Τα ακροδεξιά κόμματα διεκδικούν την εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων ως δική τους, αναδιαμορφώνοντας τα Χριστούγεννα σε σύμβολο του χριστιανικού πολιτισμού που απειλείται και παρουσιάζοντας τους εαυτούς τους ως την τελευταία γραμμή άμυνας απέναντι σε μια υποτιθέμενα εχθρική, κοσμική αριστερά.

Το μοτίβο αυτό θυμίζει ένα γνώριμο αφήγημα από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, το οποίο πρωτοπροωθήθηκε από το Fox News, όπου παρουσιαστές εδώ και χρόνια καταγγέλλουν έναν υποτιθέμενο «πόλεμο κατά των Χριστουγέννων».

Advertisement

Ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι «επανέφερε» τη φράση «Καλά Χριστούγεννα» στις Ηνωμένες Πολιτείες, παρουσιάζοντάς το ως πράξη αντίστασης στην πολιτική ορθότητα.

Τώρα, ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα, που συνήθως επικεντρώνονται στη μετανάστευση ή στη δημόσια τάξη, υιοθετούν παρόμοια γλώσσα, μετατρέποντας τα Χριστούγεννα στο πιο πρόσφατο πεδίο μάχης σε έναν ευρύτερο αγώνα γύρω από τον πολιτισμό.

Στην Ιταλία, η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι έχει καταστήσει την υπεράσπιση των χριστουγεννιάτικων παραδόσεων κεντρικό στοιχείο της πολιτικής της ταυτότητας. Έχει επανειλημμένα παρουσιάσει τη γιορτή ως μέρος της εθνικής κληρονομιάς που απειλείται, καταγγέλλοντας αυτό που αποκαλεί «ιδεολογικές» προσπάθειες να αποδυναμωθεί το νόημά της.

«Πώς μπορεί ο πολιτισμός μου να σε προσβάλλει;» έχει αναρωτηθεί στο παρελθόν η Μελόνι, υπερασπιζόμενη τις φάτνες σε δημόσιους χώρους.

Έχει υποστηρίξει ότι τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν τις αξίες της Γέννησης, και όχι απλώς να συνδέουν τα Χριστούγεννα με φαγητό και δώρα, και έχει απορρίψει την ιδέα ότι μακροχρόνιες παραδόσεις πρέπει να αλλάξουν.

Φέτος, η Μελόνι δήλωσε ότι απείχε από το αλκοόλ μέχρι τα Χριστούγεννα, παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως άνθρωπο της πνευματικότητας και της παράδοσης.

Ο Εθνικός Συναγερμός της Γαλλίας και το Vox της Ισπανίας έχουν επίσης αντιταχθεί σε κοσμικές ή «woke» προσπάθειες αντικατάστασης της θρησκευτικής εικονογραφίας με ουδέτερη εποχική γλώσσα και έχουν υποστηρίξει την τοποθέτηση φάτνων στα δημαρχεία.

Στη Γερμανία, η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) έχει προειδοποιήσει ότι οι χριστουγεννιάτικες αγορές χάνουν τον «γερμανικό τους χαρακτήρα», ενισχύοντας την παραπληροφόρηση περί μουσουλμανικών παραδόσεων που εκτοπίζουν τις χριστιανικές.

Χριστουγεννιάτικο θέαμα

Όμως το κόμμα της Μελόνι, οι Αδελφοί της Ιταλίας, έχει μετατρέψει το μήνυμα σε θέαμα.

Κάθε Δεκέμβριο διοργανώνει ένα χριστουγεννιάτικο πολιτικό φεστιβάλ στο οποίο κλέβει την παράσταση ένα επιβλητικό χριστουγεννιάτικο δέντρο φωτισμένο στα χρώματα της ιταλικής σημαίας.

Το γεγονός, που παλαιότερα γινόταν διακριτικά στα τέλη του καλοκαιριού, φέρει το όνομα Atreyu (από τον ήρωα της ταινίας φαντασίας Η Ατέλειωτη Ιστορία) και πλέον πραγματοποιείται στο επιβλητικό Καστέλ Σαντ’ Άντζελο, προσελκύοντας οικογένειες, τουρίστες και πολιτικά περίεργους επισκέπτες.

Οι Αδελφοί της Ιταλίας ανέφεραν στο κανάλι τους στο WhatsApp ότι το φεστιβάλ ήταν «μια επιτυχία χωρίς προηγούμενο. Ρεκόρ συμμετοχών, πραγματική παρουσία και μια κοινότητα που μεγαλώνει χρόνο με τον χρόνο, αποδεικνύοντας πόσο δυνατή έχει γίνει, όπως και η Ιταλία».

Ο Ντάνιελ, 26 ετών, τουρίστας από τη Μαγιόρκα, που αρνήθηκε να δώσει το επώνυμό του επειδή δεν ήθελε να συνδεθεί με ακροδεξιά πολιτική εκδήλωση, ανέφερε στο Politico ότι αυτός και ένας φίλος του μπήκαν τυχαία, βλέποντας τα φώτα και ακούγοντας τη μουσική. «Μετά καταλάβαμε ότι ήταν πολιτικό», είπε γελώντας.

Πολιτισμικός χριστιανισμός

Για τα στελέχη του κόμματος, ο συμβολισμός είναι ξεκάθαρος. «Για εμάς, οι παραδόσεις αντιπροσωπεύουν τις ρίζες μας, το ποιοι είμαστε, το ποιοι υπήρξαμε και την ιστορία που μας διαμόρφωσε», δήλωσε η Μάρτα Σκιφόνε, βουλευτής των Αδελφών της Ιταλίας. «Αυτές οι ρίζες πρέπει να γιορτάζονται και να υπερασπίζονται απολύτως».

Το μήνυμα αυτό βρίσκει απήχηση και στους νεότερους υποστηρικτές. Ο Αλεσάντρο Μερίτζι, φοιτητής και στέλεχος της Azione Universitaria, της νεολαίας του κόμματος, δήλωσε ότι η Ιταλία βασίζεται σε συγκεκριμένες αξίες που οι νεοεισερχόμενοι οφείλουν να σέβονται. «Σε μια χώρα όπως η Ιταλία, δεν μπορείς να ζητάς από τα σχολεία να αφαιρέσουν τον σταυρό», είπε. «Αντιπροσωπεύει τις αξίες μας».

Ωστόσο, η θρησκεία συχνά μοιάζει σχεδόν δευτερεύουσα. Πολλοί από τους πολιτικούς που ηγούνται αυτών των εκστρατειών δεν είναι ιδιαίτερα θρησκευόμενοι, και μόνο μια μειονότητα των ψηφοφόρων τους είναι ενεργοί χριστιανοί. Αυτό που μετρά είναι ο χριστιανισμός ως πολιτισμός, ένα πολιτισμικό συνθηματικό που χαράσσει τα όρια ανάμεσα στο «εμείς» και το «εκείνοι».

«Τις δεκαετίες του 1980 και 1990, η ριζοσπαστική δεξιά κρατούσε σε μεγάλο βαθμό αποστάσεις από την Εκκλησία», δήλωσε ο Ντανιέλε Αλμπερτάτσι, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ που ερευνά τον λαϊκισμό. «Αυτό άλλαξε μεταξύ 2010–15, μετά τις ισλαμιστικές τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη, οι οποίες παρουσιάστηκαν ως απόρροια της σύγκρουσης των πολιτισμών. Ο χριστιανισμός έγινε πολιτισμικός δείκτης, ένας τρόπος να παρουσιάζουν τους εαυτούς τους ως υπερασπιστές της παραδοσιακής οικογένειας, της παράδοσης και της ταυτότητας».

Η διοργάνωση ενός χριστουγεννιάτικου φεστιβάλ είναι μια «πολύ έξυπνη» κίνηση από το κόμμα της Μελόνι, είπε. «Έχουν προσπαθήσει να αντιστρέψουν το στίγμα του παρελθόντος τους [στην άκρα δεξιά], μετατρεπόμενοι σε ένα σύγχρονο, ευρύ συντηρητικό κόμμα, και αυτό αποτελεί μέρος του "rebranding"».

Η στρατηγική αυτή ενισχύεται από την αμηχανία της αριστεράς απέναντι στη θρησκεία στο δημόσιο λόγο.

Προοδευτικά κόμματα και θεσμοί, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, έχουν επιχειρήσει να τονίσουν τη συμπερίληψη χρησιμοποιώντας ουδέτερες εκφράσεις όπως «εορταστική περίοδος», κάτι που για την άκρα δεξιά ισοδυναμεί με πολιτισμική αυτοαπαξίωση. Στην Ιταλία φέτος, η Λέγκα και οι Αδελφοί της Ιταλίας επιτέθηκαν σε αρκετά σχολεία που αφαίρεσαν θρησκευτικές αναφορές από χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Στη Γένοβα, δεξιά κόμματα κατηγόρησαν τη δήμαρχο της αριστεράς ότι έδωσε «χαστούκι στην παράδοση» επειδή επέλεξε να μην τοποθετήσει φάτνη στα γραφεία της.

«Δεν ντρεπόμαστε να πούμε “Καλά Χριστούγεννα”», δήλωσε ο Λούτσιο Μαλάν, γερουσιαστής των Αδελφών της Ιταλίας, στο φεστιβάλ της Μελόνι. «Πάντα προωθούσα τη θρησκευτική ελευθερία και γνωρίζω ότι δεν είναι όλοι χριστιανοί. Αλλά τα Χριστούγεννα είναι η γιορτή που ενδιαφέρει περισσότερο τον κόσμο. Ας μην ξεχνάμε την προέλευσή τους».

Η ειρωνεία, όπως σημειώνουν οι επικριτές, είναι ότι πολλές χριστουγεννιάτικες παραδόσεις είναι σχετικά σύγχρονες, διαμορφωμένες όσο από το εμπόριο άλλο τόσο και από τη θρησκεία. Ωστόσο, τα Χριστούγεννα παραμένουν πολιτικά ισχυρά ακριβώς επειδή είναι φορτισμένα συναισθηματικά, συνδεδεμένα με οικογενειακά έθιμα, παιδικές αναμνήσεις και την τοπική ταυτότητα.

Για την κυβέρνηση Μελόνι, η «ιδιοποίηση» των Χριστουγέννων εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σχέδιο ανάκτησης του ελέγχου των πολιτισμικών θεσμών — από τη δημόσια ραδιοτηλεόραση έως τα μουσεία και την όπερα — έπειτα από αυτό που θεωρεί δεκαετίες αριστερής κυριαρχίας. Το αφήγημα της άκρας δεξιάς ως υπερασπιστή των Χριστουγέννων δημιουργεί πρόκληση για τα κόμματα του κέντρου, τα οποία δυσκολεύονται να διατυπώσουν ένα πειστικό αντεπιχείρημα υπέρ της κοσμικότητας.

Και πουθενά αυτό δεν είναι πιο εμφανές από το ίδιο το χριστουγεννιάτικο φεστιβάλ των Αδελφών της Ιταλίας.

Καθώς πέφτει το σούρουπο στο Καστέλ Σαντ’ Άντζελο, οικογένειες κάνουν πατινάζ με μουσική χριστουγεννιάτικης ποπ, παιδιά ποζάρουν για φωτογραφίες με τον Άγιο Βασίλη και τουρίστες περιπλανώνται, τραβηγμένοι από τα φώτα και τη μουσική περισσότερο παρά από την ιδεολογία. Η πολιτική είναι παρούσα, αλλά εξευγενισμένη, τυλιγμένη με νοσταλγία, παράδοση και εορταστική διάθεση.