Δύο οργανώσεις προσφεύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κατά της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Πληροφοριών (BND) και του δικαιώματός της να παρακολουθεί δημοσιογράφους εκτός και εντός της Γερμανίας.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης απέρριψε την προσφυγή των Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα (Reporters Without Borders – RWB) και της Κοινωνίας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (Gesellschaft für Freiheitsrechte – GFF) κατά της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Πληροφοριών (BND), με τις δύο οργανώσεις να στρέφονται ακολούθως στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ).
Η νέα νομοθεσία σχετικά με την BND, όπως διαμορφώθηκε μετά την αναθεώρηση του 2020, «επιτρέπει την πλήρη παρακολούθηση ανθρώπων που εργάζονται σε μέσα ενημέρωσης, ιδίως εκτός Γερμανίας, θέτοντας με αυτόν τον τρόπο σε κίνδυνο την ελευθερία του Τύπου», αναφέρει στην αιτιολογία της η διευθύντρια των RWB, Άνια Όστερχαους. «Πρόκειται για σοβαρές παραβιάσεις της ιδιωτικής σφαίρας», οι οποίες θα μπορούσαν να αφορούν ευρύτερα τους πολίτες στη Γερμανία, προσθέτει ο Μπίγιαν Μοΐνι της GFF.
Η μακρά χείρα της BND
Στο πλαίσιο της «στρατηγικής απόκτησης πληροφοριών στο εξωτερικό» η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πληροφοριών έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει μέσα παρακολούθησης για ιδιώτες. Μεταξύ άλλων και το κρατικό λογισμικό Trojan – ένα software που εγκαθίσταται κρυφά σε ηλεκτρονικές συσκευές, όπως κινητά τηλέφωνα. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να ελέγξει όλες τις επικοινωνίες του εκάστοτε υπό παρακολούθηση ιδιώτη – σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και στη Γερμανία, όπου όμως η BND δεν επιτρέπεται να δραστηριοποιείται.
«Το νομικό πλαίσιο επιτρέπει περισσότερες παραβιάσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων από ποτέ άλλοτε», επικρίνει ο Μοΐνι, χαρακτηρίζοντας θλιβερό το γεγονός ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο δεν δέχθηκε καν να εξετάσει επί της ουσίας την προσφυγή των δύο οργανώσεων. Και τον Μάιο του 2020 το ίδιο δικαστήριο είχε ασχοληθεί με το προηγούμενο νομικό πλαίσιο για την BND, κρίνοντας ότι αντίκειται στο γερμανικό Σύνταγμα.
«Νομικό και πολιτικό σκάνδαλο»
Ο Μοΐνι είναι υπεύθυνος για τον συντονισμό των διαδικασιών τόσο στην πρόσφατη όσο και στην παλαιότερη προσφυγή των δύο οργανώσεων. Και σύμφωνα με τον ίδιο το γεγονός ότι η σχετική νομοθεσία καθιστά δυνατή την παρακολούθηση ιδιωτών αποτελεί «νομικό και πολιτικό σκάνδαλο». Το ισχύον πλαίσιο, όπως και το παλαιότερο που είχε κριθεί αντισυνταγματικό, επιτρέπει στην BND την ηλεκτρονική παρακολούθηση στο εξωτερικό με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους και με τη βοήθεια όρων αναζήτησης.
Το απαράδεκτο κατά τον Μοΐνι είναι πως η BND μπορεί να συλλέξει υπερβολικά πολλά δεδομένα, να ερευνήσει υπερβολικά πολλούς τομείς, να παρακολουθήσει υπερβολικά πολλά άτομα και να έχει υπερβολικά εκτενή εποπτεία σε όσα κάνουν οι ερευνητικοί δημοσιογράφοι.
Σύμφωνα με τον ίδιο το νομικό πλαίσιο περιέχει πολλές ασάφειες σχετικά με την «αναγνώριση κινδύνου». Για παράδειγμα η BND μπορεί να παρακολουθεί ανθρώπους και διαύλους επικοινωνίας «για την προστασία της ικανότητας δράσης της Γερμανίας στο εξωτερικό». Ο συγκεκριμένος όρος ωστόσο είναι εξαιρετικά ευρύς, με αποτέλεσμα «να μπορούν να εμπίπτουν στο πεδίο του ουσιαστικά τα πάντα». Διότι δεν εξηγείται πουθενά επακριβώς τι σημαίνει ικανότητα δράσης ή πώς προστατεύεται αυτή.
Μεγαλύτερος ο κίνδυνος για τους μη Γερμανούς
Κατά τον Μοΐνι αντισυνταγματική είναι και η διάκριση που κάνει ο νόμος για την BND ανάμεσα σε άτομα με και χωρίς γερμανικό διαβατήριο. Με αυτήν τη λογική για παράδειγμα, εάν ένας Γερμανός έχει παντρευτεί με μία Τουρκάλα, ζουν στη Γερμανία αλλά περάσουν ένα διάστημα στο εξωτερικό, η BND θα μπορούσε να παρακολουθεί την Τουρκάλα, αλλά όχι τον σύζυγό της.
Η νομοθεσία δεν επιτρέπει την αξιολόγηση e-mail ή μηνυμάτων που έχουν σταλθεί από πλατφόρμες όπως το Telegram – αυτό όμως δεν αρκεί για να καθησυχάσει τον Μοΐνι. Επειδή η Υπηρεσία μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση στα μεταδεδομένα και να διαπιστώνει ποιος επικοινωνεί με ποιον και για πόσο μεγάλο χρονικό διάστημα – και ως αποτέλεσμα να διαπιστώσει και να αναλύσει το δίκτυο επαφών του εκάστοτε ατόμου και κατ’ επέκταση να λάβει στοιχεία για τις δραστηριότητές του.
Επιπτώσεις στην κριτική δημοσιογραφία;
Η Χέλενα Χαν από τους RWB ανησυχεί πως για τους δημοσιογράφους αλλά και για άλλους επαγγελματίες, όπως τους γιατρούς και τους δικηγόρους, καθίσταται ολοένα πιο δύσκολη η προστασία των πηγών και των επαφών τους. Και την ίδια στιγμή «όταν κρυφακούει και ο κρατικός μηχανισμός, γίνεται πιο δύσκολη και η κριτική δημοσιογραφία».
Όλα αυτά δυσχεραίνουν και την πρόσβαση των δημοσιογράφων σε πληροφοριοδότες, διότι διαταράσσεται η σχέση εμπιστοσύνης – η οποία όμως είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την καλή, ανεξάρτητη, κριτική δημοσιογραφία.
Οι δύο οργανώσεις πάντως δεν θεωρούν απειλητική μόνο τη δραστηριότητα της BND. Για τη Χαν δεν έχει καμία σημασία ποια είναι η χώρα ή η κυβέρνηση που παρακολουθεί δημοσιογράφους και όχι μόνο. Επειδή οπουδήποτε και από οποιονδήποτε και αν επιχειρείται, η παρακολούθηση δημοσιογράφων αποτελεί «μία σοβαρότατη παραβίαση και επίθεση στην ελευθερία του Τύπου».
Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων ανακοίνωσε ότι ξεκίνησε έρευνα για την υπόθεση που αφορά την παραβίαση προσωπικών δεδομένων χρηστών τoυ WhatsΑpp από κακόβουλο λογισμικό.
Η έρευνα έρχεται μετά από ενημέρωση της ίδιας της εταιρείας, δεδομένου ότι ανάμεσα στα θιγόμενα φυσικά πρόσωπα περιλαμβάνονται και συνδρομητές στην Ελλάδα.
Παράλληλα, η Αρχή κίνησε διαδικασία αυτεπάγγελτης έρευνας σε σχέση με τη νομιμότητα, βάσει του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων, της εφαρμογής Τεχνητής Νοημοσύνης DeepSeek, η οποία είναι διαθέσιμη στην Ελλάδα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν αναφορές πως τις τελευταίες ημέρες εάν κάποιος χρήστης του Whatsapp πατήσει σε link η εφαρμογή στέλνει προειδοποιητικό μήνυμα.
Το ισραηλινό κατασκοπευτικό λογισμικό Paragon
Την ώρα που το σκάνδαλο των υποκλοπών εξακολουθεί να συνταράσσει την χώρα μας, η υπόθεση αποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον, καθώς τις προηγούμενες ημέρες η Meta, στην οποία ανήκει το Whatsapp, προειδοποίησε ότι αρκετοί δημοσιογράφοι και άλλα μέλη της κοινωνίας των πολιτών βρέθηκαν στο στόχαστρο του spyware Paragon, που ανήκει σε ισραηλινή εταιρεία κατασκευής λογισμικού hacking.
Το θέμα έχει ήδη πάρει διαστάσεις στη γειτονική Ιταλία με δύο ακτιβιστές και έναν δημοσιογράφο να καταγγέλλουν ότι τα κινητά τους τηλέφωνα είχαν στοχοποιηθεί με το συγκεκριμένο λογισμικό.
Η ιταλική κυβέρνηση δεν έχει σχολιάσει τις συγκεκριμένες καταγγελίες, όμως, και οι τρεις άνθρωποι που γνωστοποίησαν ότι ήταν μεταξύ των 90 ανθρώπων που στοχοποιήθηκαν από το κατασκοπευτικό λογισμικό, είναι δημόσια πρόσωπα που έχουν ασκήσει έντονη κριτική στην ακροδεξιά κυβέρνηση Μελόνι.
Ευρυδίκη Μπερσή, Maria Maggiore, Leila Minano, Νικόλας Λεοντόπουλος
Από τις 2 Φεβρουαρίου οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα χρησιμοποιούν εργαλεία AI κατά των πολιτών τους σε δημόσιους χώρους. Η έρευνα «Εφ.Συν.» - Investigate Europe - Reporters United τεκμηριώνει με έγγραφα ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη έπαιξε παρασκηνιακό όσο και πρωταγωνιστικό ρόλο στην απόρριψη περιορισμών στη χρήση της ΑΙ, ανοίγοντας τον δρόμο για μαζικές και ανεξέλεγκτες παρακολουθήσεις με την επίφαση της εθνικής ασφάλειας. Οπως ακριβώς συνέβη και στο σκάνδαλο των υποκλοπών. Αυτή τη φορά, όμως, με όπλο την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Η 2α Φεβρουαρίου πέφτει Κυριακή. Από εκείνη τη μέρα, το δικαίωμά μας να χανόμαστε στο πλήθος θα καταργηθεί. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα έχουν, και με τη βούλα του νόμου, τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν τεχνολογίες Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) για να παρακολουθούν και να αναλύουν τη συμπεριφορά πολιτών σε δημόσιους χώρους, χρησιμοποιώντας τεχνολογίες αναγνώρισης προσώπων αλλά και συναισθημάτων, τόσο σε πραγματικό χρόνο όσο και εκ των υστέρων.
Αυτό το δυστοπικό –κυριολεκτικά και μεταφορικά– αύριο είναι επίτευγμα (και) της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Για δύο λόγους:
Πρώτον, με παρέμβασή της ζήτησε –και πέτυχε– να επεκταθεί η χρήση της AI στις φυλακές και τις συνοριακές ζώνες, απλώνοντας ένα δίχτυ μαζικής και αδιάκριτης παρακολούθησης των πολιτών σε εκτεταμένες περιοχές της χώρας.
Δεύτερον, ενώ πολλές άλλες κυβερνήσεις ζήτησαν να θεσμοθετηθούν δικλίδες ασφαλείας, η ελληνική κυβέρνηση ήταν η μόνη από τα κράτη-μέλη που τις απέρριψε όλες (και τις πέντε!). Μάλιστα σε δύο από τις πέντε ήταν μόνη της απέναντι στα άλλα κράτη-μέλη!
Η πολύχρονη διαπραγμάτευση για τον νέο ευρωπαϊκό νόμο για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act) είχε ως διακύβευμα την απαγόρευση της χρήσης ΑΙ στον δημόσιο χώρο – εκτός εξαιρέσεων. Ομως η έρευνα των Investigate Europe - Reporters United - «Εφ.Συν.» [διαβάστε το δημοσίευμα των Reporters United ΕΔΩ] δείχνει ότι καθολική απαγόρευση στην πραγματικότητα δεν θα υπάρξει. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις όρισαν ποιες θα μπορούσαν να είναι οι χρήσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης που εγκυμονούν κινδύνους και στη συνέχεια, με μια σειρά εξαιρέσεων, αναίρεσαν τον εαυτό τους επιτρέποντας τη χρήση τους από τις αρχές ασφαλείας – αλλά και από κάθε ιδιωτική εταιρεία που συνεργάζεται με αυτές.
Αποκτήσαμε πρόσβαση σε 100 εμπιστευτικά έγγραφα που περιγράφουν τις διαπραγματεύσεις για τον νέο ευρωπαϊκό νόμο, οι οποίες ολοκληρώθηκαν στα τέλη του 2023. Το συμπέρασμα: Κάθε φορά που μία κυβέρνηση, συνήθως η γαλλική, ζητούσε να διευρυνθεί η χρήση της ΑΙ, παραδείγματος χάριν για να κατηγοριοποιούν οι Αρχές τους πολίτες ανάλογα με τις πεποιθήσεις τους, για να συντάσσουν καταλόγους με πιθανούς μελλοντικά παραβάτες ή για να αναλύουν σε πραγματικό χρόνο ποιοι είναι οι πιο θυμωμένοι σε ένα πλήθος, η ελληνική κυβέρνηση παρακολουθούσε χωρίς να διαφωνεί.
Στις 29 Νοεμβρίου 2023, ο εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης ζήτησε να μην ισχύει κανένας περιορισμός στη χρήση των εργαλείων Τεχνητής Νοημοσύνης σε πραγματικό χρόνο όταν πρόκειται για συνοριακές περιοχές και φυλακές.
Αυτό προκύπτει από αναφορά της γερμανικής διπλωματικής αποστολής που περιγράφει τη συνεδρίαση. Το έγγραφο περιλαμβάνεται σε αυτά που ήρθαν στην κατοχή μας. Η Ελλάδα «ζήτησε να εξαιρεθούν ρητά οι συνοριακές περιοχές και οι φυλακές από τον ορισμό του “δημόσια προσβάσιμου χώρου”, σε ό,τι αφορά τη χρήση RBI σε πραγματικό χρόνο» (RBI, δηλαδή Remote Biometric Identification, είναι η ταυτοποίηση βιομετρικών στοιχείων μέσω καμερών από τις αρχές ασφαλείας). Αν οι συνοριακές περιοχές και οι φυλακές δεν θεωρούνται «δημόσιος χώρος», τότε όποιοι περιορισμοί κι αν τεθούν στη χρήση βιομετρικών εργαλείων στον δημόσιο χώρο δεν θα τις αφορούν. Τα συστήματα ταυτοποίησης σε πραγματικό χρόνο περιλαμβάνονται στον κατάλογο των «εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης υψηλού κινδύνου» για τα θεμελιώδη δικαιώματα. Οι καθηγήτριες του Πανεπιστημίου του Μάαστριχτ, Αλις Τζανίνι και Σάρα Τας, εξηγούν: «Τα συστήματα RBI ταυτοποιούν άτομα που μπορεί να μην αποτελούν επισήμως αντικείμενο αστυνομικής έρευνας, να μην είναι ύποπτοι, αλλά απλά στοχοποιούνται. Ο όρος είναι εγγενώς ασαφής και άρα επιδέχεται πολλές ερμηνείες».
Παρ’ όλα αυτά, η Ελλάδα ζήτησε την εξαίρεση και αυτή εγκρίθηκε. Στη συνέχεια, «χάθηκε» στο κείμενο μιας πολύ ευρύτερης διατύπωσης, που επιτρέπει ακόμα περισσότερα. «Ενα κράτος-μέλος μπορεί να επιτρέψει την πλήρη ή μερική χρήση συστημάτων RBI σε πραγματικό χρόνο στον δημόσιο χώρο για λόγους τήρησης της τάξης», αναφέρει το άρθρο 5 του νέου ευρωπαϊκού νόμου για την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Τίθενται κάποιες προϋποθέσεις, παραδείγματος χάριν να υπάρχει αντίστοιχη πρόβλεψη στην εθνική νομοθεσία ή να ενημερώνεται για τη χρήση των συστημάτων η Κομισιόν, αλλά ούτε κι αυτές ισχύουν αν ένα κράτος επικαλεστεί λόγους εθνικής ασφαλείας.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προσπάθησε μάταια να αποτρέψει την εξέλιξη αυτή. «Ηταν μια από τις πιο σκληρές μάχες», μας είπε πηγή του Ευρωκοινοβουλίου που μετείχε στις διαπραγματεύσεις με τις κυβερνήσεις. «Χάσαμε».
Στη συνεδρίαση της 24ης Νοεμβρίου 2023, η Ελλάδα ζήτησε να καταργηθεί και κάθε δικλίδα ασφαλείας στη χρήση RBI εκ των υστέρων – ουσιαστικά να μην υπάρχουν όρια στην αναδρομική αξιοποίηση οπτικοακουστικού υλικού με χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης.
Βιομετρική επιτήρηση στα σύνορα
Ζητήσαμε από τη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες περισσότερες λεπτομέρειες για τη στάση της κυβέρνησης, αλλά δεν λάβαμε απάντηση.
Το σίγουρο είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν περιμένει την εφαρμογή του AI Act για να αξιοποιήσει τα καινούργια της εργαλεία. Οταν πραγματοποίησε την παρέμβαση υπέρ της βιομετρικής επιτήρησης στα σύνορα, τον Νοέμβριο του 2023, είχε μόλις κάνει χρήση των τεχνολογιών αυτών, στη δομή αιτούντων άσυλο της Σάμου. Αυτό αποκάλυψε διεθνής έρευνα του Solomon στα μέσα Ιανουαρίου του 2025. Η έρευνα περιγράφει τα συμβάντα του Οκτωβρίου του 2023, όταν στη δομή επικράτησε αναβρασμός λόγω των επιθέσεων της Χαμάς στο Ισραήλ και του Ισραήλ στη Γάζα. Με τη βοήθεια εικόνων από ντρόουν, που αναμεταδίδονταν στην Αθήνα, οι πύλες που χώριζαν τα διάφορα τμήματα του χρηματοδοτούμενου από την Ε.Ε. καμπ σφραγίστηκαν και πέντε αιτούντες άσυλο συνελήφθησαν.
«Οι κάμερες διαθέτουν έναν αλγόριθμο Τεχνητής Νοημοσύνης που τους επιτρέπει να εστιάζουν όπου υπάρχει αναταραχή, στέλνοντας ειδοποιήσεις τόσο στο υπουργείο Μετανάστευσης όσο και στον κόμβο καμερών της δομής», εξήγησε αρμόδιος στο Solomon.
Μια αναστάτωση σε κλειστή δομή προσφύγων για την Ελλάδα, μια διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων για τη Γαλλία – κάθε χώρα βρίσκει αφορμές να δοκιμάσει και να νομιμοποιήσει τη χρήση εργαλείων τα οποία μπορεί να αποβούν πολύ επικίνδυνα για απλούς ανθρώπους που έτυχε να μοιάζουν με υπόπτους ή να έχουν καταχωριστεί σε βάση δεδομένων με πιθανούς μελλοντικά παραβάτες.
Τι αποκαλύπτει το γερμανικό έγγραφο
Ακολουθεί αυτούσιο το απόσπασμα από το γερμανικό διπλωματικό έγγραφο που αναφέρεται στην επίμαχη συνεδρίαση:
Εκ των υστέρων εξ αποστάσεως βιομετρική ταυτοποίηση (Post RBI)
1η Δικλίδα Ασφάλειας (ενημέρωση της εποπτικής αρχής): Υποστήριξη από Ιταλία, Δανία, Ιρλανδία, Πολωνία, Σλοβενία, Ολλανδία, Μάλτα. Απόρριψη: Ελλάδα.
2η Δικλίδα Ασφαλείας (ενημέρωση της αρχής προστασίας δεδομένων): Υποστήριξη από Ιταλία, Δανία, Ιρλανδία, Πολωνία, Σλοβενία, Ολλανδία, Μάλτα. Απόρριψη: Ελλάδα.
3η Δικλίδα Ασφαλείας (διευρυμένες υποχρεώσεις εγγραφής σε μητρώα): Υποστήριξη: Ιταλία, Δανία, Ιρλανδία, Πολωνία, Μάλτα. Απόρριψη: Γερμανία, Ελλάδα.
4η Δικλίδα Ασφαλείας (δυνατότητα για τα κράτη-μέλη να υιοθετήσουν πιο περιοριστικούς εθνικούς κανόνες): Υποστήριξη από Ιρλανδία, Πολωνία, Σλοβενία, Ολλανδία, Μάλτα. Απόρριψη: Ιταλία, Δανία, Ελλάδα.
5η Δικλίδα Ασφαλείας (υποχρέωση ενημέρωσης της Κομισιόν): Υποστήριξη από Ιρλανδία, Πολωνία, Σλοβενία, Ολλανδία, Μάλτα. Απόρριψη: Ιταλία, Δανία, Γερμανία, Ελλάδα.
Είναι χαρακτηριστική η έμμονη ιδέα της Αθήνας να αποφευχθούν με κάθε τρόπο οι θεσμικές εγγυήσεις που θα ανέμενε κανείς σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου. Οπως φαίνεται από το διπλωματικό έγγραφο, η κυβέρνηση Μητσοτάκη απέρριψε «την ενημέρωση της εποπτικής αρχής» και «της Αρχής Προστασίας Δεδομένων» (ΑΠΔ), αλλά και τη διεύρυνση της «υποχρέωσης εγγραφής σε μητρώα». Πρόκειται ακριβώς για ανάλογες πρακτικές με αυτές που η κυβέρνηση Μητσοτάκη χρησιμοποίησε στην υπόθεση των υποκλοπών, προκειμένου να εξουδετερώσει τα θεσμικά αντίβαρα της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) και της ΑΠΔ.
«Η εκ των υστέρων βιομετρική ταυτοποίηση, καθώς βασίζεται σε μεγαλύτερα σετ δεδομένων και έχει περισσότερο χρόνο στη διάθεσή της για την επεξεργασία δεδομένων, μπορεί να έχει ακόμη μεγαλύτερες επιπτώσεις στα θεμελιώδη δικαιώματα και τις ελευθερίες από την ταυτοποίηση σε πραγματικό χρόνο», σημειώνουν οι καθηγήτριες Τζανίνι και Τας.
Αναγνώριση συναισθημάτων
Τα έγγραφα στα οποία είχαμε πρόσβαση δείχνουν τον ενθουσιασμό των κυβερνήσεων για τη χρήση εργαλείων προληπτικής αστυνόμευσης. Τα εργαλεία αυτά πράγματι επιτρέπονται στην τελική εκδοχή του νόμου, όπως επιτρέπονται και τα εργαλεία αναγνώρισης συναισθημάτων από τις Αρχές – ακόμα και μέσα σε σχολεία, πανεπιστήμια ή εργασιακούς χώρους, αρκεί να θεωρείται ότι συντρέχουν λόγοι ασφαλείας.
«Απαγορεύεται», γράφει το ΑΙ Αct, «η χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης για να συναχθούν συμπεράσματα για τα συναισθήματα ενός ατόμου στον χώρο εργασίας ή σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, εκτός αν συντρέχουν ιατρικοί λόγοι ή λόγοι ασφαλείας».
Επίσης, επιτρέπεται στις κρατικές υπηρεσίες να συλλέγουν και να επεξεργάζονται οποιοδήποτε στοιχείο μπορεί να συναχθεί από την εμφάνιση και την παρουσία του καθενός στον δημόσιο χώρο. «Είναι πολύ σημαντικό να διατηρήσουμε τη δυνατότητα να αναζητούμε ένα άτομο που έχει εκφράσει μια θρησκευτική πεποίθηση ή μια πολιτική άποψη, όπως είναι το να φοράει μια κονκάρδα ή ένα αξεσουάρ», είπε ο αντιπρόσωπος της Γαλλίας στο Συμβούλιο της 24ης Νοεμβρίου 2023. Ολα αυτά «όταν πρόκειται για άτομο που εμπλέκεται σε βίαιο εξτρεμισμό ή θεωρείται ότι υπάρχει κίνδυνος να εμπλακεί σε τρομοκρατία». Ετσι, αν θεωρείται απαραίτητο για «την επιβολή του νόμου» το ΑΙ Αct επιτρέπει να χρησιμοποιείται η Τεχνητή Νοημοσύνη «για να προσδιοριστούν η φυλή, οι πολιτικές απόψεις, η συμμετοχή σε συνδικαλιστικούς φορείς, οι θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις, η σεξουαλική ζωή ή ο σεξουαλικός προσανατολισμός».
«Οι κυβερνήσεις μας αναζητούν φορτικά όλο και περισσότερους πόρους, νόμους και τεχνολογικές δυνατότητες για την παρακολούθηση, τον έλεγχο και την τιμωρία καθημερινών ανθρώπων», υποστήριξε η Σάρα Τσάντερ της οργάνωσης για την προστασία των ατομικών ελευθεριών Equinox.
Και στις ιδιωτικές εταιρείες
Στην πράξη τα δεδομένα των πολιτών δεν μένουν καν στις κρατικές υπηρεσίες, συγκεντρώνονται νομίμως από τις ιδιωτικές εταιρείες ή τις τρίτες χώρες που παρέχουν τεχνολογία Τεχνητής Νοημοσύνης στις αστυνομικές αρχές. O νόμος δίνει ακόμα μία καταπληκτική δυνατότητα στις ιδιωτικές εταιρείες που αναπτύσσουν εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης: μπορούν μόνες τους να αποφασίσουν αν οι εφαρμογές χαρακτηρίζονται υψηλού ρίσκου και άρα αν θέλουν ή όχι να υποβληθούν σε απαγορεύσεις ή αυξημένους ελέγχους. Εσωτερικό έγγραφο της νομικής υπηρεσίας του Ευρωκοινοβουλίου, στο οποίο απέκτησε πρόσβαση η έρευνά μας, τονίζει ότι αυτό «αφήνει πολλά περιθώρια υποκειμενικών κρίσεων στις εταιρείες, σε αντίθεση με τους στόχους του AI Act, που είναι να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους από τη χρήση AI».
Αν όμως οι στόχοι δεν ήταν αυτοί; «Στην πραγματικότητα, η νομοθεσία είναι ένα εργαλείο υπέρ της βιομηχανίας, που είχε στόχο να ενισχύσει τις εταιρείες Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ευρώπη», θεωρεί η Τσάντερ.
● Η έρευνα της διασυνοριακής ομάδας δημοσιογράφων Investigate Europe δημοσιεύεται από τα μέσα ενημέρωσης Diclose (Γαλλία), EU Observer (Bελγιο), Ιl Fatto Quotidiano (Ιταλία), InfoLibre (Ισπανία), Netzpolitik (Γερμανία), Publico (Πορτογαλία) και «Εφ.Συν.» / Reporters United (Ελλάδα).
Ηυπηρεσία πληροφοριών της Ουγγαρίας κατασκόπευε αξιωματούχους της ΕΕ που επισκέπτονταν τη χώρα, ερευνώντας τα δωμάτια των ξενοδοχείων τους και καταγράφοντας τις τηλεφωνικές τους συνομιλίες, σύμφωνα με έκθεση-βόμβα που βλέπει το φως της δημοσιότητας.
Όπως αναφέρει το Politico, κοινή έρευνα των Direkt36 και De Tijd διαπίστωσε ότι η Υπηρεσία Πληροφοριών (IH) της Ουγγαρίας, το αντίστοιχο της CIA στη Βουδαπέστη, στόχευε τους ερευνητές της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), η οποία κάποια στιγμή εξέταζε μια ουγγρική εταιρεία που ανήκε στον γαμπρό του πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν.
Η έκθεση του ουγγρικού ερευνητικού κέντρου μέσων ενημέρωσης Direkt36 και της βελγικής εφημερίδας De Tijd αναφέρει διάφορες περιπτώσεις μεταξύ 2015 και 2017, όταν αξιωματούχοι της ΕΕ που εργάζονταν για την OLAF και είχαν ταξιδέψει στην Ουγγαρία παρακολουθούνταν κατά τη διάρκεια των διαδρομών με αυτοκίνητο, ενώ παρακολουθούνταν και τα τηλέφωνά τους.
Η έκθεση προσθέτει πως είναι κοινή πρακτική της ουγγρικής υπηρεσίας κατασκοπείας να ερευνά τα δωμάτια των ξενοδοχείων των αντιπροσωπειών της ΕΕ που επισκέπτονται την χώρα και να «κατεβάζει» πληροφορίες από τους φορητούς υπολογιστές τους.
Σε επικοινωνία με το Politico, ο Bertalan Havasi, επικεφαλής Τύπου του γραφείου του Orbán, δήλωσε: «Δεν ασχολούμαστε με ψεύτικες ειδήσεις».
Η Βουδαπέστη έχει κατηγορηθεί εδώ και καιρό για παραβίαση των τηλεφώνων δημοσιογράφων, ακτιβιστών και στελεχών της αντιπολίτευσης, με έναν Ούγγρο νομοθέτη να αναγνωρίζει το 2021 ότι η κυβέρνηση είχε αγοράσει ισραηλινό κατασκοπευτικό λογισμικό. Νωρίτερα φέτος, ένας ευρωβουλευτής που ασκούσε κριτική στην Ουγγαρία έγινε επίσης στόχος κυβερνοεπίθεσης.
Στη χώρα που φημίζεται για την εφεύρεση της δημοκρατίας, υπάρχει η αίσθηση ότι αυτή φθείρεται, αναφέρει το POLITICO σε εκτενές δημοσίευμα με αφορμή τα Τέμπη, το προσφυγικό ναυάγιο της Πύλου και τις υποκλοπές.
«Η Ελλάδα έχει βιώσει μια σειρά από σκάνδαλα που, αν και όλα πολύ διαφορετικά, συνθέτουν την αίσθηση ότι η δικαιοσύνη καταρρέει και ότι οι κυβερνώντες δεν θέλουν να το διορθώσουν. Ή, ακόμη χειρότερα, είναι ένοχοι» αναφέρει το δημοσίευμα που υπογράφει η Νεκταρία Σταμούλη, ανταποκρίτρια του POLITICO στην Αθήνα.
«Υπάρχει η αίσθηση μιας συστηματικής και συντονισμένης προσπάθειας να υποβαθμιστούν ορισμένα περιστατικά», δήλωσε ο Ανδρέας Ποττάκης, ο Συνήγορος του Πολίτη, στο POLITICO. Αυτό γεννά «υποψίες για απόπειρα συγκάλυψης» και αμέλεια που «θα μπορούσε να αφορά την πολιτική ηγεσία».
«Τρεις τεράστιες υποθέσεις δοκίμασαν τα τελευταία δύο χρόνια την πίστη της χώρας στις δικαστικές της δομές» αναφέρει το δημοσίευμα, προσθέτοντας: «Δύο από αυτές σχετίζονται με καταστροφές: Ένα σιδηροδρομικό δυστύχημα τον Φεβρουάριο του 2023, στο οποίο έχασαν τη ζωή τους 57 άτομα, και ένα ναυάγιο στα ανοικτά των ακτών της Πελοποννήσου το περασμένο καλοκαίρι που άφησε εκατοντάδες Ασιάτες και Αφρικανούς μετανάστες και πρόσφυγες να πνιγούν. ..
Η τρίτη είναι ένα εκτεταμένο σκάνδαλο με λογισμικό κατασκοπείας που έχει εμπλέξει την κυβέρνηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Πριν από μερικές ημέρες, ένας εισαγγελέας του ανώτατου δικαστηρίου απάλλαξε τους πολιτικούς, την αστυνομία και τις υπηρεσίες πληροφοριών της χώρας από αδικήματα».
«Από μόνα τους, αυτά μπορεί να μοιάζουν με το είδος των ατυχημάτων που μπορεί να έχει να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε κυβέρνηση.Όμως ο χειρισμός τους έχει εγείρει ανησυχητικά ερωτήματα. Κόμματα της αντιπολίτευσης, ομάδες θυμάτων και ανεξάρτητοι ερευνητές μιλούν για συγκάλυψη και ισχυρίζονται ότι κρίσιμοι μάρτυρες εμποδίστηκαν, νομικά έγγραφα αγνοήθηκαν και τα θύματα παραγκωνίστηκαν. Οι κοινοβουλευτικές έρευνες δεν έχουν κάνει τίποτα άλλο από το να θολώνουν τα νερά» σχολιάζει το δημοσίευμα.
«Δίνοντας μια παραπλανητική εντύπωση μιας καλά λειτουργούσας δημοκρατίας, με τις κοινοβουλευτικές εξεταστικές επιτροπές να μην μπορούν να διεξάγουν αποτελεσματικά το έργο τους, αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα ισοδυναμεί μερικές φορές με άμεση πολιτική ανάμειξη και εξουδετέρωση των μελών των ανεξάρτητων παρατηρητηρίων», δήλωσε ο Βασ. Παναγιωτόπουλος, ο οποίος καλύπτει την Ελλάδα για τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα (RSF).
Οι Έλληνες «αντιλαμβάνονται ότι τα δημόσια πρότυπα έχουν διαβρωθεί, με αποτέλεσμα οι λεκτικές επιθέσεις σε δημοσιογράφους από υψηλόβαθμους πολιτικούς να έχουν γίνει καθημερινότητα, οι ανεξάρτητες αρχές υπονομεύονται, έχουν καταγγελθεί αρκετές απωθήσεις μεταναστών, η αστυνομική βία αυξάνεται και η κοινωνία των πολιτών και ο πλουραλισμός των μέσων ενημέρωσης απειλούνται» αναφέρει το POLITICO.
Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη για λογαριασμό του Ινστιτούτου Eteron με αφορμή την 50ή επέτειο από την επιστροφή της Ελλάδας στη δημοκρατία, μόνο το 29% των πολιτών εμπιστεύεται τη δικαιοσύνη της χώρας.
Σε συνέντευξή του στο POLITICO, ο Μητσοτάκης υπερασπίστηκε το ρεκόρ της χώρας του. «Πάντα πίστευα ότι πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στην ελληνική δικαιοσύνη», δήλωσε ο πρωθυπουργός.
Ακολουθούν τα τρία πιο σημαντικά πρόσφατα περιστατικά και γιατί είναι σημαντικά.
Το σιδηροδρομικό δυστύχημα
Τη νύχτα της 22ας Φεβρουαρίου 2023, μια μετωπική σύγκρουση τρένων σκότωσε 57 ανθρώπους, πολλοί από τους οποίους ήταν φοιτητές.
Καθώς η σκόνη έκατσε στην πιο θανατηφόρα σιδηροδρομική καταστροφή στην ελληνική ιστορία, προέκυψαν βαθύτεροι προβληματισμοί σχετικά με τη λειτουργία του κράτους.
«Η ευθύνη περνάει από την ηγεσία μέχρι τους ανθρώπους που βρίσκονταν στο σημείο», δήλωσε ο Ευάγγελος Βλάχος, ο οποίος έχασε τον 34χρονο αδελφό του, Βάιο. «Ψάχνεις για κάποιον που έκανε σωστά τη δουλειά του, για κάτι που λειτούργησε – και υπάρχει πλήρης κατάρρευση».
Οι επικριτές κάνουν λόγο για συγκάλυψη, ιδίως της κακοδιοίκησης σε ανώτατο επίπεδο, και για διαφθορά στους σιδηροδρόμους.
Αυτή η συγκάλυψη παίρνει μερικές φορές κυριολεκτική μορφή: Το σημείο του δυστυχήματος »μπαζώθηκε», εμποδίζοντας τους εμπειρογνώμονες να ερευνήσουν, καθώς απομακρύνονταν τα κατεστραμμένα βαγόνια.
Αυτό συνέβη ενώ οι οικογένειες των θυμάτων ήλπιζαν ακόμη να βρουν τα λείψανά τους.
Δεν είναι ακόμη σαφές ποιος έδωσε αυτή την εντολή, αν και οι συγγενείς των θυμάτων λένε ότι γνωρίζουν την ταυτότητα του υπουργού και θα καταθέσουν στο δικαστήριο.
Ο Νίκος Πλακιάς, ο οποίος έχασε δύο κόρες στο δυστύχημα, βρήκε κάποια από τα μέλη του σώματός τους οκτώ μήνες αργότερα σε μια ξεχωριστή περιοχή όπου είχαν μετακινηθεί συντρίμμια και μπάζα.
«Βιάστηκαν να αλλάξουν την εικόνα απλά και μόνο για να αλλάξουν την κοινή γνώμη, για να φανεί ότι το θέμα έκλεισε το συντομότερο δυνατό», είπε, αποδίδοντας το γεγονός στις επερχόμενες εθνικές εκλογές, προσθέτοντας ότι μια σωστή έρευνα θα χρειαζόταν τους ειδικούς εκεί για μήνες.
Αρκετές από τις λεπτομέρειες που είναι γνωστές σήμερα, αποκαλύφθηκαν μόνο μετά από τεράστιες προσπάθειες των οικογενειών με την υποστήριξη ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων.
Ένα κοντέινερ τρένου που έλειπε από το σημείο, για παράδειγμα, βρέθηκε 16 μήνες αργότερα σε ιδιωτικό οικόπεδο. Κανείς δεν έχει παραδεχτεί ή γνωρίζει πώς κατέληξε εκεί.
Συστάθηκε κοινοβουλευτική έρευνα, αλλά αντί να επικεντρωθεί στο δυστύχημα, η προσοχή μετατοπίστηκε στην ιστορία του ελληνικού σιδηροδρομικού συστήματος.
Η κυβέρνηση, εν τω μεταξύ, απέρριψε τη δικογραφία του Ευρωπαίου εισαγγελέα που ζητούσε να ληφθούν μέτρα κατά δύο πρώην υπουργών Μεταφορών. Ο Χρήστος Σπίρτζης, από τον ΣΥΡΙΖΑ, ήταν ύποπτος για παράβαση καθήκοντος, ενώ ο Κωνσταντίνος Καραμανλής από τη Νέα Δημοκρατία ήταν ύποπτος για υπεξαίρεση κονδυλίων.
Με βάση την ελληνική νομοθεσία, μόνο το κοινοβούλιο της χώρας μπορεί να διερευνήσει εικαζόμενα παραπτώματα πρώην υπουργών. Η εισαγγελία της ΕΕ λέει ότι ο κανόνας αυτός αντιβαίνει στο δίκαιο της ΕΕ και έχει θέσει το ζήτημα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σε απάντηση, ο Μητσοτάκης κατηγόρησε την Ευρωπαία εισαγγελέα Λάουρα Κοβέζι ότι παρεμβαίνει σε μια εν εξελίξει υπόθεση και υπερβαίνει τις εξουσίες της.
Στη συνέντευξή του στο POLITICO, ο κ. Μητσοτάκης δήλωσε ότι η δικαιοσύνη κινήθηκε με γοργούς ρυθμούς στην υπόθεση και ότι η κυβέρνησή του κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες για να διασφαλίσει τη λήψη αποφάσεων.
«Εκτός από αυτό, υπάρχουν και συνταγματικοί περιορισμοί», είπε. «Έτσι βρισκόμαστε στο όριο του τι μας επιτρέπει το σύνταγμά μας να κάνουμε».
Τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης έχουν αποκαλύψει ότι συνομιλίες μεταξύ του μηχανοδηγού και του σταθμάρχη από τη νύχτα του ατυχήματος είχαν συρραφεί και προσφερθεί σε φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης, για να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι το ατύχημα οφειλόταν αποκλειστικά σε ανθρώπινο λάθος.
Οι οικογένειες έχουν απευθύνει έκκληση σε ευρωπαϊκούς φορείς να ρίξουν φως στην υπόθεση.
«Το έγκλημα στα Τέμπη καταδεικνύει με τον χειρότερο τρόπο τη διαφθορά στους σιδηροδρόμους ως μέρος ενός γενικότερου διεφθαρμένου συστήματος», δήλωσε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η Μαρία Καρυστιάνου, επικεφαλής της ένωσης των οικογενειών.
(ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΤΖΕΚΑΣ/EUROKINISSI)
Το σκάνδαλο του spyware
Το σκάνδαλο κατασκοπείας στην Ελλάδα – που ονομάστηκε «Predatorgate» – «έσκασε» το καλοκαίρι του 2022, όταν ο Νίκος Ανδρουλάκης, αρχηγός του ΠΑΣΟΚ, ανακάλυψε παράνομο κατασκοπευτικό λογισμικό στο τηλέφωνό του. Στη συνέχεια αποκαλύφθηκε ότι ο ίδιος είχε παρακολουθηθεί και από την κρατική υπηρεσία κατασκοπείας.
Η υπόθεση μετατράπηκε σε ένα εκτεταμένο κατασκοπευτικό θρίλερ στο οποίο ανακαλύφθηκε το Predator, μια εξαιρετικά επεμβατική μορφή κατασκοπευτικού λογισμικού, σε δεκάδες τηλέφωνα που ανήκαν σε υπουργούς, στρατιωτικούς αρχηγούς, δημοσιογράφους και επιχειρηματίες. Περιελάμβανε επίσης την παράνομη εξαγωγή λογισμικού σε δικτατορικά καθεστώτα.
Δύο χρόνια αργότερα, οι δικαστικές αρχές απάλλαξαν όλους τους κρατικούς αξιωματούχους και τις κρατικές υπηρεσίες από την κατηγορία των αδικημάτων, σε αυτό που τα κόμματα της αντιπολίτευσης αποκάλεσαν «ημέρα ντροπής».
Μια έκθεση ενός αναπληρωτή εισαγγελέα επιβεβαίωσε ότι από τους 116 στόχους κατασκοπείας από το predator, 28 τηλεφωνικοί αριθμοί βρίσκονταν kai υπό νόμιμη κρατική παρακολούθηση κατά τη στιγμή της απόπειρας παραβίασης. Όμως το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε το εύρημα ως «σύμπτωση» και τα αρχεία που περιείχαν το εν λόγω υλικό παρακολούθησης καταστράφηκαν.
«Υπάρχει μεγάλη απογοήτευση σχετικά με τη δικαστική έρευνα, ειδικά όταν συνειδητοποιήσαμε πόσα στοιχεία που αποκάλυψε η δημοσιογραφική έρευνα και αποδείκνυαν τη σύνδεση μεταξύ της υπηρεσίας κατασκοπείας, του πρωθυπουργικού γραφείου και του Predator αγνοήθηκαν», δήλωσε η Ελίζα Τριανταφύλλου, δημοσιογράφος της ελληνικής ερευνητικής ιστοσελίδας Inside Story.
«Το ερώτημα που προκύπτει είναι ποιος θα προστατεύσει τελικά τους Έλληνες δημοσιογράφους από ένα κράτος που τους θεωρεί εθνικό κίνδυνο και τους παρακολουθεί με κάθε διαθέσιμη μέθοδο μόνο και μόνο επειδή κάνουν τη δουλειά τους;», διερωτήθηκε.
Η Τριανταφύλλου και ο συνάδελφός της Τάσος Τέλογλου, αποκάλυψαν ότι είχαν τεθεί υπό φυσική παρακολούθηση ενώ έκαναν ρεπορτάζ για το σκάνδαλο.
Ο υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης, ο οποίος βρέθηκε 11 φορές στο στόχαστρο του Predator, παρενέβη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να πει στον δημοσιογράφο Θανάση Κουκάκη, θύμα του spyware που επίσης βρισκόταν υπό κρατική παρακολούθηση, να σταματήσει να έχει εμμονές.
«Λένε ότι ήμουν κι εγώ υπό παρακολούθηση», είπε. «Και λοιπόν; Ούτε καν ίδρωσα. Αυτή η εμμονή γίνεται μονότονα κουραστική».
Τα σχόλιά του καταδικάστηκαν από νομικούς εμπειρογνώμονες ως «θεσμική ηλιθιότητα» που «υπόκειται σε εγκληματική συμπεριφορά».
Ο Μητσοτάκης δήλωσε ότι έλαβε μέτρα.
«Αλλάξαμε τον νόμο με ένα μεγάλο, διαφορετικό σύστημα», δήλωσε στο POLITICO. «Θα έφτανα στο σημείο να πω, ενδεχομένως ακόμη και εις βάρος των δυνατοτήτων της εθνικής μας ασφάλειας. Αλλά είναι ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να συμβούν τα πράγματα. Όταν έχεις ένα πρόβλημα, πρέπει να είσαι πολύ πιο αυστηρός όσον αφορά τις διαδικασίες».
(ΚΩΣΤΑΣ ΤΖΟΥΜΑΣ/EUROKINISSI)
Η βύθιση του σκάφους των μεταναστών
Τον Ιούνιο του 2023, μια μηχανότρατα από τη Λιβύη ανατράπηκε στα ανοικτά των ακτών της Ελλάδας μεταφέροντας περίπου 750 μετανάστες, από τους οποίους, 104 διασώθηκαν και 82 πτώματα περισυνελέγησαν. Οι υπόλοιποι θεωρήθηκαν χαμένοι.
Ένα χρόνο μετά, διεθνείς οργανισμοί σημειώνουν ότι ο ρόλος των ελληνικών αρχών δεν έχει ακόμη διερευνηθεί σωστά.
Οι επιζώντες κατέθεσαν ότι η ελληνική ακτοφυλακή έδεσε τη μηχανότρατα και προσπάθησε να την τραβήξει, με αποτέλεσμα να ταλαντευτεί. Οι αρχές το αρνούνται κατηγορηματικά.
Ο επιζών Ahmad Alkimani, 25 ετών, από τη Συρία, δήλωσε ότι στη μηχανότρατα «πέταξαν ένα σχοινί».
«Ένιωσα ένα τράνταγμα», είπε. «Σταμάτησε γρήγορα επειδή έσπασε το σχοινί. Γρήγορα το ξαναδέσανε και με μεγάλη δύναμη άρχισαν να μας τραβάνε και το πλοίο έγειρε προς τα αριστερά.
«Ο κόσμος άρχισε να φωνάζει, αλλά συνέχισαν να τραβούν, αυτή τη φορά προς τα δεξιά, μέχρι που ανατράπηκε».
Αξιωματικοί του Λιμενικού Σώματος, συμπεριλαμβανομένου του αντιναυάρχου Γεώργιου Αλεξανδράκη, έχουν κληθεί να καταθέσουν ως ύποπτοι, ανέφερε το POLITICO τον Ιούνιο.
«Με δεδομένη την άρνηση της ελληνικής ακτοφυλακής να διεξάγει εσωτερική έρευνα, η απόφαση του Διαμεσολαβητή να διερευνήσει το θέμα δεν ήταν πλέον επιλογή, ήταν καθήκον», δήλωσε ο Διαμεσολαβητής Ποττάκης.
Η Frontex δήλωσε ότι δεν έλαβε καμία απάντηση από την Ελλάδα αφού προσφέρθηκε να στείλει ένα αεροπλάνο για να παρακολουθήσει την υπερπλήρη μηχανότρατα. Ο υπεύθυνος θεμελιωδών δικαιωμάτων του Frontex Jonas Grimheden συνέστησε την προσωρινή αναστολή των δραστηριοτήτων του οργανισμού στην Ελλάδα.
Οι οικογένειες των θυμάτων και οι επιζώντες προσφεύγουν στη δικαιοσύνη εναντίον οποιουδήποτε στην Ελλάδα θεωρείται υπεύθυνος για το ναυάγιο.
(ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΤΩΝΗΣ / EUROKINISSI)
«Έχουν εμπλακεί σε μια μακρά νομική διαδικασία, αλλά θέλουν να προχωρήσουν», δήλωσε η Μαρία Παπαμηνά, δικηγόρος του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, ο ένας από τους τρεις οργανισμούς που παρέχουν νομική βοήθεια στους επιζώντες.
«Υποφέρουν από τις ψυχολογικές συνέπειες του ατυχήματος και ταυτόχρονα πρέπει να βρουν έναν τρόπο να στηρίξουν οικονομικά τις οικογένειες που άφησαν πίσω τους».
Αυξάνεται η πίεση της κυβέρνησης των ΗΠΑ προς την Intellexa, την εταιρεία που παράγει το λογισμικό Predator, με το οποίο παρακολουθήθηκαν υπουργοί, πολιτικοί, δημοσιογράφοι και επιχειρηματίες στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο.
Το υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ έθεσε σε καθεστώς αυστηρών κυρώσεων συνεργαζόμενη με την Intellexa επιχείρηση, ώστε να διασφαλίσει πως δεν θα της παρέχει εφεξής εξοπλισμό που καθιστά πιο εύκολη την επιμόλυνση συσκευών με Predator.
Οι κυρώσεις επιβλήθηκαν στην καναδική εταιρεία Sandvine Inc και στις θυγατρικές που διαθέτει σε Ινδία, Μαλαισία, Ιαπωνία, Σουηδία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Πλέον, βάσει της απόφασης του υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ απαγορεύεται στις αμερικανικές επιχειρήσεις να συναλλάσσονται με την Sandvine Inc και τις θυγατρικές της.
Η Sandvine Inc μπήκε στην λίστα εμπορικών περιορισμών των ΗΠΑ, στην οποία είχαν υπαχθεί τον Ιούλιο του 2023 και οι εταιρείες Intellexa και Cytrox, διότι τεκμηριώθηκε πως η τεχνολογία της χρησιμοποιήθηκε για να επιμολυνθούν κινητές συσκευές ακτιβιστών και πολιτικών με Predator στην Αίγυπτο.
Η τεχνολογία της καναδικής εταιρείας επέτρεψε το Predator να επιμολύνει κινητές συσκευές χωρίς τα θύματα να πατήσουν κάποιο σύνδεσμο επιμολυσμένο με το spyware. Δηλαδή μετέτρεψε το Predator σε «zero click» τεχνολογία, όπως το ανταγωνιστικό spyware Pegasus της περιβόητης NSO. Αυτό έγινε μέσω απευθείας παρέμβασης στο δίκτυο κινητής τηλεφωνίας.
Σε κάθε περίπτωση, οι κυρώσεις σε βάρος της Sandvine Inc αποτελούν ηχηρό μήνυμα προς την παγκόσμια αγορά του cybersecurity και των τηλεπικοινωνιών πως όποιος συνεργάζεται με «λαθραίες» εταιρείες παραγωγής spyware, όπως η Intellexa και τους παρέχει τεχνολογία, είτε software , είτε hardware θα υφίσταται τις συνέπειες.
Υπενθυμίζεται πως στις αρχές Φεβρουαρίου το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακοίνωσε την επιβολή περιορισμών στη χορήγηση βίζας σε άτομα που εμπλέκονται στην κατάχρηση παράνομων λογισμικών παρακολούθησης, όπως το Predator της Intellexa.
Η πολιτική περιορισμού των θεωρήσεων που ανακοίνωσε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, επιτρέπει στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ να επιβάλλει περιορισμούς στη χορήγηση βίζας σε άτομα που πιστεύεται ότι εμπλέκονται στην κατάχρηση εμπορικού κατασκοπευτικού λογισμικού, καθώς και σε όσους διευκολύνουν τέτοιες ενέργειες και επωφελούνται από αυτές.
Στην πολιτική αυτή, που αποτελεί την πιο επιθετική – έως σήμερα- ενέργεια των Ηνωμένων Πολιτειών για την αντιμετώπιση της κακής χρήσης των spyware, ήλθαν να προστεθούν και οι κυρώσεις του υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ στη συνεργαζόμενη με την Intellexa, Sandvine Inc.
Εξαιρετικά ανησυχητική για το κράτος Δικαίου στην Ελλάδα σήμερα είναι η έκθεση, με παραλήπτη την Κομισιόν, που δημοσιοποίησαν σε συνέντευξη Τύπου οι ανεξάρτητες οργανώσεις Vouliwatch, Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ), Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA), HIAS Ελλάδος, Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕλΕΔΑ) και Reporters United στην αίθουσα του Δικηγορικού Συλλόγου Αθήνας.
Το tvxs σταχυολογεί τα βασικά σημεία της έκθεσης και όσα ειπώθηκαν στη συνέντευξη τύπου.
Η έκθεση εντοπίζει πέντε οριζόντια ζητήματα με αντίκτυπο στις διαφορετικές πτυχές του Κράτους Δικαίου στην Ελλάδα:
Παρακολουθήσεις από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) και χρήση του λογισμικού κατασκοπείας Predator κατά υψηλόβαθμων κρατικών λειτουργών, δημοσιογράφων και άλλων στόχων,
Παρέμβαση της κυβέρνησης στο έργο των συνταγματικά κατοχυρωμένων ανεξάρτητων αρχών όπως η Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ), ιδίως μέσω αντισυνταγματικών τροποποιήσεων της σύνθεσης της Αρχής, εκφοβισμού των μελών της και κλήση τους ως υπόπτων σε ποινικές διαδικασίες,
Αναγκαστική εξαφάνιση ανθρώπων που ζητούν άσυλο στη χώρα υπό τη μορφή επαναπροωθήσεων, με συνέχιση της ευθείας παράβασης διαταγών του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για την παροχή βοήθειας σε ανθρώπους σε κίνδυνο και για την πρόσβασή τους σε διαδικασίες ασύλου,
Ολίσθηση της ελευθερίας του Τύπου, με κατάταξη της χώρας στην τελευταία θέση της ΕΕ για δεύτερη συνεχή χρονιά, λόγω των απειλών και επιθέσεων, των παρακολουθήσεων και των καταχρηστικών αγωγών (SLAPPs) κατά δημοσιογράφων,
Αστυνομική βία και αυθαιρεσία, ιδίως κατά μειονοτήτων, σε συνδυασμό με την ευρύτερη αντίληψη περί ατιμωρησίας των σωμάτων ασφαλείας και την έλλειψη αποτελεσματικής διερεύνησης.
Η έκθεση επισημαίνει επίσης περαιτέρω παραβιάσεις των αρχών του κράτους δικαίου και των υποχρεώσεων που επιβάλλει το διεθνές, το ενωσιακό και το εθνικό δίκαιο, μεταξύ των οποίων:
Καταστρατήγηση των συνταγματικών και νομοθετικών εγγυήσεων της καλής νομοθέτησης, μέσω της συνεχιζόμενης τακτικής των ανεπαρκών δημοσίων διαβουλεύσεων, της κατάθεσης και ψήφισης «πολυνομοσχεδίων» και εκπρόθεσμων ή/και άσχετων τροπολογιών, καθώς και της συνεχούς τροποποίησης προσφάτως ψηφισθέντων νόμων,
Πλημμελής και αδιαφανής έλεγχος της διαφθοράς, οπισθοδρόμηση του πλαισίου για τις δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης («πόθεν έσχες»), ζητήματα μη εφαρμογής του νόμου για το Μητρώο Διαφάνειας και για τα δώρα υπουργών και βουλευτών,
Πλημμελής συμμόρφωση της χώρας με τις υποχρεώσεις διαφάνειας και ανοικτών δεδομένων, συμπεριλαμβανομένης της συστηματικής αδυναμίας ανταπόκρισης της Κυβέρνησης και της Βουλής σε αιτήματα πληροφοριών και κατάθεσης εγγράφων,
Κατάχρηση του ποινικού δικαίου, ενδεικτικά των διατάξεων για τη διακίνηση, σε βάρος προσφύγων και μεταναστών, αλλά και κατά οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων για σύννομες δράσεις υποστήριξης.
Τέλος, τόσο στην έκθεση όσο και στη σύνοψη των κυριότερων σημείων της που τη συνοδεύει, συμπεριλαμβάνονται συγκεκριμένες συστάσεις προς την ελληνική κυβέρνηση, ενώ οι οργανώσεις αιτούνται, μέσα από την κατάθεση της έκθεσης αυτής στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τη διατύπωση συστάσεων προς την Ελλάδα και από την πλευρά της Επιτροπής, για συγκεκριμένες δεσμεύσεις, ώστε να διασφαλιστεί η αποτελεσματική συμμόρφωση της χώρας με τις θεμελιώδεις αρχές και νομικές υποχρεώσεις του δικαίου της ΕΕ.
Βερβεσός: Παρεμβαίνουμε στα αστυνομικά τμήματα για συναδέλφους που κρατούνται παρανόμως
«Η έκθεση παρουσιάζει ένα άκρως ανησυχητικό για κάθε πολίτη συμπέρασμα» είπε ο πρόεδρος του ΔΣΑ κ. Βερβεσός μιλώντας για δυστοπικό τοπίο.
«Η υπεράσπιση του κράτους Δικαίου είναι ένα πρόταγμα διαχρονικό για τον δικηγορικό κόσμο ο οποίος έχει πάρει θέση και αναλάβει πρωτοβουλίες» είπε και πρόσθεσε πως θεωρεί μείζον θέμα αυτό των παρακολουθήσεων. «Έχουμε ζητήσει πλήρη διαλεύκανση. Η πολιτεία παρακολουθούσε 15.500 συμπολίτες μας και δεν έδειξε καμία εξουσία (εκτελεστική, δικαστική, νομοθετική) τα απαραίτητα θεσμικά αντανακλαστικά ενώ ούτε το κοινοβούλιο ούτε οι δικαστικές αρχές δεν συνέβαλαν στις έρευνες.
Η έρευνα δεν έχει προχωρήσει ακόμα, ενώ η μοναδική απόπειρα ελέγχου από την ΑΔΑΕ εμποδίστηκε. Εσχάτως μπήκαν πάλι στο στόχαστρο οι ανεξάρτητες αρχές καθώς αντικαταστάθηκαν μέλη της ΑΔΑΕ. Όταν αποτελούν πραγματικά αντίβαρα στην εξουσία ενοχλούν. Ασκήσαμε αίτηση ακύρωσης για την εκδίωξη τους που εκκρεμεί από το ΣτΕ» είπε ο κ. Βερβεσός και υπογράμμισε πως «Η αστυνομία ασκεί κρατική βία γιατί το κράτος το διατάζει. έχουμε πραγματοποιήσει δημόσιες παρεμβάσεις. Ασκούν βία ενάντια και σε δικηγόρους ενώ κράτηση τους δεν είναι σύννομη. Αναγκαζόμαστε να παρεμβαίνουμε στα αστυνομικά τμήματα για συναδέλφους που κρατούνται παρανόμως».
Ο κ. Βερβεσός έκανε λόγο και για την καταπάτηση των δικαιωμάτων των προσφύγων – μεταναστών και για την ελευθερία του τύπου.
Λουκόπουλος: 504 άρθρα δεν τέθηκαν καν σε δημόσια διαβούλευση
Τον λόγο πήρε από τη συντονίστρια Μαρία Λούκα ο διευθυντής του vouli watch ο οποίος υπογράμμισε ότι «Τα ζητήματα του κράτους δικαίου δεν αποτελούν δυστυχώς προτεραιότητα για τα ελληνικά ΜΜΕ» και ευχαρίστησε όσους δημοσιογράφους έδωσαν το παρόν.
Εξήγησε ότι vouliwatch επικεντρώθηκε σε θεματικές βασικό πυρήνα τη διαδικασία προετοιμασίας και θέσπισης νόμων, το πλαίσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς και την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Σημείωσε πως κατέγραψαν θέματα σχετικά με την καταπολέμηση της διαφθοράς, ζητήματα που αφορούν το πολιτικό σύστημα (πόθεν έσχες, πολιτική δώρων προς μέλη κυβέρνησης και βουλευτές, πλαίσιο για αποτροπή περιπτώσεων σύγκρουσης συμφερόντων).
Σε σχέση με το πόθεν έσχες είπε:
«Ο νέος νόμος δημιουργεί προβληματισμός σχετικά με τη διαφάνεια και τον έλεγχο από αρμόδια όργανα. Προβλέπει αδικαιολόγητη και υπερβολική μείωση του χρόνου που μένουν αναρτημένες οι ετήσιες εκθέσεις της επιτροπής ελέγχου (από 7 στα 3 χρόνια) ενώ οι δηλώσεις βουλευτών – βουλευτριών έπεσε από τη μία θητεία στα 3 έτη. Έχει γίνει ανάκληση της υποχρέωσης δήλωσης μετρητών άνω 30.000 ευρώ και άλλων κινητών στοιχείων. Υπάρχει πρόβλεψη ενός και μόνο οργάνου ελέγχου, κάτι το οποίο δημιουργεί προβληματισμούς γιατί ο όγκος είναι πολύ μεγάλος και η επιτροπή αυτή κινείται με αργούς ρυθμούς και δεν δημοσιοποιεί επαρκή στοιχεία. Η νομοθετική επιλογή της υπαγωγής υπό έλεγχο δυο ανεξάρτητων αρχών, μπορεί να εγείρει ζητήματα παρέμβασης στην ανεξαρτησία των εν λόγω αρχών. Το πλαίσιο για το πόθεν έσχες παραμένει προβληματικό γιατί η άρση απορρήτου εξακολουθεί να είναι προαιρετική».
Συμπλήρωσε επίσης πως «…ο κατάλογος με τα δώρα προς μέλη της κυβέρνησης και βουλευτές που πρέπει να δημοσιεύεται δεν έχει αναρτηθεί τα τελευταία τρία χρόνια (2021-2022-2023) ενώ προβλέπεται. «Σε σχέση με τα δώρα – ωφελήματα προς βουλευτές. Ο κατάλογος αγνοείται».
Σε σχέση με την καλή νομοθέτηση σημείωσε:
«Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι κανόνες που έχουν τεθεί από ελληνική έννομη τάξη φαίνονται να μη λαμβάνονται υπόψη διαχρονικά από την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία. Μιλώντας για τις προθεσμίες δημόσιας διαβούλευσης. Μέσα στο ’23 το 57% των νόμων που τέθηκαν σε δημόσια διαβούλευση η προθεσμία ήταν μικρότερη από 14 μέρες που προβλέπεται χωρίς καμία αιτιολόγηση. Κάποια άρθρα δεν τίθενται καν στη δημόσια διαβούλευση. Εντοπίσαμε 504 άρθρα που δεν τέθηκαν καν σε δημόσια διαβούλευση. Κατατίθενται και ψηφίζονται εκπρόθεσμες και άσχετες τροπολογίες. Το 65% των τροπολογιών που κατατέθηκαν το ’23 ήταν εκπρόθεσμες. Κατατέθηκαν την προηγούμενη ή την ίδια μέρα, ενώ το 94% περιείχαν διατάξεις που δεν είχαν σχέση με τον νόμο. Το 50% των νόμων ρυθμίζουν πολλά και διαφορετικά αντικείμενα. Με λίγα λόγια υπάρχει κατάφορη παραβίαση άρθρου 74 συντάγματος και κανονισμού βουλής».
Χονδρόγιαννος: Για τις παρακολουθήσεις διώκονται μόνο δημοσιογράφοι και μέλη της ΑΔΑΕ
Ο Θοδωρής Χονδρόγιαννος (Reporters United) υπογράμμισε πως το θέμα των παρακολουθήσεων δεν επηρεάζει μόνο δημοσιογράφους και τις πηγές τους αλλά απειλεί και την εθνική ασφάλεια.
«Η διασυνοριακής έρευνα έδειξε ότι μηνύματα που εστάλησαν με το κακόβουλο λογισμικό Predator, παρουσίαζαν ως αποστολέα τον αριθμό του κ. Δημητριάδη την ώρα που ήταν ο ίδιος υπεύθυνος για την ΕΥΠ ενώ ανάμεσα στους πολιτικούς στόχους ήταν ο ίδιος ο αρχηγός της ΕΛ.ΛΑΣ».
Υπογράμμισε επίσης ότι έχουν περάσει δύο χρόνια από τις πρώτες αποκαλύψεις για την παρακολούθηση του Κουκάκη (Απρίλιος του 2022) και δεν έχει κληθεί κανένα πρόσωπο από τη Δικαιοσύνη, δεν έχει γίνει καμία ποινική δίωξη.
«Ποιοι έχουν οδηγηθεί στη δικαιοσύνη; Οι δημοσιογράφοι που έκαναν τις αποκαλύψεις και τα μέλη της ΑΔΑΕ μετά την υπόθεση που κίνησε ο κ. Ντογιάκος για διαρροή απορρήτων πληροφοριών στην περίπτωση του Κουκάκη. Ο ίδιος ο Κουκάκης έχει πει ότι εμείς τον ενημερώσαμε για την παρακολούθηση του, όχι μέλη της ΑΔΑΕ, παρόλα αυτά ήταν τα μέλη της ανεξάρτητης αρχής που αντικαταστάθηκαν το 2023 από την κυβέρνηση.
Να πούμε επίσης ότι καταστράφηκαν οι φάκελοι Κουκάκη και Ανδρουλάκη και οι πηγές του Κουκάκη είχαν συνέπειες.
Διεθνείς οργανώσεις όπως οι Ρεπόρτερς Χωρίς Σύνορα, επιτροπές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, έχουν πάρει θέση ενώ υπάρχει οδηγία για αγωγές SLAPP που δεν έχει ενσωματωθεί. Ο δημοσιογράφος έχει οικονομικό και ψυχικό βάρος.
Ο δημοσιογράφος έκλεισε λέγοντας πως: «οι παρακολουθήσεις θα έχουν διαβρωτικό χαρακτήρα για το μέλλον αν δεν υπάρχει δικαιοσύνη γιατί οποιαδήποτε κυβέρνηση στο μέλλον θα το επαναλάβει»
Ελ. Σαράντη: Δικηγόροι και ΜΚΟ διωκόμαστε γιατί ενημερώνουμε τις αρχές
«Ο όρος pushbacks δεν αποδίδει τη βαναυσότητα του φαινομένου. Μιλάμε για αναγκαστική εξαφάνιση προσφύγων, παράνομες βίαιες επαναπροωθήσεις προς Τουρκία» είπε η Έλλη Κριωνά Σαράντη, δικηγόρος HIAS Ελλάδος.
«Η άρνηση ελληνικών αρχών να αναγνωρίσουν το ζήτημα είναι ένα θέμα. Στο εξωτερικό λένε: υπάρχει μια μόνο χώρα που δεν αναγνωρίζει ότι γίνονται και αυτό είναι η Ελλάδα.
Επαναπροωθήσεις γίνονται, παρά τις αποφάσεις Ευρωπαϊκών δικαστηρίων ενώ μες τον Ιανουάριο είχαμε ακόμα μια καταδικαστική απόφαση από το δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων που προστέθηκε στο ήδη βεβαρημένο ιστορικό για μη αποτελεσματικές έρευνες για θανάτους προσφύγων»
Η δικηγόρος υπογράμμισε ότι τις έρευνες για τυχόν ποινικές ευθύνες του λιμενικού τις κάνουν τα ίδια όργανα.
«Υπόθεση επαναπροώθησης στη Λέσβο μπήκε σε αρχείο χωρίς να κληθούν οι αστυνομικοί σε ένα περιστατικό που βρέθηκε και ασύρματος στο σημείο. Στην Πύλο το λιμενικό αρνήθηκε να ξεκινήσει δική του πειθαρχική έρευνα.
Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας, μετά από πιέσεις της Κομισιόν είναι ο αρμόδιος οργανισμός για τις έρευνες των επαναπροωθήσεων. Να πούμε ότι η τελευταία δημόσια έρευνα δημοσιεύθηκε το 2022 και είχε δεχθεί κριτική λόγω της μεθοδολογίας. Δεν είχε μιλήσει κανένας με θύματα και η έκθεση υποστήριζε ότι δεν γίνονται επαναπροωθήσεις».
Υπογράμμισε επίσης την όξυνση ποινικοποίησης προσφύγων:
«Η έκθεση δείχνει ότι δικάζονται χωρίς πρόσβαση σε διερμηνεία, οι δίκες δεν αρκούν πάνω από μισή ώρα και στηρίζονται σε μια μαρτυρία συνήθως αστυνομικούς. Οι άνθρωποι αυτοί αναγκάζονται από διακινητές να οδηγήσουν βάρκα.
Επίσης συνεχίζεται η στοχοποίηση των ΜΚΟ, των ανθρώπων που υπερασπίζονται πρόσφυγες, τώρα και μέσω της ΕΥΠ. Εμφανίζονται ως εμπλεκόμενες οι ΜΚΟ για διακίνηση, γιατί ενημέρωσαν τις αρχές.
Και η ίδια αυτή επικοινωνία ανάμεσα στις οργανώσεις και τους αφιχθέντες εμφανίζεται ως ύποπτη παρά το ότι είναι δημόσια τα mail μας. Επίσης οι ίδιοι που στοχοποιούνται ως διακινητές δεν ενημερώνονται για τη δικογραφία, το μαθαίνουν από τύπο.
Οι οργανώσεις που ασχολούνται με το προσφυγικό υπόκεινται καταγραφόμαστε σε ένα ειδικό μητρώο που έχει δεχθεί κριτική από τον ΟΗΕ και Ευρώπη για τη μη συμβατότητα. Έχει γίνει αίτηση ακύρωσης του μητρώου και αναμένουμε το ΣτΕ να αποφασίσει».
Υπογράμμισε το ιδιαίτερα δυσοίωνο περιβάλλον για τους υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων κάτι στο οποίο έχουν αναφερθεί αξιωματούχοι του ΟΗΕ και της ΕΕ.
«Πριν κάποια χρόνια βλέπαμε τα θέματα αυτά ως συμπτωματικά. Πιστεύαμε ότι το προσφυγικό πχ αφορούσε μόνο μεταναστευτική πολιτική. Πρόσφατα καταλάβαμε ότι η αύξηση βίας δεν ήταν μόνο για τους μετανάστες, ούτε η κακή νομοθέτηση. Όταν αρχίσαμε να μιλάμε μεταξύ μας είπαμε ότι αποτελεί ευθύνη μας να συμπορευτούμε να αναδείξουμε το φαινόμενο της ταχύτατης διολίσθησης κράτους δικαίου στην Ελλάδα και να απαιτήσουμε την άμεση αποκατάσταση νομιμότητας»
Στο τέλος τον λόγο πήρε ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης για να δώσει στοιχεία σχετικά με το που βρίσκεται η έρευνα για την Πύλο.
«Έχουμε δυο έρευνες μία υπόθεση διακίνησης μία για ευθύνες λιμενικού και άλλη μια του Συνηγόρου του Πολίτη. Μετά μήνυση εκ μέρους 40 επιζησάντων ξεκίνησαν οι καταθέσεις μαρτύρων. Δεν έχουμε εικόνα για το πως θα εξελιχθεί. Ο πρωθυπουργός είπε θα χυθεί άπλετο φως αλλά… μας έχει τυφλώσει.
Έχουν γίνει αιτήματα να επιστραφούν τα κινητά να ανελκύσουν το σκάφος. Το γεγονός ότι πρέπει να κάνουμε μήνυση για να αρχίσει η διαδικασία είναι ενδεικτικό. Θα συνεχίσουμε να πιέζουμε. Τον Ιούνιο να θυμίσω συμπληρώνεται ένας χρόνος».
Στην έκθεση πεπραγμένων για την περίοδο Σεπτεμβρίου 2022-Αυγούστου 2023 δεν γίνεται καμία αναφορά στο σκάνδαλο των παρακολουθήσεων, στην παραίτηση Κοντολέοντος και στο Predator ● Ως επιτεύγματα παρουσιάζονται η στοχοποίηση ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο προσφυγικό, ο εντοπισμός της «Ρωσίδας κατασκόπου» από το Παγκράτι και η προστασία κρατικών φορέων σε θέματα κυβερνοασφάλειας.
Γεμάτη αοριστολογίες και σοβαρές παραλείψεις είναι η απολογιστική έκθεση της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών για το χρονικό διάστημα από τον Σεπτέμβριο του 2022 μέχρι τον Αύγουστο του 2023. Είναι η πρώτη φορά στα χρονικά που η ΕΥΠ δημοσιεύει μια τέτοια έκθεση, από την οποία ωστόσο απουσιάζουν εκκωφαντικά το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων, η παραίτηση του τέως διοικητή της, το γεγονός ότι υπάλληλοι της υπηρεσίας στοχοποιήθηκαν από το Predator, όπως και ότι στελέχη της κλήθηκαν στη Βουλή για να δώσουν εξηγήσεις και «κρύφτηκαν» πίσω από το απόρρητο. Δεν υπάρχει καμία άμεση αναφορά στο σκάνδαλο των υποκλοπών, παρά μόνο μια φράση του διοικητή της ΕΥΠ, Θεμιστοκλή Δεμίρη, ότι ανέλαβε σε «μια ομολογουμένως δύσκολη στιγμή για την υπηρεσία».
Η έκθεση εστιάζει στην προσπάθεια της ΕΥΠ να εκμοντερνιστεί αλλά και να ανακτήσει τη χαμένη εμπιστοσύνη των πολιτών. Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Θ. Δεμίρης στον πρόλογο, «είναι γεγονός ότι, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σε πολλές άλλες χώρες με επίσης δημοκρατική παράδοση, όπου όμως οι Υπηρεσίες Πληροφοριών απολαμβάνουν της πλήρους εμπιστοσύνης του λαού και αναγνωρίζονται ως θεσμός κρίσιμης σημασίας για την ασφάλεια και ευημερία της χώρας, στην Ελλάδα, για μια σειρά λόγων που παραπέμπουν στην ταραγμένη ιστορία μας με εμφυλίους και δικτατορικά, ή και αυταρχικά, καθεστώτα, η ΕΥΠ πρέπει ακόμα να προσπαθήσει αρκετά για να κατακτήσει στην κοινή συνείδηση τη θέση που πρέπει να έχει ως ένας εθνικός κρατικός φορέας στην υπηρεσία του κράτους και του λαού, στο σύνολό του». Ποια εμπιστοσύνη όμως μπορεί να έχει η κοινωνία σε μια υπηρεσία η οποία αποδεδειγμένα και συστηματικά συμμετείχε σε ένα δίκτυο παράνομων παρακολουθήσεων με κακόβουλα λογισμικά, όπου παρακολουθούνταν πρόεδροι κομμάτων, υπουργοί, ο αρχηγός του στρατού, στελέχη της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ανώτατοι εισαγγελείς, δικηγόροι και δημοσιογράφοι, ακόμα και υπάλληλοι της ίδιας της υπηρεσίας;
Σύμφωνα με την έκθεση στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού της ΕΥΠ, δημιουργήθηκε Ακαδημία Πληροφοριών και Αντικατασκοπίας για την εκπαίδευση, μετεκπαίδευση και επιμόρφωση του προσωπικού της υπηρεσίας, καθιερώθηκε Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου για τη διασφάλιση της τήρησης της νομιμότητας από όλους, ιδρύθηκε Γραφείο Τύπου και Επικοινωνίας, ενώ ορίστηκαν πρόσθετες ασφαλιστικές δικλίδες για τις άρσεις του απορρήτου των επικοινωνιών (Ν.5002/2022).
Επίθεση σε ΜΚΟ
Στα «επιτεύγματα» της τελευταίας περιόδου, αναφέρονται -αορίστως- «η αποκάλυψη της παρουσίας και του τρόπου δράσης στην Ελλάδα ειδικής κατηγορίας κατασκόπων, η αποτροπή τρομοκρατικής ενέργειας κατά συγκεκριμένης ομάδας συμπολιτών μας και η εξάρθρωση του δικτύου που την προετοίμαζε, οι αποκαλύψεις για τον τρόπο που κυκλώματα, αλλά και ορισμένες ΜΚΟ δρουν σε σχέση με μεταναστευτικές ροές, εκμεταλλευόμενα ανθρώπινα δράματα, αλλά και ενίοτε συνειδητά εξαπατώντας αρχές και κοινή γνώμη». H συγκεκριμένη αναφορά, ταυτισμένη με την κυβερνητική γραμμή, αποτελεί ακόμα μία στοχοποίηση ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο προσφυγικό και μόνο τυχαία δεν μπορεί να θεωρηθεί.
Υπενθυμίζεται πως μόλις τον περασμένο Αύγουστο, κατά τη διάρκεια των καταστροφικών πυρκαγιών στον Εβρο, διακινήθηκε από συγκεκριμένους ιστότοπους -με εμφανείς πηγές εντός κρατικών υπηρεσιών- η ανυπόστατη φήμη περί μεταναστών που «βάζουν τις φωτιές». Η συγκεκριμένη «διαρροή» φέρεται να προέκυψε μέσα από στελέχη της ίδιας της ΕΥΠ, σε μια αντιπολιτευτική κίνηση ως προς τη διοίκηση της μονάδας στην Αλεξανδρούπολη, η οποία κατ’ αυτούς απέτυχε να δει τι συνέβαινε. Ακολούθησαν οι δηλώσεις του Κυριάκου Βελόπουλου αλλά και του υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου, Δημήτρη Καιρίδη, ο οποίος άφησε αντίστοιχες υπόνοιες.
Στην έκθεση γίνεται ακόμα αναφορά στην υπόθεση της «Ρωσίδας κατασκόπου» («Μαρία Τσαλλά») από το Παγκράτι, που είχε γίνει γνωστή τον περασμένο Μάρτιο, χωρίς βεβαίως η ίδια να συλληφθεί: «Η υπόθεση αυτή είναι αποκαλυπτική του τρόπου σκέψης και δράσης των ξένων υπηρεσιών πληροφοριών, καθώς για την οικοδόμηση της ψευδούς ταυτότητας της εν λόγω κατασκόπου εργάστηκαν συστηματικά για πολλά έτη με την κατάλληλη εκμετάλλευση προσώπων, διαδικασιών και φορέων. Είναι προφανές ότι η δράση της συγκεκριμένης κατασκόπου δεν θα περιοριζόταν στην ελληνική επικράτεια, αλλά θα επεκτεινόταν σε όλη την Ευρώπη και σε άλλες χώρες, όπου θα μπορούσε εύκολα και με ασφάλεια να μεταβαίνει και να δρα κάνοντας χρήση του ελληνικού διαβατηρίου της. Γι’ αυτό και η υπόθεση προσέλκυσε το ενδιαφέρον πολλών ομολόγων υπηρεσιών αλλά και της διεθνούς κοινής γνώμης», αναφέρεται.
Σε γενικότερο πλαίσιο η ΕΥΠ χαρακτηρίζει την τρομοκρατία μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις για την ασφάλεια παγκοσμίως και για την Ελλάδα, σημειώνοντας ότι βρίσκεται σε διαρκή επαγρύπνηση για τον κίνδυνο των επονομαζόμενων «μοναχικών λύκων» αλλά και για το ενδεχόμενο «παρείσφρησης τρομοκρατών στις μεταναστευτικές ροές». Στο πεδίο της μετανάστευσης, στην έκθεση πεπραγμένων της υπηρεσίας γίνεται αναφορά στην υπόθεση της νησίδας του Εβρου, με την επισήμανση ότι «στο πλαίσιο πληροφοριακής επιχείρησης, αποκαλύφθηκε κατασκευασμένο αφήγημα μεταναστών σχετικά με τη δήθεν ύπαρξη νεκρού ανήλικου κοριτσιού».
Ιδιαίτερη μνεία γίνεται από την ΕΥΠ και σε ζητήματα κυβερνοασφάλειας. Οπως εξηγεί, ως Αρχή Ασφάλειας Πληροφοριών (INFOSEC) είναι αρμόδια για τη σύνταξη πολιτικών ασφάλειας και οδηγιών διαχείρισης των διαβαθμισμένων πληροφοριών και δικτύων και αναλαμβάνει συντονιστικό ρόλο στην προστασία των κρατικών φορέων σε κάθε είδους σχετικά περιστατικά ασφάλειας. Επιπλέον, «παρέχει συμβουλές, οδηγίες και τεχνική συνδρομή σε φορείς του Δημοσίου για θέματα ασφάλειας επικοινωνιών και πληροφοριακών συστημάτων, ενώ εκδίδει πολιτικές για διαβαθμισμένα κυβερνητικά συστήματα, αξιολογεί και πιστοποιεί διαβαθμισμένα προϊόντα επικοινωνιών και πληροφορικής». Τέλος, η ΕΥΠ -ως Εθνική Αρχή CRYPTO- αναφέρει πως «υποστηρίζει τους φορείς του Δημοσίου και τις Ενοπλες Δυνάμεις σε θέματα κρυπτασφάλειας και παρήγαγε τους εθνικούς κώδικες και τις εθνικές κλείδες, ενώ ταυτόχρονα εξέδωσε πλήθος πολιτικών ασφάλειας σχετικά µε τη χρήση των πάσης φύσεως κρυπτογραφικών προϊόντων».
Όπως αποκαλύπτει σήμερα με ρεπορτάζ «Το Βήμα της Κυριακής», μέσω Predator παρακολουθήθηκαν ή επιχειρήθηκε να παρακολουθηθούν ακόμα και υψηλόβαθμα στελέχη και δικαστικοί της ΕΥΠ, δίνοντας μια νέα διάσταση στο σκάνδαλο.
Όπως αναφέρεται, στόχος των παρακολουθήσεων μέσα στην EYΠ βρέθηκαν άνθρωποι που δημιουργούσαν εμπόδια στη «γέφυρα» ΕΥΠ – Predator και βρίσκονταν εκτός του δικτύου των παράνομων συνεννοήσεων.
Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, ένα από τα παρακολουθούμενα στελέχη της ΕΥΠ είχε αρμοδιότητα τον έλεγχο των απόρρητων κονδυλίων των μυστικών υπηρεσιών (σ.σ.: μέσω των οποίων πιθανολογείται ότι πληρώθηκε το παράνομο λογισμικό), η οποία και τελικά του αφαιρέθηκε.
Ακόμα, τα στελέχη της ΕΥΠ που έπεσαν θύματα υποκλοπών ερευνούσαν τον λόγο για τον οποίο έχουν εξαφανιστεί πολλούς μήνες από την υπηρεσία τους συγκεκριμένα στελέχη των μυστικών υπηρεσιών, σύμφωνα με την εφημερίδα. Επρόκειτο για πράκτορες – αποσπασμένους αξιωματικούς της ΕΛ.ΑΣ. – για τους οποίους φαίνεται να προκύπτει εκ των υστέρων ότι απασχολούνταν με τη «γέφυρα» ΕΥΠ και ελλήνων ή ισραηλινών διαχειριστών του Predator.
Μάλιστα, σε όσους ερευνούσαν την υπόθεση, η απάντηση που έπαιρναν για τους απόντες αποσπασμένους στην ΕΥΠ αξιωματικούς της ΕΛ.ΑΣ. ήταν «μην τους ψάχνετε και μην ασχολείστε, κάνουν… μεταπτυχιακά».
Ακόμα, όπως αναφέρει το «Βήμα της Κυριακής», έχουν συγκεντρωθεί στοιχεία που αποκαλύπτουν ότι στα γραφεία της ΕΥΠ στη λεωφόρο Κατεχάκη έδιναν παρών και υπάλληλοι εταιρειών που σχετίζονταν με το Predator.
Δεδομένων των παραπάνω, η είδηση της παρακολούθησης των κινητών τεσσάρων στελεχών της ίδιας της ΕΥΠ δημιουργεί νέα δεδομένα στην υπόθεση. Στο στόχαστρο βρέθηκε η εισαγγελέας Βασιλική Βλάχου, που όπως τονίζει το ρεπορτάζ, είχε τοποθετηθεί στην ΕΥΠ με εισήγηση σημαντικών προσώπων που δεν είχαν καμιά σχέση με πρόσωπα που φέρονται να σχετίζονται με τη μεθόδευση του Predator.
Επίσης, στόχο αποτέλεσε κι o ένας εκ των υποδιοικητών της ΕΥΠ με πολυετή υπηρεσία στην ΕΛ.ΑΣ. και στο Κέντρο Μελετών Ασφάλειας, ο κ. Βασίλης Γκρίζης, ο οποίος θεωρείται επίσης εκτός «δικτύου» που σχετιζόταν με το παράνομο λογισμικό, σύμφωνα με το «Βήμα», ωστόσο ο ίδιος φαίνεται ότι δεν «άνοιξε» τα links των μηνυμάτων που πήρε και άλλαξε σύντομα συσκευές.
Επίσης εντός της ΕΥΠ παρακολουθήθηκε με το Predator ο διοικητής της υπηρεσίας ασφαλείας των μυστικών υπηρεσιών, αρμόδιος μόνο για τον έλεγχο ασφαλείας των εγκαταστάσεων της ΕΥΠ αλλά και την εποπτεία για τυχόν παρανομίες του προσωπικού. Θεωρείται επίσης πρόσωπο εκτός της επιρροής των εμπλεκομένων στην υπόθεση των υποκλοπών.
Τέλος, SMS-«δόλωμα» είχε σταλεί και σε γυναίκα στέλεχος της ΕΥΠ που είχε προχωρήσει σε δικαστικές ενέργειες σε βάρος πρώην διοικητικών στελεχών και είχε μεταταχθεί σε αστυνομική υπηρεσία.
Το BDS Greece καλεί στην ανοιχτή εκδήλωση-συζήτηση «Παρακολουθήσεις, Καταστολή και Συλλογική Τιμωρία» στις 11 Νοεμβρίου 2023 στις 18.00 στο αμφιθέατρο Παπαρρηγοπούλου της Νομικής Σχολής Αθηνών.
Ομιλητές είναι οι Fiona Ben Chekroun, εκπρόσωπος του BNC (BDS National Committee), Θανάσης Καμπαγιάννης, δικηγόρος, πρ. σύμβουλος ΔΣ του ΔΣΑ με την Εναλλακτική Παρέμβαση – Δικηγορική Ανατροπή, Dr. Shir Hever, Ισραηλινός ερευνητής θεμάτων πολεμικού υλικού και λογισμικών κατασκοπείας, μέλος του διεθνούς BDS και Suhad Nierat, Παλαιστίνια, καθηγήτρια Αραβικής γλώσσας.
Συντονίζει η Λαμπρινή Θωμά, δημοσιογράφος The Press Project
Ακολουθεί η πρόσκληση:
Αυτές τις μέρες δεν εξελίσσονται απλώς τραγικά γεγονότα στη Γάζα. Ο μαζικός βομβαρδισμός του λαού και των υποδομών της Γάζας, ο εκτοπισμός και ο βομβαρδισμός των εκτοπισμένων είναι πολιτική επιλογή εθνοκάθαρσης των Παλαιστινίων από το Ισραήλ, που γίνεται δυνατή λόγω των πολιτικών, οικονομικών και άλλων σχέσεων που απολαμβάνει με πολλές χώρες,
συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Η γεωπολιτική επιλογή στήριξης του Ισραήλ από τις ΗΠΑ και την ΕΕ διαχέεται σε μια σειρά από οικονομικές σχέσεις, πολεμικούς εξοπλισμούς και προγράμματα παρακολούθησης και ελέγχου πληθυσμών, συμπεριλαμβανομένου του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator, θύματα του οποίου υπήρξαν στη χώρα μας πολιτικοί, δημοσιογράφοι, στρατιωτικοί, δικαστικοί και απλοί πολίτες. Αυτές οι εξελίξεις είναι σε βάρος των συμφερόντων των λαών της περιοχής, ενώ τα αποτελέσματα τους στηρίζουν την κατοχή, τον αποκλεισμό, τα εγκλήματα σε βάρος των Παλαιστίνιων και το καθεστώς Απαρτχάιντ που έχει επιβάλει το Ισραήλ, το οποίο εξελίσσεται σε γενοκτονία.
Στην εκδήλωση, μετά τις κεντρικές ομιλίες, θα δοθεί η δυνατότητα για σύντομες παρεμβάσεις από το ακροατήριο επί των συζητούμενων θεμάτων. Η παρουσία σας είναι σημαντική για μας και έχει ιδιαίτερη πολιτική σημασία, γιατί τα ζητήματα που θίγει η εκδήλωση άπτονται και του περιεχομένου της δημοκρατίας και της ισονομίας στη χώρα μας, πέρα από τον τρομακτικό κίνδυνο για την εξάπλωση του πολέμου στην ευρύτερη περιοχή, που δημιουργούν τα τελευταία δραματικά γεγονότα στη Γάζα.
