Ενα σκάνδαλο βρίσκεται σε εξέλιξη στο Μικρό Πάπιγκο, έναν από τους πιο εμβληματικούς και διατηρητέους οικισμούς της Ελλάδας, όπου σχεδιάζεται ένα καταστροφικό και σκανδαλωδώς δαπανηρό έργο, η εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων (ΕΕΛ) μόλις 25 μέτρα από τα σπίτια του οικισμού, καταστρέφοντας την πολιτιστική ταυτότητα και το φυσικό τοπίο της περιοχής.

Πρόκειται για πετρόκτιστα σπίτια του 1700 με στενά καλντερίμια, όπου δεν επιτρέπεται η διέλευση οχημάτων, στοιχεία αναγνωρισμένης πολιτιστικής αξίας που προσελκύουν κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Η εγκατάσταση του έργου σε περιοχή Natura, η οποία αποτελεί Ειδική Ζώνη Διατήρησης (Εθνικός Δρυμός Βίκου - Αώου) καθώς και Ζώνη Ειδικής Προστασίας (Ορος Τύμφη-Γκαμήλα), παραβιάζει επίσης τους αυστηρούς όρους προστασίας της Ζώνης Ια του πυρήνα του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου όπου, σύμφωνα με την ΚΥΑ 23069/2005, δεν επιτρέπονται τέτοιου είδους εγκαταστάσεις.

Πρόκειται για ένα απολύτως καταστροφικό έργο, εγκεκριμένο από την Περιφέρεια Ηπείρου, καθώς είναι αχρείαστο αφού υπάρχει ήδη βιολογικός καθαρισμός (ΕΕΛ) στο Μεγάλο Πάπιγκο, σε απόσταση μόλις 2 χιλιόμετρα, σε Ζώνη Β (ηπιότερης προστασίας) με δυναμικότητα ικανή να καλύψει και τις ανάγκες του Μικρού Πάπιγκου και με τον οποίο θα μπορούσε αυτό να συνδεθεί με ελάχιστο οικονομικό και μηδενικό περιβαλλοντικό κόστος. Το έργο, που θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης, θα κοστίσει τριπλάσια χρήματα και συγκεκριμένα 1.115.000 ευρώ αντί για 340.000 ευρώ της σύνδεσης με το υπάρχον σύστημα. Πρόκειται για μια επιλογή που θέτει σοβαρά ερωτήματα διαφάνειας και χρηστής διαχείρισης δημόσιων πόρων, επισημαίνει η Κίνηση Πολιτών Save Papigo που εναντιώνεται στο έργο.

Βλάβες

Το έργο θα επιβαρύνει τους κατοίκους οικονομικά και περιβαλλοντικά με περισσότερα από 25.000 ευρώ ετησίως για λειτουργικά έξοδα, βλάβες στα παραδοσιακά πέτρινα καλντερίμια και στο ευαίσθητο οικοσύστημα της Πίνδου / Natura 2000. Επιπλέον κατασκευάζεται χωρίς διαφάνεια και χωρίς προηγούμενη ενημέρωση ή συναίνεση της τοπικής κοινωνίας.

Εξάλλου το συγκεκριμένο έργο οδηγεί σε αναπόφευκτη υποβάθμιση του περιβάλλοντος και της ποιότητας διαβίωσης των ντόπιων και των επισκεπτών εξαιτίας της μόνιμης εκπομπής θορύβου, των έντονων οσμών και αέριων ρύπων από την επεξεργασμένη λυματολάσπη – τη στιγμή μάλιστα που η τοπική τουριστική οικονομία βασίζεται στην αυθεντικότητα και την απόλυτη αρμονία με το φυσικό περιβάλλον προσθέτει η Κίνηση Πολιτών.

Οπως αναφέρεται στo δικόγραφο Προσθέτων Λόγων επί της Αίτησης Ακύρωσης που κατέθεσαν πολίτες ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, που συζητήθηκε στις 7 Μαΐου, η Απόφαση Εγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων (ΑΕΠΟ) έχει παράνομη αιτιολογία διότι δεν εξετάστηκαν επαρκώς εναλλακτικές λύσεις, όπως η σύνδεση με την ήδη υπάρχουσα ΕΕΛ του Μεγάλου Πάπιγκου. Η κατασκευασμένη από το 2010 ΕΕΛ του Μεγάλου Πάπιγκου, για να εξυπηρετήσει σήμερα 105 κατοικίες και 42 επιχειρήσεις, χωροθετήθηκε σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από τον οικισμό και σύμφωνα με στοιχεία του Δήμου Ζαγορίου (2024) κόστισε συνολικά 600.000 ευρώ. Με αυτά τα δεδομένα το έργο της ΕΕΛ του Μικρού Πάπιγκου εμφανίζεται υπερβολικά ακριβό με προϋπολογισμό που ξεπερνά το 1.100.000 ευρώ για μόλις 26 κατοικίες και 6 επιχειρήσεις!

Εξάλλου οι αιτούντες ανέφεραν ότι μετά την αδειοδότηση του έργου αλλά πριν από την κατακύρωσή του σε ανάδοχο θεσπίστηκε νέο προστατευτικό καθεστώς στην περιοχή, με το οποίο τμήμα της λεκάνης απορροής του Αώου ποταμού (που ξεκινά γεωγραφικά από τις πηγές του Βοϊδομάτη όπου βρίσκεται το έργο) χαρακτηρίστηκε ως προστατευόμενο τοπίο και προστατευόμενος φυσικός σχηματισμός, γεγονός που επέβαλε την επαναξιολόγηση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και την αναθεώρηση της Απόφασης Εγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων (ΑΕΠΟ).

Επιπρόσθετα οι αιτούντες ανέφεραν ότι η ΑΕΠΟ είναι παράνομη διότι εκδόθηκε κατά παράβαση της Σύμβασης του Αρχους (που επιβάλλει το δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στην περιβαλλοντική πληροφορία) και αποδεικνύουν ότι δεν τηρήθηκαν οι διατυπώσεις δημοσιότητας για την πρόσκληση σε δημόσια διαβούλευση που απαιτεί ο νόμος. Ετσι οι ντόπιοι και οι πολίτες ευρύτερα δεν ενημερώθηκαν έγκαιρα για τον σχεδιασμό και την αδειοδότηση αυτής της υποδομής, κάτι που τους στέρησε το θεμελιώδες δικαίωμά τους να συμμετέχουν στη διαβούλευση και να αντιδράσουν.

Διαβούλευση

Αποτέλεσμα αυτών των παραλείψεων ήταν ότι η συμμετοχή του κοινού στη διαβούλευση για το πολυδάπανο και οχληρό έργο (που ασφαλώς ενδιέφερε τους κατοίκους και κάθε πολίτη που έννομα συμφέροντά του τον συνδέουν με την περιοχή) ήταν πράγματι μηδενική (δεν καταγράφεται ούτε μία τοποθέτηση, προφορική ή έγγραφη), καθώς δεν υπήρξε δημόσια αναρτημένη πρόσκληση παρά μόνο δημοσίευση σε τοπική εφημερίδα των Ιωαννίνων που δεν κυκλοφορεί στα χωριά του Ζαγορίου.

Για το ζήτημα αυτό η Περιφέρεια Ηπείρου στα δικόγραφά της προς το ΣτΕ υποστήριξε ότι η δημοσίευση στην εφημερίδα «Ηπειρωτικός Αγών» εξασφάλιζε τη δημοσιότητα της διαδικασίας διότι διαθέτει ιστοσελίδα, ενώ στην πραγματικότητα διαθέσιμο ηλεκτρονικά είναι μόνο το πρωτοσέλιδο της συγκεκριμένης εφημερίδας.

ICOMOS: Κίνδυνος για τον ιστορικό οικισμό

Την έντονη αντίθεσή του στην επικείμενη κατασκευή βιομηχανικής μονάδας επεξεργασίας λυμάτων στον ιστορικό οικισμό του Μικρού Πάπιγκου, μιας περιοχής που έχει αναγνωριστεί ως Τόπος Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO, εξέφρασε σε ανακοίνωσή του το Ελληνικό Τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS) ως ο τεχνικός σύμβουλος της UNESCO σε θέματα προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς στη χώρα μας.

Το ICOMOS θεωρεί ότι το προτεινόμενο έργο:

● Ερχεται σε ευθεία σύγκρουση με τις αρχές διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς αλλοιώνει τη φυσιογνωμία ενός παραδοσιακού πετρόκτιστου οικισμού που διατηρείται σχεδόν αναλλοίωτος επί αιώνες.

● Υπονομεύει τον χαρακτήρα του τοπίου με την τοποθέτηση ανοιχτής μονάδας επεξεργασίας λυμάτων μόλις 25 μέτρα από τα πρώτα σπίτια του οικισμού και εντός της ζώνης προστασίας NATURA 2000.

● Θέτει σε κίνδυνο τη συνέχιση του αυθεντικού τρόπου ζωής και της τουριστικής βιωσιμότητας της περιοχής, η οποία στηρίζεται στην ήπια ανάπτυξη και τη βιωματική εμπειρία του φυσικού και πολιτιστικού τοπίου.

● Αγνοεί την εναλλακτική λύση της σύνδεσης με τον υφιστάμενο βιολογικό καθαρισμό στο Μεγάλο Πάπιγκο, που τεκμηριώνεται από ανεξάρτητη μελέτη κατοίκων και είναι περιβαλλοντικά ορθή, τεχνικά εφικτή και πολλαπλάσια οικονομικότερη.

Επιπλέον υπογραμμίζει ότι με την ένταξη του Ζαγορίου στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς η χώρα μας ανέλαβε ρητή υποχρέωση να διαφυλάξει τη φυσική και πολιτιστική ακεραιότητα του τοπίου. Το έργο, με τον τρόπο που σχεδιάζεται από την Περιφέρεια Ηπείρου, έρχεται σε αντίθεση με αυτήν την υποχρέωση και συνεπώς θέτει σε κίνδυνο τη διεθνή αξιοπιστία της χώρας μας απέναντι στην UNESCO και την παγκόσμια κοινότητα.

Τέλος, ζητά την άμεση επανεξέταση του σχεδιαζόμενου έργου και ακύρωση της τρέχουσας «μελέτης», υποστηρίζοντας τη λύση της σύνδεσης με την υπάρχουσα ΕΕΛ Μεγάλου Πάπιγκου ή τη χωροθέτηση μονάδας (που δεν θα ενοχλεί παντοιοτρόπως τον οικισμό) σε απόσταση ασφαλείας τουλάχιστον 1 χιλιομέτρου.

«Δεδομένου ότι η αίτηση ακυρώσεως των κατοίκων κατά του έργου έχει ήδη συζητηθεί στο ΣτΕ και αναμένεται η έκδοση της απόφασης, η δημιουργία τετελεσμένων γεγονότων με την επίσπευση της έναρξης των εργασιών κατασκευής πρέπει οπωσδήποτε να αποτραπεί» αναφέρει σε σχετική ανακοίνωσή του το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος.

Και ενώ οι κάτοικοι αντιδρούν έντονα γι’ αυτό το πολλαπλά παράλογο έργο, η Περιφέρεια Ηπείρου επιχείρησε πριν από λίγες μέρες να ξεκινήσει τις εργασίες κατασκευής εντός του παραδοσιακού οικισμού με χωματουργικές εργασίες και κοπή δέντρων από τον εργολάβο του έργου, μην αναμένοντας την απόφαση του ΣτΕ και περιφρονώντας τη γνωμοδότηση της ICOMOS Hellas. Και μάλιστα μην έχοντας οικοδομική άδεια, όπως διαπιστώθηκε από την αστυνομία που κάλεσαν οι κάτοικοι, οι οποίοι κατέθεσαν μήνυση και έτσι οι εργασίες σταμάτησαν και η υπόθεση βρίσκεται στα χέρια της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Ιωαννίνων.

Ενας αγωγός-μήλον της Εριδος

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι κάτοικοι το Μικρού Πάπιγκου έλαβαν στις 20 Ιουνίου επιστολή από τον δήμαρχο Ζαγορίου, Γιώργο Σουκουβέλο, με την οποία τους ανακοίνωσε πως προχωρά σε σφράγιση ενός εκ των τριών αγωγών αποχέτευσης εντός του οικισμού εντός 3 ημερών, επικαλούμενος δήθεν άγνοια για την ύπαρξή του. Κάτι που τελικά έπραξε αφήνοντας χωρίς αποχέτευση αρκετά σπίτια.

Σε απάντηση προς τον δήμαρχο την επομένη 80 κάτοικοι και οικογένειες του Μικρού Πάπιγκου αποδεικνύουν ότι ο ισχυρισμός του περί «άγνοιας» είναι ατεκμηρίωτος και ανακριβής, ότι ο αγωγός δεν είναι «παράνομος», δεν είναι «κρυφός» και δεν «ξεβράζει» λύματα στον Βοϊδομάτη, όπως ισχυρίστηκε ο δήμαρχος. Κι ακόμα ότι η σφράγιση θέτει σε άμεσο κίνδυνο τη δημόσια υγεία, καθώς δύναται να προκαλέσει ανάστροφη ροή λυμάτων σε κατοικίες και επιχειρήσεις, διαρροή λυμάτων στο φυσικό περιβάλλον του Εθνικού Πάρκου και επιδείνωση των όρων υγιεινής διαβίωσης των κατοίκων και επισκεπτών. «Αποτελεί γνωστή και θεσμικά αποδεκτή υποδομή, που ρητά αναφέρεται τόσο στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) όσο και στην Απόφαση Εγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων (ΑΕΠΟ) του υπό εκτέλεση έργου Εγκατάστασης Επεξεργασίας Λυμάτων (ΕΕΛ) Μικρού Πάπιγκου για τον Δήμο Ζαγορίου» αναφέρουν οι κάτοικοι.

Αφετέρου του επισημαίνουν ότι το πρόβλημα δεν προήλθε από τις δήθεν «παράνομες συνδέσεις» που όψιμα επικαλείται, αλλά από την καταστροφή του αγωγού κατά την έναρξη των έργων του νέου βιολογικού από τον εργολάβο υπό την επίβλεψη της Περιφέρειας Ηπείρου. «Ο δήμαρχος σφράγισε μονομερώς μια τόσο βασική υποδομή του χωριού, χωρίς τεχνική εκτίμηση και χωρίς εκτίμηση κινδύνου, διακινδυνεύοντας αυτονόητα την ανάστροφη ροή λυμάτων μέσα στις κατοικίες απλών πολιτών και τις επιχειρήσεις. Οι κάτοικοι-δημότες βρίσκονται χωρίς αποχέτευση και χωρίς εναλλακτική λύση» αναφέρουν.

«Είναι απορίας άξιο και απογοητευτικό πώς ένας δήμαρχος επιλέγει να κατηγορήσει και να δυσφημίσει μια κοινότητα αντί να την προστατεύσει και να συζητήσει με τους κατοίκους τη βέλτιστη λύση για την απρόσκοπτη λειτουργία της κοινότητας, της οικονομίας της και της ευημερίας της» καταλήγουν.

Για την άμεση ακύρωση του έργου η Κίνηση Πολιτών Save Papigo συλλέγει υπογραφές μέσω της πλατφόρμας change.org.

Πηγή: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ