ΜΑΡΙΑ ΛΙΛΙΟΠΟΥΛΟΥ

Σοβαρά προβλήματα στατικότητας στον σταθμό «Μοναστηράκι», τα οποία γεννούν ανησυχίες για την ασφάλεια επιβατών και εργαζομένων κατέδειξαν οι οπτικές επιθεωρήσεις των ειδικών της ΣΤΑΣΥ που πραγματοποιήθηκαν τους τελευταίους μήνες.

Τα προβλήματα εντοπίζονται στην οροφή του σταθμού και συγκεκριμένα στον μεταλλικό φορέα της. Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, η φθορά παρατηρείται κυρίως στα τμήματα μεταξύ των εισόδων και εξόδων που συνδέουν τη Γραμμή 1 με τη Γραμμή 3. Το γεγονός κινητοποίησε τη διοίκηση της ΣΤΑΣΥ, η οποία απέστειλε αυτήν την εβδομάδα πρόσκληση σε τεχνική εταιρεία προκειμένου να ανατεθεί η εκπόνηση «στατικής μελέτης αποτίμησης της φέρουσας ικανότητας της οροφής του σταθμού Μοναστηράκι της Γραμμής 1», βάσει της οποίας θα προχωρήσουν οι απαραίτητες επισκευές.Από τα στοιχεία στο τεύχος τεχνικών δεδομένων προκύπτει και η σοβαρότητα της κατάστασης καθώς αναφέρεται το ενδεχόμενο οι φθορές να ενέχουν κινδύνους για την ασφάλεια των χρηστών: «Σύμφωνα με τα παραπάνω ευρήματα, τίθεται εν αμφιβόλω η δομική ακεραιότητα του φορέα, αν όχι στο σύνολό του, τουλάχιστον τοπικά, χωρίς όμως να μπορεί να καθοριστεί ποια ή ποιες περιοχές της υποβαθμισμένης μεταλλικής κατασκευής ή της οπτολιθοδομής θα αστοχήσουν, με κίνδυνο πρόκλησης βλαβών στις λειτουργίες του σταθμού και στην ασφάλεια των χρηστών του», επισημαίνεται χαρακτηριστικά.

Ο σταθμός Μοναστηράκι, που άνοιξε το 1895, αποτελεί έναν από τους αρχαιότερους, αλλά και τους σημαντικότερους κόμβους του συστήματος συγκοινωνιών της Αθήνας, ο οποίος όμως λόγω της παλαιότητάς του και της γεωμορφολογίας της περιοχής είναι ευάλωτος σε φθορές. Τα τελευταία χρόνια είχαν παρατηρηθεί σημάδια υγρασίας στους τοίχους, τα οποία αρχικά αποδίδονταν στη ροή του υπόγειου ποταμού Ηριδανού. Ωστόσο, οι πιο πρόσφατες επιθεωρήσεις έδειξαν ότι οι φθορές είναι πιο σοβαρές και επηρεάζουν την οροφή που καλύπτει την παλιά γραμμή 1, η οποία φέρει το κύριο βάρος του σταθμού και της πλατείας πάνω από αυτόν.

Οι τεχνικοί διαπίστωσαν ότι οι κύριες και δευτερεύουσες δοκοί της οροφής έχουν υποστεί έντονη οξείδωση, κυρίως στα τμήματα που βρίσκονται κοντά στις εισόδους και εξόδους προς τη γραμμή 3 «είτε λόγω αστοχίας της υγρομόνωσης στην πλατεία είτε λανθασμένου αρχικού σχεδιασμού της», όπως σημειώνεται. Προβλήματα φαίνεται πως είχαν παρατηρηθεί και στο παρελθόν, ενώ μια πρόβλεψη για ενίσχυση της οροφής από το 1952 φαίνεται πως τελικά δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.

Η παρουσία υγρασίας, πάντως, είναι εμφανής, όπως επιβεβαιώνουν τόσο οι εργαζόμενοι όσο και τα στοιχεία που αναφέρονται στην πρόσκληση. Υπογραμμίζεται μάλιστα πως η οξείδωση αφορά σε όλες τις δοκούς (κύριες, δευτερεύουσες και τεγίδες), ενώ σε αρκετά τμήματα υπάρχει διόγκωση των διατομών. Το μέγεθος της οξείδωσης των μεταλλικών μελών ωστόσο δεν είναι εφικτό να διαπιστωθεί επειδή μεγάλο τμήμα των διατομών είναι εγκιβωτισμένο στην επικάλυψη των δαπέδων του κτιρίου ή της πλατείας.

Παρόλα αυτά εκτιμάται ότι το φαινόμενο της οξείδωσης είναι διαρκές: «Από την εικόνα και το χρώμα των οξειδώσεων, αλλά και από το ότι σε αρκετά σημεία υπάρχει τρεχούμενο νερό (σε μορφή σταγόνων), παρά το ότι δεν είχε βρέξει τις προηγούμενες ημέρες, θεωρείται ότι η οξείδωση είναι ένα ενεργό φαινόμενο το οποίο εξελίσσεται διαρκώς».

Τα δεδομένα αυτά καθιστούν αναγκαία τη λεπτομερή μελέτη πριν ληφθούν αποφάσεις για τυχόν εργασίες με τη ΣΤΑ.ΣΥ. να έχει ξεκινήσει ήδη διαδικασία ανάθεσης στατικής μελέτης προϋπολογισμού 30.000 ευρώ χωρίς ΦΠΑ. Η μελέτη θα χρησιμοποιήσει τεχνολογία laser scanner για την πλήρη αποτύπωση της κατασκευής και θα δημιουργήσει ψηφιακά μοντέλα, ώστε να εξεταστεί με ακρίβεια η στατική κατάσταση. Στόχος είναι να προσδιοριστεί ποιες ενισχύσεις και επισκευές χρειάζονται για να διασφαλιστεί η ασφάλεια του σταθμού.

Η μελέτη προβλέπεται να διαρκέσει περίπου οκτώ εβδομάδες από την υπογραφή της σύμβασης και θα περιλαμβάνει φωτογράφιση των προβλημάτων, καταγραφή των φθορών και δημιουργία λεπτομερών σχεδίων όλων των σημαντικών στοιχείων της οροφής και των στηριγμάτων. Τα παραδοτέα θα περιλαμβάνουν αναλυτική τεχνική έκθεση, φωτογραφίες, σχέδια και προτάσεις για τα έργα ενίσχυσης της οροφής που απαιτούνται.

Στο πλαίσιο της μελέτης θα διεξαχθούν διερευνητικές δοκιμές και έλεγχοι για τον καθορισμό των παραμέτρων αντοχής όλων των δομικών υλικών του φορέα, ενώ η ΣΤΑΣΥ θα διαθέσει στον ανάδοχο τα σχέδια της υφιστάμενης κατάστασης που υπάρχουν στο αρχείο της, και συγκεκριμένα τα αρχιτεκτονικά και στατικά σχέδια (κατόψεις, όψεις, τομές κλπ.).

Από τα αποτελέσματα της μελέτης θα προκύψουν τα έργα αποκατάστασης, στα οποία εκτιμάται ότι θα συμπεριλαμβάνονται η ενίσχυση της οροφής, η επισκευή των φθαρμένων δοκών και η προστασία από περαιτέρω διάβρωση.

Να σημειωθεί ότι ο σταθμός Μοναστηράκι, γνωστός αρχικά ως «Μοναστήριον», είναι ο δεύτερος αρχαιότερος σταθμός του κέντρου μετά τον Θησείο. Το νεοκλασικό κτίριο εισόδου σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Νικόλαο Μπαλάνο, ενώ ο σταθμός του μετρό εγκαινιάστηκε το 2003 σε χαμηλότερο επίπεδο με τη συνύπαρξη των δύο σταθμών να καθιστά την περιοχή ιδιαίτερα σημαντική για την καθημερινή μετακίνηση του επιβατικού κοινού της πρωτεύουσας. Πρόκειται για έναν από τους πλέον πολυσύχναστους σταθμούς του δικτύου δεδομένου ότι εκτός των Αθηναίων εξυπηρετεί και μεγάλο αριθμό τουριστών καθώς η περιοχή αποτελεί ένα από τα πιο τουριστικά σημεία της πόλης.

Πηγή: ethnos.gr

Μια τρίτη υπόγεια λίμνη, την μεγαλύτερη από τις άλλες δύο που έχουν εντοπιστεί ανακάλυψαν μέλη της ομάδας «Γεωμυθική» στον Κηφισό.

Η τρίτη υπόγεια λίμνη στην κοίτη του Κηφισού βρίσκεται στο σημείο συνάντησης με το ρέμα της Εσχατιάς. Εκφράζουν την ανησυχία τους για την έκταση της υποσκαφής τόσο του πυθμένα όσο και των θεμελίων των πλευρικών τοίχων από το νερό.

Η συγκεκριμένη λίμνη σχηματίστηκε καθώς στο σημείο αυτό καταστράφηκε η κοίτη. Η λίμνη αυτή, μάλιστα, φαίνεται να έχει μέχρι και ψάρια.

Τα νέα στοιχεία για την κατάσταση της υπόγειας σήραγγας έρχονται στο φως έπειτα από ακόμη μία εξερεύνηση τριών μελών της ερασιτεχνικής ομάδας σπηλαιολόγων «Γεωμυθική» (Δημήτρης Θεοδοσόπουλος, Γιάννης Μήλας, Γιώργος Καφαντάρης).

Μιλώντας στην «Καθημερινή» τα μέλη της ομάδας των σπηλαιολόγων της «Γεωμυθικής» δεν κρύβουν τον προβληματισμό τους  για την στατικότητα: «Το ζήτημα της στατικότητας είναι πολύ σοβαρό και κατά τη γνώμη μας χρειάζεται να αντληθούν τα νερά και να γίνει μια εκτίμηση των ζημιών από μηχανικούς. Ο υπόγειος αγωγός σε αυτήν την τρίτη λίμνη είναι στη χειρότερη κατάσταση που έχουμε δει» λέει ο Δημήτρης Θεοδοσόπουλος. «Η Εσχατιά είναι παραπόταμος του Κηφισού που ξεκινά από την Πάρνηθα. Το ρέμα είναι άθικτο στο Μενίδι, διευθετείται αυτή την περίοδο από το Μενίδι έως την Αττική Οδό και έχει ήδη υπογειοποιηθεί από το 2017, από την Αττική Οδό έως τη συμβολή του με τον Κηφισό».

Η ομάδα αναγκάστηκε να σταματήσει εκεί, καθώς η λίμνη ήταν αδιαπέραστη. «Εκτιμώ ότι έχει βάθος από ένα έως δύο μέτρα και μήκος τουλάχιστον 50-60 μέτρα, οπότε δεν μπορούσαμε να τη διασχίσουμε. Η λίμνη έχει δημιουργηθεί από την υποσκαφή του τσιμεντένιου πυθμένα, ο οποίος φαίνεται να είχε πάχος μόνο 5-10 εκατοστά και ένα πολύ λεπτό σιδερένιο πλέγμα, δηλαδή επρόκειτο για κακοκατασκευή. Θεωρώ πολύ ανησυχητικό ότι στους πλαϊνούς τοίχους έχουν υποσκαφεί και οι πάσσαλοι θεμελίωσης σε βάθος 1-2 μέτρων. Δεν ξέρω πόσο βαθιά είναι τα θεμέλια, αλλά νομίζω ότι θα πρέπει να ελεγχθούν», συμπληρώνει ο Δημήτρης Θεοδοσόπουλος.

Να σημειωθεί ότι η πρώτη από τις λίμνες ανακαλύφθηκε από τα μέλη της ίδιας ομάδας, τον Ιανουάριο του 2023. Βρέθηκε στο ύψος της πεζογέφυρας Περισσού και οδού Βικέλα στα Πατήσια, αμέσως μετά την υπόγεια συμβολή του Κηφισού με τον Ποδονίφτη.

Τον Ιούλιο του 2023, η δεύτερη λίμνη εντοπίστηκε κάτω από τον Κηφισό στο ύψος της Λεωφόρου Αθηνών αφού μπήκαν από την περιοχή του Ρέντη και αφού περπάτησαν 3,5 χιλιόμετρα κάτω από την Εθνική Οδό.

Tον περασμένο Αύγουστο η Περιφέρεια Αττικής υπέγραψε σύμβαση 1,2 εκατ. ευρώ με εργολάβο για την απομάκρυνση σκουπιδιών και μπάζων από την κλειστή κοίτη του Κηφισού. Υπολογίζεται ότι το συνεργείο απομάκρυνε περίπου 12.500 τόνους φερτών υλικών, καθώς σύμφωνα με την Περιφέρεια, η υπόγεια κοίτη δεν είχε καθαριστεί από το 2002. Εκτιμάται, επίσης, ότι στο υπόγειο τμήμα του Κηφισού καταλήγουν και αρκετές παράνομες συνδέσεις αποχετεύσεων παραποτάμιων επιχειρήσεων.

Τον κώδωνα του κινδύνου κρούει διακεκριμένος Τούρκος ιστορικός και ακαδημαϊκός όσον αφορά τη στατικότητα της Αγίας Σοφίας, τονίζοντας μάλιστα πως εάν δεν κλείσει τότε το σπουδαίο μνημείο θα καταρρεύσει. Όπως μεταδίδει η ΕΡΤ δημοσιεύματα του τουρκικού Τύπου στέκονται στις δηλώσεις που έκανε ο Ιλμπέρ Ορταϊλί σε τηλεοπτικό πρόγραμμα, δίνοντας μάλιστα συνέχεια σε ένα άρθρο που είχε γράψει προ ημερών και το οποίο αφορούσε τις φθορές αλλά και τον εξεζητημένο αριθμό επισκεπτών στην Αγία Σοφία.

«Μπορεί να επιτραπεί η είσοδος τόσων ανθρώπων σε ένα κτίριο 1.500 ετών; Τι θα συμβεί αν δεν κλείσει;» ο καθηγητής απάντησε χωρίς περιστροφές: «Φυσικά και δεν μπορεί να επιτραπεί η είσοδος. Γι’ αυτό πρέπει να κλείσει και να αποκατασταθεί. Αέναη αποκατάσταση. Αν είναι έξυπνοι, θα την κλείσουν. Αν δεν κλείσει θα καταρρεύσει» τόνισε ο Ιλμπέρ Ορταϊλί.

Ο ιστορικός σε άρθρο του στην εφημερίδα Hurriyet, στις 17 Σεπτεμβρίου, εξέφρασε την ανησυχία του για τις φθορές που έχουν προκληθεί στο μνημείο, από την μετατροπή του σε τέμενος και εντεύθεν, επισημαίνοντας αφενός ότι η Αγία Σοφία πρέπει να κλείσει για ορισμένο χρονικό διάστημα ώστε να γίνουν εργασίες αποκατάστασης, αφετέρου δε τονίζει ότι θεωρεί καταστροφική την ετήσια είσοδο σε αυτήν τριών εκατομμυρίων προσκυνητών, πέραν του αριθμού των τουριστών.

Μιλώντας για επείγουσα παρέμβαση στον αριθμό των επισκεπτών αναφέρει: «Η Αγία Σοφία δεν είναι ένας δρόμος από τον οποίο όλοι μπορούν να περάσουν ελαφρά τη καρδία, καθώς τα υπόγεια κτίσματα, και οι κατασκευές για τη διασφάλιση της ροής των υδάτων, των αποβλήτων, η υγρασία αλλά και το σύστημα εξαερισμού δεν είναι τόσο ανθεκτικά στην παρουσία τόσο πολυάριθμων επισκεπτών και πρέπει να επισκευαστούν, να καθαριστούν και να αποκατασταθούν επειγόντως. Πρόκειται για μια συνεχή διαδικασία που αφορά το ίδιο το κτίριο», τονίζει χαρακτηριστικά.

Κατά τον καθηγητή ακόμα και ο αριθμός των 20-30 χιλιάδων ανθρώπων ετησίως, από επιστήμονες, ιστορικούς, αρχαιολόγους, εκπρόσωπους της μουσουλμανικής θρησκείας, πολιτικούς και δημόσιους λειτουργούς θα μπορούσε να θεωρηθεί υπερβολικός για την αντοχή του μνημείου.

Ο καθηγητής είναι επικριτικός και για παρεμβάσεις που αφορούν στην λειτουργία του μνημείου ως τεμένους σημειώνοντας: «Δεν μπορούν να εγκατασταθούν τουαλέτες και κρήνες που άπτονται των καθημερινών αναγκών ενός τεμένους, στην Αγία Σοφία. Χώροι που διανέμουν νερό όπως μεγάλα σιντριβάνια δεν μπορούν να υφίστανται. Το νερό που καταναλώνεται και διαρρέει από την κλασική οθωμανική κρήνη και τις σημερινές τουαλέτες δεν είναι το ίδιο. Η Αγία Σοφία υφίσταται εδώ και 1500 χρόνια. Δεν είναι λογικό να χρησιμοποιούνται οι τουαλέτες της Αγίας Σοφίας για αφόδευση. Εάν κάθε επισκέπτης χρησιμοποιεί τα σιντριβάνια και τις τουαλέτες, πώς θα αντέξει το αποχετευτικό σύστημα κάτω από αυτό το κτίριο;»

Σύμφωνα με τον υπουργό Τουρισμού και Πολιτισμού της Τουρκίας, Μεχμέτ Νουρί Έρσοϊ, η Αγία Σοφία έχει δεχθεί 21 εκατομμύρια επισκέπτες από τότε που μετατράπηκε σε τέμενος, πριν από τρία χρόνια.

Σημειώνεται ότι πριν από δύο μήνες, ο Τούρκος υπουργός προανήγγειλε έργα ενίσχυσης της στατικότητας της Αγίας Σοφίας, στο πλαίσιο της αποκατάστασης σημαντικών ιστορικών μνημείων της Κωνσταντινούπολης.

Σύμφωνα με το εγκεκριμένο από την αρμόδια επιτροπή σχέδιο αποκατάστασης, πρώτα θα γίνει καθαρισμός του τσιμεντοκονιάματος, θα αφαιρεθούν οι γερασμένες μολύβδινες επιφάνειες στους θόλους και θα πραγματοποιηθούν εργασίες για την αποκατάσταση των ρωγμών και των σχισμών κάτω από τον θόλο. Στη συνέχεια θα επισκευαστεί και θα τοποθετηθεί στη θέση του το μολύβδινο κάλυμμα. Επίσης θα αποσυναρμολογηθεί ο πρώτος μιναρές, ο επονομαζόμενος μιναρές του Βαγιαζίτ και, αφού ολοκληρωθούν οι επισκευές, θα τοποθετηθεί ξανά στη θέση του. Στους άλλους μιναρέδες, συνεχίζεται η μελέτη για τη στατική τους κατάσταση.

Ο Ιλμπέρ Ορταϊλί είνει επίτιμο μέλος της Τουρκικής Ιστορικής Εταιρείας, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Διεθνούς Επιτροπής Οθωμανικών Σπουδών και μέλος της Ευρωπαϊκής Ιρανολογικής Εταιρείας και του Αυστροτουρκικού Επιστημονικού Φόρουμ, σύμβουλος του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, πρώην διευθυντής στο Μουσείο Τοπκαπί.