Μια σοβαρή καταγγελία που υπογράφεται από 200 επιστήμονες και μηχανικούς του αρχιτεκτονικού κλάδου ρίχνει φως σε ακόμα μια υπόθεση αυθαιρεσίας της πρυτανείας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), αυτή τη φορά εις βάρος των ίδιων των διατηρητέων κτιρίων του ΕΜΠ.

Εδώ και έναν χρόνο γίνονται παράνομες εργασίες στο κτίριο Πλαστικής της Σχολής Αρχιτεκτόνων, ένα πέτρινο κτίριο του 19ου αιώνα που βρίσκεται στο ιστορικό συγκρότημα επί της Πατησίων και αποτελεί μέρος του προστατευόμενου αρχιτεκτονικού συνόλου με ιδιαίτερη σημασία για την πολιτιστική κληρονομιά και τη συλλογική μνήμη της χώρας.

Την Παρασκευή 4 Ιουλίου 2025, 200 μηχανικοί υπέβαλαν επιστημονική καταγγελία προς τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού (ΥΠΠΟ) και του ΕΜΠ για μη αδειοδοτημένες εργασίες στο κτίριο της Πλαστικής. Ανάμεσά τους καθηγητές της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ και άλλων αρχιτεκτονικών σχολών της χώρας, με ειδίκευση στις αποκαταστάσεις μνημείων, μέλη της Πανελλήνιας Ενωσης Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ), υπάλληλοι του ΥΠΠΟ, διδάκτορες και μεταπτυχιακοί φοιτητές και άλλοι επαγγελματίες μηχανικοί.

Προχειρότητα

Η 40σέλιδη επιστημονική καταγγελία-τεχνική έκθεση τεκμηριώνει με φωτογραφίες και δημόσια έγγραφα ότι εδώ και έναν χρόνο, από τον Ιούλιο του 2024, γίνονται παράνομες εργασίες στο κτίριο με ευθύνη του πρύτανη ΕΜΠ, κ. Ιωάννη Χατζηγεωργίου, ως κύριου του έργου, της Τεχνικής Υπηρεσίας ΕΜΠ ως επιβλέπουσας Αρχής, της εργολάβου και χημικού μηχανικού Α.Χ. και του μελετητή και επιβλέποντα πολιτικού μηχανικού Γ.Χ. (τα στοιχεία τους είναι στη διάθεση της «Εφ.Συν.»).

Η έκθεση, που υπογράφεται και από επιστήμονες εγνωσμένου κύρους, σχετικούς με το αντικείμενο, περιγράφει τρεις διαδοχικές φάσεις εργασιών: στην εξωτερική όψη του κτιρίου (Ιούλιος 2024), στις ψευδοροφές (Αύγουστος-Δεκέμβριος 2024) και στη στέγη (Ιανουάριος-Ιούνιος 2025). Σε όλες, οι επεμβάσεις έγιναν είτε χωρίς τις προβλεπόμενες άδειες είτε με σοβαρές παραλείψεις στη σύνταξη των φακέλων.

Η έκθεση κάνει λόγο για τεχνική προχειρότητα, απουσία μελετών και εγκρίσεων και πλημμελή αντιμετώπιση του μνημείου, που ενώ θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί ως «ένα ενιαίο αδιάσπαστο σύνολο», κατατμήθηκε σε υπο-έργα και ανατέθηκε απευθείας σε εργολάβο χωρίς φανερή ειδίκευση επί του αντικειμένου. Ολα αυτά μέσα στο ίδιο το Πολυτεχνείο και δη στη Σχολή Αρχιτεκτόνων, που φιλοξενεί μερικούς από τους πιο καταρτισμένους επιστήμονες στον κλάδο της αποκατάστασης μνημείων.

Χωρίς άδεια

Ολα ξεκίνησαν τα ξημερώματα της Κυριακής 14 Ιουλίου 2024, όταν ο πρύτανης του ΕΜΠ διέταξε την εκκένωση φοιτητικής κατάληψης που στεγαζόταν στο κτίριο Πλαστικής από το 1996. Την ίδια κιόλας μέρα με διαδικασίες εξπρές, όπως προκύπτει στη Διαύγεια, κατατέθηκε αίτημα και εγκρίθηκε δαπάνη ύψους 2.500 ευρώ (+ΦΠΑ) από τον Ειδικό Λογαριασμό Κονδυλίων για την Ερευνα (ΕΛΚΕ ΕΜΠ) για εργασίες αποκατάστασης του κτιρίου Πλαστικής εξαιτίας «κατεπειγουσών αναγκών». Η προμήθεια δόθηκε με απευθείας ανάθεση στη χημικό μηχανικό Α.Χ.

Βάσει του διαθέσιμου φωτογραφικού υλικού, μέσα στον επόμενο μήνα αφαιρέθηκαν και απομακρύνθηκαν τα ξύλινα κουφώματα, επιχρίστηκαν οι εξωτερικές όψεις και καθαιρέθηκε η εσωτερική ψευδοροφή, χωρίς να τεκμηριωθεί η έννοια του κατεπείγοντος που οδήγησε στην παράκαμψη της σύνταξης αρχιτεκτονικής μελέτης, της έκδοσης πολεοδομικής άδειας και των εγκρίσεων του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής και της Διεύθυνσης Νεωτέρων Μνημείων.

Λίγους μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2024, το ΕΜΠ υπογράφει σύμβαση απευθείας ανάθεσης με την ίδια εργολάβο για την αποξήλωση των ψευδοροφών έναντι 13.800 ευρώ (+ΦΠΑ). Σύμφωνα με φωτογραφίες και ημερομηνίες της επιστημονικής καταγγελίας, όμως, οι εργασίες είχαν ήδη πραγματοποιηθεί από τον Αύγουστο. Ουσιαστικά, δηλώθηκαν και πληρώθηκαν έργα που είχαν ήδη γίνει και μάλιστα για ακόμη μια φορά χωρίς μελέτες, εγκρίσεις και άδειες από τις αρμόδιες υπηρεσίες.

Η τρίτη φάση του έργου, η πιο σύνθετη και δαπανηρή, αφορούσε τη στέγη του κτιρίου. Η επιστημονική έκθεση αναδεικνύει πλήθος τεχνικών και διοικητικών παρατυπιών, ενώ επιπλέον έρευνα αποκαλύπτει τον τρόπο που οι διαδικασίες «προσαρμόστηκαν» για να περάσει το έργο χωρίς ουσιαστικό έλεγχο.

Δύο υπο-έργα

Στις 17 Δεκεμβρίου 2024, το Συμβούλιο Διοίκησης του ΕΜΠ αποφασίζει να προχωρήσει το έργο με τίτλο «Αρση επικινδυνότητας τμημάτων της στέγης του κτηρίου Πλαστικής - Ζωγραφικής», εγκρίνοντας τη μελέτη και τη δημοπράτησή του με συνολικό προϋπολογισμό 60.000 ευρώ (+ΦΠΑ). Η πρόσκληση υποβολής προσφορών με τη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης απευθυνόταν σε τρεις αναδόχους και δημοσιεύθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2025.

Η διαδικασία φαίνεται να μην προχώρησε καθώς δεν βρέθηκε σχετικό έγγραφο κατακύρωσης σύμβασης σε κανέναν ανάδοχο. Αντ’ αυτού, το ΕΜΠ κατατέμνει το έργο σε δύο υπο-έργα με το ίδιο αντικείμενο, που αθροιστικά συμπληρώνουν το αρχικό ποσό.

Στις 21 Μαρτίου 2025, ο πρύτανης Ι. Χατζηγεωργίου αιτείται από το ΕΛΚΕ ΕΜΠ την έγκριση έργου για την επισκευή της στέγης του κτιρίου Πλαστικής. Αφού, όπως λέει, έγινε έρευνα αγοράς ανάμεσα σε δύο αναδόχους, το έργο θα αναλάμβανε η Α.Χ. έναντι 29.500 ευρώ (+ ΦΠΑ). Το έργο εγκρίνεται και η σύμβαση υπογράφεται στις 31 Μαρτίου 2025.

Την ίδια μέρα, στις 21 Μαρτίου 2025, ο επιστημονικός υπεύθυνος του ΕΠΙΣΕΥ (ο ερευνητικός βραχίονας των Ηλεκτρολόγων Μηχανικών ΕΜΠ), κ. Ι.Ψ., υποβάλλει και εγκρίνει ο ίδιος δαπάνη 30.000 ευρώ (+ΦΠΑ) για έργο συντήρησης της στέγης του κτιρίου Πλαστικής, το οποίο δίνεται πάλι με απευθείας ανάθεση στην ίδια εργολάβο, Α.Χ., με σύμβαση που υπογράφεται στις 24 Μαρτίου. Ετσι, η ανάδοχος καταλήγει να λάβει σύνολο 59.500 ευρώ (+ΦΠΑ) από το ΕΜΠ για το ίδιο έργο.

Στο μεταξύ, η αρχιτεκτονική μελέτη και η άδεια για την αποκατάσταση της στέγης είχαν ήδη εκδοθεί στις 24 Ιανουαρίου 2025, προτού γίνει η κατάτμηση. Ο πολιτικός μηχανικός που υπογράφει τη μελέτη και αναλαμβάνει την επίβλεψη δεν είναι άλλος από τον Γ.Χ., πατέρα της αναδόχου.

Σύμφωνα με την επιστημονική καταγγελία, τεκμηριώνονται παραβάσεις τόσο κατά την έκδοση της άδειας όσο και κατά την εκτέλεση των εργασιών. Συγκεκριμένα, οι εργασίες δεν περιγράφονται σωστά στην τεχνική έκθεση και κατά συνέπεια ο προϋπολογισμός υποτιμάται.

«Οι δηλωθείσες εργασίες στον προϋπολογισμό δεν ταυτίζονται με αυτές που περιγράφονται στην τεχνική έκθεση και στα σχέδια και δεν ανταποκρίνονται στο πραγματικό αντικείμενο του έργου. (...) Εφόσον είχαν επιλεγεί εργασίες συμβατές με το πραγματικό αντικείμενο του έργου (...), ο προϋπολογισμός θα υπερέβαινε το θεσμοθετημένο όριο των 25.000€ και κατά συνέπεια η άδεια δεν θα μπορούσε να εκδοθεί έως ΕΔΔΜΚ [σ.σ. άδεια μικρής κλίμακας], αλλά θα απαιτούσε την έκδοση οικοδομικής άδειας, σύμφωνα με το άρθρο 28 του Ν. 4495/2017», γράφουν οι μηχανικοί.

Η μελέτη δεν πέρασε ποτέ από το Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής, ενώ η Διεύθυνση Προστασίας & Αναστήλωσης Νεωτέρων Μνημείων ενέκρινε υπό τον όρο της κατάθεσης συμπληρωματικών μελετών, οι οποίες δεν κατατέθηκαν ποτέ. Αντίστοιχα, το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων ενέκρινε με τον όρο μεταγενέστερης σύνταξης πλήρους μελέτης, η οποία επίσης δεν έγινε.

Δριμεία κριτική

Επιπλέον, η έκθεση ασκεί δριμεία κριτική για την ποιότητα της μελέτης, από την οποία, όπως λέει, λείπουν σχέδια, η φωτογραφική τεκμηρίωση αρκείται σε τρεις φωτογραφίες για 400 τετραγωνικά μέτρα κτιρίου, τα υπάρχοντα σχέδια έχουν λάθη, δεν έχει γίνει στατική μελέτη για τις τοιχοποιίες που στηρίζουν τη στέγη και η μεθοδολογία της αποκατάστασης δεν συνάδει με τις οδηγίες του θεσμοθετημένου κανονισμού ΚΑΔΕΤ (Κανονισμός για Αποτίμηση και Δομητικές Επεμβάσεις).

Τέλος, σύμφωνα με την έκθεση, η πλημμελής μέριμνα κατέληξε στη μη αναστρέψιμη βλάβη του μνημείου, καθώς την Κυριακή 4 Μαΐου, τμήμα του περιμετρικού γείσου κατέρρευσε στο πεζοδρόμιο της οδού Στουρνάρη, συμπαρασύροντας μέρος του τοίχου, αφού δεν υπήρχαν σκαλωσιές, όπως θα έπρεπε, και από τύχη δεν τραυματίστηκε περαστικός.

Η έκθεση καταλήγει ότι οι παραλείψεις οδήγησαν σε «πρόκληση φθορών, αισθητική αλλοίωση και αλλοίωση της δομικής και αρχιτεκτονικής ταυτότητας του μνημείου» και οι συντάκτες της ζητούν τη λήψη μέτρων για «την αποκατάσταση της νομιμότητας και την επιβολή των αντίστοιχων προβλεπόμενων κυρώσεων» από τις Αρχές.

Τι (δεν) απαντούν

Αμέσως μετά την καταγγελία, η Διεύθυνση Προστασίας & Αναστήλωσης Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟ διέταξε παύση εργασιών μέχρι να κατατεθούν από το ΕΜΠ οι μελέτες που είχαν ζητηθεί ήδη εννιά μήνες πριν και δεν κατατέθηκαν, γεγονός που δείχνει ότι αφενός το ΕΜΠ παρέβλεψε συστηματικά τις οδηγίες του ΥΠΠΟ και αφετέρου ότι το ΥΠΠΟ δεν έλαβε έγκαιρη δράση ως προς τις μελετητικές ελλείψεις. Ακόμη και μετά την εντολή παύσης εργασιών, το εργοτάξιο δουλεύει ακόμη.

Η Πολεοδομία Αθηνών δεν έχει καν πρωτοκολλήσει την καταγγελία ακόμα, παρόλο που πολλές από τις αναφερόμενες παραλείψεις είναι στην αρμοδιότητά της. Η Σχολή Αρχιτεκτόνων εξέφρασε μέσω ψηφίσματος «ανησυχία και λύπη» για την κατά τα άλλα «μακροσκελή και επιμελημένη τεχνική – αιτιολογική έκθεση».

Δήλωσε ότι δεν είχε καμία εμπλοκή με την καταγγελία, δείχνοντας ότι θέλει να κρατήσει αποστάσεις από αυτήν, υπογράμμισε ότι δεν φέρει καμία ευθύνη για τις εργασίες καθώς είναι αρμοδιότητα της Τεχνικής Υπηρεσίας του ΕΜΠ, αλλά και ότι είχε εξ αρχής ενημέρωση για την πορεία του έργου, το οποίο έκρινε απαραίτητο να γίνει. Στο ψήφισμα της Σχολής γίνεται αναφορά στην αρχική έγκριση του έργου από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) «υπό τον όρο της εκπόνησης και έγκρισης της οριστικής μελέτης αποκατάστασης του μνημείου».

Ομως, οριστική μελέτη δεν υπάρχει και ακριβώς γι’ αυτό -έστω και με μεγάλη καθυστέρηση- το υπουργείο Πολιτισμού διέταξε την παύση εργασιών. Αν δεν υπήρχε η τεκμηριωμένη καταγγελία των 200 επιστημόνων, είναι δεδομένο πως αυτό δεν θα είχε συμβεί.

Να σημειωθεί ότι σε αντίστοιχο ψήφισμα έναν χρόνο πριν (17/7/2024), η Σχολή Αρχιτεκτόνων, σε διαφορετικό ύφος τότε, δήλωνε ότι «οι επεμβάσεις έγιναν μονομερώς από την Πρυτανεία ΕΜΠ», καταδικάζοντας τις αναίτιες προσαγωγές φοιτητών που ζήτησαν εξηγήσεις για τις εργασίες, στάση που «δεν αντιστοιχεί σε ένα δημοκρατικό πανεπιστήμιο».

Σιγή ιχθύος

Για το κτίριο πρόσθετε ότι μετά από αυτοψία της Κοσμητείας «δεν παρατηρήθηκαν φθορές, οι χώροι είναι σε καλή κατάσταση και οι φοιτητές τούς χρησιμοποιούσαν με σύνεση και δημιουργικότητα όλα αυτά τα χρόνια, γεγονός που απέτρεψε την υποβάθμισή τους», εναντιούμενη στις πρυτανικές αφηγήσεις και τις συντονισμένες κυβερνητικές κραυγές περί υποτιθέμενου «άντρου ανομίας». Η ίδια η Σχολή Αρχιτεκτόνων «άδειασε» τότε με κάθε επισημότητα το αφήγημα του πρύτανη.

Στις 14 Ιουλίου κλήθηκε έκτακτο μονοθεματικό Συμβούλιο Ιδρύματος. Παραμένει άγνωστο τι αποφάσισε. Η «Εφ.Συν.» έστειλε έγκαιρα γραπτά ερωτήματα για όλα τα παραπάνω προς την Πρυτανεία του ΕΜΠ, προς την ανάδοχο του έργου και τον επιβλέποντα πολιτικό μηχανικό, προς τη Διεύθυνση Προστασίας & Αναστήλωσης Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟ και προς το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. Κανένας εκ των παραπάνω δεν απάντησε στα εύλογα δημοσιογραφικά ερωτήματα για την παράτυπη αποκατάσταση ενός κτιρίου που, όπως αναφέρει η Σχολή Αρχιτεκτόνων, αποτελεί «μνημείο παιδείας, πολιτισμού και δημιουργίας».

Πηγή: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ