Εχουν περάσει δεκαετίες αλλά για τον χώρο της τέχνης παραμένει ορόσημο το Ατελιέ της Καλλιθέας, ένας χώρος ελευθερίας, δημιουργίας, πειραματισμού, συνεργασίας, στέκι καλλιτεχνών και διανοούμενων, όπου πρωτοστάτησαν τη δεκαετία του 1960 ο Αντώνης Κέπετζης, ο Αλέκος Φασιανός ο Νίκος Στεφάνου, ο Βασίλης Σπεράντζας. Χθες, «έφυγε» ο Νίκος Στεφάνου σε ηλικία 92 ετών. Πήγε να συναντήσει τον φίλο του Αλέκο Φασιανό, για να ζωγραφίσει στο περιβόλι του ουρανού, ήρεμες παραλίες, εργοστάσια με φουγάρα, ταπεινά σπίτια. «Ακατοίκητα τοπία», όπως είναι ο τίτλος της έκθεσης με δικά του έργα από τη συλλογή του Μιχαήλ Δαλαρέτου, που δυστυχώς δεν πρόλαβε να τη δει, καθώς εγκαινιάζεται την ερχόμενη Πέμπτη στην γκαλερί «Ερση» στο Κολωνάκι (Κλεομένους 4).

Ο Νίκος Στεφάνου, από τους σημαντικούς ζωγράφους της γενιάς του, πολυτάλαντος σκηνογράφος, χαράκτης, κεραμίστας, ήξερε με απλά υλικά και μέσα, με ζεστή, γήινη παλέτα, έχοντας εμπιστοσύνη στα χέρια του, να δημιουργεί κόσμους ποίησης και φαντασίας, με μνήμες από το Γκάζι των παιδικών του χρόνων αλλά και από την Τζια όπου επέστρεφε τα καλοκαίρια. Τον γοήτευε η σιωπή, απέφευγε τις κραυγές. Υπονοούσε την ανθρώπινη παρουσία.

«...Τα αρχαία δωμάτια. Τα ακατοίκητα τοπία. Οι φανταστικές παραλίες με τα σφαλιστά κτίρια και τις φυτεμένες βάρκες στην άμμο που δεν θα ανθίσουν. Τους καπνούς και το άσπρο με δειλινά χρώματα θέλω να περιγράψω. Τον ονειρικό κόσμο με τη ζωγραφική. Και τις ακινητοποιημένες εικόνες, την αναμονή για έναν επισκέπτη που ποτέ δεν θα έρθει. Καρτερία ενός κόσμου που τους ήχους των χρωμάτων του αφουγκραζόμαστε στους ελαφρούς παφλασμούς της ακρογιαλιάς. Εκεί μου αρέσει καθισμένος να ονειροπολώ αγναντεύοντας τον ξενοικιασμένο ορίζοντα περιμένοντας ένα σύννεφο να μου μιλήσει», τόνιζε ο ίδιος.

«Η σιωπή στα έργα θέλω να διεκδικεί την προτεραιότητα. Οι τεντωμένες καμινάδες που επιτηρούν το περιβάλλον και το μοναχικό δένδρο που γίνεται σύμβολο της ζωντανής παρουσίας της φύσης. Ο,τι επιχειρείς να περιγράψεις με σχήματα και χρώματα σε οδηγεί στην έκφραση. Οταν τελειώσει το έργο καταλαβαίνεις πως ακολούθησες τη μυστική φωνή που την έχουν ταΐσει οι συγκινήσεις των ματιών σου γι αυτό που διάλεξες να ζωγραφίσεις».

Ο Νίκος Στεφάνου γεννήθηκε στον Πειραιά στην αυγή του 1933. Τα χρόνια της Κατοχής ήταν δύσκολα. Από πολύ νέος όμως αφιερώθηκε στην τέχνη. Από τα 17 του χρόνια άρχισε να εργάζεται στο θέατρο ως ζωγράφος στην εκτέλεση σκηνογραφιών. Το 1960, με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης, πραγματοποίησε ελεύθερες σπουδές θεάτρου στο Παρίσι, ενώ συγχρόνως παρακολούθησε μαθήματα λιθογραφίας στην École des Beaux-Arts. Εκανε ζωγραφική για το θέατρο στο Παρίσι (Opera, Opera Comique, Odeon Châtelet) στη Βιέννη (Staatsoper, Volksoper) και στο Μόναχο. Φιλοτέχνησε τα σκηνικά και ενδύματα για παραστάσεις των Oxford Play House και Round House του Λονδίνου. Συνεργάστηκε με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και μέχρι το 1970 είχε την απόλυτη ευθύνη του σχεδιασμού των κατασκευών και της ζωγραφικής εκτέλεσης των σκηνογραφιών όλων των έργων που παρουσιάστηκαν στην Εθνική Λυρική Σκηνή και στο Εθνικό Θέατρο.

Οι σκηνογραφικές του δημιουργίες διακρίνονται για τη λιτότητα των εκφραστικών μέσων και τις περιορισμένες κατασκευαστικές απαιτήσεις. Δεν επιχειρεί να πείσει για τον ρεαλισμό του χώρου που αναπλάθει. Αντίθετα, ενδιαφέρεται να υποβάλει έναν κόσμο αλλιώτικο, όπου ο θεατής μπορεί, έστω και για λίγο, να βιώσει το όνειρο και το μύθο.

Παράλληλα με τη δουλειά του στο θέατρο, ζωγράφιζε ασταμάτητα. Τα εργοστάσια με τις καμινάδες και τους καπνούς αποτελούν μνήμες και συγκινήσεις των παιδικών χρόνων από τις επισκέψεις του στο Γκάζι, χώρο εργασίας του πατέρα του, και κυριάρχησαν στα πρώτα του έργα. Τα τοπία, που χαρακτηρίζουν τις συνθέσεις του, αποκαλύπτονται στον θεατή πίσω από ένα ανοιχτό παράθυρο. Με αυτό τον τρόπο, αλλά και καθώς αποτελούν μια φανταστική σύνθεση βιομηχανικών, αστικών και παραθαλάσσιων χώρων, δίνουν την αίσθηση μιας ατμόσφαιρας ονειρικής με μεταφυσικές, συχνά, διαστάσεις.

Ο Νίκος Στεφάνου πραγματοποίησε πολλές εκθέσεις σε αίθουσες τέχνης, ενώ η τελευταία μεγάλη αναδρομική του οργανώθηκε το 2010 στο Μουσείο Μπενάκη. «Με τη ζωγραφική του, τις σκηνογραφικές και εικαστικές του παρεμβάσεις συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση μιας αισθητικής που γεφύρωσε το Θέατρο με τις Εικαστικές Τέχνες», επισημαίνει το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος καθώς τον αποχαιρετά με θλίψη.

Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη υπογραμμίζει μεταξύ άλλων ότι αντέγραψε και έτσι διέσωσε εικόνες και ψηφιδωτά από τον Αθω και τη Μονή Δαφνίου και καταλήγει σε προσωπικό ύφος: «Το να αποτιμήσει κανείς την προσφορά του Νίκου Στεφάνου στη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία είναι έργο πραγματικά δυσχερές, καθώς επηρέασε και συνδιαμόρφωσε, με το ανεξίτηλο στίγμα του, πλείστα πεδία της. Είχα την τύχη και τη χαρά να γνωρίσω τον Νίκο, το 1983, στην αγαπημένη του Τζια. Ηταν η παρέα της Βουρκαριανής, αλλά και της Χώρας, ο Στεφάνου, ο Φασιανός, ο Χάρος, ενίοτε ο Τσαρούχης που μαζί με τον Νίκο Δαλαρέττο έφεραν νέο πνεύμα στις Κυκλάδες. Σε προσωπικό επίπεδο, δεν αποχαιρετώ μόνο τον εικαστικό-στοχαστή, αλλά και τον πολύτιμο φίλο, με τον οποίο μας συνέδεε πολύχρονη σχέση φιλίας και εκτίμησης, από την οποία άντλησα, όπως κάθε άνθρωπος που είχε την τύχη να τον γνωρίσει περισσότερο, σημαντικότατες εμπειρίες. Στους οικείους του, τους μαθητές του και τους πάρα πολλούς φίλους του απευθύνω ειλικρινέστατα συλλυπητήρια».

Πηγή: efsyn.gr