ΚΩΣΤΑΣ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Η αλλαγή της ώρας, δηλαδή η μετάβαση από τη χειμερινή στη θερινή και αντίστροφα, παραμένει σε ισχύ στην Ελλάδα, όπως και στα περισσότερα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρά το γεγονός ότι έχει χαρακτηριστεί «ξεπερασμένη» πρακτική και υπάρχουν σαφείς επιστημονικές ενδείξεις ότι προκαλεί περισσότερα προβλήματα απ’ όσα λύνει.

Η Ελλάδα βρίσκεται στη ζώνη Ανατολικής Ευρώπης (UTC+2 τον χειμώνα και UTC+3 το καλοκαίρι) και κάθε χρόνο οι δείκτες των ρολογιών μετακινούνται την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου και του Οκτωβρίου. Παρότι το 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την οριστική κατάργηση της αλλαγής της ώρας και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε το 2019 τη λήξη του μέτρου έως το 2021, η διαδικασία «πάγωσε» στο Συμβούλιο της Ε.Ε., καθώς τα κράτη-μέλη με το πρόσχημα της καραντίνας για την πανδημία του κορονοΐου δεν κατέληξαν σε κοινή στάση για το αν θα διατηρήσουν μόνιμα τη θερινή ή τη χειμερινή ώρα. Έτσι, η αλλαγή συνεχίζεται έως σήμερα και στην Ελλάδα, χωρίς να βρίσκεται σε εξέλιξη κάποια χρονική δέσμευση για κατάργηση.

Ωστόσο, όλο και περισσότεροι επιστήμονες και μελέτες κορυφαίων πανεπιστημίων θεωρούν πλέον ότι η αλλαγή της ώρας είναι μια πρακτική που ανήκει στο παρελθόν και πρέπει να καταργηθεί. Είχε θεσπιστεί αρχικά για λόγους εξοικονόμησης ενέργειας και καλύτερης αξιοποίησης του φυσικού φωτός, όμως οι σύγχρονες συνθήκες — με τεχνητό φωτισμό, σταθερά ωράρια και 24ωρη δραστηριότητα — έχουν περιορίσει τα υποτιθέμενα οφέλη της.

Αυξημένα καρδιαγγειακά επεισόδια

Το Harvard Health Publishing, το Stanford Medicine και το Johns Hopkins, καταδεικνύουν ότι η εναλλαγή της ώρας επηρεάζει αρνητικά τον ανθρώπινο οργανισμό, διαταράσσοντας τον κιρκαδιανό ρυθμό, το λεγόμενο «βιολογικό ρολόι», που ρυθμίζει τον ύπνο, την εγρήγορση και τη λειτουργία πολλών ορμονικών και νευρικών μηχανισμών. Μετά την αλλαγή της ώρας, ιδίως την εαρινή, έχουν καταγραφεί αυξημένα περιστατικά καρδιαγγειακών επεισοδίων, εγκεφαλικών, τροχαίων ατυχημάτων και μειωμένης απόδοσης στην εργασία.

Χειμερινό ή θερινό ωράριο;

Ο Αμερικανικός Οργανισμός Ιατρικής Ύπνου (AASM) έχει προτείνει μόνιμη καθιέρωση της χειμερινής ώρας (αυτή που έχουμε από Οκτώβριο έως Μάρτιο) ως πιο συμβατής με τον ανθρώπινο βιορυθμό, ενώ ευρωπαϊκές μελέτες επισημαίνουν ότι η σταθερότητα στην ώρα βοηθά την υγεία και μειώνει το κοινωνικό jet lag, δηλαδή τη χρονική ασυμφωνία μεταξύ της κοινωνικής και της βιολογικής ώρας.

Δεν ασχολούμαστε στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, η δημόσια συζήτηση παραμένει περιορισμένη, αν και η επιστημονική κοινότητα έχει εκφράσει ανησυχίες για τις επιπτώσεις της διπλής αλλαγής. Το βασικό εμπόδιο στην κατάργηση είναι η ανάγκη συντονισμού με τα υπόλοιπα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης· αν μια χώρα προχωρούσε μόνη της, θα δημιουργούνταν δυσκολίες στις μεταφορές, στο εμπόριο και στην καθημερινή συνεργασία με τις γειτονικές χώρες. Για τον λόγο αυτό, η Ελλάδα συνεχίζει να εφαρμόζει το σύστημα όπως έχει, αναμένοντας την κοινή ευρωπαϊκή απόφαση.

Τι θα άλλαζε στην Ελλάδα αν... αλλάζαμε;

Τι θα άλλαζε όμως εάν η Ελλάδα διαχώριζε τη θέση της ή ακολουθούσε την ώρα των υπολοίπων κρατών της Ευρώπης;

Κατ΄αρχήν υπάρχουν προτάσεις που αφορούν όχι μόνο την κατάργηση της αλλαγής της ώρας αλλά και την επανεξέταση της ζώνης ώρας της Ελλάδας, με ορισμένους ερευνητές να προτείνουν τη μετακίνηση προς την κεντρική ευρωπαϊκή ώρα (UTC+1), ώστε να εναρμονίζεται καλύτερα με τη φυσική ηλιακή ώρα και τις οικονομικές δραστηριότητες της Ευρώπης. Μέχρι σήμερα, ωστόσο, δεν υπάρχει επίσημη κυβερνητική απόφαση ή χρονοδιάγραμμα για τέτοια μεταβολή. Αν η Ελλάδα κρατούσε μόνιμα την ίδια ώρα με την υπόλοιπη Κεντρική Ευρώπη (δηλαδή αν μετακινούνταν από τη ζώνη UTC+2 στη UTC+1, όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία), θα υπήρχαν αρκετές πρακτικές, κοινωνικές, οικονομικές και βιολογικές συνέπειες, θετικές και αρνητικές.

Ανατολή στις 08:30 και δύση στις 22:00

Πρώτα απ’ όλα, μια τέτοια αλλαγή θα σήμαινε ότι οι ώρες της ανατολής και της δύσης του ήλιου στην Ελλάδα θα μετακινούνταν μία ώρα αργότερα σε σχέση με το σημερινό καθεστώς. Αυτό σημαίνει ότι, για παράδειγμα, τον χειμώνα ο ήλιος στην Αθήνα θα ανέτειλε γύρω στις 8:30 το πρωί αντί για 7:30, ενώ το καλοκαίρι θα έδυε περίπου στις 22:00 αντί για 21:00. Με άλλα λόγια, οι πρωινές ώρες θα ήταν πιο σκοτεινές, αλλά τα απογεύματα θα είχαν περισσότερο φως. Αυτό μπορεί να φαίνεται ελκυστικό για την καθημερινότητα και την αναψυχή, αλλά θα είχε συνέπειες στην πρωινή εγρήγορση, την εκπαίδευση, και τον ρυθμό ύπνου των ανθρώπων.

Το social jet lag

Από άποψη υγείας και βιολογικού ρολογιού, οι περισσότεροι ειδικοί υποστηρίζουν ότι οι ώρες φωτός το πρωί είναι πιο σημαντικές για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού από το να έχουμε περισσότερο φως το βράδυ. Ο άνθρωπος έχει εξελικτικά προγραμματιστεί να ξυπνά με το φως της ημέρας, και η καθυστέρηση της ανατολής μπορεί να δημιουργήσει μεγαλύτερη ασυμφωνία ανάμεσα στο φυσικό και το κοινωνικό ωράριο — αυτό που οι επιστήμονες ονομάζουν social jet lag. Αυτό σημαίνει ότι η αλλαγή σε ώρα UTC+1 πιθανόν να επιβάρυνε τον ύπνο και τη συγκέντρωση των ανθρώπων, ειδικά τον χειμώνα, όταν τα σχολεία και οι εργασίες ξεκινούν πριν προλάβει να ξημερώσει.

Εκτός «συγχρονισμού» η Ελλάδα

Ωστόσο, υπάρχουν και οικονομικά και λειτουργικά πλεονεκτήματα. Η Ελλάδα σήμερα βρίσκεται μία ώρα μπροστά από τις κύριες οικονομίες της Ευρώπης. Αυτό σημαίνει ότι οι χρηματιστηριακές συναλλαγές, οι επιχειρηματικές επικοινωνίες και ορισμένες μεταφορικές ή τηλεπικοινωνιακές δραστηριότητες γίνονται «εκτός συγχρονισμού». Αν η Ελλάδα είχε κοινή ώρα με τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία, θα υπήρχε καλύτερη συντονισμένη λειτουργία με τις ευρωπαϊκές αγορές, τις εταιρείες, τις πτήσεις και τις μεταφορές. Επίσης, για τους τουρίστες από την Κεντρική Ευρώπη, η χώρα θα ήταν χρονικά πιο «οικεία», κάτι που ίσως διευκόλυνε τον τουρισμό και τη λειτουργία διεθνών επιχειρήσεων.

Περίοδος προσαρμογής

Στο πολιτισμικό επίπεδο, η αλλαγή αυτή θα έφερνε την Ελλάδα πιο κοντά στις ευρωπαϊκές χώρες ως προς το ωράριο ζωής (φαγητό, ψυχαγωγία, εργασία), αλλά θα απαιτούσε μια μεταβατική περίοδο προσαρμογής, ειδικά για τον τρόπο που έχουν διαμορφωθεί οι ελληνικές συνήθειες — οι οποίες παραδοσιακά είναι πιο «αργές» (π.χ. δείπνο αργά το βράδυ, ζωή που εκτείνεται ως αργά). Γενικά η μετακίνηση της Ελλάδας στη ζώνη UTC+1 θα ευθυγράμμιζε οικονομικά και θεσμικά τη χώρα με την υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά θα απομάκρυνε τον φυσικό χρόνο (την ώρα που ανατέλλει και δύει ο ήλιος) από τον κοινωνικό ρυθμό της.

Το ΑΙ και οι αλλαγές ζήτημα... χρόνου

Οι επιστήμονες του ύπνου θεωρούν ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, ενώ από την άλλη, οικονομολόγοι και αναλυτές των μεταφορών βλέπουν οφέλη στην ενοποίηση των ωραρίων. Επομένως, το ζήτημα είναι ισορροπίας: Η Ελλάδα θα κέρδιζε σε ευρωπαϊκό συγχρονισμό, αλλά πιθανόν να έχανε σε βιολογική αρμονία με το φως της ημέρας — ένα δίλημμα που εξηγεί γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει καταλήξει ακόμη σε κοινή απόφαση αν και η επιστημονική κοινότητα επισημαίνει πως όσο προχωρά η ταχύτητα των ρυθμών ζωής και της εξέλιξης των υπηρεσιών που πηγάζουν από ΑΙ οι αλλαγές και στη ώρα είναι ζήτημα χρόνου.

Πηγή: ethnos.gr