών.

Συνεχίζεται, για άλλη μια χρονιά, η αυθαίρετη πρακτική της επιβολής απέλασης και διοικητικής κράτησης σε βάρος προσφύγων και μεταναστριών/ών, κατά τρόπο συστηματικό, ακόμη και προς χώρες στις οποίες οι επιστροφές δεν επιτρέπονται ούτε είναι εφικτές στην πράξη (όπως η Συρία και το Αφγανιστάν), σύμφωνα με την ανάλυση των επίσημων στατιστικών στοιχείων των διαδικασιών επιστροφής και απέλασης και της διοικητικής κράτησης για το έτος 2024 που δημοσιοποιεί η οργάνωση “Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο”.

Τα στοιχεία αυτά έχουν διατεθεί από τις ελληνικές αρχές μέσω του κοινοβουλευτικού ελέγχου.

Το 2024 εκδόθηκαν 31.629 αποφάσεις απομάκρυνσης από την ελληνική επικράτεια από την Ελληνική Αστυνομία, σημειώνοντας αύξηση σε σχέση με 29.869 το 2023. Από αυτές, το 39% ήταν αποφάσεις επιστροφής και το 61% ήταν αποφάσεις απέλασης. Μόλις το 0,97% αυτών προσβλήθηκαν με ενδικοφανή προσφυγή στην Ελληνική Αστυνομία, με μόνο το 3,2% των ήδη ελάχιστων προσφυγών αυτών να γίνονται δεκτές. Αναδεικνύονται έτσι οι συστημικές ελλείψεις και εμπόδια στην πρόσβαση στο συγκεκριμένο ένδικο βοήθημα.

Η οργάνωση RSA επισημαίνει εκ νέου ότι οι αστυνομικές αρχές καταστρατηγούν συστηματικά το ενωσιακό δίκαιο, καθώς εκδίδουν αδιακρίτως αποφάσεις απέλασης σε βάρος νεοαφιχθέντων προσώπων, τα οποία αιτούνται άσυλο και δικαιούνται επομένως να παραμείνουν στη χώρα.

Το 2024, πραγματοποιήθηκαν συνολικά 5.865 επιστροφές και απελάσεις, αριθμός μειωμένος σε σχέση με 6.340 το 2023, παρά τον αυξημένο αριθμό αποφάσεων επιστροφών και απελάσεων.

Η Ελληνική Aστυνομία εξέδωσε 29.233 αποφάσεις διοικητικής κράτησης το 2024. Προκύπτει ότι η προαναχωρησιακή κράτηση εξακολουθεί να επιβάλλεται συστηματικά στις διαδικασίες απομάκρυνσης από το ελληνικό έδαφος και όχι κατ’ εξαίρεση, όπως απαιτεί το διεθνές, ενωσιακό και εθνικό δίκαιο. Το 99,5% των αποφάσεων απέλασης συνοδεύονταν από κράτηση, ενώ στις διαδικασίες επιστροφών το αντίστοιχο ποσοστό κυμάνθηκε στο 61,4%.

Από τα στοιχεία που δημοσιοποιούνται από την RSA καταδεικνύονται επίσης συστημικές ελλείψεις στον δικαστικό έλεγχο της κράτησης και στην πρόσβαση στο δικαίωμα σε ενδικοφανή προσφυγή κατά των αποφάσεων απέλασης και επιστροφής. Το 2024 κατατέθηκαν συνολικά 4.130 αντιρρήσεις κατά της κράτησης, που αντιστοιχούν στο 14,1% του συνόλου των αποφάσεων κράτησης. Προσβλήθηκαν δηλαδή στα δικαστήρια λιγότερες από μία στις πέντε αποφάσεις κράτησης. Το 42,2% των αντιρρήσεων κατά της κράτησης που εξετάστηκαν στην ουσία τους ενώπιον των διοικητικών πρωτοδικείων το 2024 έγιναν δεκτές.

Τέλος, ο αριθμός των ανθρώπων που τελούσαν υπό διοικητική κράτηση στα τέλη του 2024 ήταν 1.626, εκ των οποίων το 90% κρατούνταν σε έξι προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης (ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α.) και το υπόλοιπο 10% σε αστυνομικά τμήματα ανά την επικράτεια.

Σε ό,τι αφορά τις συνθήκες κράτησης, συνεχίζονται οι σοβαρές ελλείψεις στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και υποστήριξη των ανθρώπων που τελούν υπό διοικητική κράτηση και η υποστελεχωση των ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. σε υγειονομικό προσωπικό (παρέχονται αναλυτικά στοιχεία μέσα στο κείμενο).

Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν, για άλλη μία χρονιά, τη συνέχιση της αυθαίρετης πρακτικής της επιβολής απέλασης και διοικητικής κράτησης σε βάρος προσφύγων και μεταναστριών/ών, κατά τρόπο συστηματικό, ακόμη και προς χώρες στις οποίες οι επιστροφές δεν επιτρέπονται ούτε είναι εφικτές στην πράξη, όπως η Συρία και το Αφγανιστάν.

Τα κύρια στοιχεία που δημοσιοποιεί η RSA

Αιτήσεις ασύλου

• 69.000 αρχικές αιτήσεις ασύλου, κατατεθείσες κυρίως στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου

Επιστροφές & απελάσεις

• 31.629 αποφάσεις της Ελληνικής Αστυνομίας: 12.390 αποφάσεις επιστροφής (Ν 3907/2011) και 19.239 αποφάσεις απέλασης (Ν 3386/2005). Κυριότερες εθνικότητες με διαφορά το Αφγανιστάν (7.095) και η Συρία (6.011)
• 5.865 επιστροφές πολιτών τρίτων χωρών, εκ των οποίων 4.330 πολιτών Αλβανίας και Γεωργίας, που δεν εκπροσωπούνται στις αφίξεις από τον Έβρο και τη Μεσόγειο

Έλεγχος αποφάσεων επιστροφής & απέλασης

• 306 αποφάσεις προσβλήθηκαν με ενδικοφανή προσφυγή στην Ελληνική Αστυνομία (0,97%)
• 3,2% ποσοστό αποδοχής των προσφυγών από την Ελληνική Αστυνομία

Διοικητική κράτηση

• 29.233 αποφάσεις κράτησης: 7.608 σε διαδικασίες επιστροφής (Ν 3907/2011), 19.148 σε διαδικασίες απέλασης (Ν 3386/2005) και 2.477 στη διαδικασία ασύλου (Ν 4939/2022)
• 99,5% ποσοστό κράτησης στις διαδικασίες απέλασης
• 61,4% ποσοστό κράτησης στις διαδικασίες επιστροφής

Δικαστικός έλεγχος της κράτησης

• 4.130 αποφάσεις προσβλήθηκαν με αντιρρήσεις στα διοικητικά πρωτοδικεία (14,1%)
• 42,2% ποσοστό αποδοχής των αντιρρήσεων από τα διοικητικά πρωτοδικεία
• 0,96% ποσοστό άρσης της κράτησης σε αυτεπάγγελτο έλεγχο, από τα ίδια δικαστήρια βάσει των ίδιων διατάξεων

Συνθήκες κράτησης

• 1.463 κρατούμενοι σε προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης στα τέλη του 2024, εκ των οποίων 557 στην Αμυγδαλέζα και 289 στο Παρανέστι. Κύριες χώρες η Αίγυπτος (487 κρατούμενοι) και το Πακιστάν (350 κρατούμενοι)
• 163 κρατούμενοι σε αστυνομικά τμήματα στα τέλη του 2024

Διαδικασίες επιστροφής

H Ελληνική Αστυνομία εξέδωσε συνολικά 31.629 αποφάσεις απομάκρυνσης από την ελληνική επικράτεια το περασμένο έτος, σημειώνοντας αύξηση σε σχέση με 29.869 το 2023.

Συνεχίζουμε να επισημαίνουμε ότι οι αστυνομικές αρχές καταστρατηγούν συστηματικά το ενωσιακό δίκαιο, καθώς εκδίδουν αδιακρίτως αποφάσεις απέλασης σε βάρος νεοαφιχθέντων προσώπων, τα οποία αιτούνται άσυλο και δικαιούνται επομένως να παραμείνουν στη χώρα. Ενδεικτικό της πρακτικής είναι το γεγονός ότι οι κυριότερες χώρες καταγωγής των ανθρώπων στους οποίους διατάχθηκε απέλαση βάσει των κατά παρέκκλιση διαδικασιών του Ν 3386/2005 ήταν με διαφορά το Αφγανιστάν και η Συρία, χώρες για τις οποίες χορηγείται κατά συντριπτική πλειοψηφία προσφυγικό καθεστώς.

RSA

Στο διάστημα του περασμένου έτους, πραγματοποιήθηκαν συνολικά 5.865 επιστροφές και απελάσεις, αριθμός μειωμένος σε σχέση με 6.340 το 2023, παρά τον αυξημένο αριθμό αποφάσεων επιστροφών και απελάσεων.

Από τις 5.865 επιστροφές που διεξήχθησαν πέρυσι, 2.550 ήταν αναγκαστικές απομακρύνσεις, 944 ήταν οικειοθελείς αναχωρήσεις εντός της ταχθείσας προθεσμίας μετά την έκδοση απόφασης επιστροφής και 2.371 εθελούσιες επιστροφές με υποστήριξη από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ):

RSA

Προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία ότι η συντριπτική πλειοψηφία – σχεδόν τα ¾ του συνόλου – των επιστροφών και απελάσεων που υλοποιήθηκαν το 2024 αφορούν αποκλειστικά πολίτες Αλβανίας (2.165) και Γεωργίας (2.165), οι οποίες/οι δεν εκπροσωπούνται στα στοιχεία αφίξεων από τον Έβρο, την Ανατολική και την Κεντρική Μεσόγειο. Στην περίπτωση της Αλβανίας, οι περισσότερες επιστροφές ήταν αναγκαστικές, στη δε περίπτωση της Γεωργίας ήταν εθελούσιες και υλοποιήθηκαν μέσω του ΔΟΜ.

Επιβολή διοικητικής κράτησης

Ο αριθμός των αποφάσεων διοικητικής κράτησης που εκδόθηκαν από την Ελληνική Αστυνομία το 2024 έφτασε τις 29.233.

Φαίνεται από τα επίσημα στοιχεία και για το έτος 2024 ότι η προαναχωρησιακή κράτηση εξακολουθεί να επιβάλλεται συστηματικά στις διαδικασίες απομάκρυνσης από το ελληνικό έδαφος και όχι κατ’ εξαίρεση, όπως απαιτεί το διεθνές, ενωσιακό και εθνικό δίκαιο. Το 99,5% των αποφάσεων απέλασης συνοδεύονταν από κράτηση, ενώ στις διαδικασίες επιστροφών του Ν 3907/2011 το αντίστοιχο ποσοστό κυμάνθηκε στο 61,4%.

Οι κυριότερες εθνικότητες των ατόμων που τέθηκαν υπό διοικητική κράτηση το 2024 ήταν το Αφγανιστάν (7.012) και η Συρία (5.724), εγείροντας σοβαρούς προβληματισμούς για τη νομιμότητα και σκοπιμότητα της επιβολής στέρησης της ελευθερίας:

RSA

Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβολή της προαναχωρησιακής κράτησης είναι, μεταξύ άλλων, η προοπτική απομάκρυνσης από το ελληνικό έδαφος. Στην περίπτωση, ωστόσο, των ατόμων από χώρες όπως το Αφγανιστάν, η Συρία, η Ερυθραία, η Παλαιστίνη, η Υεμένη ή το Σουδάν, η προαναχωρησιακή κράτηση επιβλήθηκε χωρίς να υπάρχει προοπτική απομάκρυνσής τους είτε προς τη χώρα καταγωγής τους είτε προς την Τουρκία. Σημειώνουμε ότι τα ποσοστά θετικών αποφάσεων της Υπηρεσίας Ασύλου παραμένουν εξαιρετικά υψηλά και υπερβαίνουν το 99% για πολλές από τις παραπάνω χώρες.

Δικαστικός έλεγχος της κράτησης

Το 2024 κατατέθηκαν συνολικά 4.130 αντιρρήσεις κατά της κράτησης, που αντιστοιχούν στο 14,1% του συνόλου των αποφάσεων κράτησης. Προσβλήθηκαν δηλαδή στα δικαστήρια λιγότερες από μία στις πέντε αποφάσεις κράτησης. Τα προσκόμματα στην πρόσβαση στην ενδικοφανή προσφυγή κατά των αποφάσεων επιστροφής και απέλασης και η πλήρης απουσία, μέχρι και σήμερα, δωρεάν νομικής συνδρομής επηρεάζουν την αποτελεσματική πρόσβαση και σε αυτό το ένδικο βοήθημα.

Το 42,2% των αντιρρήσεων κατά της κράτησης που εξετάστηκαν στην ουσία τους ενώπιον των διοικητικών πρωτοδικείων το 2024 έγιναν δεκτές.

Το 2024 παρέμειναν οι σοβαρότατες αποκλίσεις μεταξύ του δικαστικού ελέγχου της νομιμότητας κράτησης στις αντιρρήσεις και αυτού στη διαδικασία του αυτεπάγγελτου δικαστικού ελέγχου των αποφάσεων παράτασης της κράτησης βάσει των Ν 4939/2022 και του Ν 3907/2011, παρότι αφορούν ακριβώς τις ίδιες διατάξεις και εξετάζονται από τα ίδια δικαστήρια. Από τα στοιχεία αποδεικνύονται και πάλι καταφανείς διαφορές στη λειτουργία των προβλεπόμενων μηχανισμών δικαστικού ελέγχου της κράτησης. Τα διοικητικά δικαστήρια έκριναν παράνομο το 42,2% των αποφάσεων κράτησης επί των οποίων ασκήθηκαν αντιρρήσεις, ωστόσο έκριναν αντίστοιχα λιγότερο από το 1% των αυτεπαγγέλτως ελεγχόμενων αποφάσεων ως μη νόμιμες.

RSA

Παραμένει, λοιπόν, επιτακτική η ανάγκη της διασφάλισης κατάλληλης δωρεάν νομικής συνδρομής, όπως απαιτεί η ενωσιακή νομοθεσία και έχει δεσμευτεί η ελληνική κυβέρνηση, για την επίτευξη ενός δίκαιου και αποτελεσματικού ελέγχου της κράτησης. Μέχρι σήμερα, ωστόσο, εξακολουθεί να μην έχει εισαχθεί σύστημα παροχής δωρεάν νομικής συνδρομής στους διοικητικά κρατούμενους.

Συνθήκες κράτησης

Ο αριθμός των ανθρώπων που τελούσαν υπό διοικητική κράτηση στα τέλη του 2024 ήταν 1.626, μειωμένος σε σχέση με τα τέλη του περασμένου έτους. Εξ αυτών, 1.463 κρατούνταν σε έξι προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης (ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α.) και 163 σε αστυνομικά τμήματα ανά την επικράτεια:

RSA

Η κυριότερη χώρα καταγωγής των ανθρώπων που κρατούνταν στα τέλη του περασμένου έτους ήταν η Αίγυπτος (487), με κυριότερο τόπο κράτησης το Παρανέστι (185) και την Αμυγδαλέζα (142). Ακολουθεί το Πακιστάν (350), με κυριότερο τόπο κράτησης την Κόρινθο (156) και την Αμυγδαλέζα (126). Σημειώνεται ότι στις πέντε κυριότερες χώρες καταγωγής των ατόμων που τελούσαν υπό διοικητική κράτηση στα τέλη του 2024 ήταν και η Τουρκία και το Αφγανιστάν.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρασχέθηκαν στον κοινοβουλευτικό έλεγχο, το προσωπικό της Ανώνυμης Εταιρείας Μονάδων Υγείας (ΑΕΜΥ) που δραστηριοποιείται στα ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α., στο οποίο συγκαταλέγονται επαγγελματίες υγείας, διοικητικοί υπάλληλοι και διερμηνείς, είχε ως εξής στα τέλη του 2024:

RSA

Τα παραπάνω στοιχεία αποτυπώνουν συνεχείς ελλείψεις στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των ανθρώπων που τελούν υπό διοικητική κράτηση. Ενδεικτικά, προκύπτει από τα στοιχεία δεν υπήρχε γιατρός στην Ξάνθη όπου κρατούνταν σχεδόν 200 άτομα, ενώ στο Παρανέστι υπήρχε ένας γιατρός για σχεδόν 300 άτομα.

Ο Μάκης Βορίδης περιέγραψε σήμερα (17/4) την σκληρή πολιτική που αναμένεται να ακολουθήσει η κυβέρνηση στο μεταναστευτικό, προαναγγέλλοντας πως οι μετανάστες χωρίς χαρτιά θα κρατούνται.

Ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, μιλώντας στον ΣΚΑΪ, ρωτήθηκε τι θα κάνει η κυβέρνηση «με τους παράτυπους μετανάστες» και απάντησε: «Είναι παράνομοι. Δεν είναι δηλαδή ότι υπάρχει μία αβλεψία ως προς τον τύπο, ξέχασαν κάποιο χαρτί, είναι παράνομοι, μπαίνουνε παρανόμως, παραβιάζοντας το νόμο μας για τη νόμιμη είσοδο στη χώρα. (...). Πρέπει να αναπτύξουμε και να διευρύνουμε το σύστημα επιστροφών που έχουμε. Όταν κάποιος δεν είναι νόμιμα στην Ελλάδα, όταν δεν έχει άσυλο ή άδειες παραμονής, αυτός πρέπει να επιστρέφεται είτε στον τόπο καταγωγής του, είτε στην χώρα από την οποία ήρθε εφόσον αυτή είναι μία ασφαλής χώρα».

Όπως πρόσθεσε, «χθες τελειώσαμε την πρώτη επεξεργασία που έχουμε να κάνουμε στον νόμο για τις επιστροφές. Τον κάνουμε αυστηρότερο. (...). Πρέπει να οδηγείται σε κράτηση ο παράνομος προκειμένου να απομακρυνθεί. Να μην κυκλοφορεί καθόλου. Θα είναι σε διοικητικό περιορισμό. Αυτός ο διοικητικός περιορισμός μπορεί να διαρκέσει έως 18 μήνες».

Μια διαδραστική πλατφόρμα χαρτογράφησης της συνοριακής γραμμής στον Εβρο, προϊόν πολύμηνης έρευνας της ερευνητικής ομάδας Forensis μαζί με την ερευνητική ομάδα Forensic Architecture, έχει αναρτηθεί από χθες στο διαδίκτυο (https://evros.counter-investigations.org/) για να φωτίσει κάθε σημαντική λεπτομέρεια ενός συνοριακού τοπίου που κρατούνταν μέχρι σήμερα αχαρτογράφητο, απροσπέλαστο και ασαφές για τις οργανώσεις δικαιωμάτων, για τους ακτιβιστές, για τους ερευνητές, για τους πρόσφυγες που διασχίζουν τα σύνορα και για κάθε ενδιαφερόμενο.

Καθώς με τις δεκαετίες άλλαζε το φυσικό ανάγλυφο και μετατοπιζόταν η κοίτη του ποταμού με βάση την οποία έγινε η αρχική συνοριακή χάραξη το 1926, το ακριβές σύνορο του Εβρου παρέμενε ασαφές στους μη ειδικούς. Αυτή την ασάφεια εκμεταλλεύονταν οι ελληνικές και οι τουρκικές αρχές για να ισχυριστούν κατά πώς τις βολεύει κάθε φορά ότι ένα συγκεκριμένο σημείο βρισκόταν στην εδαφική κυριότητα του άλλου κράτους, προκειμένου να αποποιηθούν τη δική τους ευθύνη για τυχόν διάσωση προσφύγων ή για παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους.

«Η πλατφόρμα παρακολουθεί αυτή την επί έναν αιώνα μεταμόρφωση του ποτάμιου τοπίου και παρακολουθεί τη μεταβαλλόμενη πορεία του ποταμού στον χώρο και στον χρόνο για να διερευνήσει τις θανατηφόρες επιπτώσεις που έχει αυτή η ευέλικτη εδαφική συνθήκη στις σημερινές συνοριακές διελεύσεις. Στα 9.404 στρέμματα και τα δύο κράτη χρησιμοποιούν ως όπλο την εδαφική ασάφεια για να παραβιάζουν ατιμώρητα τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο. Μέσα σε αυτόν τον χώρο μετανάστες και πρόσφυγες κυνηγιούνται, κρατούνται, βασανίζονται, «απωθούνται» στην άλλη πλευρά του ποταμού από τους συνοροφύλακες ή εγκαταλείπονται σε νησίδες για ημέρες, ακόμη και εβδομάδες» σημειώνουν οι δημιουργοί της πλατφόρμας.

01 04

Εκμεταλλευόμενες το αποκλειστικό δικαίωμα πρόσβασης που διατηρούν για τον εαυτό τους στην περιοχή, οι Aρχές των δύο χωρών έχουν μετατρέψει την περιοχή σε θανατηφόρα ζώνη εξαίρεσης από τον νόμο, μια επικράτεια αυθαιρεσίας. Tο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου στην πρόσφατη ιστορική απόφασή του, με την οποία καταδικάζει τη χώρα μας για την επαναπροώθηση γυναίκας τουρκικής καταγωγής στην Τουρκία τον Μάιο του 2019, έκανε δεκτό ότι οι επαναπροωθήσεις στον Εβρο και στο Αιγαίο αποτελούν συστηματική πρακτική της Ελλάδας. Το Δικαστήριο δέχτηκε επίσης ότι όλα τα στοιχεία της έκθεσης που είχαν υποβάλει οι Forensic Architecture βάσει λεπτομερούς χωροχρονικής ανάλυσης ήταν αυθεντικά και επαληθεύσιμα, ενώ αμφισβήτησε τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης ότι μπορούν να γίνουν δεκτά μόνο φωτογραφίες και βίντεο στα οποία αναγράφονται τα λεγόμενα μεταδεδομένα, δηλαδή πληροφορίες για το πότε και πού τραβήχτηκαν.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της πλατφόρμας, περισσότερες από 60 ομάδες προσφύγων έχουν εγκλωβιστεί σε νησίδες του ποταμού από τις αρχές του 2020. Η περίπτωση της ομάδας που εγκλωβίστηκε για εβδομάδες σε νησίδα απέναντι από το χωριό Κισσάρι τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 2022 είναι ίσως η γνωστότερη και η πιο χαρακτηριστική για το πώς χειρίζονται οι ελληνικές αρχές την ασάφεια της συνοριακής γραμμής. Η ελληνική κυβέρνηση αρνούνταν να κάνει επιχείρηση διάσωσης με το επιχείρημα πως η συγκεκριμένη νησίδα ήταν τάχα τουρκική. Ωστόσο το Γενικό Επιτελείο Στρατού, ανατρέχοντας στο Πρωτόκολλο της Επιτροπής Διαχάραξης των Ελληνοτουρκικών Συνόρων του 1926, όπως ψηφιοποιήθηκε από τη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού μετά από γεωγραφική προσαρμογή των χαρτών του Πρωτοκόλλου, διαπίστωνε ότι η συνοριακή γραμμή χώριζε τη νησίδα σε ελληνικό και σε τουρκικό μέρος.

Τώρα η πλατφόρμα έχει ενσωματώσει τα επίσημα στοιχεία του χάρτη του 1926 και δίνει τη δυνατότητα μιας ακριβούς απάντησης σχετικά με την εδαφική κυριότητα κάθε σημείου της περιοχής. «Βασιζόμενη στους αρχικούς χάρτες οριοθέτησης και σε δημόσια διαθέσιμο υλικό από τη Χαρτογραφική Υπηρεσία του Ελληνικού Στρατού, η πλατφόρμα σχεδιάζει για πρώτη φορά την ακριβή πορεία της συνοριακής γραμμής. Η πλατφόρμα επιτρέπει επίσης στους χρήστες να εισάγουν συντεταγμένες και να τις εξετάζουν σε σύγκριση με την ακριβή συνοριακή γραμμή. Με αυτόν τον τρόπο ο χάρτης στοχεύει να προσφέρει ένα πολύτιμο εργαλείο για οργανισμούς και ερευνητές που λαμβάνουν σήματα κινδύνου από ομάδες εγκλωβισμένων και να ασκήσουν πίεση για την έγκαιρη διάσωσή τους» επισημαίνουν οι δύο ερευνητικές ομάδες.

Χαρτογράφηση της μεγάλης πυρκαγιάς

Ο χάρτης δίνει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει κανείς μέρα μέρα την εξέλιξη της μεγάλης πυρκαγιάς που ξέσπασε στον Εβρο στις 19 Αυγούστου 2023 και συνέχισε να καίει για 17 μέρες, καταστρέφοντας περίπου 1.000.000 στρέμματα και αποτελώντας τη μεγαλύτερη σε έκταση και διάρκεια πυρκαγιά που έχει καταγραφεί στην Ευρώπη.

Η κυβέρνηση και προσωπικά ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης όπως και τα συστημικά μέσα ενημέρωσης υπαινίχθηκαν ή δήλωσαν ευθέως ότι τη φωτιά την έβαλαν πρόσφυγες που περνούσαν από την περιοχή, αν και έγινε γνωστό ότι η πυρκαγιά ξεκίνησε από κεραυνό. Στο δάσος βρέθηκαν τα απανθρακωμένα πτώματα 20 προσφύγων που είχαν εγκλωβιστεί στο δάσος, ακολουθώντας τη μακρύτερη και πιο επικίνδυνη διαδρομή μέσω των βουνών της Ροδόπης ακριβώς για να αποφύγουν τον κίνδυνο επαναπροώθησης κοντά στο ποτάμι.

Η πλατφόρμα χαρτογραφεί μαζί με την εξάπλωση της πυρκαγιάς και τις τοποθεσίες των προσφύγων που κάηκαν. Στόχος της πλατφόρμας είναι να αποτελέσει εργαλείο στα χέρια ακτιβιστών, οργανώσεων, ερευνητών και προσφύγων για τη λογοδοσία των Αρχών και τον εντοπισμό της ευθύνης τους ως προς τις παραβιάσεις δικαιωμάτων στα σύνορα, όπως και για την προστασία των προσφύγων που διασχίζουν τα σύνορα.

«Η χαρτογράφηση των συνόρων είναι συνήθως μια χειρονομία εξουσίας. Αντίθετα, αντί να επιβάλουμε αυτό το σύνορο, η συμβολή μας στοχεύει στην αποσταθεροποίηση της θανατηφόρας λειτουργίας του. Φέρνοντας την πολυπόθητη διαύγεια πάνω σε αυτή την εσκεμμένα θολή εδαφική συνθήκη και αποδεικνύοντας όχι μόνο πόσο επικίνδυνο, αλλά και πόσο ατίθασο και ασταθές είναι το ποτάμι και τα ιζήματά του ως εθνικό σύνορο, η πλατφόρμα εξετάζει τον ποταμό Εβρο μέσα από μια προοπτική κατάργησης» υπογραμμίζουν οι Forensic Architecture και Forensis.

ΠΑΣΟΚ: «Δυσθεώρητες οι εκκρεμότητες» στις άδειες μεταναστών

Περισσότερες από 280 χιλιάδες είναι οι εκκρεμότητες των μεταναστευτικών αδειών διαφόρων τύπων που βρίσκονται σε διαδικασία χορήγησης και ανανέωσης, σύμφωνα με στοιχεία που διέθεσε στο ΠΑΣΟΚ το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, απαντώντας σε αίτηση κατάθεσης εγγράφων που είχε υποβάλει στις 27 Νοεμβρίου η τομεάρχης Μετανάστευσης, Νάντια Γιαννακοπούλου.

«Ο αριθμός των εκκρεμοτήτων είναι δυσθεώρητος και αδύνατον να αντιμετωπιστεί χωρίς τη λήψη μέτρων ενίσχυσης των υπηρεσιών και απλοποίησης των διαδικασιών», επισημαίνει σε ανακοίνωσή της η κ. Γιαννακοπούλου. Σημειώνει ότι σε ορισμένες υπηρεσίες ανά τη χώρα η κατάσταση είναι τραγική, καθώς είναι περισσότερες οι εκκρεμότητες από τις άδειες που έχουν εκδοθεί.

Πρώτες στον κατάλογο των εκκρεμοτήτων βρίσκονται η κεντρική υπηρεσία (74.828 εκκρεμότητες), ο Πειραιάς (69.201) και η Παλλήνη (63.515).

Από το σύνολο των 776.109 μεταναστών που είτε έχουν άδεια διαμονής (495.635) είτε βρίσκονται σε διαδικασία χορήγησης ή ανανέωσης της άδειάς τους (280.484), 107.871 είναι κάτω των 18 ετών και 104.945 άνω των 60 ετών. Ανά χώρα προέλευσης, οι περισσότεροι μετανάστες προέρχονται από την Αλβανία (400.217), την Κίνα (61.912), το Πακιστάν (50.545), τη Γεωργία (33.096), το Μπανγκλαντές (24.720), την Αίγυπτο (23.080), την Ινδία (20.383), τη Ρωσία (20.106), την Ουκρανία (19.035), τις Φιλιππίνες (16.213) και την Τουρκία (14.093). Τα τελευταία δημοσιοποιημένα στοιχεία του υπουργείου ως προς τη διαδικασία ασύλου αφορούν τον Νοέμβριο και έκτοτε έχει σταματήσει η μηνιαία δημοσιοποίηση στοιχείων, χωρίς να παρέχεται εξήγηση στην ιστοσελίδα του υπουργείου.

Η κ. Γιαννακοπούλου επισημαίνει ότι από τον Απρίλιο του 2020 το υπουργείο σταμάτησε αναιτιολόγητα να δημοσιοποιεί στατιστικά που δημοσιοποιούσε από το 2014, ενώ δύο υπουργοί «αρνήθηκαν με αντικοινοβουλευτικό τρόπο να δώσουν τα στοιχεία που ζητήθηκαν μέσω του κοινοβουλευτικού ελέγχου», επισημαίνει. Ευχαριστεί τον σημερινό υπουργό Νίκο Παναγιωτόπουλο για τη διάθεση των στοιχείων και σημειώνει ότι ύστερα από μερικούς μήνες το ΠΑΣΟΚ θα ζητήσει επικαιροποιημένα στατιστικά και θα επιμείνει στην τακτική επίσημη ανάρτησή τους.

Πηγή: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενδέχεται να παρουσιάσει μια πρόταση ακόμη και αυτόν τον Μάρτιο για τη δημιουργία των αποκαλούμενων «κέντρων κράτησης και επιστροφής» (return hub), ώστε να επισπεύσει των επαναπατρισμό των παράτυπων μεταναστών, δήλωσε σήμερα ο πρωθυπουργός της Σουηδίας Ουλφ Κρίστερσον.

Ο Κρίστερσον έδωσε ένα πρόχειρο χρονοδιάγραμμα κατά τη συνάντηση που είχε στη Βιέννη με τον Αυστριακό, συντηρητικό καγκελάριο Καρλ Νεχάμερ. Και οι δύο ηγέτες προέτρεψαν την ΕΕ να εντείνει τις προσπάθειές της για την αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης.

 Ψηλά στην ατζέντα των ακροδεξιών το μεταναστευτικό

Η αυξανόμενη δημοτικότητα των σκληροπυρηνικών και ακροδεξιών κομμάτων σε όλη την Ευρώπη έχει ωθήσει το μεταναστευτικό ζήτημα ψηλά στην ατζέντα των κυβερνήσεων. Οι ηγέτες της ΕΕ είπαν τον Οκτώβριο ότι μελετούν ένα σχέδιο με βάση το οποίο οι μετανάστες οι οποίοι δε δικαιούνται να λάβουν άδεια παραμονής στην Ένωση θα στέλνονται σε κέντρα κράτησης και επαναπατρισμού σε τρίτες χώρες, που θεωρούνται ασφαλείς.

Ο Κρίστερσον είπε ότι συζήτησε αυτό το σχέδιο με τον Επίτροπο Μετανάστευσης, τον Αυστριακό Μάγκνους Μπρούνερ, ο οποίος τον διαβεβαίωσε ότι μια πρόταση ενδέχεται να υποβληθεί την άνοιξη. Αυτό, είπε ο Σουηδός πρωθυπουργός, σημαίνει πιθανώς κάποια στιγμή τον Μάρτιο, σύμφωνα με τη μετάφραση των δηλώσεών του από τον διερμηνέα, στην κοινή συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε με τον Νεχάμερ.

Ο Αυστριακός καγκελάριος επαίνεσε τον Κρίστερσον επειδή συντήρησε το θέμα της μετανάστευσης στην πολιτική ατζέντα της ΕΕ και υποστήριξε ότι σήμερα υπάρχουν 18 χώρες στη ζώνη Σένγκεν, συμπεριλαμβανομένης της Ελβετίας και της Νορβηγίας, τα συμφέροντα των οποίων ευθυγραμμίζονται σε ό,τι αφορά τη μείωση των μεταναστευτικών ροών. Σημείωσε ότι οι κυβερνήσεις τους κατάφεραν να «αλλάξουν εντελώς» τη συζήτηση για το μεταναστευτικό και πλέον, χώρες που δεν έχουν εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, όπως η Αυστρία, εμπλέκονται τώρα περισσότερο στην επίλυση του ζητήματος. «Μόνο όταν αναγνωρίσουμε ότι πρέπει να επιλύσουμε από κοινού το πρόβλημα θα έχουμε μια πιθανότητα να επιτύχουμε πρόοδο», είπε.

ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΚΟΥΝΤΟΥΡΗ

Τα τεράστια κενά στις υπηρεσίες διερμηνείας θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή χιλιάδων προσφύγων.

Πρόσφυγες και προσφύγισσες, που διαβιούν στις απομονωμένες και -στις περισσότερες περιπτώσεις- υποστελεχωμένες δομές φιλοξενίας της ελληνικής επικράτειας αλλά και το σύνολο των αιτούντων άσυλο στη χώρα μας, βλέπουν τους τελευταίους μήνες να παραβιάζονται θεμελιώδη δικαιώματά τους και το αρμόδιο Υπουργείο Ασύλου και Μετανάστευσης να σιωπά.

Συγκεκριμένα, η σχεδόν ολοκληρωτική διακοπή της παροχής υπηρεσιών διερμηνείας από τον Απρίλιο του 2024, τόσο στα προσφυγικά καμπς της χώρας όσο και στην Υπηρεσία Ασύλου, είναι μια ιδιαίτερα ανησυχητική εξέλιξη, καθώς, μεταξύ άλλων, εμποδίζει το αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα του προσφυγικού πληθυσμού στην υγειονομική περίθαλψη ενώ υπονομεύει και την αποτελεσματική εξέλιξη των συνεντεύξεων ασύλου.

Τι συμβαίνει

Στις 14 Μαΐου 2024 η οργάνωση που μέχρι πρότινος είχε αναλάβει την παροχή υπηρεσιών διερμηνείας, ΜΕΤΑδραση, ανέστειλε τις δραστηριότητές της λόγω πολύμηνων καθυστερήσεων στις πληρωμές των υπαλλήλων από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου.

Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην ανοιχτή επιστολή 36 οργανώσεων προς το Υπουργείο για το εν λόγω ζήτημα, οι εργαζόμενοι διερμηνείς αναγκάστηκαν να παραμείνουν απλήρωτοι για επτά ολόκληρους μήνες, (από τον Ιανουάριο έως τον Ιούλιο του 2024), για εργασίες που ολοκληρώθηκαν τον Δεκέμβριο του 2023), χωρίς να γνωρίζουν τον λόγο και παρά το γεγονός ότι οι υπηρεσίες διερμηνείας χρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκά κονδύλια, από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ), μέχρι και το 2027.

Κέντρο υποδοχής προσφύγων (αρχείου) Dimitris Kapantais / SOOC

Προκειμένου να καλυφθούν οι τεράστιες ελλείψεις που άφηνε πίσω της η αναστολή λειτουργίας της ΜΕΤΑδρασης, ο Οργανισμός της ΕΕ για το Άσυλο (EUAA) διέθεσε στην Ελλάδα συνολικά 239 διερμηνείς, (78 στα γραφεία Ασύλου και 161 στις υπηρεσίες Υποδοχής και Ταυτοποίησης), καθώς και κάποιες ώρες τηλεδιερμηνείας, με διερμηνείς από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Ωστόσο, στα μέσα Σεπτεμβρίου, ο ευρωπαϊκός οργανισμός μείωσε σημαντικά την έκτακτη συνδρομή του, με αποτέλεσμα οι πρόσφυγες και οι προσφύγισσες να μείνουν και πάλι στο κενό. Βέβαια, η εν λόγω αρωγή από την ΕΕ ήταν κατεπείγοντος χαρακτήρα και δεν προοριζόταν να καλύψει τις πάγιες ανάγκες της χώρας σε διερμηνείς..

1 διερμηνέας για κάθε 267 άτομα

Ενδεικτικά του ελάχιστου αριθμού διερμηνέων που απασχολούνται στη χώρα για την εξυπηρέτηση του προσφυγικού πληθυσμού είναι τα τελευταία επίσημα στοιχεία που δημοσίευσε η οργάνωση “Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο” (RSΑ).

Όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή της η οργάνωση, από την 30η Ιουνίου 2024 υπήρχαν μόλις 69 διερμηνείες σε όλες τις προσφυγικές δομές της χώρας, τόσο στην ενδοχώρα όσο και στα νησιά. Δηλαδή, 1 διερμηνέας για κάθε 267 άτομα.

“Ο αριθμός αυτός είναι ελάχιστός, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι σε κάθε δομή υπάρχουν ανάγκες διερμηνείας σε πολλές γλώσσες. Ενδεικτικά, σε 20 από τα 32 καμπς υπήρχε ένας/μία ή και κανένας διερμηνέας”, αναφέρει.

“Συνεννοηθείτε με google translate”

Δεν είναι και δύσκολο να αντιληφθεί κανείς τι δυσκολίες δημιουργούν τα γλωσσικά εμπόδια.

Τα αιτήματα εκατοντάδων προσφύγων και προσφυγισσών για διεθνή προστασία αναβάλλονται διαρκώς, οι υπηρεσίες που τους παρέχονται στις δομές φιλοξενίες, στις οποίες διαβιούν κυρίως υπό συνθήκες κράτησης και απομόνωσης, είναι ανεπαρκείς ενώ το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση και την υγειονομική περίθαλψη παραβιάζεται συστηματικά.

Δομή φιλοξενίας Σχιστού Menelaos Myrillas / SOOC

Η Βίκυ Βρακά, κοινωνική λειτουργός στη δομή φιλοξενίας προσφύγων Σχιστού περιγράφει στο NEWS 24/7:

“Μία από τις βασικές επιπτώσεις της έλλειψης διερμηνέων στην καθημερινότητα των προσφύγων είναι ότι έχουν παγώσει τα πάντα σε ό,τι αφορά την ψυχοκοινωνική υποστήριξή τους. Ένας κοινωνικός λειτουργός δεν μπορεί να κάνει τη δουλειά του, να πάρει το κοινωνικό ιστορικό, να πλαισιώσει έναν άνθρωπο, να τον βοηθήσει, γιατί δεν υπάρχει επικοινωνία. Και αναγκαζόμαστε να κάνουμε αυτό που ουσιαστικά μάς λέει το Υπουργείο, ότι ‘χρησιμοποιήστε google translate και τη γλώσσα του σώματος’ για να συνεννοηθείτε”.

Δεύτερον, ακόμα πιο βασικό, οι σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των προσφύγων. Ιδιαίτερα στο Σχιστό, όπου εργάζομαι, φιλοξενούνται άνθρωποι που στη συντριπτική πλειοψηφία τους έχουν σοβαρά θέματα υγείας. Αν δεν υπάρχει διερμηνέας, πως θα μπορέσεις να επικοινωνήσεις με έναν άνθρωπο, ο οποίος είναι καρκινοπαθής ή χρειάζεται να κάνει αιμοκάθαρση ή πρέπει να παίρνει συγκεκριμένα φάρμακα;

Και φυσικά η έλλειψη διερμηνέων προσβάλλει και θεμελιώδη δικαιώματά τους. Δηλαδή το γεγονός ότι αναγκαζόμαστε να παίρνουμε αποφάσεις για αυτούς χωρίς αυτούς, επειδή δεν υπάρχει επικοινωνία στη γλώσσα τους, σημαίνει ουσιαστικά ότι παραβιάζουμε το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση και στην ενημέρωση. Επειδή δηλαδή αυτοί οι άνθρωποι δεν ξέρουν ελληνικά, δεν έχουν και το δικαίωμα να μάθουν για το τι κάνουν στη ζωή τους;”

Επίσκεψη του Υπουργού Μετανάστευσης και ασύλου Νότη Μηταράκη και της Γερμανίδας Υπουργού Εξωτερικών, Analena Baerbock , στη δομή φιλοξενίας στο Σχιστό , στις 28 Ιουλίου, 2022

Οι δυσκολίες, βέβαια, επεκτείνονται και εκτός των camps, όταν οι πρόσφυγες και οι προσφύγισσες καλούνται να μετακινηθούν στα αστικά κέντρα ή ακόμα και στα νοσοκομεία, όπου οι υπηρεσίες διερμηνείας έχουν προ πολλού σταματήσει να λειτουργούν και περιορισμένος αριθμών διερμηνέων, που προσφέρουν οργανώσεις όπως ο “Ερυθρός Σταυρός”, δεν καλύπτουν έκτακτα περιστατικά νοσηλείας, όπως επισημαίνει σε ανακοίνωσή της και η “Πρωτοβουλία εργαζομένων στα camps”.

“Δεν χρειάζεται να γνωρίζει κανείς τον μύθο της Βαβέλ για να καταλάβει πως είναι αδύνατον χωρίς διερμηνεία να λάβουν οι πρόσφυγ(ισσ)ες τις υπηρεσίες που δικαιούνται, έγκαιρα και χωρίς διακρίσεις”, προσθέτει, τονίζοντας πως “αυτά είναι τα αποτελέσματα της διαρκούς αντιμεταναστευτικής και ρατσιστικής πολιτικής”.

Συνεντεύξεις ασύλου

Εξίσου σοβαρό πρόβλημα παρατηρείται και στην Υπηρεσία Ασύλου και τα Περιφερειακά Γραφεία Ασύλου και Αυτοτελή Κλιμάκια Ασύλου, όπου λόγω της απουσίας διερμηνέων οι συνεντεύξεις των αιτούντων άσυλο αναβάλλονται, πολλές φορές χωρίς καν την έγκαιρη ενημέρωση των ενδιαφερόμενων, ενώ σε άλλες περιπτώσεις δεν επαναπρογραμματίζονται καν, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να μη γνωρίζουν πότε θα διεξαχθεί η καταγραφή ή η συνέντευξή τους.

Όπως καταγγέλλει με ανακοίνωσή της η RSA, “συχνά, οι αιτούντες άσυλο καλούνται να δηλώσουν ότι αποδέχονται να διεξαχθεί η διαδικασία στα ελληνικά, υπογράφοντας υπεύθυνες δηλώσεις ότι κατανοούν τη γλώσσα. Εναλλακτικά, δίνεται η δυνατότητα να συνδράμουν ως διερμηνείς τρίτα πρόσωπα, χωρίς πιστοποίηση διερμηνέα, και πάλι με υπεύθυνες δηλώσεις των αιτούντων ότι τους αποδέχονται. 

Προφανώς, η υπογραφή των σχετικών υπεύθυνων δηλώσεων από τους αιτούντες αποσκοπεί αποκλειστικά στην απαλλαγή της Υπηρεσίας Ασύλου από την ευθύνη, ενώ ο νόμος προβλέπει, φυσικά, την υποχρεωτική παροχή υπηρεσιών διερμηνείας σε γλώσσα που κατανοούν οι αιτούντες σε όλα τα στάδια των διαδικασιών υποδοχής και ταυτοποίησης και ασύλου από την πλευρά της πολιτείας”.

Δομή φιλοξενίας προσφύγων (αρχείου) Menelaos Myrillas / SOOC

Ενδεικτικά παραθέτει και τρεις υποθέσεις τις οποίες εκπροσωπεί η οργάνωση, και, όπως αναφέρει οι γραπτές απαντήσεις των αρχών βρίσκονται στη διάθεσή της. Μία εκ των οποίων είναι η εξής:

“Σε υπόθεση οικογένειας, όπου η γυναίκα γέννησε πρόσφατα και διαμένει στο καμπ της Ριτσώνας, σε αίτημά μας προς το Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου Πειραιά σχετικά με τις ενέργειες που είναι απαραίτητες για την καταγραφή του νεογέννητου παιδιού στην Υπηρεσία, λάβαμε γραπτή απάντηση ότι: 

«Όσο δεν υπάρχει διερμηνεία υπάρχουν δύο τρόποι για να γίνουν οι καταγραφές & αιτήσεις ισόχρονης: 1. Όταν οι αιτούντες δηλώνουν με υπεύθυνη δήλωση ότι μιλούν και κατανοούν καλά την ελληνική και μπορούν να επικοινωνούν, να ενημερώνονται και να απαντούν στις ερωτήσεις κατά τη διαδικασία της καταγραφής. 2. Με τη συμμετοχή τρίτου ατόμου σε ρόλο διερμηνέα που μιλάει τα ελληνικά. Σε αυτή την περίπτωση απαιτούνται πλήρη στοιχεία ταυτοπροσωπίας του διερμηνέα (πχ. διαβατήριο, άδεια διαμονής) και υπεύθυνη δήλωση του αιτούντος ότι αποδέχεται τον πολίτη… με στοιχεία ταυτότητας…  ως διερμηνέα για τη διαδικασία καταγραφής και η Υπηρεσία Ασύλου δεν φέρει καμία ευθύνη για την ποιότητα της διερμηνείας»”.

Οργανώσεις και εργαζόμενοι στις δομές της χώρας έχουν επανειλημμένα κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου, ωστόσο καταγγέλλουν ότι το αρμόδιο υπουργείο σιωπά.

Εμείς επικοινωνήσαμε με το Γραφείο Τύπου του Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, όπου απευθύναμε σχετικά ερωτήματα, που αφορούν τόσο τις καταγγελίες περί έλλειψης διερμηνέων στις δομές φιλοξενίας προσφύγων και στην Υπηρεσία Ασύλου όσο και τα μέτρα που έχει λάβει ή πρόκειται να λάβει για την αντιμετώπιση του προβλήματος.  Μέχρι και την ώρα που δημοσιεύεται το παρόν κείμενο δεν έχουμε λάβει απάντηση. Δεσμευόμαστε, ωστόσο, πως το κείμενο θα ενημερωθεί, σε περίπτωση που έχουμε νεότερη ενημέρωση από το αρμόδιο Υπουργείο.

Πηγή: news247.gr

«Από σήμερα, όλες οι εγκαταστάσεις βρίσκονται σε λειτουργία», εξήγησε ο ιταλός πρεσβευτής κατά την διάρκεια οργανωμένης για τους δημοσιογράφους επίσκεψης: το κέντρο καταγραφής που βρίσκεται στο λιμάνι του Σέντζιν και το κέντρο στέγασης των ανδρών που συνελήφθησαν στην θάλασσα στην παλιά στρατιωτική βάση του Τζάντερ, σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από το λιμάνι.

Τα δύο αυτά κέντρα, τα οποία επρόκειτο αρχικά να τεθούν σε λειτουργία από τον Αύγουστο, θα υποδεχθούν άνδρες -τα ευάλωτα άτομα όπως γυναίκες και παιδιά δεν περιλαμβάνονται στο σχήμα - που έχουν συλληφθεί στην θάλασσα ενώ προσπαθούσαν να φθάσουν στις ευρωπαϊκές ακτές.

Σε πρώτη φάση θα περνούν από το λιμάνι, όπου έχουν εγκατασταθεί προκατασκευασμένα κτίρια γραφείων πίσω από ψηλούς συρμάτινους φράκτες, για να καταγραφούν. Στην συνέχεια, θα μεταφέρονται στο Τζάντερ, όπου θα περιμένουν να πληροφορηθούν αν η αίτησή τους για την χορήγηση ασύλου έγινε δεκτή ή απορρίφθηκε.

Σε προκατασκευασμένα σπίτια 12 τετραγωνικών μέτρων, πίσω από ψηλούς τοίχους και υπό αστυνομική επιτήρηση, θα τίθενται υπό κράτηση κατ' εφαρμογήν μέτρου διοικητικής κράτησης που αποφασίσθηκε από τον νομάρχη της Ρώμης. Αλλωστε, ό,τι θα συμβαίνει εντός της περιμέτρου του κέντρου αυτού τελεί υπό ιταλική αρμοδιότητα.

Περισσότεροι από 300 ιταλοί στρατιώτες, γιατροί και δικαστές θα απασχολούνται στην επιχείρηση αυτή, σύμφωνα με τον ιταλό πρεσβευτή.

Η συμφωνία ανάμεσα στην Ιταλία και την Αλβανία, που επικρίθηκε σφοδρά από τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, υπεγράφη τον Νοέμβριο 2023 ανάμεσα στην ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι και τον αλβανό ομόλογό της Εντι Ράμα.

Η Ιταλία μαζί με την Ουγγαρία έχουν προτείνει την εφαρμογή του σχήματος αυτού σε ευρωπαϊκή κλίμακα με την δημιουργία «κόμβων επιστροφής», κέντρων όπου θα στέλνονται οι παράνομοι μετανάστες σε χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Μία πρόταση που είναι πιθανόν να συζητηθεί κατά την ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής στις 17 και 18 Οκτωβρίου στις Βρυξέλλες.

ΠΑΝΟΣ ΚΩΔΩΝΑΣ

Η Έρημος Σαχάρα, αυτή η αχανής έρημος, έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον και τον θαυμασμό των ανθρώπων για αιώνες. Καλύπτοντας ήδη το μεγαλύτερο μέρος της Βόρειας Αφρικής, η Σαχάρα είναι γνωστή για τις ακραίες της συνθήκες, αλλά και το εντυπωσιακό τοπίο.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, υπάρχει μια ανησυχητική τάση που τραβάει την προσοχή των επιστημόνων και των ειδικών: η Σαχάρα επεκτείνεται ασταμάτητα.

Πρόσφατες μελέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα σύνορά της επεκτείνονται, με οικονομικές, οικολογικές, πολιτικές και πολιτιστικές επιπτώσεις να συνοδεύσουν αυτές τις αλλαγές.

Πώς και γιατί συμβαίνει αυτό; Και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες για την Αφρική και τον υπόλοιπο κόσμο;

Έρημος Σαχάρα istockphoto

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΡΗΜΟ ΣΑΧΑΡΑ;

Διασχίζει την Αφρική από τον Ατλαντικό ωκεανό έως την Κοιλάδα του Νείλου, και συνεχίζεται στα ανατολικά του με την Αραβική Έρημο στην Αίγυπτο και στη Νουβική Έρημο στο Σουδάν μέχρι να φτάσει στην Ερυθρά Θάλασσα και που συνέχεια της Σαχάρας αποτελεί η έρημος της, Αραβικής χερσονήσου. Από τα σύνορα της στον Ατλαντικό έως την κοιλάδα του Νείλου καλύπτει απόσταση 4.000 χλμ., και από το βόρειο μέχρι το νότιο άκρο της 1.500 έως 1.800 χλμ.

Εκτός της αμμώδους έκτασης, διαθέτει πετρώδεις εκτάσεις και αρκετά βραχώδη όρη, στα οποία περιλαμβάνονται το όρος Αχαγκάρ ή Χογκάρ που έχει ύψος 2.918 μέτρα, το Τιμπέστι, με ύψος 3.415 μ. και τα όρη Αΐρ με ύψος 2.022 μέτρα. Σε άλλες περιοχές της Σαχάρας, σχηματίζονται κοιλώματα με μεγάλο και απότομο βάθος εξαιτίας της διαβρωτικής επίδρασης του ανέμου.

Έρημος Σαχάρα istockphoto

Η γεωγραφία της Σαχάρας

Η Σαχάρα αποτελείται από ποικίλα γεωγραφικά τοπία, αποτελούμενα κυρίως από αμμόλοφους, πεδιάδες με χαλίκι, πετρώδη οροπέδια και ακόμη και μερικές οροσειρές, όπως οι οροσειρές Ahaggar (με κορυφές που φτάνουν πάνω από τα 9.500 πόδια) και Tibesti (που περιλαμβάνουν το όρος Emi Koussi, μια κορυφή που φτάνει τα 11.204 πόδια). Οι εμβληματικοί αμμόλοφοί της, ιδιαίτερα στην Αλγερία και τη Λιβύη, μπορούν να φτάσουν ύψη έως και 180 μέτρα.

Ακόμη και με την επιφανειακά άγονη εμφάνισή της, η Σαχάρα περιέχει μια ποικιλία οικοσυστημάτων και υποστηρίζει μια ποικιλία φυτών και ζώων που είναι προσαρμοσμένα στις ακραίες συνθήκες της. Η αραιή βλάστηση, όπως τα δέντρα ακακίας και οι ανθεκτικοί στην ξηρασία θάμνοι, διασκορπίζονται στο τοπίο, ενώ η άγρια ζωή περιλαμβάνει είδη όπως η αλεπού Φενέκ, οι Αραβικές καμήλες (δρομάδες) και διάφορα ερπετά και έντομα.

Ανθρώπινοι οικισμοί και ιστορική σημασία

Οι ανθρώπινοι οικισμοί στη Σαχάρα είναι περιορισμένοι αλλά ιστορικά σημαντικοί. Οι νομαδικές φυλές, όπως οι Τουαρέγκ και οι Βέρβεροι, ταξιδεύουν στην έρημο για αιώνες, περνώντας μέσα από αυτήν κυρίως για εμπόριο, ενώ άλλες ομάδες ανθρώπων δεν τολμούν να το προσπαθήσουν. Υπάρχουν μερικές οάσεις, οι οποίες παρέχουν ζωτικής σημασίας πηγές νερού και λειτουργούν ως κέντρα για μικρές έως μεσαίες πόλεις και χωριά, όπως η Γκαρντάια στην Αλγερία και το Τιμπουκτού στο Μάλι.

Στους σύγχρονους καιρούς, οι φυσικοί πόροι της Σαχάρας, όπως το πετρέλαιο και τα ορυκτά, έχουν αποκτήσει μεγάλη σημασία και είναι οι κύριες οικονομικές κινητήριες δυνάμεις της περιοχής, πέραν του τουρισμού.

Επεκτείνεται η Σαχάρα;

Η σύντομη απάντηση είναι ναι. Αλλά πώς το γνωρίζουμε αυτό; Ένας αριθμός μελετών, συμπεριλαμβανομένης μιας που διήρκεσε 93 χρόνια από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Σαχάρα επεκτείνεται κυρίως προς τα νότια, στην περιοχή του Σαχέλ.

Σαχάρα - Σαχέλ istockphoto

Σύμφωνα με το worldatlas, η Σαχάρα έχει αυξηθεί κατά περίπου 10% από το 1920, κι αυτό είναι ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός, με την επέκταση συχνά να γίνεται ταχύτερη κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, όταν η ήδη ξηρή έρημος γίνεται ακόμα πιο άνυδρη.

Το νερό είναι ένας εξαιρετικά πολύτιμος πόρος σε αυτή την ερημική περιοχή, ένας πόρος που, σε μεγαλύτερες ποσότητες, θα επέτρεπε την ανάπτυξη περισσότερων φυτών και, κατά συνέπεια, θα σταματούσε την ανάπτυξη της Σαχάρας. Αλλά αυτό δεν ισχύει και με τις αυξανόμενες αλλαγές στο κλίμα, μπορεί να δούμε αυτή τη διαδικασία να επιταχύνεται τα επόμενα χρόνια.

Τι προκαλεί την επέκταση της Σαχάρας;

Η ανάπτυξη της ερήμου καθοδηγείται κυρίως από τη φυσική κλιματική μεταβλητότητα και την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή. Φυσικά, μια διαδικασία που ονομάζεται Πολυδεκαετής Ταλάντωση του Ατλαντικού (Atlantic Multidecadal Oscillation, AMO), ένας περιοδικός κλιματικός κύκλος στον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, επηρεάζει σημαντικά αυτή την επέκταση, αλλάζοντας τα περιφερειακά μοτίβα βροχοπτώσεων. Στην περίπτωση της Σαχάρας, κατά τη διάρκεια θερμών φάσεων της AMO, αυτή η περιοχή βιώνει πιο ξηρές συνθήκες, προκαλώντας την εξάπλωση του ερημικού τοπίου.

Αυτή η φυσική εξάπλωση, τις τελευταίες δεκαετίες, δεν έχει την τάση να επανέρχεται σε ένα πιο υγρό και πιο φιλόξενο κλίμα κατά τη διάρκεια του χειμώνα, και αυτό μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στην υπερθέρμανση του πλανήτη, η οποία επιδεινώνει το πρόβλημα.

Αυτό με τη σειρά του οδηγεί την έρημο να προχωράει όλο και πιο νότια στην πιο “πλούσια” περιοχή του Σαχέλ, επιδεινώνοντας τις ξηρασίες και επηρεάζοντας τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων που βασίζονται στη γεωργία (η οποία απαιτεί πολύ νερό και καλλιεργήσιμη γη), προκαλώντας κι άλλα σημαντικά προβλήματα για τους ανθρώπους και την άγρια ζωή της περιοχής.

Σοβαρά ζητήματα που σχετίζονται με αυτήν την αλλαγή

Η επέκταση της ερήμου Σαχάρα προκαλεί σημαντικά περιβαλλοντικά και κοινωνικοοικονομικά προβλήματα. Όπως αναφέρθηκε, η επέκταση της ερήμου προς τα νότια στην περιοχή του Σαχέλ επιδεινώνει τις συνθήκες ξηρασίας, καθιστώντας δύσκολο για τον τοπικό πληθυσμό να διατηρήσει τις γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητές τους. Η απώλεια αυτής της καλλιεργήσιμης γης οδηγεί σε ανασφάλεια τροφής, ωθώντας τις κοινότητες στη φτώχεια και αυξάνοντας τον ανταγωνισμό για πόρους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις και μετακινήσεις πληθυσμών καθώς οι άνθρωποι μεταναστεύουν αναζητώντας πιο βιώσιμες συνθήκες ζωής.

Πολλές κοινότητες στην περιοχή γύρω από τη Σαχάρα βασίζονται αποκλειστικά στη γεωργία και την κτηνοτροφία, δύο τομείς που επηρεάζονται άμεσα από την ανάπτυξη της ερήμου. Καθώς οι μέθοδοι απόκτησης τροφής γίνονται μη βιώσιμες, οι άνθρωποι μπορεί να αναγκαστούν να μετακινηθούν σε αστικές περιοχές, οδηγώντας σε υπερπληθυσμό και πιέζοντας ήδη περιορισμένους πόρους και υποδομές στις γύρω χώρες.

Η επέκταση της Σαχάρας έχει, όμως, κι άλλες συνέπειες. Η απώλεια βιοποικιλότητας, καθώς μειώνονται οι οικοτόποι για διάφορα φυτά και ζώα, έχει ήδη αρχίσει. Τα μεταβαλλόμενα κλιματικά πρότυπα διαταράσσουν τα οικοσυστήματα, οδηγώντας σε μείωση των ειδών που δεν μπορούν να προσαρμοστούν σε πιο δύσκολες συνθήκες.

Αυτή η απώλεια βιοποικιλότητας μπορεί να έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις στο περιβάλλον, επηρεάζοντας τα πάντα, από την ποιότητα του εδάφους μέχρι τη διαθεσιμότητα του νερού.

Σαχέλ istockphoto

Στρατηγικές για την καταπολέμηση της ερημοποίησης στη Σαχάρα

Η ανάπτυξη της Σαχάρας οφείλεται στην πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ φυσικών κύκλων και κλιματικής αλλαγής. Η αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος απαιτεί κατανόηση αυτών των παραγόντων και εφαρμογή στρατηγικών για τον περιορισμό των επιπτώσεών τους σε ευάλωτες περιοχές. Η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και η υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών διαχείρισης γης είναι μερικά από τα βήματα που μπορούμε να λάβουμε για να βοηθήσουμε στην αντιμετώπιση των αιτιών της ερημοποίησης.

Η συγκράτηση της επέκτασης της Σαχάρας και η εξασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος για το Σαχέλ και τους ανθρώπους εντός ή κοντά στην έρημο Σαχάρα είναι, δυστυχώς, μόνο ένα από τα πολλά παζλ που θα πρέπει να αντιμετωπίσει ο κόσμος μας καθώς το κλίμα συνεχίζει να αλλάζει με εξαιρετικά ταχύ ρυθμό.

Σύμφωνα με το Earth.org, η ερημοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη πιο μαζική μετακίνηση πληθυσμών και σε αύξηση της έντασης των συγκρούσεων σε ήδη ευαίσθητες περιοχές. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και η βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων είναι κρίσιμες για την αναστροφή της επέκτασης της Σαχάρας και τη διασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος για τις πληγείσες περιοχές.

Στρατηγικές όπως το «Μεγάλο Πράσινο Τείχος» της Αφρικής (Great Green Wall – GGW), που περιλαμβάνει τη φύτευση δέντρων και τη διατήρηση της βλάστησης σε περιοχές που επηρεάζονται από την ερημοποίηση, έχουν τεθεί σε εφαρμογή με στόχο να αντιστρέψουν αυτήν την τάση. Ωστόσο, απαιτούνται πιο εκτεταμένες και συντονισμένες προσπάθειες για να περιοριστούν οι επιπτώσεις της επέκτασης της Σαχάρας.

Το «Μεγάλο Πράσινο Τείχος» είναι μια αφρικανική πρωτοβουλία που ξεκίνησε το 2007 από συνολικά 11 κράτη του Σαχέλ. Στόχος του, η δημιουργία στην υποσαχάρια Αφρική ενός «Πράσινου Τείχους», έκτασης 8.000 χιλιομέτρων, που θα θέτει φραγμούς στην ερημοποίηση με τη συγκράτηση και διαχείριση των υδάτινων πόρων και αποκατάσταση, όπου είναι ακόμη δυνατό, καλλιεργήσιμων εκτάσεων, βοσκοτόπων και δασών.

Όταν ολοκληρωθεί θα είναι το μεγαλύτερο ζωντανό οικοσύστημα του πλανήτη, τριπλάσιο του Μεγάλου Κοραλλιογενή Υφάλου. Ωστόσο, ουδείς γνωρίζει πότε και εάν θα καταφέρει να ολοκληρωθεί το απαιτητικό και περίπλοκο αυτό πρότζεκτ.

Οι διεθνείς οργανισμοί, όπως τα Ηνωμένα Έθνη και η Αφρικανική Ένωση, συμμετέχουν σε πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση της ερημοποίησης. Η επέκταση της Σαχάρας αναμένεται να συνεχιστεί αν δεν αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή και δεν εφαρμοστούν μακροπρόθεσμες λύσεις για την προστασία των περιοχών γύρω από την έρημο. Η προστασία των ευάλωτων κοινοτήτων, η αποκατάσταση των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων και η διεθνής συνεργασία είναι καίριας σημασίας για την αντιμετώπιση αυτού του σύνθετου προβλήματος.

Πηγή: news247.gr

Το Συμβούλιο των Υπουργών υιοθέτησε το σύμφωνο για το μεταναστευτικό και το άσυλο. Το σύμφωνο θεσπίζει ένα σύνολο κανόνων που θα βοηθήσουν στην ομαλή διαχείριση των αφίξεων, στη δημιουργία αποτελεσματικών και ενιαίων διαδικασιών και στη διασφάλιση δίκαιης κατανομής των βαρών μεταξύ των κρατών μελών.

Πλήρης αναθεώρηση του συστήματος ασύλου και μετανάστευσης της ΕΕ

Το Συμβούλιο ενέκρινε σήμερα συνολικά 10 νομοθετικές πράξεις που μεταρρυθμίζουν ολόκληρο το ευρωπαϊκό πλαίσιο για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης.

Ο κανονισμός ελέγχου θα επιτρέψει στις εθνικές αρχές να παραπέμπουν παράτυπους μετανάστες και αιτούντες άσυλο στα εξωτερικά σύνορα στη σχετική διαδικασία και θα διασφαλίζει ότι οι έλεγχοι ταυτοποίησης, ασφάλειας και ευπάθειας και η αξιολόγηση της υγείας πραγματοποιούνται με ομοιόμορφο τρόπο.

Οι νέοι κανόνες σχετικά με την ενημερωμένη βάση δεδομένων Eurodac θα επιτρέψουν τη συλλογή ακριβέστερων και ολοκληρωμένων δεδομένων (επίσης βιομετρικών δεδομένων) για διάφορες κατηγορίες μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων των αιτούντων διεθνή προστασία και των ατόμων που φτάνουν παράνομα στην ΕΕ. Αυτό θα βοηθήσει στην ενημέρωση για τη χάραξη πολιτικής και θα ενισχύσει τον έλεγχο της παράτυπης μετανάστευσης και των μη εξουσιοδοτημένων μετακινήσεων.

Ο κανονισμός για τη διαδικασία ασύλου εξορθολογίζει την ευρωπαϊκή διαδικασία ασύλου και εισάγει μια υποχρεωτική διαδικασία στα σύνορα σε σαφώς καθορισμένες περιπτώσεις. Ο κανονισμός για τη διαδικασία επιστροφής στα σύνορα αφορά τις επιστροφές ατόμων των οποίων η αίτηση σε αυτή τη συνοριακή διαδικασία απορρίπτεται. Ο κανονισμός για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης καθορίζει ποιο κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση των αιτήσεων για διεθνή προστασία και για πρώτη φορά εισάγει δίκαιο επιμερισμό της ευθύνης μεταξύ των κρατών μελών.

Ταυτόχρονα, θεσπίζονται ενιαίοι κανόνες για τα κριτήρια χορήγησης διεθνούς προστασίας και τα πρότυπα για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο. Αυτό θα πρέπει επίσης να συμβάλει στη μείωση των δευτερογενών μετακινήσεων μεταξύ των κρατών μελών.

Τέλος, ο κανονισμός επανεγκατάστασης εστιάζει με νόμιμες και ασφαλείς οδούς προς την ΕΕ θεσπίζοντας κοινούς κανόνες για την επανεγκατάσταση και την ανθρωπιστική εισδοχή.

Διαδικασία συνόρων

Ένα σημαντικό νέο χαρακτηριστικό της μεταρρύθμισης είναι η υποχρεωτική διαδικασία στα σύνορα. Αυτή η διαδικασία θα ισχύει για ορισμένες κατηγορίες αιτούντων άσυλο (για παράδειγμα όσους προέρχονται από χώρες με χαμηλά ποσοστά αναγνώρισης ασύλου). Στόχος της διαδικασίας είναι να γίνει γρήγορη αξιολόγηση στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ για το εάν οι αιτήσεις είναι αβάσιμες ή απαράδεκτες. Τα άτομα που βρίσκονται στη διαδικασία ασύλου στα σύνορα δεν επιτρέπεται να εισέλθουν στο έδαφος της ΕΕ.

Υπευθυνότητα και αλληλεγγύη

Οι νέοι κανόνες διευκρινίζουν ποιο κράτος μέλος θα είναι υπεύθυνο για αίτηση ασύλου (για παράδειγμα σε περιπτώσεις όπου ένα άτομο έχει μέλος της οικογένειας σε χώρα της ΕΕ ή όταν το αίτημα ασύλου δεν υποβάλλεται στη χώρα όπου ο αιτών άσυλο φτάνει για πρώτη φορά στην ΕΕ ).

Μια άλλη σημαντική πτυχή της μεταρρύθμισης του μεταναστευτικού συστήματος είναι η εισαγωγή ενός μηχανισμού αλληλεγγύης για τη διασφάλιση δικαιότερης κατανομής των ευθυνών. Οι νέοι κανόνες συνδυάζουν την υποχρεωτική αλληλεγγύη για την υποστήριξη των κρατών μελών που αντιμετωπίζουν ισχυρή εισροή μεταναστών με ευελιξία όσον αφορά το είδος των εισφορών. Οι συνεισφορές των κρατών μελών μπορεί να συνίστανται σε μετεγκαταστάσεις, οικονομικές συνεισφορές ή, όπου συμφωνείται με το δικαιούχο κράτος μέλος, εναλλακτικά μέτρα αλληλεγγύης (π.χ. παροχή συνοριοφυλάκων ή βοήθεια στην ανάπτυξη κέντρων υποδοχής).

Μετανάστες AP PHOTO Bernat Armangue

Διαχείριση καταστάσεων κρίσης

Για την καλύτερη αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης (μαζικές αφίξεις και εργαλειοποίηση) και ανωτέρας βίας, τα κράτη μέλη μπορούν να παρεκκλίνουν από ορισμένους κανόνες και να ζητήσουν ενισχυμένη αλληλεγγύη από άλλες χώρες της ΕΕ. Πιθανές παρεκκλίσεις ισχύουν, για παράδειγμα, στις προθεσμίες εγγραφής των αιτούντων άσυλο και στη διάρκεια της συνοριακής διαδικασίας.

Ο μηχανισμός κρίσης χρησιμοποιείται μόνο σε εξαιρετικές περιστάσεις και για τον απολύτως απαραίτητο χρόνο για την αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης ή ανωτέρας βίας, ενώ υπόκειται σε έγκριση του Συμβουλίου.

Επόμενα βήματα

Τα κράτη μέλη θα έχουν πλέον δύο χρόνια για να εφαρμόσουν τους νόμους που εγκρίθηκαν σήμερα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει σύντομα κοινό σχέδιο εφαρμογής για την παροχή βοήθειας στα κράτη μέλη σε αυτή τη διαδικασία.