Αφιερώνεται στην Ελλάδα
του ύψους και του βάθους
του πάθους και του λάθους
των απόντων υπευθύνων
των παρόντων ανευθύνων
⦁ Μ. Σιζόπουλος, Πρόεδρος ΕΔΕΚ Κύπρου - Εμπνευσμένο από το τραγούδι «Οδός Ελλήνων» σε στίχους Βασίλη Γιαννόπουλου,
Επαμεινώνδας Πανάς
σ. Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών
Δυστυχώς, πρέπει να παραδεχτούμε ότι η Ελλάδα είναι ένα σχεδόν αποτυχημένο κράτος. Αξίζει να σκεφτούμε με στοχασμό τον συγκεκριμένο χαρακτηρισμό. Η ικανότητα επιβίωσης της Ελλάδας εξαρτάται σημαντικά από το αν θα συνεχίσουμε να διατηρούμε ζωντανό αυτό το αποτυχημένο κράτος.
Αυτό το αποτυχημένο κράτος, εδώ και χρόνια, έχει παραλύσει τη χώρα και επιφέρει συνεχώς μείωση της ποιότητας ζωής των Ελλήνων, οι οποίοι όμως προτιμούν να ψηφίζουν τους πρωτεργάτες του αποτυχημένου κράτους. Διαπίστωση λυπηρή μεν, αλλά απολύτως αληθής δε, είναι ότι και η παρούσα κυβέρνηση συνεχίζει ατάραχα τη διατήρηση και ανάπτυξη του αποτυχημένου κράτους.
Το πολιτικό σύστημα έχει καταφέρει ώστε η χώρα μας όχι μόνο να γίνει ένα αποτυχημένο κράτος, αλλά να καταστεί η χώρα ως η ανάπηρη της Ευρώπης. Να θυμίσουμε ότι όσον αφορά στη χώρα μας, στο περιοδικό Foreign Policy, εισάγεται ο όρος «basket case», που ετυμολογικά, στην αμερικανική στρατιωτική αργκό, σημαίνει τον βαριά τραυματία που του έχουν κοπεί χέρια και πόδια. Χρησιμοποιώντας αυτόν τον όρο χαρακτηρίζουν την όλη κατάσταση της χώρας μας ως η «Εurope’s Basket Case». Με άλλα λόγια, η χώρα μας έχει καταντήσει η ανάπηρη της Ευρώπης.
Σύμφωνα με τον Robert Rotberg, η αποτυχία ενός κράτους μπορεί να εμφανίζεται σε διαφορετικές διαστάσεις, όπως η οικονομική ανάπτυξη, η κατανομή του εισοδήματος, η πολιτική αντιπροσώπευση και η ασφάλεια. Το κράτος κρίνεται ως αποτυχημένο όταν δεν μπορεί να παρέχει θετικά πολιτικά αγαθά στο λαό του. Αυτό το γεγονός έχει ως αποτέλεσμα η κυβέρνηση να χάνει τη νομιμότητά της και να καθίσταται το ίδιο το κράτος μη – νόμιμο. Επίσης, σύμφωνα με τον Rotberg, η κατάσταση που ένα κράτος είναι σε κατάρρευση, αποτελεί την ακραία εκδοχή ενός αποτυχημένου κράτους.
Τραυματίστηκε σημαντικά η αξιοπρέπεια της κυβέρνησης με τις εξαγγελίες της περί Επιτελικού Κράτους, αφού ένας ασθενής άνεμος 2 μποφόρ κατάφερε να μαυρίσει την Αττική και την Εύβοια.
Η εποχή της μεγάλης απογοήτευσης για τη χώρα έχει ήδη αρχίσει.
Ο Ακαδημαϊκός Χρήστος Ζερεφός τόνισε χαρακτηριστικά:
«Θα πρέπει να αγωνιστούμε για να υπάρξουμε σε αυτόν τον πλανήτη, αλλιώς θα οδηγηθούμε σε χαοτικές συμπεριφορές, αγωνία και θλίψη, από τον τεράστιο αριθμό των θυμάτων εξαιτίας των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, εάν δεν πάρουμε μέτρα μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες».
Θα επισημάνουμε μια άκρως σημαντική φράση της παραπάνω δήλωσης: «Θα οδηγηθούμε σε χαοτικές συμπεριφορές», που σημαίνει ότι δεδομένου ότι ο καιρός είναι χαοτικός, τότε δεν είναι δυνατή η πρόβλεψη της μελλοντικής του κατάστασης, αφού η εξαιρετική ευαισθησία του στις αρχικές συνθήκες κάνει περίπλοκη την κίνησή του.
Δηλαδή, πλέον θα ζούμε στα όρια του χάους. Γίνεται αντιληπτό, ότι όταν ένα κράτος δεν μπορεί να διαχειριστεί μια κατάσταση με μικρή ταχύτητα ανέμων, τότε με μεγάλη πιθανότητα δεν θα μπορεί να διαχειριστεί χαοτικές καταστάσεις.
Υπάρχει στους Έλληνες δικαιολογημένη οργή και αγανάκτηση για την κακή διαχείριση της κρίσης της πυρκαγιάς. Όμως, υπάρχει η διάσταση του χρόνου, την οποία αυτή τη στιγμή δεν υπολογίζεται. Είναι αυτός ο χρόνος που θα χρειαστεί για να ξαναδημιουργήσουν οι νοικοκυραίοι την απωλεσθείσα περιουσία τους λόγω της λαίλαπας της φωτιάς.
Παρά το γεγονός ότι δεν μιλάμε για τη διάσταση του χρόνου, εν Ελλάδι, ο χρόνος αυτός είναι απροσδιόριστος.
Έχουν ήδη συμπληρωθεί τρία χρόνια από την τραγωδία στο Μάτι, την πιο φονική πυρκαγιά με 102 νεκρούς. Έπρεπε ένα αποτελεσματικό κράτος που σέβεται τον πόνο του πολίτη να έχει επιλύσει όλα τα προβλήματα (πολεοδομικά, αποζημιώσεις, κλπ.) σε χρόνο που να μην ξεπερνά το εξάμηνο, όμως υπήρξε μεγάλη αργοπορία. Επίσης, έχουν περάσει τρία χρόνια και ακόμη η δικαιοσύνη δεν έχει εκδικάσει τις αγωγές των πολιτών στο Μάτι κατά της πολιτείας. Ένδειξη ότι ο χρόνος δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από το κράτος.
Ας δούμε τώρα ορισμένα δεδομένα για να αποδείξουμε ότι οι εξουσιαστές – οι έχοντες την εξουσία αποδείχθηκαν αναποτελεσματικοί στη διακυβέρνηση της χώρας.
⦁ Το πρώτο δεδομένο είναι ασφαλώς η αναγνώριση της κατάστασης που ονομάζεται «κλιματική αλλαγή – κρίση». Αυτή την κατάσταση δεν μπορούμε βέβαια να την χρησιμοποιούμε ως άλλοθι, όταν η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με τις πυρκαγιές. Η κλιματική αλλαγή πρέπει να θεωρηθεί μέρος της στρατηγικής της εθνικής ασφάλειας της χώρας. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα επηρεάσουν και τη γεωπολιτική διάσταση, καθώς και το μεταναστευτικό (climate refugees).
⦁ Το δεύτερο δεδομένο είναι οι χαοτικές συμπεριφορές. Στις χαοτικές συμπεριφορές κανείς δεν γνωρίζει πραγματικά τι συμβαίνει. Η φιλοσοφία των κυβερνήσεων της νοοτροπίας του «Business as Usual», σε μια περίπλοκη και χαοτική κατάσταση δεν έχει νόημα. Συνεπώς, η φύση της λήψης των αποφάσεων και των στρατηγικών της όποιας κυβέρνησης πρέπει να αλλάξει.
⦁ Το τρίτο δεδομένο αφορά στη Μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Πρόληψη των Ανεξέλεγκτων Πυρκαγιών βάσει Χερσαίων Λύσεων (2020)»:
Σύμφωνα με τη Μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πρόληψη των ανεξέλεγκτων πυρκαγιών και συγκεκριμένα στη σελίδα 9, διαβάζουμε ότι:
« Για την αντιμετώπιση αυτών των ανησυχητικών τάσεων, θα πρέπει να τεθεί ως προτεραιότητα η απόδοση μεγαλύτερης προσοχής στις πρακτικές πρόληψης των πυρκαγιών βάσει χερσαίων λύσεων στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης των δασών. Οι εν λόγω πρακτικές μπορούν να καταλήξουν σε τοπία με μεγαλύτερη αντοχή και ανθεκτικότητα στις πυρκαγιές και σε κοινότητες καλύτερα εξοπλισμένες για την αντιμετώπιση των αναμενόμενων κινδύνων. Οι πρακτικές πρόληψης μπορούν να σώσουν ζωές, μέσα βιοπορισμού και τη φύση, εφόσον σχεδιάζονται και εφαρμόζονται ορθά και εγκαίρως. Σε σχέση με παλαιότερες προσεγγίσεις, στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης θα συνεκτιμώνται πολιτικές πρόληψης, ετοιμότητας και αντιμετώπισης των πυρκαγιών συνολικά και θα αποφεύγεται ο διαχωρισμός των μέτρων, των δράσεων και του προϋπολογισμού».
Η σχετική Μελέτη του 2020 συνιστούσε ότι: «Θα πρέπει να τεθεί ως προτεραιότητα η απόδοση μεγαλύτερης προσοχής στις πρακτικές πρόληψης των πυρκαγιών βάσει χερσαίων λύσεων, στα πλαίσια της ολοκληρωμένης διαχείρισης των δασών».
Αν λοιπόν, είχε εφαρμόσει η κυβέρνηση έγκαιρα την προτροπή αυτή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πιθανότατα δεν θα υπήρχαν οι σημερινές καταστροφές.
ΑΛΛΑ ας μη χάσουμε την μικρή εικόνα των δεδομένων.
Ο πρώην βουλευτής του «Ποταμιού» και νύν της Νέας Δημοκρατίας, Γ. Αμυράς, ο οποίος εκτελεί χρέη αναπληρωτή προϊσταμένου της Γενικής Διεύθυνσης Προστασίας Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος, σε ομιλία του, στις 7 Ιουνίου 2021 στη Βουλή, ανέφερε ότι: «Η κυβέρνηση έχει αποδείξει ότι έχει ιδιαίτερη ευαισθησία στα ζητήματα της προστασίας του δασικού πλούτου».
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι πολιτικοί συνηθίζουν να λένε υπερβολικά ψέματα στον ελληνικό λαό. Όμως, φαίνεται ότι όταν συζητούν μεταξύ τους οι βουλευτές στο Κοινοβούλιο, χρησιμοποιούν επιχειρήματα, λόγω συνηθείας, βασισμένα σε ψευδείς πληροφορίες.
Τα στοιχεία του Πίνακα 1 αποδεικνύουν ότι τα ψέματά τους δεν είναι πειστικά.
Πίνακας 1: Χρηματοδότηση Δασαρχείων ετών 2019 και 2021
ΔΑΣΑΡΧΕΙΟ Απαιτούμενη Δαπάνη για Αντιπυρική Προστασία 2019
Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ Απαιτούμενη Δαπάνη για Αντιπυρική Προστασία 2021
Κυβέρνηση Ν. Δημοκρατία
Τι ζήτησαν τα Δασαρχεία Τι ενέκρινε η Κυβέρνηση Τι ζήτησαν τα Δασαρχεία Τι ενέκρινε η Κυβέρνηση
Χαλκιδικής 1.100.000 72.000 1.748.908 76.000
Εύβοιας 440.000 62.000 440.000 62.000
Λίμνη Ευβοίας 40.000 20.000 40.000 20.000
Ηλείας 689.982 55.000 630.000 58.000
Ολυμπίας 350.000 18.000 280.000 19.000
Λακωνίας 350.000 27.000 615.779 31.000
ΑΤΤΙΚΗΣ 1.503.886 144.000 1.399.987 149.000
Πειραιά 225.000 16.000 120.000 17.000
Πόρου 310.000 13.000 271.080 14.500
ΠΑΡΝΗΘΑΣ 150.000 20.000 194.976 20.000
ΛΑΥΡΙΟΥ 120.000 17.000 84.625 17.800
ΠΕΝΤΕΛΗΣ 308.885 23.000 310.341 23.000
ΚΑΠΑΝΔΡΙΤΙΟΥ 90.000 18.000 40.000 18.700
ΑΙΓΑΛΕΩ 150.000 17.000 75.000 18.000
ΜΕΓΑΡΩΝ 150.000 20.000 295.965 20.000
Γενικό Σύνολο 16.313.910 1.600.000 17.696.539 1.700.000
Τα στοιχεία του Πίνακα 1 (δεν συμπεριλαμβάνονται όλα τα Δασαρχεία της χώρας, το γενικό όμως σύνολο αναφέρεται σε όλα τα Δασαρχεία) είναι αποκαλυπτικά για το πώς το πολιτικό σύστημα βλέπει την προστασία του δασικού πλούτου της χώρας:
⦁ Τα στοιχεία είναι ενδεικτικά για ορισμένες περιοχές – πόσα χρήματα ζήτησαν τα δασαρχεία για την αντιπυρική προστασία και πόσα ενέκρινε η κυβέρνηση – για δύο χρονιές 2019 με κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και 2021 με κυβέρνηση Ν. Δημοκρατίας.
⦁ Τα σχετικά στοιχεία δείχνουν ότι η πολιτική της Ν. Δημοκρατίας δεν διαφέρει αυτής του ΣΥΡΙΖΑ αφού όλες οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις των Δασαρχείων της χώρας ζήτησαν από το αρμόδιο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) το 2019 (επί ΣΥΡΙΖΑ) το ποσό των 16.313.910 ευρώ για την προστασία και ανάπτυξη των δασών. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ενέκρινε το πενιχρό ποσό των 1.600.000 ευρώ. Δηλαδή η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ενέκρινε μόνο το 9,8% των χρημάτων που ζήτησαν τα Δασαρχεία!!!
⦁ Το 2021 η Αποκεντρωμένη Διοίκηση των Δασαρχείων της χώρας ζήτησε το ποσό των 17.696.539 ευρώ για την αντιπυρική προστασία από το ΥΠΕΝ, το οποίο όμως ενέκρινε το ποσό των 1.700.000 ευρώ. Δηλαδή η κυβέρνηση της Ν. Δημοκρατίας ενέκρινε μόνο το 9,6% των χρημάτων που ζήτησαν τα Δασαρχεία!!!
⦁ Ας δούμε και τη σημασία που δίνουν οι κυβερνήσεις στην πολιτισμική μας κληρονομιά. Η περιοχή της Αρχαίας Ολυμπίας, το 2007, πάλι επί Ν. Δημοκρατίας είχε γίνει στόχος των εμπρηστών. Χτυπήθηκε τότε η Αρχαία Ολυμπία, και κινδύνευσε το Μουσείο της. Ποια είναι η ευαισθησία του κράτους προς την εθνική πολιτιστική κληρονομιά;
⦁ Από τα στοιχεία του Πίνακα 1, φαίνεται ότι το Δασαρχείο της Αρχαίας Ολυμπίας ζήτησε για τα απαιτούμενα έργα αντιπυρικής προστασίας το ποσό των 350.000 ευρώ επί ΣΥΡΙΖΑ και εγκρίθηκε μόλις το 5%, δηλαδή 18.000 ευρώ!!! Από την πλευρά της η Ν. Δημοκρατία ενέκρινε το 2021 το ποσό των 19.000 ευρώ!!! Δηλαδή ΝΤΡΟΠΗ!!
⦁ Τι δείχνουν αυτά τα στοιχεία του Πίνακα 1; Ότι έχουμε μια άριστη στρατηγική; Ότι έχουμε ένα επιτελικό υλοποιήσιμο σχέδιο; Ότι είναι ικανοί οι πολιτικοί μας; Είναι μόνο ικανοί να μιλούν με θράσος στη Βουλή και στα ΜΜΕ για «καύσωνες» την ίδια στιγμή που δεν έχουν μαζευτεί τα ξερά κλαδιά;
⦁ Επίσης, τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι δεν υπάρχει μια επικοινωνία μεταξύ των αρμόδιων υπηρεσιών που γνωρίζουν τον δασικό πλούτο και των υπευθύνων που ασκούν πολιτική. Όλοι αυτοί οι πολιτικοί γαντζώνονται από τις καρέκλες τους. Οι εξουσιαστές τέτοιων ικανοτήτων είναι περίλυποι και επικίνδυνοι.
⦁ Υπάρχει οργανωμένο σχέδιο εμπρησμού των δασών; Δεν έχει ευθύνη το κράτος όταν δεν παρέχει τους ανάλογους πόρους; Το κράτος δεν χρηματοδοτεί τις ζώνες πυρασφάλειας, και δεν έχει λάβει μέριμνα για τους πυλώνες της ΔΕΗ που οι σπινθήρες τους έχουν προκαλέσει και στο παρελθόν πυρκαγιές.
⦁ Από τα στοιχεία του Πίνακα 1, φαίνεται καθαρά μια τεράστια απόκλιση ανάμεσα στο τι ζητούν τα Δασαρχεία και στο τι δίνει η εκάστοτε κυβέρνηση. Απλά η μία κυβέρνηση αντιγράφει την άλλη.
⦁ Η τεράστια απόκλιση μεταξύ των χρημάτων που ζητούσαν τα Δασαρχεία και της προσφοράς της κυβέρνησης «δεν οφείλεται ασφαλώς στην κλιματική αλλαγή», ενδέχεται όμως να απεικονίζεται η απουσία υλοποιήσιμης στρατηγικής πρόληψης.
⦁ Εκτός όμως από αυτά τα στοιχείων, η περιβαλλοντική οργάνωση WWF ενισχύει την απουσία της στρατηγικής πρόληψης τονίζοντας ότι: «Από το συνολικό ποσό των 241.000.000 ευρώ ανά έτος που έχει διατεθεί για τη δασοπροστασία από διάφορες πηγές (ΠΔΕ, Πράσινο Ταμείο, ΕΣΠΑ, κλπ) κατά την πενταετία 2015-2020 στις αρμόδιες υπηρεσίες, μόνο ένα μικρό ποσοστό αφορά την πρόληψη. Το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό της τάξης του 80% έχει διατεθεί για δράσεις καταστολής!!!
⦁ Ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας Ν. Χαρδαλιάς επικαλέστηκε ότι σημειώθηκαν 118 πυρκαγιές χαρακτηρίζοντας αυτό το γεγονός ως ακραίο. Το ακραίο γεγονός όμως συμβαίνει όταν η εμφάνιση μιας περιβαλλοντικής μεταβλητής ξεπεράσει ένα κατώφλι ή ένα όριο. Ενδέχεται οι πρόσφατες πυρκαγιές ως γεγονός να προκάλεσαν μεγάλη επίπτωση, χωρίς όμως να μπορούν να χαρακτηριστούν ως ένα ακραίο γεγονός.
Σε τι είδους λοιπόν χώρα ζούμε όταν υπάρχουν τόσο σοβαρές αποκλίσεις μεταξύ των απαιτήσεων των δασαρχείων και των παροχών της κυβέρνησης; Οι κυβερνήσεις περικόπτουν τις αναγκαίες χρηματοδοτήσεις για την πυροπροστασία και ο ελληνικός λαός πληρώνει με την καταστροφή των ακινήτων του και της περιουσίας του. Οι συνέπειες είναι φοβερές. Οι κάτοικοι, μαζί με το βιός τους χάνουν και την αξιοπρέπειά τους όταν ο αρμόδιος υπουργός τους προσφέρει πολύ λιγότερα από αυτά που θα χρειαστούν.
Επίσης, πέρα από τη σημαντική μείωση της χρηματοδότησης των δασαρχείων, υπάρχει και άλλος ένας παράγοντας: Η ταχύτητα απορρόφησης της χρηματοδότησης. Όσο πιο σύντομα φθάσει η χρηματοδότηση στα Δασαρχεία, τόσο πιο γρήγορα εκείνα θα προβούν στις απαραίτητες δράσεις καθαρισμού των εκτάσεων κλπ.
Η ανικανότητα και η αναποτελεσματικότητα κάθε κυβέρνησης, απαιτούν χαρακτηριστικό γνώρισμα των κομμάτων της μεταπολίτευσης. Πόσα συμπτώματα δεν έχει δείξει αυτός ο πολιτικός χώρος: Διαπλεκόμενα συμφέροντα, διαφθορά, φτωχοποίηση των Ελλήνων, υποτέλεια στους ξένους, κλοπή των Ταμείων, μίζες στα εξοπλιστικά, Μνημόνια, Εθνομηδενισμός, πρωτοφανή καταστροφή του περιβάλλοντος από τις πυρκαγιές με μέγιστα το 2007, 2019 και το 2021 (τη στιγμή που εορτάζουμε τα 200 έτη από την Επανάσταση του 1821).
Όλοι μαζί συνεδριάζουν για να σταματήσουν τις πυρκαγιές και την αναποτελεσματικότητα της κυβέρνησης. Με ποιόν τρόπο; Με το να συζητούν για πρόωρες εθνικές εκλογές;
Υπενθυμίζουμε ότι η Ελλάδα είναι ένα κράτος που μέχρι το 2070 δεν μπορεί να παίρνει δικές του οικονομικές αποφάσεις. Πέρα από τις πυρκαγιές που μας θύμισαν αυτού του είδους οι καταστροφές, και άλλα γεγονότα θα μας απειλούν και στο μέλλον. Οι πυρκαγιές και οι εμφανίσεις άλλων φυσικών καταστροφών εμπεριέχουν το μήνυμα ότι αυτό το κράτος είναι ένα εύθραυστο, αποτυχημένο κράτος.
Μέσα από τα αποκαΐδια και τις στάχτες θα πρέπει όλοι μας να σκεφτούμε κάπως διαφορετικά ώστε να επιβιώσει αυτό το κράτος. Οι πολίτες πρέπει να αυτοοργανωθούν μέσα σε ένα πνεύμα κοινοτικής αλληλεγγύης, ώστε να σταματήσουν αυτό που πιθανόν να χαθεί αύριο. Όσο δεν αυτοοργανώνονται οι πολίτες, τόσο τα «λαμόγια» και η φιλοσοφία της μίζας θα κυριαρχούν. Έρχεται η πράσινη ανάπτυξη. Αυτό το γνωρίζει πολύ καλά η οικογένεια των «λαμογιών». Γνωρίζει ότι τα επόμενα από το Ταμείο Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 θα διατεθεί το ποσό του 1,8 δις ευρώ για τις ανάγκες της πολιτικής προστασίας.
Το μαύρο κάρβουνο, οι μισοκαμένες στέγες, τα λιωμένα κιγκλιδώματα, οι καμένες οικοσκευές, αυτά θα είναι χαραγμένα στη μνήμη αυτών που τα έχασαν. Μήπως αισθάνονται εξαθλιωμένοι; Η ζωή τους μπορεί λόγω του συνδυασμού της πανδημίας και των πυρκαγιών να τους ωθήσει σε μια προσαρμοστική πορεία προς τα κάτω ως προς την ποιότητα ζωής τους. Τώρα ίσως έχουμε καταλάβει καλύτερα όλοι μας ότι ζούμε σε μια όχι φτωχή χώρα, αλλά σε μια αποτυχημένη χώρα. Οι βασικές αιτίες είναι πολλές, στις οποίες θα πρέπει να ενσωματώσουμε και τον εαυτό μας.
Δεν απαιτεί η ελληνική κοινωνία από τους εξουσιαστές του αποτυχημένου κράτους της να γνωρίζει τις χαοτικές συμπεριφορές για να διαχειριστεί τις μικρο-κρίσεις.
Όμως και η ίδια η ελληνική κοινωνία δεν έχει σαφή αξιολογικά κριτήρια στις μετα-καταστροφικές εποχές. Μπορεί σήμερα οι Έλληνες να φωνάζουν με βδελυγμία για τα κόμματα, αλλά αυτοί είναι που συντηρούν τα κόμματα και το πολιτικό σύστημα. Συντηρούν και ενισχύουν την βιωσιμότητα της οικογένειας των κομμάτων. Πορευόμαστε χωρίς καμία προοπτική. Η ελληνική κοινωνία ακολουθεί παρανοϊκά την καταστροφή.
Ας θυμηθούμε και πάλι τους θαυμάσιους στοίχους του Βασίλη Γιαννόπουλου στο υπέροχο τραγούδι «Οδός Ελλήνων»:
Οδός Ελλήνων
Οδός Εκείνων
που ξέρουνε τι κάνουνε
κι ελπίζουν στο Κράτος
Χαμένοι Κατακράτος
