Δεκέμβρης του 1944 ο λαός βρέθηκε μπροστά στο δίλημμα: ή να αγωνιστεί όπως είχε κάνει στην Κατοχή για λευτεριά και ανεξαρτησία ή να υποταχτεί στο κράτος της δωσιλόγων που ήθελε να επιβάλει ο Σκόμπι. Το κύριο πρόβλημα των Αγγλων, της ντόπιας οικονομικής ολιγαρχίας και των πολιτικών εκπροσώπων της ήταν η διασφάλιση των συμφερόντων τους στη μεταπολεμική Ελλάδα. Η επιδίωξη αυτή εκ των πραγμάτων απαιτούσε την καθυπόταξη του λαϊκού κινήματος, την ποδηγεσία δηλαδή και συντριβή των ΕΑΜικών αντιστασιακών οργανώσεων και του ΚΚΕ, ως προϋπόθεση για την παλινόρθωση του προπολεμικού αστικού καθεστώτος στη χώρα. Κι όπως ήταν φυσικό ένας τέτοιος στόχος απαιτούσε ευθύς εξαρχής τον αφοπλισμό του λαού, τη διάλυση δηλαδή των ενόπλων δυνάμεών του και κυρίως του ΕΛΑΣ. Ο ΕΛΑΣ, εμπειροπόλεμος και ετοιμοπόλεμος όπως ήταν – με μάχιμη και εφεδρική δύναμη 130, περίπου, χιλιάδων ανδρών – αποτελούσε τον πλέον ανασταλτικό παράγοντα στα σχέδια της ντόπιας και ξένης αντίδρασης. Χωρίς τον αφοπλισμό του οι επιδιώξεις της ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθούν. Κι ακριβώς αυτό, η επιδίωξη δηλαδή να αφοπλιστεί το λαϊκό κίνημα για να μπορέσουν στη συνέχεια να το καθυποτάξουν, έφερε ως αποτέλεσμα τα Δεκεμβριανά , την ένοπλη σύγκρουση ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και στις βρετανικές δυνάμεις κατοχής.
***
12 Οκτωβρίου 1944: Η καρδιά της Αθήνας χτυπά ελεύθερα. Στις 9.45 π.μ. μαχητές του ΕΛΑΣ κατέβασαν από την Ακρόπολη τη γερμανική σημαία για να υψώσουν στη θέση της την ελληνική
14 Οκτωβρίου 1944: Δύο μέρες μετά την απελευθέρωσή της από τον ΕΛΑΣ, βρετανικά στρατεύματα μπαίνουν στην Αθήνα
18 Οκτωβρίου 1944: Έξι μέρες μετά την απελευθέρωση της Αθήνας από τον ΕΛΑΣ καταφθάνει στην πρωτεύουσα η κυβέρνηση της «Εθνικής Ενότητας» υπό τον Γ. Παπανδρέου. Την ίδια μέρα έρχεται στην Αθήνα και ο Βρετανός στρατηγός Σκόμπυ.
1 Νοεμβρίου 1944: Δύο μέρες μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον ΕΛΑΣ, βρετανικά στρατεύματα εισέρχονται στην πόλη.
5 Νοεμβρίου 1944: Το Εθνικό Συμβούλιο της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) αποφασίζει την αυτοδιάλυσή της.
15 Νοεμβρίου 1944: Ειρηνικοί διαδηλωτές στην οδό Πανεπιστημίου δέχονται δολοφονικά πυρά από τα ξενοδοχεία που κρατούν μέλη της δοσιλογικής φασιστικής οργάνωσης «Χ» (του Γ. Γρίβα). Βρετανικά στρατιωτικά τμήματα καταφθάνουν αμέσως προς υπεράσπιση των χιτών, προκαλώντας αγανάκτηση στο λαό της Αθήνας.
30 Νοεμβρίου 1944: Ο πρωθυπουργός της κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας» Γ. Παπανδρέου βγάζει διαταγή που καθορίζει τις 10 Δεκεμβρίου ως ημερομηνία διάλυσης του ΕΛΑΣ και της Εθνικής Πολιτοφυλακής.
1 Δεκεμβρίου 1944: παραιτούνται από την κυβέρνηση της “Εθνικής Ενότητας” οι ΕΑΜίτες υπουργοί Αλ. Σβώλος, Γ. Ζεύγος, Μ. Πορφυρογένης, Ν. Ασκούτσης, Ηλ. Τσιριμώκος και Α. Αγγελόπουλος, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη διαταγή μονομερούς αφοπλισμού του ΕΛΑΣ. Την ίδια στιγμή, πραγματοποιούνται μεγάλες και μαχητικές διαδηλώσεις του λαού σ’ όλη την Ελλάδα, ενάντια στην κυβέρνηση Παπανδρέου και την αγγλική επέμβαση.
2 Δεκεμβρίου 1944: Η απεργία σημειώνει τεράστια επιτυχία. Τα πάντα στην Αθήνα και τον Πειραιά είναι κλειστά, φανερώνοντας ξεκάθαρα τη θέληση του λαού. Την ίδια, όμως, στιγμή αποβιβάζονται στο Φάληρο 6.000 Αγγλοι στρατιώτες και δύο φασιστικά, ελληνικά τάγματα από την Αίγυπτο. Το πρωί της ίδιας μέρας, η ΚΕ του ΕΑΜ ζητά και παίρνει από την κυβέρνηση άδεια για το συλλαλητήριο της Κυριακής. Τα μεσάνυχτα της ίδιας μέρας, όμως, ο Γ. Παπανδρέου ανακαλεί την άδεια. Προφανώς, είτε για να δοκιμάσει την αντοχή και την αποφασιστικότητα του ΕΑΜ και του λαϊκού κινήματος, είτε για να βρει “πάτημα”, για τα όσα ήδη σχεδίαζε μαζί, με τους Αγγλους, για την επόμενη μέρα.
3 Δεκεμβρίου 1944: Οι εργαζόμενοι της Αθήνας και του Πειραιά κατεβαίνουν σε γενική απεργία. Μαζί τους 500 χιλιάδες λαού – ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα του ΕΑΜ – κατακλύζει άοπλος τους κεντρικούς δρόμου και τις πλατείες της Αθήνας από το πρωί. Με συνθήματα, πλακάτ και πανό διαδήλωναν την αντίθεσή τους στο τελεσίγραφο του Σκόμπι που απαιτούσε το μονόπλευρο αφοπλισμό του ΕΛΑΣ ως τις 10 Δεκεμβρίου.
Ο λαός ζητούσε:
– Να μη διαλυθεί μονόπλευρα ο ΕΛΑΣ
– Να παραιτηθεί η κυβέρνηση Παπανδρέου και να σχηματιστεί κυβέρνηση πραγματικής εθνικής ενότητας που θα ξεκαθαρίσει τον κρατικό μηχανισμό από τους δοσίλογους και συνεργάτες των κατακτητών που τον διεύθυναν
– Να σταματήσει ο εξοπλισμός των ταγματασφαλιτών, που είχε αρχίσει, να συλληφθούν και να δικαστούν οι προδότες – δοσίλογοι, σύμφωνα με τις διακηρύξεις των συμμάχων και των κυβερνήσεων του Καΐρου.
– Να σχηματιστεί εθνικός στρατός, με γενική στρατολογία, όπως το όριζε η συμφωνία του Λιβάνου
– Να διαλυθούν οι ένοπλες προδοτικές συμμορίες της «Χ» και των άλλων δωσιλογικών οργανώσεων.
– Να μπει τέλος στην εξωελληνική επέμβαση των Άγγλων υπέρ της μοναρχικής Δεξιάς
Το άοπλο πλήθος δέχεται καταιγισμό πυρών από το Αρχηγείο της Αστυνομίας (Πανεπιστημίου και Βασιλίσσης Σοφίας). Η πρώτη σφαίρα πέφτει από Βρετανούς στρατιώτες. Σκοτώνονται 28 άτομα και τραυματίζονται 148.
Ο Κ. Πούλος, Ελληνοαμερικανός ανταποκριτής στην Αθήνα και αυτόπτης μάρτυρας στα γεγονότα έγγραφε:
«Η Αστυνομία χτύπησε από τα Ανάκτορα… Επειδή δεν πίστευα και δεν μπορούσα να διανοηθώ πώς μια Αστυνομία μπορεί να χτυπά με τέτοια ψυχραιμία τον άοπλο λαό, ήθελα να πιστεύω πως ήταν άσφαιροι οι πυροβολισμοί… 30 βήματα από τη θέση που εμείς στεκόμασταν, είδα ένα κεφάλι να σηκώνεται και να φωνάζει σβησμένα «βοήθεια». Το αίμα έτρεχε από το στόμα του. Χειροβομβίδες έσπαζαν κοντά μας… Όταν σταμάτησε το τουφεκίδι, κατάλαβα πόσο αληθινές ήταν οι σφαίρες: τυλιγμένοι με σημαίες και στα αθώα πλακάτ τους κείτονταν οι πρωτοπόροι διαδηλωτές… Την έκταση της βρετανικής επέμβασης δεν μπορούν εύκολα να τη συλλάβουν οι Αμερικανοί. Κι όμως την πιστοποιούν τα αδιάψευστα γεγονότα: Ο Σκόμπι ζήτησε από τον Παπανδρέου να απαγορευθεί το συλλαλητήριο του ΕΜΑ. Ο Παπανδρέου συμφώνησε και κάλεσε τον υπουργό Εσωτερικών Μανουηλίδη να του δώσει σχετικές… οδηγίες. Η αποχαλινωμένη Δεξιά, βλέποντας την αδυναμία της και την τεράστια δύναμη της Αριστεράς, στηρίχθηκε στις βρετανκέ λόγχες, ζητούσε ‘’κατοχή’’ Ο στρατηγός Ηλίας Διάμεσης (υπουργός στρατιωτικών στην κατοχική κυβέρνηση Ι. Ράλλη και αρχηγός του μεταπελευθερωτικού ΕΔΕΣ Αθήνας) μου είπε: ‘’Έχουμε ανάγκη από μια στρατιωτική κυβέρνηση που θα διαθέτει ισχυρές ένοπλες δυνάμεις για να χτυπήσουμε τους μπολσεβίκους. Να τους βάλουμε τα δυο πόδια όχι σ’ ένα μα σε μισό παπούτσι’’. Ο συνταγματάρχης Χιστόπουλος μου είπε ‘’Χρειαζόμαστε δικτατορία που θα ξαναβάλει στη θέση τους τις κατώτερες τάξεις’’»
Ο λαός υποχώρησε. Όταν όμως κόπασαν τα πυρά και δόθηκε το σήμα από την οργανωτική επιτροπή του συλλαλητηρίου, ξεχύθηκε και πάλι με ορμή ανακαταλαμβάνοντας την πλατεία.
Στις 14:30 το Α’ ΣΣ του ΕΛΑΣ εξέδωσε «Διαταγή επιχειρήσεων» για τον αφοπλισμό των αστυνομικών τμημάτων και της Χωροφυλακής, ενώ το ίδιο βράδυ τμήματα της Ορεινής Ταξιαρχίας κινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν στα Παλιά Ανάκτορα, το Μετοχικό Ταμείο Στρατού και το Πανεπιστήμιο.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Τσόρτσιλ, από τη μεριά του, πίεζε τον στρατηγό Ουίλσον (ανώτατο αρχηγό των χερσαίων συμμαχικών δυνάμεων Μεσογείου) να αποσπάσει δυνάμεις από το Ιταλικό μέτωπο και να τις αποστείλει άμεσα στην Αθήνα: «Είμαι βέβαιος», τόνιζε σε σχετικό του τηλεγράφημα, «ότι βλέπετε την κατάσταση με στενό πνεύμα. Καταστροφή στην Ελλάδα λόγω ελλείψεως λίγων Ταγμάτων θα ήταν λυπηρό πράγμα και θα είχε συνέπειες σε μεγάλη κλίμακα. Η καταστροφή στην Αθήνα δεν ισοσταθμίζεται με την κατάληψη της Μπολώνιας.»
4 Δεκεμβρίου 1944: Κηρύσσεται γενική απεργία σ’ όλη την Ελλάδα. Ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά οδηγεί τα θύματά του στην τελευταία τους κατοικία. Μέσα σε μια συγκλονιστική ατμόσφαιρα πένθους, αλλά και αγωνιστικής αποφασιστικότητας, ο λαός απαιτεί την άμεση παραίτηση της ματοβαμμένης κυβέρνησης. Ενα τεράστιο πανό στην κεφαλή της πορείας γράφει: “ΟΤΑΝ Ο ΛΑΟΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΤΗΣ ΤΥΡΑΝΝΙΑΣ, ΔΙΑΛΕΓΕΙ Η ΤΙΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ Η ΤΑ ΟΠΛΑ”.Οταν η πομπή φτάνει στο Σύνταγμα, οι διαδηλωτές γονατίζουν. Ορκίζονται στους νεκρούς και ψάλλουν το πένθιμο εμβατήριο. Στην επιστροφή από το νεκροταφείο τα πλήθη δέχονται και νέα, ένοπλη επίθεση από τους Χίτες. Αλλοι 40 νεκροί και 70τραυματίες βάφουν με το αίμα τους, τους αθηναϊκούς δρόμους. Την άλλη μέρα και καθώς οι λαϊκές διαδηλώσεις συνεχίζονται, χτυπά και πάλι η Ασφάλεια, με τραγικό απολογισμό, ακόμη 30 νεκρούς και πάνω από 100 τραυματίες.
5 Δεκεμβρίου 1944: Νέα επεισόδια. Αγγλικά αεροπλάνα σφυροκόπησαν τμήματα του ΕΛΑΣ έξω από τη Θήβα. Ο Δεκέμβρης άρχισε
Η σύγκρουση των “Δεκεμβριανών” θα διαρκέσει 33 ημέρες και θα αφήσει πίσω δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και εγκλήματα ανείπωτης φρίκης.
