ημικά που χρησιμοποιούνταν κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου χρησιμοποίησαν κατά διαδηλωτών οι δυνάμεις καταστολής στη Γεωργία, σύμφωνα με αποκάλυψη του βρετανικού BBC. 

Το ανατριχιαστικό περιστατικό σημειώθηκε κατά τη διάρκεια αντικυβερνητικών διαδηλώσεων το 2024. Οι διαδηλώσεις γίνονταν για την αναστολή των προσπαθειών ένταξης της Γεωργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

«Μπορούσες να νιώσεις [το νερό] να καίει», δήλωσε ένας από τους διαδηλωτές στο BBC αναφερόμενος στο νερό που που δέχτηκε από αύρες της αστυνομίας. 

Οι διαδηλωτές ανέφεραν πως το νερό είχε κολλήσει πάνω τους, ενώ εμφανίστηκαν διάφορα συμπτώματα για εβδομάδες, όπως δυσκολία στην αναπνοή, βήχας και εμετός.

Ο Γκέλα Χασάια, ένας από τους διαδηλωτές, λέει πως το δέρμα του έκαιγε αφού ψεκάστηκε από τις αντλίες νερού.

Το BBC World Service μίλησε με ειδικούς σε χημικά όπλα, πηγές από την αστυνομία της Γεωργίας, καθώς και με γιατρούς, και βρήκε ότι τα στοιχεία δείχνουν πως χρησιμοποιήθηκε μια ουσία που ο γαλλικός στρατός είχε ονομάσει «camite».

Οι γεωργιανές αρχές δήλωσαν ότι τα ευρήματα της έρευνας ήταν «παράλογα» και ότι η αστυνομία ενήργησε νόμιμα απέναντι στις «παράνομες ενέργειες άγριων εγκληματιών».

Το camite χρησιμοποιήθηκε από τη Γαλλία εναντίον της Γερμανίας κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία για μεταγενέστερη χρήση του και πιστεύεται ότι αποσύρθηκε κάποια στιγμή στη δεκαετία του 1930 λόγω ανησυχιών για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις του και αντικαταστήθηκε από το αέριο CS, το γνωστό σε όλους δακρυγόνο.

Ο Κωνσταντίν Τσαχουνασβίλι ήταν ένας από τους διαδηλωτές που συγκεντρώθηκαν έξω από το κοινοβούλιο της Γεωργίας στην Τιφλίδα την πρώτη εβδομάδα των διαδηλώσεων, που ξεκίνησαν στις 28 Νοεμβρίου 2024. Οι διαδηλωτές εξοργίστηκαν από την ανακοίνωση του κυβερνώντος κόμματος ότι «παγώνει» τις συνομιλίες για την ένταξη στην ΕΕ. Σημειώνεται ότι ι στόχος της ένταξης στην ΕΕ είναι κατοχυρωμένος στο σύνταγμα της Γεωργίας.

Ο Τσαχουνασβίλι, παιδίατρος, ο οποίος ήταν μεταξύ αυτών που ψεκάστηκαν από τις αντλίες και έχει συμμετάσχει σε πολλές διαδηλώσεις, είπε ότι το δέρμα του ένιωθε σαν να καίει για μέρες, και η αίσθηση δεν έφευγε με το πλύσιμο. Μάλιστα, όπως είπε, «έμοιαζε χειρότερο όταν προσπαθούσες να το ξεπλύνεις».

Ο Τσαχουνασβίλι θέλησε να μάθει αν και άλλοι είχαν παρόμοια συμπτώματα. Μέσω των κοινωνικών δικτύων ζήτησε από όσους είχαν στοχοποιηθεί από τα μέτρα καταστολής την πρώτη εβδομάδα των διαδηλώσεων να συμπληρώσουν μια έρευνα. Σχεδόν 350 άτομα ανταποκρίθηκαν, και σχεδόν οι μισοί δήλωσαν ότι είχαν μια ή περισσότερες παρενέργειες που κράτησαν περισσότερο από 30 ημέρες.

Τα συμπτώματα αυτά κυμαίνονταν από πονοκέφαλο, κόπωση και βήχα έως δυσκολία στην αναπνοή και εμετούς.

Η μελέτη του έχει περάσει από peer review και έχει γίνει δεκτή για δημοσίευση στο διεθνές περιοδικό Toxicology Reports.

Εξήντα εννέα από όσους συμμετείχαν στην έρευνα εξετάστηκαν επίσης από τον ίδιο και βρέθηκε ότι είχαν «σημαντικά υψηλότερη συχνότητα ανωμαλιών» στα ηλεκτρικά σήματα της καρδιάς.

Η έκθεση του Δρ Τσαχουνασβίλι συμφωνούσε με τα συμπεράσματα εγχώριων δημοσιογράφων, γιατρών και οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων – ότι οι αντλίες νερού έπρεπε να ήταν εμπλουτισμένες με κάποια χημική ουσία. Είχαν καλέσει την κυβέρνηση να αποκαλύψει τι χρησιμοποιήθηκε, αλλά το Υπουργείο Εσωτερικών αρνήθηκε.

Επιβεβαίωση από τα ΜΑΤ

Πολλοί πληροφοριοδότες υψηλού επιπέδου από το Τμήμα Ειδικών Αποστολών – την επίσημη ονομασία των ΜΑΤ της Γεωργίας – βοήθησαν το BBC να προσδιορίσει την πιθανή ταυτότητα του χημικού.

Ο πρώην επικεφαλής οπλισμού του τμήματος, Λάσα Σεργκελασβίλι, πιστεύει ότι πρόκειται για την ίδια ουσία που του ζητήθηκε να δοκιμάσει για χρήση στις αντλίες το 2009.

Οι επιδράσεις του χημικού, λέει, ήταν διαφορετικές από οτιδήποτε είχε βιώσει. Δυσκολεύτηκε να αναπνεύσει όταν στάθηκε κοντά στο σημείο ψεκασμού, και αυτός και οι 15-20 συνάδελφοί του δεν μπορούσαν να το ξεπλύνουν εύκολα.

«Παρατηρήσαμε ότι η επίδραση δεν υποχωρούσε, όπως συμβαίνει με το [συνηθισμένο] δακρυγόνο. Ακόμη και μετά που πλύναμε τα πρόσωπά μας με νερό και μετά με διάλυμα σόδας, δεν μπορούσαμε να αναπνεύσουμε κανονικά».

Ο κ. Σεργκελασβίλι λέει ότι συνέστησε να μην χρησιμοποιηθεί το χημικό. Ωστόσο, οι αντλίες φορτώθηκαν με αυτό – και αυτό συνέχισε τουλάχιστον μέχρι το 2022, όταν παραιτήθηκε και έφυγε από τη χώρα.

Βλέποντας τα πλάνα των διαδηλώσεων πέρυσι, λέει ότι υποψιάστηκε αμέσως πως οι διαδηλωτές δέχονταν το ίδιο χημικό.

Το BBC μίλησε και με άλλον πρώην αξιωματούχο της αστυνομίας ο οποίος επιβεβαίωσε ότι ό,τι υπήρχε στις αντλίες επί των ημερών του Σεργκελασβίλι ήταν αυτό που χρησιμοποιήθηκε και το 2024.

Το BBC κατάφερε να αποκτήσει αντίγραφο του καταλόγου υλικών του Τμήματος Ειδικών Αποστολών, με ημερομηνία Δεκέμβριο 2019.

Εκεί βρέθηκαν δύο ανώνυμες χημικές ουσίες, καταχωρημένες απλώς ως «χημικό υγρό UN1710» και «χημική σκόνη UN3439», με οδηγίες ανάμειξης.

Το UN1710 αναγνωρίστηκε εύκολα ως τριχλωροαιθυλένιο (TCE), ένας διαλύτης που βοηθά άλλες χημικές ουσίες να διαλυθούν στο νερό.

Το UN3439 ήταν πιο δύσκολο, καθώς είναι κωδικός για πολλές επικίνδυνες βιομηχανικές ουσίες. Η μόνη που βρήκαμε να έχει χρησιμοποιηθεί ως μέσο καταστολής διαδηλώσεων είναι η βρωμοβενζυλοκυανίδη, γνωστή ως camite.

Ο καθηγητής Κρίστοφερ Χόλστεγκ, κορυφαίος ειδικός σε χημικά όπλα, είπε ότι τα στοιχεία δείχνουν πως πράγματι αυτό χρησιμοποιήθηκε.

Τα συμπτώματα δεν συμβαδίζουν με συμβατικές ουσίες όπως το CS. Το camite, είπε, είναι «έντονα ερεθιστικό και επίμονο».

Χρησιμοποιείται ως ισχυρός αποτρεπτικός παράγοντας: «Θα κρατούσε τους ανθρώπους μακριά για πολύ καιρό. Δεν θα μπορούσαν να απολυμανθούν· θα έπρεπε να πάνε στο νοσοκομείο».

Το camite είχε χρησιμοποιηθεί και από την αμερικανική αστυνομία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά εγκαταλείφθηκε όταν βρέθηκαν ασφαλέστερες εναλλακτικές.

Οι διαδηλωτές έγιναν πειραματόζωα

Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, οι αστυνομικές δυνάμεις επιτρέπεται να χρησιμοποιούν χημικά μέσα ως εργαλεία καταστολής μόνο όταν είναι αναλογικά και έχουν βραχυπρόθεσμες επιδράσεις.

Ένα παρωχημένο και πιο ισχυρό χημικό ενδέχεται να θεωρηθεί χημικό όπλο, σύμφωνα με ειδικούς.

Η ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ για τα βασανιστήρια, Άλις Έντουαρντς, χαρακτήρισε τα ευρήματα ανησυχητικά.

Η απουσία ρυθμιστικού πλαισίου για τα χημικά στις αντλίες νερού είναι πρόβλημα: «Με οδηγεί να θεωρήσω αυτήν την πρακτική ως πειραματικό όπλο. Και οι πληθυσμοί δεν πρέπει ποτέ να υπόκεινται σε πειράματα».

Τόνισε ότι τα αποτελέσματα ενός μέσου καταστολής πρέπει να είναι προσωρινά και τα περιγραφόμενα συμπτώματα είναι «πέραν του προσωρινού και αποδεκτού». Όλα τα περιστατικά θα έπρεπε να ερευνηθούν.

Οι γεωργιανές αρχές χαρακτήρισαν τα ευρήματα «εξαιρετικά επιπόλαια» και «παράλογα».

Είπαν ότι οι δυνάμεις ασφαλείας ενήργησαν «εντός των ορίων του νόμου» απέναντι στις «παράνομες ενέργειες άγριων εγκληματιών».

Οι διαδηλώσεις στην οδό Ρουσταβέλι έχουν μειωθεί σε μέγεθος μετά την αύξηση των προστίμων και των ποινών φυλάκισης, αλλά όχι σε συχνότητα.

Σχεδόν κάθε βράδυ τον τελευταίο χρόνο, διαδηλωτές ζητούν την παραίτηση της κυβέρνησης, την οποία κατηγορούν για νοθεία εκλογών, φιλορωσική στάση και ολοένα πιο αυταρχική νομοθεσία.

Το κυβερνών κόμμα Γεωργιανό Όνειρο αρνήθηκε ότι η κυβέρνηση ή ο επίτιμος πρόεδρός του, Μπιντζίνα Ιβανισβίλι, ακολουθούν φιλορωσική πολιτική και δήλωσε ότι οι αλλαγές υπηρετούν «το δημόσιο συμφέρον».