Ήταν 21 Σεπτεμβρίου του 2018 όταν ο Ζακ Κωστόπουλος έχασε τη ζωή του αφού δέχτηκε θανατηφόρες μπουνιές και κλωτσιές από δυο άτομα έξω από κοσμηματοπωλείο στην Οδό Γλάδστωνος στην Ομόνοια.
Τρία χρόνια αργότερα και μετά από πολλές καθυστερήσεις, η μεγάλη δικαστική μάχη ξεκίνησε. Είναι μια μάχη που αφορά ολόκληρη την κοινωνία για μυριάδες λόγους, μερικούς από τους οποίους σταχυολογούμε σε αυτό το κείμενο.
-
- Η ίδια η δολοφονία ανέδειξε το σκοτεινό πρόσωπο μιας μερίδας της ελληνικής κοινωνίας. Δύο «νταήδες», που σύμφωνα με τα ρεπορτάζ της εποχής είχαν σχέσεις με την ακροδεξιά, γνωστοί για τις μεθόδους τους στην περιοχή, επιτέθηκαν και χτύπησαν ανελέητα έναν άνθρωπο. Πήραν το νόμο στα χέρια τους, όπως θα έλεγαν όσοι αρέσκονται στα πρότυπα της ζούγκλας, στην άγνοια για την ανθρώπινη ζωή. Και προκάλεσαν σε ένα απίστευτο σκηνικό βίας, με πρωταγωνιστές δίποδα άγρια ζώα.
- Οι αστυνομικοί αντιμετώπισαν τον Ζακ Κωστόπουλο όχι ως έναν άνθρωπο σε ανάγκη, αλλά ως ένοχο καταπατώντας τα δικαιώματά του. Δεν έκαναν την παραμικρή κίνηση για να ελέγξουν και να συλλάβουν εκείνους που με κλωτσιές, μπουνιές, ανελέητο ξύλο έσπρωξαν τον Ζακ Κωστόπουλο στο θάνατο. Οι αστυνομικοί έδειξαν «υπερβάλλοντα ζήλο» και έδεσαν πισθάγκωνα το θύμα του ξυλοδαρμού, δεν άκουσαν τις κραυγές του, τον έσπρωξαν σιδηροδέσμιο στο θάνατο.
- Το θύμα αμέσως στιγματίστηκε. Ένας άνθρωπος που βρισκόταν σε σύγχυση χαρακτηρίστηκε αβίαστα «τοξικοεξαρτημένος ληστής» από μέσα ενημέρωσης και αστυνομικές πηγές, ενεργοποιώντας όλα τα απάνθρωπα χαρακτηριστικά μιας μισάνθρωπης μερίδας της κοινωνίας. Εκείνης της μερίδας, που ξέχωρα από την υπόθεση, θεωρεί όλους τους ευάλωτους ανθρώπους μιάσματα. Το κρατικό όργανο που είναι επιφορτισμένο με την επιβολή της τάξης, η αστυνομία, τον αντιμετώπισε με αθλιότητα, βασισμένη στο ίδιο πρότυπο
- Οι κατηγορούμενοι κυκλοφορούν ελεύθεροι εδώ και τρία χρόνια. Εκείνοι που ποδοπάτησαν τον Ζακ Κωστόπουλο, εκείνοι που δεν έκαναν τίποτε για να μεταφερθεί ασφαλής στο νοσοκομείο και να σωθεί η ζωή του, δεν έχουν υποστεί τις αντίστοιχες συνέπειες ούτε έχει κριθεί το εάν είναι ένοχοι. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το είδος του κατηγορητηρίου (που μπορεί να επιφέρει ελαφρύτερες ποινές) ενέτεινε το αίσθημα έλλειψης της δικαιοσύνης.
- Εστιάζοντας στο ρόλο της δικαιοσύνης, οι λειτουργοί της φάνηκαν να καθυστερούν περιέργως, αλλά και να αποφεύγουν να δουν κατάματα τα δεδομένα της υπόθεσης. Σαν να συμμετείχαν σε παιχνίδι συγκάλυψης μαζί με την αστυνομία. Η πρακτική της μπορεί να λειτουργήσει αποθαρρυντικά για αντίστοιχες περιπτώσεις τέλεσης αντίστοιχων αξιόποινων πράξεων, ιδιαίτερα δε αν δεν υπάρχουν κάμερες κινητών να καταγράφουν τα γεγονότα.
- Η αστυνομία από τη μεριά της φάνηκε να υπηρετεί πιστά το δόγμα του κουκουλώματος και να επιχειρεί να λειτουργήσει με άξονα αυτό που περιγράφεται στη λογοτεχνία ως «αλληλεγγύη των δολοφόνων». Μισόλογα, αρνήσεις, καθυστερήσεις, προσπάθεια να μετατεθεί η ευθύνη σε κατώτερα ή ανώτερα κλιμάκια, ακόμα και σε άλλα πεδία (ΕΚΑΒ, νοσοκομείο) δυσχέραναν την συλλογή στοιχείων για το τι ακριβώς συνέβη κατά τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου.
- Η δίκη αυτή αφορά τον πυρήνα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: το δικαίωμα στη ζωή. Ευθύνη του κράτους, όπως ανέφερε η Διεθνής Αμνηστία, είναι μεταξύ άλλων η προστασία του δικαιώματος στη ζωή. Ο θάνατος του Ζακ Κωστόπουλου έδειξε ότι αυτό το δικαίωμα καταπατήθηκε βάναυσα από μύριες πλευρές.
- Η υπόθεση της δολοφονίας του Ζακ Κωστόπουλου προκάλεσε αίσθηση, λόγω της αγριότητας των σκηνών που καταγράφηκαν. Ωστόσο εάν δεν υπήρχαν οι φορείς της ειλικρινούς δημοσιογραφίας, τότε η υπόθεση πιθανόν να κουκουλωνόταν, είτε κάτω νομικίστικα εργαλεία, είτε κάτω από το πέπλο της αδιαφορίας που ακολουθεί τον συντηρητικό κοινωνικό αυτοματισμό.
- Οι καθυστερήσεις και οι παλινωδίες μέχρι την έναρξη της δίκης ενεργοποίησε ευρύτερα κομμάτια της κοινωνίας, που στήριξαν το σαφές αίτημα για απόδοση δικαιοσύνης. Χιλιάδες άνθρωποι τα τρία αυτά χρόνια πραγματοποίησαν συγκεντρώσεις, υπέγραψαν εκκλήσεις, ζήτησαν δικαιοσύνη. Ο αγώνας αυτός αποτελεί ήδη το πρόπλασμα για νέες μάχες και αγώνες για ένα καλύτερο, ταχύτερο και πιο αποτελεσματικό κράτος δικαίου.
- Η δολοφονία και η ποινική αντιμετώπισή της αποτελεί ένα ανοικτό στοίχημα, αλλά και μια καλή ευκαιρία να εξερευνήσουμε το κενό που υπάρχει ανάμεσα στη ζωή και τους θεσμούς. Να εξετάσουμε τι πρέπει να αλλάξει στους νόμους, ποιες νέες κατηγορίες πρέπει να προστατευθούν, πώς η πολιτεία πρέπει να φτιάξει θεσμούς προστασίας και υποστήριξης των ευάλωτών ομάδων που διατρέχουν κίνδυνο,
- Η ενεργοποίηση της κοινωνίας όμως δεν αφορούσε μόνο το αίτημα για δικαιοσύνη. Η δολοφονία ενός ακτιβιστή της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας συγκίνησε χιλιάδες ανθρώπους και έφερε στην επιφάνεια τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα μιας μερίδας πολιτών που ασφυκτιούσαν ανέκαθεν κάτω από τα πρότυπα της «κανονικότητας», κάτω από έμφυλα στερεότυπα και μια συστηματική προσπάθεια να μείνουν στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής.
- Η δολοφονία απέδειξε την ευαλωτότητα όλων των ανθρώπων απέναντι στον καθημερινό φασισμό. Έδειξε πως ένας άνθρωπος μπορεί να δολοφονηθεί από δίποδα όντα μέρα μεσημέρι στο κέντρο της Αθήνας, στα «άβατα» του παρεμπορίου και της παραβατικότητας. Απέδειξε ότι οι ευάλωτοι άνθρωποι διατρέχουν ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο ακριβώς λόγω της ευαλωτότητάς τους σε ένα κράτος που επιβιώνουν οι ισχυροί και οι ανίσχυροι δολοφονούνται.
- Η δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου έδειξε ότι μια προοδευτική κυβέρνηση, μια κυβέρνηση της Αριστεράς, έχει να δώσει πολύ σκληρούς αγώνες για τον εκσυγχρονισμό, τον εκδημοκρατισμό και την λογοδοσία των θεσμών. Πρόκειται για ένα σοβαρό καθήκον, ώστε να σπάσουν τα αποστήματα εντός του σκληρού πυρήνα του κράτους, να παραχθεί παιδεία της συμπεριληπτικότητας, της ανοχής και του σεβασμού στη ζωή και προοπτικά να ξηλωθούν απάνθρωπες συμπεριφορές που επιβιώνουν και στην κοινωνία.
- Στην κεφαλή της πορείας για τα οκτώ χρόνια από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, με πρωτοβουλία της Μάγδας Φύσσα, η ζωγραφιά του προσώπου του Ζακ Κωστόπουλου βρέθηκε μαζί με τις αντίστοιχες ζωγραφιές των προσώπων θυμάτων του καθημερινού φασισμού: Παύλος Φύσσας, Σαχζάτ Λουκμάν, Ελένης Τοπαλούδη, Τζορτζ Φλόιντ «συμπορεύθηκαν» με τον Ζακ. Και έτσι δημιουργήθηκε ένα πρωτοφανές μέτωπο ενάντια στην καταπιεστική βία, που σκοτώνει οτιδήποτε αδύναμο, οτιδήποτε ενεργό, οτιδήποτε διαφορετικό, οτιδήποτε όμορφο.
- Ο Ζακ Κωστόπουλος πάλευε για έναν κόσμο ανοικτό. Τον δολοφόνησαν όσοι θέλουν μια κοινωνία κλειστή. Χρέος μας να αποδοθεί δικαιοσύνη.