Η Κομισιόν ετοιμάζεται να παρουσιάσει ένα σχέδιο που βάζει σαφή διορία στα κράτη – μέλη της. Μέχρι το 2030 πρέπει να έχουν ενισχύσει τις στρατιωτικές τους δυνατότητες ώστε να μπορούν να αποτρέψουν ή να αντιμετωπίσουν πολεμική απειλή.
Δεν πρόκειται για θεωρητική άσκηση ούτε για διπλωματική ρητορική. Στις Βρυξέλλες μιλούν πια ανοιχτά για ανάγκη προετοιμασίας. Σύμφωνα με στρατιωτικό σχέδιο που θα παρουσιάσει εντός της ημέρας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή -και το οποίο επικαλείται το Politico– η Ευρώπη έχει πέντε χρόνια για να οχυρωθεί, καθώς η ασφάλειά της δεν είναι δεδομένη.
Στο προσχέδιο “Οδικού Χάρτη Αμυντικής Ετοιμότητας έως το 2030” (Defence Readiness Roadmap 2030) διατυπώνεται με καθαρό τρόπο αυτό που μέχρι τώρα κανείς δεν έλεγε ανοιχτά, ότι μέσα στην επόμενη πενταετία η Ευρώπη οφείλει να διαθέτει μια αμυντική στάση αρκετά ισχυρή, ώστε να αποτρέπει επιθέσεις και να απαντά δυναμικά σε οποιαδήποτε μορφή επιθετικότητας.
Το σχέδιο, που θα τεθεί υπό συζήτηση από τους υπουργούς Άμυνας και στη συνέχεια θα φτάσει στους Ευρωπαίους ηγέτες, διαβάζεται ως μια στροφή από τη ρητορική των “πιθανών σεναρίων” σε συγκεκριμένες δεσμεύσεις. Η Κομισιόν δεν μιλά θεωρητικά. Αντ’ αυτοί, καλεί τα κράτη-μέλη να λειτουργήσουν με χρονομέτρηση και όχι με πολιτική ευελιξία.
AP Photo Boris Grdanoski
Η πρωτοβουλία αυτή έρχεται ως απάντηση σε δύο εξελίξεις που έχουν αλλάξει τον τόνο στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Η πρώτη είναι ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και η δεύτερη αφορά τη μεταβαλλόμενη στάση των ΗΠΑ απέναντι στη δέσμευσή τους για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, ειδικά μετά τις δηλώσεις Τραμπ.
Το έγγραφο χαρακτηρίζει τη Ρωσία “διαρκή απειλή” για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Παράλληλα, αναγνωρίζει ότι η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να βασίζεται μονοσήμαντα στην αμερικανική στρατιωτική εγγύηση. Ο τόνος είναι σαφής: η Ένωση πρέπει να αποκτήσει μεγαλύτερο βαθμό επιχειρησιακής αυτονομίας, διατηρώντας ταυτόχρονα τον συντονισμό με το ΝΑΤΟ.
Παρά το γεγονός ότι οι εθνικοί αμυντικοί προϋπολογισμοί αυξάνονται, η Κομισιόν καταγράφει σοβαρό πρόβλημα κατακερματισμού. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών γίνεται σε εθνικό επίπεδο, χωρίς συντονισμό, με αποτέλεσμα αυξημένα κόστη, τεχνική ασυμβατότητα και δυσκολία διαλειτουργικότητας.
Το σχέδιο ζητά να αλλάξει αυτό. Θέτει στόχο ώστε έως το 2027, το 40% των αμυντικών αγορών να γίνεται μέσω κοινών συμβολαίων μεταξύ κρατών-μελών, ποσοστό πολύ υψηλότερο από το σημερινό, που παραμένει κάτω από το 20%. Επιπλέον, έως το 2028 πάνω από το 55% των εξοπλισμών να προέρχονται από ευρωπαϊκές και ουκρανικές βιομηχανίες, με άνοδο στο 60% έως το 2030.
Τα 9 σημεία αδυναμίας
Το κείμενο εντοπίζει συγκεκριμένα κενά στις αμυντικές δυνατότητες της ΕΕ, τα οποία πρέπει να καλυφθούν άμεσα. Οι τομείς αυτοί αφορούν την αντιπυραυλική και την αντιαεροπορική άμυνα, το πυροβολικό, drones και αντι-drone τεχνολογίες, τα πυραυλικά συστήματα και τα πυρομαχικά, την τεχνητή νοημοσύνη και την κυβερνοάμυνα, τη στρατιωτική κινητικότητα, τις ναυτικές επιχειρήσεις, τον χερσαίο πόλεμο και τις τεχνικές υποδομές υποστήριξης.
Ιδιαίτερο ρόλο ανατίθεται στην Ουκρανία, η οποία προτείνεται να ενταχθεί σταδιακά ως κρίσιμος αμυντικός κόμβος της Ευρώπης, με δομές και εξοπλισμό που θα λειτουργούν αποτρεπτικά έναντι της Ρωσίας.
Στο προσχέδιο περιλαμβάνονται τρία εμβληματικά προγράμματα που φιλοδοξούν να διαμορφώσουν ένα νέο, πανευρωπαϊκό σύστημα άμυνας. Το “Eastern Flank Watch” σκοπεύει να ενοποιήσει τα συστήματα αεράμυνας και αντι-drone των ανατολικών κρατών. Το “European Air Shield” προβλέπει τη δημιουργία μιας πολυεπίπεδης αντιπυραυλικής ομπρέλας. Παράλληλα, το “Defence Space Shield” θα στοχεύσει στην προστασία των ευρωπαϊκών διαστημικών υποδομών, οι οποίες θεωρούνται πλέον κρίσιμο μέρος της άμυνας.
Όλα τα έργα αυτά πρέπει να εγκριθούν σε πολιτικό επίπεδο έως το τέλος του έτους.
Το σχέδιο της Κομισιόν δεν αφήνει περιθώρια καθυστέρησης, καθώς τα προγράμματα σε όλους τους κρίσιμους τομείς θα πρέπει να έχουν εκκινήσει επίσημα έως το πρώτο μισό του 2026. Μέχρι το τέλος του 2028, πρέπει να υπάρχουν συμβάσεις, βιομηχανική παραγωγή και χρηματοδότηση σε εξέλιξη.
AP Photo Ariel Schalit
Παράλληλα, η Επιτροπή ζητά πρόσβαση σε στοιχεία της αμυντικής βιομηχανίας, ζητώντας να χαρτογραφηθούν οι αλυσίδες εφοδιασμού και οι αδυναμίες σε πρώτες ύλες. Το σημείο αυτό ήδη προκαλεί αντιδράσεις, καθώς αρκετές κυβερνήσεις και ευρωπαϊκές εταιρείες εμφανίζονται απρόθυμες να ανοίξουν πλήρως τα δεδομένα παραγωγής τους.
Οικονομικό βάρος άνευ προηγουμένου
Η Κομισιόν εκτιμά ότι η Ευρώπη μπορεί να κινητοποιήσει έως και 800 δισ. ευρώ για την άμυνα μέσα στα επόμενα χρόνια. Το ποσό αυτό θα προέλθει από νέα εργαλεία όπως το SAFE (ένα πρόγραμμα δανεισμού για εξοπλισμούς ύψους 150 δισ.), το Ευρωπαϊκό Αμυντικό Ταμείο, το υπό διαμόρφωση European Defence Industrial Programme και τον επόμενο πολυετή προϋπολογισμό της ΕΕ.
Ταυτόχρονα, το κείμενο διευκρινίζει ότι τα κράτη-μέλη “παραμένουν κυρίαρχα” ως προς τις αποφάσεις άμυνας, μια διατύπωση που προφανώς στοχεύει να κατευνάσει τις ανησυχίες χωρών όπως η Γερμανία και η Σουηδία, οι οποίες ζήτησαν μετρήσιμα αποτελέσματα και όχι απλώς αύξηση κοινοτικών μηχανισμών.
Το έγγραφο επιμένει ότι όλες οι κινήσεις θα γίνουν σε στενή συνεργασία με το ΝΑΤΟ. Παρ’ όλα αυτά, αρκετές πρωτεύουσες εκφράζουν ανησυχία ότι η ΕΕ μπορεί να διαμορφώσει μια παράλληλη αμυντική αρχιτεκτονική, η οποία ίσως δυσκολέψει αντί να ενισχύσει τη συνοχή με τη Συμμαχία.
Το κείμενο κλείνει με μια ψυχρή διαπίστωση: σε έναν κόσμο όπου αυταρχικά καθεστώτα παρεμβαίνουν ενεργά σε κοινωνίες και αγορές και όπου παραδοσιακοί σύμμαχοι στρέφουν το ενδιαφέρον τους αλλού, η Ευρώπη δεν μπορεί να βασίζεται μόνο σε διπλωματικές ισορροπίες. Η αμυντική της στάση πρέπει να αποκτήσει σκληρό επιχειρησιακό βάρος.
Η διορία τέθηκε και η πραγματική ερώτηση είναι αν η Ευρώπη θα τηρήσει το χρονοδιάγραμμα ή αν θα βρεθεί απροετοίμαστη στην πιο επικίνδυνη γεωπολιτική στιγμή των τελευταίων δεκαετιών.
