Την επιβολή προστίμων σε 4 αλυσίδες σούπερ μάρκετ για παραβίαση του ποσοστού κέρδους και για διαφορετικές τιμές στο ράφι σε σχέση με την τελική απόδειξη επέβαλε το υπουργείο Ανάπτυξης, όπως ανακοίνωσε ο υπουργός Άδωνις Γεωργιάδης,στο πλαίσιο της σημερινήςσυνέντευξης Τύπου για το "καλάθι της Σαρακοστής".
Το μεγαλύτερο πρόστιμο ύψους 319.900 ευρώ, όπως ανακοίνωσε ο υπουργός Ανάπτυξης, επιβλήθηκε στην αλυσίδα ΑΒ Βασιλόπουλος ενώ για υποτροπή επιβλήθηκε πρόστιμο κάτω από 50.000 ευρώ στις αλυσίδες Lidl, Γαλαξίας και ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός.
Όπως ανάφερε ο υπουργός Ανάπτυξης ΄Άδωνις Γεωργιάδης, τα πρόστιμα επιβλήθηκαν κατόπιν εισήγησης της ΔΙΜΕΑ αφού ολοκληρώθηκε σειρά ελέγχων σε πολλά σούπερ μάρκετ.
Ο ίδιος σημείωσε: "Τα πρόστιμα δεν σημαίνει ότι οι αλυσίδες αυτές κατά κανόνα παραβιάζουν τον νόμο. Σε μια αλυσίδα οι έλεγχοι απέδειξαν ότι υπήρξε παραβίαση του ποσοστού κέρδους και σε ένα κομμάτι προϊόντων που είναι εντός καλαθιού αλλά και σε μεγάλο κομμάτι προϊόντων που είναι εκτός καλαθιού".
Αναλυτικότερα οι αλυσίδες στις οποίες επιβλήθηκαν τα πρόστιμα είναι οι εξής:
ΑΒ Βασιλόπουλος: Πρόστιμο 319.900 ευρώ
Lidl: Πρόστιμο 26.880 ευρώ
Γαλαξίας: Πρόστιμο 21.387 ευρώ
ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός: 9.330 ευρώ
Η θέση της ΑΒ για τα πρόστιμα
Μετά την τοποθέτηση του Υπουργού, ειδικότερα η ΑΒ Βασιλόπουλος αντέδρασε χαρακτηρίζοντας την επιβολή προστίμου ύψους 319.000 ευρώ ως "άδικη και αβάσιμη". Σε επικοινωνία με το NEWS 24/7, αρμόδιοι παράγοντες εκ μέρους της αλυσίδας, υπογράμμισαν πως όλα τα παραπάνω συμβαίνουν "ειδικά σε μία περίοδο που όλος ο κλάδος του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων λειτουργεί με ζημιές".
Σύμφωνα με τη θέση της εταιρείας, το πρόστιμο υπολογίστηκε με λάθος στοιχεία, λαμβάνοντας υπόψη αρχικές τιμές τιμοκαταλόγου και όχι τελικές τιμές πώλησης.
«Διαφωνούμε έντονα στο να μιλάμε για "αθέμιτη κερδοφορία" αναφέρουν, συμπληρώνοντας ότι ως εταιρεία, "στηρίξαμε από την πρώτη στιγμή την προσπάθεια της κυβέρνησης, οδηγώντας την αγορά σε χαμηλές τιμές. Μειώσαμε τις τιμές μας και σε άλλα προϊόντα στο σύνολο των προσφερόμενων κωδικών μας. Από την εφαρμογή του "καλαθιού του νοικοκυριού", έχουμε χάσει πάνω από 2 εκατομμύρια ευρώ πουλώντας πολλά προϊόντα ακόμα και κάτω του κόστους".
Η εταιρεία παρέθεσε επίσης τις παραμέτρους που λαμβάνονται υπόψη και που οδηγούν κατά τη θέση της σε λανθασμένα συμπεράσματα.
Ειδικότερα, σημειώνει πως είναι λάθος να μιλάμε για αθέμιτη κερδοφορία λαμβάνοντας υπόψη την αύξηση του μικτού περιθωρίου κέρδους ενός μεμονωμένου προϊόντος και μόνο.
Επίσης, δεν λαμβάνονται υπόψη τυχόν αυξήσεις των λειτουργικών εξόδων μιας εταιρείας, αγνοώντας έτσι αν μιλάμε τελικά για πραγματικό κέρδος ή ζημία.
Επιβάλλεται η διατήρηση σταθερής τιμής μικτού περιθωρίου, καθώς και μειωμένης τιμής μικτού περιθωρίου κέρδους για μια σειρά από προϊόντα (οι διατάξεις του άρθρου 87 του Ν. 4986/2022), χωρίς, όμως, να λαμβάνεται υπόψη, ότι οι τιμές αυτές δεν αποτελούν πραγματικό κέρδος για την επιχείρηση.
Όταν το προηγούμενο έτος κάποιος ελεγχόμενος κωδικός δεν είχε πωλήσεις, η ΔΙΜΕΑ παίρνει για σύγκριση το Μικτό Περιθώριο κέρδους της εταιρείας από τις οικονομικές καταστάσεις του προηγούμενου έτους. Στην πραγματικότητα δεν μπορεί να συγκριθεί η κερδοφορία ενός κωδικού με τη συνολική κερδοφορία μίας εταιρείας, είναι ανόμοια μεγέθη, αφού για την εξεύρεση του μικτού περιθωρίου κέρδους του συνόλου του έτους μιας εταιρείας, λαμβάνονται υπ’ όψιν και άλλα μεγέθη, που σχετίζονται με τα λειτουργικά κόστη αυτής.
Η σύγκριση του μικτού περιθωρίου κέρδους προϊόντων σε χρονικές περιόδους μικρότερες του έτους οδηγεί σε στρεβλά συμπεράσματα. Μόνο με περίοδο αναφοράς ενός ακεραίου έτους μπορεί με ασφάλεια να βγει συμπέρασμα. Και αυτό γιατί στην λειτουργία της αγοράς λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια του έτους, προωθητικές ενέργειες οι οποίες επηρεάζουν τόσο την τελική τιμή πώλησης όσο και το κόστος των προϊόντων .
Ως βάση υπολογισμού του προστίμου, λαμβάνονται υπ’ όψιν όχι μόνο τα προϊόντα που έχουν πουληθεί, αλλά και τα αποθέματα, με συνέπεια να επιβάλλεται πρόστιμο και για εμπορεύματα, που ακόμη δεν έχουν πωληθεί και απλά εικάζεται ότι έχουν ήδη πουληθεί και η εταιρεία έχει ήδη αποκομίσει το όφελος.
Η εταιρεία με βάση τα παραπάνω επιχειρήματα θα επιδιώξει να απορριφθεί το πρόστιμο, αξιοποιώντας τις νομικές δυνατότητες που δίνονται σ’ αυτές τις περιπτώσεις.
Συγκεκριμένα, όπως καταγγέλλει η ομάδα "Αδέσποτα της Δημοτικής Ενότητας Κερκίνης" στη σελίδα της στο Facebook, άγνωστος έσβησε το τσιγάρο του στο κεφάλι ενός αδέσποτου σκύλου.
"Σήμερα στο κέντρο της Ροδόπολης κάποιος ανεγκέφαλος υπάνθρωπος έσβησε το τσιγάρο του πάνω στο κεφάλι της φιλικής και πολύ εξοικειωμένης με τους ανθρώπους Ζιζέλ, την γνωστή αδεσποτούλα του κέντρου της Ροδόπολης που φροντίζουμε και αγαπούμε όλοι.
Δεν έχω λόγια να σχολιάσω την κακοψυχιά και την…. του ανθρώπου, που χρησιμοποίησε το ζωάκι ως τασάκι για τα αποτσίγαρα του. Υπάρχουν και όρια στην κακία σας, υπάρχει κάπου και αυτό που λέγεται ανθρώπινη συνείδηση. Ντροπή πραγματικά στην παιδεία μας και στην κουλτούρα μας, ντροπή και σε όλους όσοι ήταν εκεί και το είδαν και το ανέχτηκαν" ανέφερε συγκεκριμένα η καταγγελία.
Κάθε φορά που παθαίνουμε déjà vu, ο εγκέφαλός μας διορθώνει τα ίδια του τα λάθη.
Déjà vu. Όταν μας συμβαίνει, για κλάσματα του δευτερολέπτου μας κατακλύζει ένα κάπως απόκοσμο συναίσθημα. Μοιάζει με μια στιγμή φευγαλέας διορατικότητας, μια λαμπρή στιγμή απόλυτης εγκεφαλικής διαύγειας που, όμως, ευθύς αμέσως ακολουθείται από την απόλυτη σύγχυση. Ας δούμε ένα παράδειγμα: μπαίνεις κάπου για πρώτη φορά, ένα καφέ, το σπίτι μιας συναδέλφου, κάπου που, τέλος πάντων, δεν έχεις ξαναβρεθεί, αλλά ξαφνικά σε κατακλύζει μια αίσθηση οικειότητας – κάτι σαν ανάμνηση. Και παρόλο που εκείνη ακριβώς τη στιγμή ορκίζεται ότι αυτό που συμβαίνει το έχεις ξαναζήσει και το θυμάσαι καθαρότερα κι από το πρόσωπο της μάνας σου, σου είναι απολύτως αδύνατο να φέρεις οποιαδήποτε άλλη πληροφορία επ’ αυτού στον συνειδητό σου.
Λοιπόν, οι περισσότεροι από εμάς το έχουμε πάθει έστω και μια φορά, έχουμε βιώσει αυτή την αίσθηση, γνωστή ως déjà vu, κάποια στιγμή στη ζωή μας. Αυτή η αίσθηση, όμως, αν και έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον πολλών μελετητών κατά καιρούς, είναι πολύ δύσκολο να διερευνηθεί, λένε οι επιστήμονες. Η κατ’ εντολή αναδημιουργία του σε ένα εργαστήριο είναι δύσκολη υπόθεση.
Παρ’ όλα αυτά, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το déjà vu προσφέρει στην πραγματικότητα μια ματιά στο πώς λειτουργεί η μνήμη όταν αυτή παρεκκλίνει λίγο. Το déjà vu μπορεί να προκύψει όταν τμήματα του εγκεφάλου μας που δουλειά τους είναι να αναγνωρίζουν οικείες καταστάσεις ενεργοποιούνται απρόσμενα, σύμφωνα με τον Ακίρα Ρόμπερτ Ο’Κόνορ, γνωστικό ψυχολόγο στο Πανεπιστήμιο του Σεντ Άντριους στη Σκωτία, ο οποίος ερευνά το déjà vu. Όταν συμβαίνει αυτό, μια άλλη περιοχή του εγκεφάλου ελέγχει αυτό το αίσθημα οικειότητας ανακαλώντας προηγούμενες εμπειρίες. Όταν δεν βρεθούν πραγματικές αντιστοιχίες, το αποτέλεσμα είναι μια αλλόκοτη αίσθηση ότι κάτι το έχουμε ξαναδει ή ξαναζήσει και, την ίδια στιγμή, ένα αίσθημα ατσάλινης σιγουριά πως τίποτα από όλα αυτά δεν έχει συμβεί στην πραγματικότητα. Αυτό δίνει στον εγκέφαλό μας να καταλάβει πως αυτή η αίσθηση έχει προκύψει από λάθος.
Για κάποιους ασθενείς με άνοια, όμως, αυτό το αίσθημα εμφανίζεται χωρίς την αναγνώριση του λάθους, που το συνοδεύει στους υπόλοιπους ανθρώπους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, αρκετοί άνθρωποι μπορεί να αρχίσουν να παραπονιούνται, για παράδειγμα, ότι η τηλεόραση παίζει μόνο επαναλήψεις ή να αρχίσουν να αρνιούνται να πάνε στον γιατρό επειδή είναι σίγουροι ότι το έχουν ήδη κάνει.
Ο όρος déjà vu πιθανώς επινοήθηκε από τον Γάλλο φιλόσοφο Émile Boirac σε μια επιστολή προς τον εκδότη της Revue Philosophique de la France et de l’Étranger το 1876. Ο Boirac υπέθεσε ότι ίσως υπολείμματα από προ πολλού ξεχασμένες αντιλήψεις προκαλούσαν αυτή την παράξενη αίσθηση. Υπάρχουν τώρα κάποιες εργαστηριακές αποδείξεις ότι οι αόριστες ομοιότητες μεταξύ μιας σκηνής και μιας άλλης μπορούν πράγματι να οδηγήσουν σε déjà vu. Η γνωσιακή ψυχολόγος Anne Cleary του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Κολοράντο και οι συνεργάτες της ανέπτυξαν έναν τρόπο να το προκαλέσουν στο εργαστήριο, προβάλοντας στους συμμετέχοντες σκηνές που έχουν κάποιες ανεπαίσθητες ομοιότητες μεταξύ τους. Σε μια μελέτη του 2009, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η προβολή αυτών των ύπουλα όμοιων σκηνών ήταν πιο πιθανό να προκαλέσει déjà vu από ό,τι η προβολή ανόμοιων σκηνών – υποδηλώνοντας ότι ίσως υπάρχει κάποιο ερέθισμα το οποίο σχετίζεται με το περιβάλλον και το οποίο προκαλεί στον εγκέφαλο αυτή την ψευδαίσθηση ότι μια σκηνή είναι γνώριμη, ακόμη και όταν δεν την έχει ξαναδεί.
Ενώ η έρευνα της Cleary δείχνει ότι μια μικρή εξοικείωση μπορεί να οδηγήσει σε déjà vu, δεν είναι σαφές ότι η πραγματική εξοικείωση είναι απαραίτητη για να πυροδοτηθεί αυτή η αίσθηση.
Στις αυθόρμητες περιπτώσεις déjà vu, λέει η Cleary, είναι πολύ πιθανό το αίσθημα της οικειότητας να προκαλείται τυχαία. Κατά καιρούς, το τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για την ανίχνευση της οικειότητας – ο μέσος κροταφικός λοβός, ο οποίος βρίσκεται ακριβώς πίσω από τους κροτάφους μας και παίζει μεγάλο ρόλο στην κωδικοποίηση και ανάκληση αναμνήσεων – μπορεί να πυροδοτείται με υπερβολικό ενθουσιασμό χωρίς ιδιαίτερο λόγο. Την υπόθεση αυτή των τυχαίων λανθασμένων πυροδοτήσεων ενισχύει περαιτέρω και το γεγονός ότι οι νέοι άνθρωποι βιώνουν στην πραγματικότητα περισσότερα déjà vu από ό,τι οι ηλικιωμένοι. Οι νεότεροι εγκέφαλοι είναι λίγο πιο ευερέθιστοι, επιρρεπείς στο να πυροδοτούνται πιο γρήγορα.
Οι ηλικιωμένοι άνθρωποι μπορεί επίσης να είναι λιγότερο επιδέξιοι στον έλεγχο των γεγονότων όταν δημιουργούνται ψευδή αισθήματα οικειότητας, λέει ο Chris Moulin, γνωστικός νευροψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Grenoble Alpes της Γαλλίας, ο οποίος μελετά το déjà vu. Στους ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας, ο μετωπιαίος φλοιός, η περιοχή αυτή του εγκεφάλου που βρίσκεται πίσω από το μέτωπο και ελέγχει τα γεγονότα, μπορεί να είναι λιγότερο πιθανό να βάλει φρένο σε μια ψευδή αίσθηση οικειότητας.
Οι ηλικιωμένοι ενήλικες εξακολουθούν να αναγνωρίζουν μια τέτοια ψευδή εξοικείωση. Απλώς δεν μπορούν να έχουν, πλέον, τη βεβαιότητα ότι αυτό που βιώνουν είναι ψευδές.
Αυτό είναι ένα φυσιολογικό μέρος της γήρανσης, σε αντίθεση με τη σύγχυση του déjà vu με την πραγματικότητα που μπορεί να βιώνουν τα άτομα με άνοια. Γι’ αυτό απολαύστε τα déjà vu όσο προκύπτουν γιατί είναι δείγμα ότι ακόμα ο εγκέφαλός σας βρίσκεται πάνω στο άνθος της νιότη του!
Αποκάλυψη των Data Journalists για τις Δημοσκοπήσεις:
Τα δήθεν «τυχαία δείγματα» της κοινής γνώμης μόνο τυχαία δεν είναι – Κανένας δεν ελέγχει τις εταιρείες που διενεργούν τις έρευνες
Πού μας οδήγησε η έρευνα:
– Πλατφόρμες που λειτουργούν σαν δεξαμενές «επί πληρωμή απαντητών», συνεργάζονται με ελληνικές δημοσκοπικές – Ποιες είναι αυτές, τι ποσά παίρνουν οι «απαντητές» ανά έρευνα και τα ερωτήματα
– Η μεγάλη διαφορά στον οδηγό δημοσκοπήσεων που εξέδωσε ο ΣΕΔΕΑ (Ελληνικός Σύλλογος Εταιρειών Δημοσκόπησης και Έρευνας Αγοράς) μεταξύ 2019-2023
– Ελεγκτές των δημοσκοπικών εταιρειών για την αξιοπιστία των ερευνών τους είναι οι ίδιες οι δημοσκοπικές, μέσω του συνεταιριστικού τους φορέα, του ΣΕΔΕΑ – Απλός παρατηρητής το ΕΣΡ
– Στις 5.000 το κόστος κάθε δημοσκόπησης για τα κόμματα, καμία υποχρέωση για ανάρτηση των ποσών στην «Διαύγεια» ή αλλού – Έσοδα 100.000-200.000 ευρώ το χρόνο για τις περισσότερες δημοσκοπικές – Ποιοι είναι οι μέτοχοί τους –
– Άγγελος Σεριάτος (Prorata) στους Data Journalists: «Η κρίση διέλυσε τα δημοσκοπικά «εργαλεία»» – «Η αλήθεια είναι ότι έχουμε πρόβλημα στα δείγματα» – «Μας λείπει η πρόσβαση στο σύνολο του πληθυσμού άρα εκ των πραγμάτων δεν υπάρχει συμμετοχή όλων στο δείγμα» – Τι λέει για τα panels: «Είναι μια πρακτική που γίνεται» – «Θεσπίστηκε η δυνατότητα συμμετοχής κάποιων στις έρευνες με αντάλλαγμα κάποιο όφελος, χρηματικό ή μη»
– Το παράδοξο και το δημοσκοπικό φιάσκο στις προεδρικές εκλογές της Κύπρου
– Επιτελικό στέλεχος υποψηφίου στην Κύπρο: «Σκοπιμότητες στη σύνθεση ερωτηματολογίων και τη διατύπωση ερωτήσεων» – «Υπάρχει αντι-συστημικό ρεύμα στη δημοσκοπική συμπεριφορά που «θολώνει» τα ευρήματα»
– Νίκος Καραχάλιος: «Καρτέλ από κατευθυνόμενες εταιρείες» – «Την τελευταία επταετία χειραγωγούνται συστηματικά οι δημοσκοπήσεις από τους πελάτες τους»
– Στέλεχος με γνώση εκ των έσω των δημοσκοπικών ερευνών: «Τα αποτελέσματα είναι περισσότερο πολιτική εκτίμηση και λιγότερο χρησιμοποίηση των δημοσκοπικών εργαλείων »
– Νίκος Καρδούλας: «H δική μου μέθοδος για απαντήσεις απ’ όλες τις ηλικίες» – – «Τους εργαζόμενους και τους νέους δεν τους βρίσκουν οι δημοσκοπικές»
Η εντύπωση που επικρατεί στην συντριπτική πλειοψηφία είναι ότι οι δημοσκοπικές εταιρείες στη χώρα μας απευθύνουν ερωτήματα για τις πολιτικές εξελίξεις τηλεφωνικά με τυχαία δειγματοληψία. Ελάχιστοι, όμως, γνωρίζουν ότι υπάρχουν και οι «επαγγελματίες απαντητές» των δημοσκοπήσεων. Άνθρωποι, δηλαδή, που πληρώνονται για να απαντούν σε τέτοιες έρευνες.
Η νέα μόδα στον χώρο των ελληνικών δημοσκοπήσεων είναι τα «online panels». Πρόκειται για πλατφόρμες, συνήθως με έδρα στο εξωτερικό, που συγκεντρώνουν μια δεξαμενή από «απαντητές», οι οποίοι είναι διαθέσιμοι ανά πάσα στιγμή να απαντούν σε ερωτηματολόγια δημοσκοπήσεων έναντι αμοιβής.
Η διαδικασία είναι επίσημη και νόμιμη, αφού έχει κατοχυρωθεί από την ESOMAR, τον ευρωπαϊκό φορέα των δημοσκοπικών εταιρειών. Κάθε αναγνωρισμένη εταιρεία δημοσκοπήσεων, δηλαδή, μπορεί να απευθυνθεί σε ένα από τα online panels και να αντλήσει από εκεί διαθέσιμους «απαντητές», ώστε να πραγματοποιηθεί μια έρευνα. Οι απαντητές παίρνουν συνήθως από 1-4 ευρώ για κάθε απάντηση ερωτηματολογίου.
Παράδειγμα φόρμας για συμμετοχή σε On Line Panel
Το δημοσκοπικό «φιάσκο» στον α’ γύρο των προεδρικών εκλογών της Κύπρου επανέφερε στην επικαιρότητα, λόγω και των επικείμενων βουλευτικών εκλογών στην Ελλάδα, την συζήτηση για την αξιοπιστία των δημοσκοπήσεων. Η σε βάθος έρευνα των data journalists επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε απορίες που όλοι έχουν.
Στον οδηγό ανάγνωσης των δημοσκοπήσεων του 2019 του ΣΕΔΕΑ (ο ελληνικός Σύλλογος Εταιρειών Δημοσκόπησης και Έρευνας Αγοράς) ανέφερε για το Δείγμα και την Ποιότητα ότι «ως δημοσκόπηση νοείται κάθε έρευνα που το δείγμα της είναι αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού που διερευνά. Το άθροισμα των απαντήσεων που ελήφθησαν, τηλεφωνικά ή ηλεκτρονικά, μετά από πρόσκληση που απευθύνθηκε προς ομάδα πολιτών, δεν συνιστά αποτέλεσμα δημοσκόπησης».
Στις 10 Φεβρουαρίου 2022, όμως, υπήρχε μια ουσιώδης διαφορά στον επικαιροποιημένο οδηγό: «Προσέξτε τι αντιπροσωπεύει το δείγμα. Η δειγματοληψία στις δημοσκοπήσεις, γίνεται είτε μέσω τυχαίας διαδικασίας επιλογής των ερωτώμενων ή/ και μέσω σαφώς ορισμένων panels. Τυχόν παρεκκλίσεις του τελικού δείγματος από βασικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού, θα πρέπει να σταθμίζονται εκ των υστέρων, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η τελική αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος».
Τα panels με τους επί πληρωμή «απαντητές» ενσωματώθηκαν πλήρως στο δημοσκοπικό παιχνίδι και με την «βούλα» του ΣΕΔΕΑ, που ακολούθησε τη διεθνή τάση και μόδα.
1 of 2
Η διαφορά στον οδηγό ανάγνωσης των δημοσκοπήσεων που εξέδωσε ο ΣΕΔΕΑ το 2019 και το 2022 έχει να κάνει με την εμφάνιση των panels
-+
Ωστόσο, οι απορίες για τον αριθμό των ενεργών μελών αυτών των δεξαμενών – πλατφορμών, για το κατά πόσοι κάποιοι «απαντητές» μπορούν, έστω και κρυφά, να συμμετέχουν σε πολλά panels ταυτόχρονα κι εν τέλει για το αν υπάρχει αποτελεσματικός έλεγχος ώστε να μην απαντούν οι ίδιοι ξανά και ξανά, θεωρούνται εύλογες. Το βέβαιο είναι ότι οι συγκεκριμένοι απαντητές είναι επί πληρωμή, κάτι επίσης άγνωστο στην ορολογία των δημοσκοπήσεων μέχρι πριν λίγα χρόνια.
Σήμερα στον ΣΕΔΕΑ υπάρχουν 23 τακτικά μέλη, οι δημοσκοπικές εταιρείες ABACUS RESEARCH A.E, ALCO – MARKETING RESEARCH ΑΕ, ALTERNATIVE A.R.S, DATA POWER Α.Ε., DATA R.C., FOCUS BARI Α.Ε., GLOBAL LINK, GPO A.E., IPSOS – OPINION Α.Ε., KANTAR GREECE S.A., ΚΑΠΑ RESEARCH Α. Ε., MARC AE, ΜETRON ANALYSIS S.A., MRB HELLAS A.E., NIELSEN CONSUMER ΕΛΛΑΣ MONOΠΡΟΣΩΠΗ ΑΕ, PALMOS ANALYSIS, PRIME VIEW, PULSE RC, Q.E.D. Ε.Π.Ε., RASS CONSULTANCY SERVICES S.A., THE HELLENIC RESEARCH HOUSE, THE NIELSEN COMPANY (GREECE) ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ AE, THE RESEARCH HIVE A.E.
Περιλαμβάνονται ακόμα 4 συνδεδεμένα μέλη, ανάμεσά τους και η OPINION POLL, ενώ ένα είναι υπό ένταξη, η ABOUTPEOPLE A.E.
Αυτό που επίσης δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ποιος ελέγχει τις εταιρείες για την αξιοπιστία των δημοσκοπικών ερευνών. Η απάντηση είναι ότι βάσει νόμους οι ίδιες οι εταιρείες μέσω της ΣΕΔΕΑΑ ελέγχουν τον… εαυτό τους!
Όπως μπορούμε να δούμε κι από την τροποποίηση καταστατικού στις 15.7.2020 της «Ελεγκτικής εταιρείας δημοσκοπήσεων και ερευνών κοινής γνώμης», στην συνεδρίαση παρέστη «ο εκ των εταίρων ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΓΟΡΑΣ (ΣΕΔΕΑ) που εκπροσωπεί ποσοστό 97% του εταιρικού κεφαλαίου. Απούσες ήταν οι εταιρείες Γ. ΜΑΥΡΗΣ – PUBLIC ISSUE ΜΕΠΕ και επωνυμία DATA RESEARCH & CONSULGTING ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ».
Σκοπός της ελεγκτικής εταιρείας είναι «ο σύμφωνα με το Ν. 3603/2007 (ΦΕΚ Α 188/8.8.2007) έλεγχος αξιοπιστίας των δημοσκοπήσεων που αναθέτουν οι φορείς του Δημοσίου και του ευρύτερου δημοσίου τομέα, τα πολιτικά κόμματα ή συνδυασμοί καθώς και οι επιχειρήσεις μέσων ενημέρωσης».
Ο ρόλος του ΕΣΡ είναι αυτός του παρατηρητή. Μόνο «εφόσον η επιτροπή διαπιστώνει παράβαση των επιστημονικών μεθόδων έρευνας αγοράς του Διεθνούς Κώδικα Δεοντολογίας για την Πρακτική της Ερευνάς Αγοράς και της Κοινωνικής Έρευνας του ICC/ESOMAR και του ΣΕΔΕΑ, ο Διαχειριστής της Ελεγκτικής Δημοσκοπήσεων διαβιβάζει το πόρισμα στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης».
Η «Ελεγκτική Εταιρεία Δημοσκοπήσεων» είναι, βάσει καταστατικού, ο ΣΕΔΕΑ. Ο ελεγκτής της αξιοπιστίας των δημοσκοπήσεων είναι ο ίδιος ο ελεγχόμενος
Μια ακόμα ενδιαφέρουσα παράμετρος που ανακαλύψαμε με την έρευνά μας είναι ότι τα έσοδα των εταιρειών που ασχολούνται κυρίως με πολιτικές δημοσκοπήσεις είναι μάλλον μέτρια, συνήθως από 100.000-200.000 ευρώ, με τα καθαρά κέρδη τους να μετριούνται σε μερικές χιλιάδες ευρώ.
Όμως, τα κόμματα που «παραγγέλνουν» τις δημοσκοπήσεις δεν είναι υποχρεωμένα από το νόμο να αναρτούν τα καταβαλλόμενα ποσά και τις συμβάσεις στο «Διαύγεια» ή σε άλλη δημόσια πλατφόρμα. Πρακτικά, τα ποσά παραμένουν άγνωστα. Από τον χώρο των δημοσκοπικών εταιρειών πληροφορηθήκαμε ότι τα ποσά είναι συνήθως κοντά στις 5.000 ευρώ για κάθε πολιτική δημοσκόπηση.
Οι data journalists επιχείρησαν να λάβουν συγκεκριμένες απαντήσεις για τον τρόπο διεξαγωγής των δημοσκοπήσεων, την μεθοδολογία, τα panels και τον έλεγχο που γίνεται στις έρευνες, αλλά δεν υπήρξε καμία ανταπόκριση.
Το κύμα αμφισβήτησης για τις δημοσκοπικές έρευνες άρχισε κυρίως από το 2015, με το δημοψήφισμα για την ΕΕ. Σε ένα τάιμινγκ που υπήρχαν μεγάλες αστοχίες και στο εξωτερικό, ειδικά στις ΗΠΑ και την Βρετανία. Τότε, παραμονές προκήρυξης του δημοψηφίσματος, η δημοσκόπηση της Κάπα Research έδινε 47,2% των ερωτηθέντων στο «Ναι» και μόλις 33% στο «Όχι», ενώ η δημοσκόπηση της Alco ανέβαζε στο 57% το «Ναι».
Τι έδιναν κάποιες από τις δημοσκοπικές για το δημοψήφισμα του 2015. Το τελικό αποτέλεσμα 61,3% υπέρ του «Όχι» και 38,7% υπέρ του «Ναι», δεν τις δικαίωσε
Ο Νίκος Καραχάλιος, επί σειρά ετών Σύμβουλος Στρατηγικής προέδρων και πρωθυπουργών της ΝΔ, δήλωσε στους data journalists: «Την τελευταία επταετία χειραγωγούνται συστηματικά οι δημοσκοπήσεις από τους πελάτες τους. Η αποτυχία το 2015 δεν έχει να κάνει με την αξιοπιστία των εταιρειών, αλλά ότι πήγαν να ρίξουν τη χώρα στα βράχια παραπλανώντας. Θα έπρεπε να γίνει έρευνα αρχεία τους να δούμε τα δείγματα, ειδικά τα μη σταθμισμένα, τι δίνανε. Η ιδιοτέλειά τους θα κόστιζε όχι μια εκλογική αναμέτρηση, αλλά την έξοδο Ελλάδας από ΕΕ. Παραλίγο να οδηγήσουν τη χώρα στα βράχια».
Άλλα στελέχη του χώρου με τα οποία συνομιλήσαμε κάνουν λόγο για σφάλματα στην στάθμιση των ευρημάτων, με τις εταιρείες να μην αποκαλύπτουν πάντα τον τρόπο που βγάζουν ένα αποτέλεσμα.
Με την καχυποψία του κοινού όλο και πιο έντονη, οι δυσκολίες για εξεύρεση αντιπροσωπευτικού δείγματος απ’ όλες τις ηλικίες και κοινωνικά στρώματα είναι δεδομένες.
Στέλεχος που γνωρίζει εκ των έσω τον τρόπο διενέργειας δημοσκοπήσεων, μας είπε: «Ο τρόπος που σταθμίζεται σήμερα το αποτέλεσμα στις δημοσκοπήσεις 1.000 ατόμων αντιστοιχεί, πρακτικά, σε δείγμα 500 ανθρώπων. Για να είναι αντιπροσωπευτικό το δείγμα θα έπρεπε να ξεπερνάει τις 2.500-3.000 με την συγκεκριμένη μεθοδολογία. Αυτό σημαίνει περισσότερη πολιτική εκτίμηση και λιγότερη χρησιμοποίηση των δημοσκοπικών εργαλείων».
Σύμφωνα με πληροφορίες, από το Μαξίμου υπάρχει πίεση πλέον στις δημοκοπικές εταιρείες να διεξάγουν έρευνες που να μην στηρίζονται μόνο σε κλήσεις προς σταθερά τηλέφωνα, αλλά να επεκτείνονται και σε κινητά τηλέφωνα, όπως και στο διαδίκτυο ώστε η έρευνα να είναι πιο αντιπροσωπευτική. Για παράδειγμα, οι κλήσεις σε σταθερό τηλέφωνο περιλαμβάνουν περισσότερες απαντήσεις γυναικών .
Για το θέμα της αξιοπιστίας των δημοσκοπήσεων έχει συσταθεί Εξεταστική Επιτροπή στην Βουλή, επί νυν κυβέρνησης, ενώ συχνά βλέπουν το φως της δημοσιότητας καταγγελίες .
Γνώστες της πολιτικής και δημοσκοπικής πραγματικότητας ισχυρίζονται ότι υπάρχει διαχωρισμός των εταιρειών που δημοσιεύουν πολιτικές κι εμπορικές – καταναλωτικές έρευνες. Οι τελευταίες για να διαφυλάξουν την αξιοπιστία τους και το υψηλότατο κασέ τους δεν εμπλέκονται με πολιτικές δημοσκοπήσεις. «Η επιχειρηματική αγορά δεν εμπιστεύεται τις εταιρείες που κάνουν πολιτικές έρευνες, επειδή κινούνται γύρω από το κράτος», μας είπε γνώστης της πολιτικής και δημοσκοπικής σκηνής.
Οι δημοσκοπήσεις στους «αφοσιωμένους ερωτηθέντες» – Η δεξαμενή των «απαντητών»
Πολλές από τις εταιρείες, εγχώριες ή διεθνείς, που διεξάγουν δημοσκοπήσεις και on-line έρευνες αγοράς αξιοποιούν ήδη υπάρχοντα ή δημιουργούν τα δικά τους on line panels ερωτώμενων με μέλη από όλη την Ελλάδα και κάθε δημογραφική ομάδα του πληθυσμού, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν.
Σκοπός της αξιοποίησης των panels είναι σύμφωνα με τις ίδιες τις εταιρείες να ανιχνεύονται οι τάσεις και οι αντιλήψεις του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού συνδυάζοντας την ταχύτητα και την ευκολία που μπορούν να προσφέρουν.
Μελετώντας τις προϋποθέσεις συμμετοχής στις διαδικτυακές αυτές κοινότητες ανακαλύψαμε πως η εγγραφή δεν επιτρέπεται σε άτομα που ασχολούνται με τη διαφήμιση, τις δημόσιες σχέσεις, τις έρευνες αγοράς, το marketing ή εργάζονται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Επιπλέον όπως σημειώνεται στις πλατφόρμες, είναι εξίσου απαγορευτικό να διατηρούν λογαριασμό στα ίδια on line panels περισσότερα από δύο μέλη της ιδίας οικογένειας.
Οι «αφοσιωμένοι ερωτηθέντες» όπως χαρακτηριστικά αποκαλούνται όσοι διατηρούν λογαριασμούς σε αυτές τις διαδικτυακές κοινότητες ανταμείβονται κερδίζοντας πόντους που αντιστοιχούν σε δωροεπιταγές, δώρα, λαχνούς, ενώ οι πόντοι αυτοί αναλογούν και σε συγκεκριμένα χρηματικά ποσά που μπορούν να εξαργυρωθούν.
Ο τρόπος αμοιβής ποικίλει ανά on line panel. Όμως όπως αναφέρουν τα περισσότερα, η κάθε δημοσκόπηση ανάλογα και με την διάρκεια της, μπορεί να αποδώσει κατά προσέγγιση 20-40 πόντους στους ερωτηθέντες που αντιστοιχούν σε ένα ποσό μεταξύ 1-4 ευρώ.
Κάθε φορά συνεπώς που απαντά κάποιος σε μία on line δημοσκόπηση θα κερδίζει πόντους οι οποίοι θα αναλογούν σε συγκεκριμένα ποσά, τα οποία θα μπορεί να εξαργυρώνει.
Κάθε μέλος επιπλέον λαμβάνει πρόσκληση για συμμετοχή σε δημοσκοπήσεις που είναι προσαρμοσμένες στα ενδιαφέροντα και τις εμπειρίες του ενώ ο αριθμός των δημοσκοπήσεων στις οποίες μπορεί να συμμετέχει ανά μήνα είναι συγκεκριμένος και ορίζεται από το εκάστοτε on line panel.
Μία από τις πιο γνωστές εταιρείες που δραστηριοποιείται στον παραπάνω κλάδο είναι η Cint. Συγκεκριμένα η Cint, με έδρα στην Στοκχόλμη, δραστηριοποιείται στον τομέα του λογισμικού για τις ψηφιακές πληροφορίες.
1 of 2
Η Cint υποστηρίζει ότι διαθέτει 252 εκατ. αφοσιωμένους απαντητές σε περισσότερες από 130 χώρες, ενώ για την Ελλάδα διαφημίζει ότι η πλατφόρμα της έχει πάνω από 493.000 μέλη για τα οποία υπάρχουν και μετρητά για τις απαντήσεις τους σε έρευνες και δημοσκοπήσεις. Σε άλλες εταιρείες panel αναφέρονται συγκεκριμένα ποσά από 1-4 ευρώ ανά έρευνα
-+
Η πλατφόρμα αυτή αυτοματοποιεί τη διαδικασία συλλογής πληροφοριών, ώστε οι εταιρείες που συνεργάζεται να έχουν πρόσβαση σε δεδομένα ερευνών ταχύτερα.
Όπως μπορεί κάποιος να ανακαλύψει μπαίνοντας στον ισότοπο της, ισχυρίζεται ότι φιλοξενεί ένα από τα μεγαλύτερα δίκτυα καταναλωτών παγκοσμίως για ψηφιακές έρευνες με πάνω από 252 εκατομμύρια συμμετέχοντες σε περισσότερες από 130 χώρες, μια εκ των οποίων είναι και η χώρα μας, με πάνω από 493.000 μέλη όπως διαφημίζει η εταιρεία.
Η Palmos Analysis αποτελεί μία εταιρεία για παράδειγμα που διαθέτει παράλληλα και το δικό της on line panel , το Research Panel της Palmos Analysis, μέσω του οποίου καλεί τους πολίτες να λάβουν μέρος σε online δημοσκοπήσεις κερδίζοντας χρήματα για κάθε ερωτηματολόγιο που συμπληρώνουν ενώ παράλληλα συνεργάζεται με τη Cint.
Η αναφορά της εταιρείας Palmos Analysis, μιας εκ των δημοσκοπικών εταιρειών της Ελλάδας που χρησιμοποιούν panel όπως αυτό της Cint
Συγκεκριμένα λόγω της συνεργασίας αυτής τα μέλη του Research Panel της Palmos Analysis γίνονται αυτομάτως μέλη αυτής της μεγάλης παγκόσμιας ομάδας, της πλατφόρμας της Cint. Άλλη γνωστή εταιρεία δημοσκοπήσεων που διεξάγει έρευνες αξιοποιώντας τις διαδικτυακές συνεντεύξεις που αντλήθηκαν από το panel της Cint σταθμίζοντας το τελικό δείγμα ως προς τα βασικά δημογραφικά χαρακτηριστικά είναι η MRB Hellas. Aναφορά σε panel κάνει και η MARC σε έρευνα του Φεβρουαρίου 2022.
Εταιρείες όπως η Cint, που σήμερα αναφέρουμε ενδεικτικά, όπως και άλλες στον συγκεκριμένο χώρο των panels που κι αυτές έχουν συνήθως βάση στο εξωτερικό, λειτουργούν νόμιμα και είναι αναγνωρισμένες από την ESOMAR, τον ευρωπαϊκό οργανισμό μελών για ερευνητές αγοράς και κοινής γνώμης που ιδρύθηκε το 1947. Η μέθοδος αυτή των πλατφορμών με επ’ αμοιβή «απαντητές» είναι πλέον αποδεκτή και χρησιμοποιείται σε Ελλάδα κι εξωτερικό.
Αναφορά της MRB στο panel της Cint για την έρευνα που παρουσιάστηκε τον Δεκέμβριο 2022 από ελληνικό τηλεοπτικό κανάλι, όπως και αναφορά της MARC σε online panel σε δημοσκόπηση του Φεβρουαρίου 2022Αναφορά της MRB στο panel της Cint για την έρευνα που παρουσιάστηκε τον Δεκέμβριο 2022 από ελληνικό τηλεοπτικό κανάλι, όπως και αναφορά της MARC σε online panel σε δημοσκόπηση του Φεβρουαρίου 2022
Αντιφατικές οι απαντήσεις
Σε τηλεφωνική επικοινωνία που πραγματοποιήσαμε με δύο γνωστές εταιρείες δημοσκοπήσεων λάβαμε ενδιαφέρουσες απαντήσεις σε σχέση με τρόπο διεξαγωγής των ερευνών και την δεξαμενή των ερωτηθέντων.
Στην πρώτη εταιρεία δημοσκοπήσεων, άτομο που εργάζεται στην γραμματειακή υποστήριξη, μάς εξήγησε ότι το δείγμα των ατόμων που ερωτάται στις δημοσκοπήσεις είτε αυτές αφορούν εμπορικά προϊόντα και έρευνες, είτε κοινωνικοπολιτικά ζητήματα που ανακύπτουν είναι τυχαίο και βασίζεται σε έναν ορισμένο αλγόριθμο. Τα στοιχεία των ερωτηθέντων παραμένουν κατόπιν στις βάσεις της εταιρείας για ορισμένο χρονικό διάστημα όπως προβλέπεται από το νόμο και στην συνέχεια διαγράφονται.
Η δεύτερη δημοκοπική εταιρεία μας εξήγησε ότι ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα που απευθύνονται χρησιμοποιούν διαφορετικές μεθόδους. Για τις ηλικιακές ομάδες των 18-44 χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο ειδικές φόρμες που συμπληρώνουν οι ερωτηθέντες προωθώντας τα ερωτηματολόγια στα social media και σχετικές ιστοσελίδες.
Τα δεδομένα για τις ηλικίες άνω των 50 παρουσιάζονται αρκετά διαφορετικά. Σε αυτήν την περίπτωση οι συμμετέχοντες καλούνται τηλεφωνικά.
Να τονίσουμε πως τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία επιλέγονται παραμένουν αδιευκρίνιστα. Μετά την ολοκλήρωση της έρευνας οι αριθμοί που ανταποκρίνονται καταγράφονται ώστε να γίνει κλήση σε περίπτωση επόμενης έρευνας με διαφορετικό θέμα.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν και για πόσο σε κάποια πλατφόρμα τα στοιχεία των κληθέντων, δημιουργώντας έτσι μία άτυπη σε αυτήν την περίπτωση πλατφόρμα «διαθέσιμων απαντητών».
Άγγελος Σεριάτος (Prorata): Η κρίση διέλυσε τα δημοσκοπικά «εργαλεία»
Ο επικεφαλής των επιστημονικών ερευνών της εταιρείας δημοσκοπήσεων Prorata, Άγγελος Σεριάτος
Οι data journalists επικοινώνησαν με τον επικεφαλής των επιστημονικών ερευνών της εταιρείας δημοσκοπήσεων Prorata, Άγγελο Σεριάτο.
Ρωτήσαμε τον κ. Σεριάτο να μας εξηγήσει ποιοι είναι οι λόγοι που τα τελευταία χρόνια οι εταιρείες δημοσκοπήσεων σε Ελλάδα και εξωτερικό αδυνατούν να προβλέψουν με ακρίβεια τα εκλογικά αποτελέσματα, όπως συνέβαινε για παράδειγμα τις δεκαετίες του ’90 και του 2000. Όπως επισημαίνει, όλο αυτό ξεκίνησε με την κρίση του 2010 και μετά που οδήγησε σε τεκτονικές αλλαγές σε ό,τι αφορά το εγχώριο πολιτικό σύστημα.
Για παράδειγμα το 2015 τόσο στις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις όσο και στο δημοψήφισμα οι εταιρείες δημοσκοπήσεων απέτυχαν στις εκτιμήσεις τους. Πολλοί, μάλιστα, ειδικά από τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ, αποδίδουν την αδυναμία αυτή, σε «παιχνίδι» των δημοσκοπικών εταιρειών με σκοπό να «πληγεί» η δυναμική που είχε την περίοδο εκείνη το κόμμα της Κουμουνδούρου. Ποια είναι, όμως, η αλήθεια;
«Πράγματι υπήρξε μια γενικότερη αδυναμία στο να εκτιμηθεί το αποτέλεσμα των εκλογών και του δημοψηφίσματος το 2015. Εμείς για παράδειγμα βλέπαμε οριακή επικράτηση του «ΌΧΙ» στο δημοψήφισμα του καλοκαιριού του 2015 αλλά όχι την διαφορά που ήρθε τελικά» αναφέρει ο κ. Σεριάτος και συμπληρώνει:
«Εκείνη την περίοδο υπήρχε κρίση και αυτό οδήγησε στη διάλυση όλων των εργαλείων που είχαμε μέχρι τότε στη διάθεσή μας. Και όταν λέμε εργαλεία εννοούμε τη στάθμιση με βάση την προηγούμενη εκλογική ψήφο».
Πράγματι από τη μεταπολίτευση και μετά υπήρχε μία γενικότερη σταθερότητα στο πολιτικό σύστημα της χώρας. ΝΔ και ΠΑΣΟΚ εναλλάσσονταν στην εξουσία συνήθως μετά από διακυβέρνηση δύο τετραετιών και οι μετατοπίσεις ψηφοφόρων δεν ήταν μεγάλες. Υπήρχε ένας συγκεκριμένος αριθμός ψηφοφόρων κυρίως του κέντρου οι οποίοι κατά καιρούς μετακινούνταν είτε προς το ένα είτε προς το άλλο κόμμα.
Το 2010 όμως τα πράγματα άλλαξαν. Τα Μνημόνια, η οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση οδήγησε σε συνταρακτικές αλλαγές
στο πολιτικό σκηνικό. Για παράδειγμα το πανίσχυρο ΠΑΣΟΚ του 2009 υπερκεράστηκε στις εκλογές του 2012 από το ΣΥΡΙΖΑ. Η ΝΔ από κόμμα που παραδοσιακά κατέγραφε εκλογικά ποσοστά άνω του 40% έφτασε στο σημείο να καταγράψει ποσοστό ακόμη και κάτω του 20% στις πρώτες εκλογές τον Μάιο του 2012.
Επίσης σε όλο αυτό θα πρέπει να προστεθεί και η εμφάνιση νέων κομμάτων. Όπως για παράδειγμα οι Ανεξάρτητοι Έλληνες ή ακόμη και ακραία κόμματα όπως η Χρυσή Αυγή που οι ψηφοφόροι τους δεν ανιχνεύονταν στις δημοσκοπήσεις. Ως αποτέλεσμα οι εταιρείες δημοσκοπήσεων αδυνατούσαν να σταθμίσουν με βάση το τι είχαν ψηφίσει οι ψηφοφόροι στις εκλογές του 2009. Ένα καινούργιο σκηνικό είχε «γεννηθεί», απρόβλεπτο θα μπορούσε να πει κανείς.
Τα «προβληματικά δείγματα» και οι κρυφοί ψηφοφόροι – Τι συνέβη το 2019
1 of 2
Οι εκτιμήσεις των εταιρειών για τις βουλευτικές εκλογές τον Ιούλιο 2019
-+
Δεν ήταν μόνο το 2015, όμως, που οι εταιρείες δημοσκοπήσεων έπεσαν έξω στις εκτιμήσεις τους. Ακόμη και στις εθνικές εκλογές του 2019 το τελικό αποτέλεσμα διέφερε κατά πολύ από αυτό που προέβλεπαν τρεις μέρες πριν τις εκλογές της 7ης Ιουλίου του 2019.
Στις 4 Ιουλίου του 2019 για παράδειγμα η Public Issue προέβλεπε διαφορά 15,5 μονάδων υπέρ της ΝΔ σε σχέση με το ΣΥΡΙΖΑ και ειδικότερα 42,5% η ΝΔ και 27% ο ΣΥΡΙΖΑ.
Στις 11,7 μονάδες προέβλεπε τη διαφορά μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων και η τελευταία δημοσκόπηση της Rass πριν από τις εκλογές για το Action24. Σύμφωνα με τη Rass η ΝΔ λάμβανε 39,4%,και ο ΣΥΡΙΖΑ 27,7%. Το τελικό εκλογικό αποτέλεσμα απέδειξε ότι η ΝΔ έλαβε ποσοστό 39,8% και ο ΣΥΡΙΖΑ 31,6%.
«Οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν αποτελέσματα. Οι μετρήσεις καταγράφουν πρόθεση ψήφου εκείνης της στιγμής» σημειώνει στους datajournalists ο κ. Σεριάτος και συμπληρώνει:
«Υπάρχει ένα ποσοστό περίπου 15% του εκλογικού σώματος το οποίο ακόμη και μία ή δύο εβδομάδες πριν τις εκλογές δεν έχει καταλήξει στο τι να ψηφίσει. Το 2019 για παράδειγμα ένα 15% του εκλογικού σώματος αποφάσισε κυριολεκτικά πάνω από την κάλπη. Ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε ένα ποσοστό 5% την τελευταία εβδομάδα των εκλογών και η ΝΔ ένα 3%» σημειώνει ο κ. Σεριάτος.
Επίσης ένα από τα αξιοσημείωτα στοιχεία είναι το γεγονός ότι οι αριστεροί ψηφοφόροι κρύβουν πιο συχνά την ψήφο τους από τις εταιρείες δημοσκοπήσεων. Κάποιοι για παράδειγμα θεωρούν ότι οι εταιρείες δεν είναι αντικειμενικές, κάποιοι ότι είναι ελεγχόμενες, κάτι που ενισχύεται και από τις αποτυχίες των προηγούμενων ετών.
«Οι αριστεροί ψηφοφόροι κρύβουν την ψήφο τους για τους δικούς τους λόγους» τονίζει ο κ. Σεριάτος ο οποίος επισημαίνει επίσης ότι πλέον υπάρχουν προβλήματα και με τα δείγματα που συμμετέχουν στις δημοσκοπήσεις.
«Η αλήθεια είναι ότι έχουμε πρόβλημα στα δείγματα. Για να έχεις ένα καλό δείγμα θα πρέπει κάθε μέλος του πληθυσμού να έχει την ίδια πιθανότατα συμπερίληψης με οποιοδήποτε άλλο μέλος του πληθυσμού. Αυτό είναι κάτι το οποίο παραβιάζεται με τις τηλεφωνικές δημοσκοπήσεις. Διότι δεν έχουν όλοι πρόσβαση» σημειώνει ο κ. Σεριάτος.
Η αλήθεια είναι ότι για λόγους κόστους οι εταιρείες διενεργούν τις δημοσκοπήσεις τηλεφωνικά και όχι πόρτα – πόρτα. Αυτό, όμως, δημιουργεί εκ των πραγμάτων πρόβλημα στο δείγμα και επομένως στα αποτελέσματα της δημοσκόπησης.
Για παράδειγμα από τις νεότερες γενιές οι περισσότεροι δεν χρησιμοποιούν σταθερά τηλέφωνα σε αντίθεση με τις ηλικίες 65+. Επίσης οι νεότερες γενιές χρησιμοποιούν στη συντριπτική τους πλειοψηφία το διαδίκτυο. Κάτι που δεν κάνουν οι μεγαλύτερες γενιές.
«Παρότι το διαδίκτυο αυξάνει την διείσδυση, μάς λείπει η πρόσβαση στο σύνολο του πληθυσμού άρα εκ των πραγμάτων δεν υπάρχει συμμετοχή όλων στο δείγμα» σημειώνει ο κ. Σεριάτος, ο οποίος επισημαίνει επίσης πως πάντοτε στις δημοσκοπήσεις υπάρχει το περιθώριο στατιστικού λάθους, ενώ υποστηρίζει «ότι η επανάληψη των μετρήσεων δίνει τη μέση αλήθεια»
Σεριάτος για τα panels: «Είναι μια πρακτική που γίνεται» – «Θεσπίστηκε η δυνατότητα συμμετοχής κάποιων στις έρευνες με αντάλλαγμα κάποιο όφελος, χρηματικό ή μη»
Σε ό,τι αφορά στις δημοσκοπήσεις και τη χρήση των panels ο κ. Σεριάτος επισημαίνει πως αυτό είναι μια πρακτική που χρησιμοποιείται στο εξωτερικό και είναι μάλιστα και «καθοδηγητική γραμμή προς τις εταιρείες δημοσκοπήσεων από τη Διεθνή Ένωση Εταιρειών Ερευνών και Δημοσκοπήσεων ESOMAR». Η ανάγκη αυτή προέκυψε από το γεγονός ότι αρκετοί πλέον όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό δεν συμμετέχουν στις δημοσκοπήσεις. Για το λόγο αυτό θεσπίστηκε η δυνατότητα συμμετοχής κάποιων στις έρευνες με αντάλλαγμα κάποιο όφελος, χρηματικό ή μη.
«Το πρόβλημα με τη συμμετοχή το έχουμε και εμείς. Γι’ αυτό και δίνεται αυτό το κίνητρο όχι χρηματικό αλλά με κάποιο όφελος. Είναι μια πρακτική που γίνεται. Εμείς έχουμε το μεγαλύτερο πάνελ και προδιαγραφές απ’ όλες τις εταιρείες. Είναι μια διαδεδομένη πρακτική» τονίζει ο κ. Σεριάτος.
Σε αυτό το πλαίσιο η εταιρεία έχει αναπτύξει το μεγαλύτερο στην Ελλάδα και αναγνωρισμένο διεθνώς διαδικτυακό panel με χιλιάδες ενεργά μέλη, έχοντας τη δυνατότητα με ταχύτητα και ακρίβεια να ανιχνεύει τις στάσεις και τις αντιλήψεις όχι μόνο του γενικού πληθυσμού αλλά και ιδιαίτερων κοινών ενδιαφέροντος.
Νίκος Καραχάλιος: Ζούγκλα δημοσκοπικά η πολιτική ζωή – Υπάρχουν έρευνες που δεν γίνονται αλλά ανακοινώνουν… ευρήματα – Καρτέλ από κατευθυνόμενες εταιρείες – Κρύβουν τις προθέσεις τους οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ
Ο επί σειρά ετών Σύμβουλος Στρατηγικής προέδρων και πρωθυπουργών της ΝΔ, Νίκος Καραχάλιος
«Στην Ελλάδα η πολιτική αρένα, που ήταν πάντα λίγο τριτοκοσμική, έχει γίνει ζούγκλα δημοσκοπικά. Κατ’ εμέ υπάρχει μια τριπλή κατηγοριοποίηση με τις έρευνες που δημοσιοποιούνται. Η μια κατηγορία είναι παραπάνω από εμφανής ότι είναι έρευνες οι οποίες δεν γίνονται», δηλώνει στους data journalists από την Σκωτία όπου βρίσκεται ο Νίκος Καραχάλιος, επί σειρά ετών Σύμβουλος Στρατηγικής του πρώην πρωθυπουργού και πρόεδρου της Νέας Δημοκρατίας Κώστα Καραμανλή, καθώς και των μετέπειτα προέδρων Αντώνη Σαμάρα και Βαγγέλη Μεϊμαράκη.
Ο κ. Καραχάλιος, που έχει υπάρξει και πρόεδρος του Κέντρου Πολιτικής Έρευνας και Επικοινωνίας (2000-2004), λέει μεταξύ άλλων:
«Υπάρχουν έρευνες που παραγγέλνονται από το Μαξίμου και φτιάχνονται στα γραφεία εταιρειών χωρίς να τηρείται κανένα επιστημονικό πρότυπο. Αν συγκρίνεις τα αποτελέσματα των εταιρειών αυτών διαχρονικά, θα καταλάβεις ότι δεν στέκουν όχι μόνο πολιτικά, αλλά ούτε καν στατιστικά».
«Η δεύτερη κατηγορία είναι αυτή των εταιρειών που έχουν μείνει πίσω μεθοδολογικά και αστοχούν από αδυναμίες κατάρτισης του σωστού δείγματος. Δεν έχουν τα σωστά αποτελέσματα».
«Και η τρίτη είναι κάτι μεταξύ των δυο. Δηλαδή, είναι οι πολιτικά κατευθυνόμενες εταιρείες, έχουν κάνει ένα είδος καρτέλ, παίζουν τον ρόλο του καλού και του κακού, όλοι υπέρ της κυβέρνησης. Με ελάχιστες εξαιρέσεις όπως η εταιρεία του κ. Μαύρου ή δημοσκόπων όπως ο Γιάννης Μαυρής που πλέον έχει αποσυρθεί. Οι περισσότεροι ή δεν κάνουν έρευνες καθόλου ή έχουν μπει σ’ αυτό το παιχνίδι».
«Αν δεν ερευνηθεί τάχιστα το τι συμβαίνει θα πάμε στα τυφλά στις εκλογές και θα βρεθεί προ εκπλήξεων ο ίδιος ο πρωθυπουργός ο οποίος χρηματοδοτεί».
«Οι μεθοδολογίες είναι ξεπερασμένες. Δεν λέω μόνο για τη νεότερη γενιά ψηφοφόρων που δεν είναι εύκολο να βρεθούν στα τηλέφωνα. Υπάρχει συστηματικά μια απόκρυψη από τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ επειδή επί πολλά χρόνια η ηγεσία του κατήγγειλε τις δημοσκοπήσεις».
«Οι ψηφοφόροι της ΝΔ συμμετέχουν επειδή είναι και η ηλικία τους μεγαλύτερη, άρα υπάρχει μια υπερ-εκπροσώπησή τους, που δίνει και το άλλοθι στους δημοσκόπους να δίνουν αυτές τις τεράστιες διαφορές».
«Δεν είναι οι δημοσκοπήσεις το παν. Στην Αγγλία μια κυβέρνηση στέκεται και κάνει τη δουλειά της έχοντας μια διαφορά -25 μονάδων από την αντιπολίτευση. Θα μπορούσε ποτέ να γίνει αυτό στην Ελλάδα; Όχι».
«Δεν μπορώ αν σας κάνω μια έρευνα να κρατήσω το προφίλ σας στο αρχείο της εταιρείας και να το χρησιμοποιώ. Μένει στο αρχείο μόνο για περίπτωση ελέγχου, που δεν γίνεται βέβαια στην Ελλάδα, ώστε να μπορείς να αποδείξεις ότι έχεις κάνει τα σωστά τηλέφωνα».
Δείτε ολόκληρη τη συνέντευξη που παραχώρησε ο Νίκος Καραχάλιος στους Data Journalists:
Τι έγινε στην Κύπρο
Γιατί οι δημοσκοπικές «έχασαν» το αποτέλεσμα του α’ γύρου και τα ποσοστά Χριστοδουλίδη, Μαυρογιάννη
Οι δημοσκοπήσεις για τις προεδρικές εκλογές στην Κύπρο, σύμφωνα με τ’ αποτελέσματα του α’ γύρου της Κυριακής 5 Φεβρουαρίου 2023, αναθέρμαναν μια δημόσια συζήτηση που έχει ανοίξει εδώ και αρκετά χρόνια πλέον, σχετική με την αξιοπιστία ή μη των δημοσκοπήσεων που βλέπουν το φως της δημοσιότητας.
Οι σχεδόν 12 μονάδες κάτω, που έβγαζαν οι δημοσκοπήσεις για την υποψηφιότητα του Ανδρέα Μαυρογιάννη, απ’ αυτό που τελικά πήρε ως ποσοστό από την κάλπη, περνώντας στον δεύτερο γύρο με πολύ μικρότερη διαφορά από τον πρώτο Νίκο Χριστοδουλίδη, σε συνδυασμό με το ότι και στην Ελλάδα βρισκόμαστε σε χρονιά εκλογών, στάθηκαν ικανές να επαναφέρουν επιτακτικά το ερώτημα για το αν κρύβονται σκοπιμότητες, άγνοια ή λάθη πίσω από τα ευρήματα και τις αναλύσεις των δημοσκοπικών εταιρειών.
Στον α’ γύρο ο Νίκος Χριστοδουλίδης έλαβε ποσοστό 32,04% και ο Ανδρέας Μαυραγάννης 29,6%. Όμως, η Symmetron Market έδινε στον Ανδρέα Μαυρογιάννη 24,5%, η CYMAR 18%, η Prime Consulting Ltd 22% και η CMRC Cypronetwork 28%.
Αντίθετα, αν δει κάποιος τα exit polls και μέσα από το παράδειγμα τον πρόσφατων εκλογών στην Κύπρο, θα παρατηρήσει ότι έχουν διακριβώσει το τελικό αποτέλεσμα με εντυπωσιακή ακρίβεια. Και στα δύο, δημοσκοπήσεις και exit polls, υπάρχει το λεγόμενο «περιθώριο απόκλισης», το οποίο δεν υπάρχει όπως μπορεί να πιστεύουν πολλοί για να «κρατούν πισινή» οι δημοσκόποι.
Για παράδειγμα, «οι δύο υποψήφιοι είναι ισόπαλοι, αλλά υπάρχει μια απόκλιση συν/πλην 2,5%, οπότε αν ο ένας κινηθεί στο πάνω όριο και ο άλλος κινηθεί στο κάτω ή στο μεσαίο, ορίστε η διαφορά των 3,5 μονάδων που προέκυψε», μας δηλώνει επιτελικό στέλεχος υποψηφίου στις εκλογές της Κύπρου.
Η απόκλιση συν και πλην ακόμα και στα exit polls, επιστημονικά δικαιολογείται από το γεγονός ότι είναι αυθόρμητη η προσέλευση ψηφοφόρων για να καταγράψουν την άποψή τους σε κάλπη. Κατά βάση, προσέρχονται οι ψηφοφόροι με απόλυτη πεποίθηση, καθώς και εκείνοι που πιστεύουν στην επιτυχία του ψηφοδελτίου που έριξαν. Οπότε τα συν-πλην που χρησιμοποιούν οι δημοσκόποι προκύπτουν από ανάλυση άλλων απαντήσεων που έχουν δώσει ήδη οι ψηφοφόροι.
Όπως «πότε διαμορφώσατε τη γνώμη, αν αποφασίσατε την τελευταία εβδομάδα, χτες ή σήμερα, αν επιλέξατε τον υποψήφιο ή το κόμμα που θέλετε ή κάνατε μια στρατηγική επιλογή να ενισχύσετε κάποιον, ώστε να μην περάσει στο δεύτερο γύρο κάποιος άλλος».
Στα ευρήματα της εκλογικής διαδικασίας στην Κύπρο, προκύπτει το παράδοξο -που έχει ερμηνεία κατά το στέλεχος του υποψηφίου που μίλησε στο data journalists – ο υποψήφιος του ΑΚΕΛ να έχει πολύ ανώτερη από τον μέσο όρο επίδοση σε ορισμένες αστικές περιοχές της Λευκωσίας οι οποίες σε πολύ υψηλά ποσοστά είναι πολιτικά δεξιές. Αυτό αποδίδεται κι από ευρήματα των exit polls σε μια προσπάθεια συνδυασμών που στήριξαν τον πρώτο υποψήφιο κ. Χριστοδουλίδη, ώστε να ενισχυθεί η υποψηφιότητα του κ. Μαυρογιάννη και ως εκ τούτου ν’ αποκλειστεί από τον δεύτερο γύρο η υποψηφιότητα του Αβέρωφ Νεοφύτου.
Στις δημοσκοπικές έρευνες το δύσκολο είναι να μπορέσεις να καταγράψεις τη δυναμική που αναπτύσσει μια υποψηφιότητα η ένα κόμμα στις «γκρίζες περιοχές» του εκλογικού σώματος.
Κάτι τέτοιο στην Ελλάδα -όπως σήμερα στην Κύπρο- συνέβη στις βουλευτικές εκλογές του Απριλίου του 2000. Τότε, το ΠΑΣΟΚ αύξησε το ποσοστό του κατά 2,3 μονάδες συγκριτικά με τις εκλογές του 1996 τις οποίες επίσης είχε κερδίσει. Αποτελεί τη μοναδική περίπτωση στα εκλογικά χρονικά της μεταπολιτευτικής μας ζωής, όπου ένα κόμμα κυβερνητικό μετά το τέλος της θητείας του, ανεβάζει το ποσοστό του στην αμέσως επόμενη εκλογική αναμέτρηση.
Τόσο στις δημοσκοπήσεις, όσο ακόμα και στα exit polls των εκλογών εκείνων, το ενδεχόμενο αυτό δεν μπορούσε να καταγραφεί. Κι αυτό διότι οι ψηφοφόροι που στις εκλογές του 1996, σε ποσοστό 40% είχαν ψηφίσει το «Δημοκρατικό Κοινωνικό Κίνημα» (ΔΗΚΚΙ) του Δημήτρη Τσοβόλα και σε ποσοστό 40%-50% τον Συνασπισμό του κ. Νίκου Κωνσταντόπουλου, το 2000 που ψήφισαν ΠΑΣΟΚ, στην ερώτηση «τί ψηφίσατε το 1996;» απέκρυπταν την πραγματικότητα, δηλώνοντας ότι είχανε προτιμήσει το ΠΑΣΟΚ.
Κι αυτό συνέβη, γιατί αισθανόντουσαν ότι συμμετείχαν σε μια μάχη για την εκλογική επικράτηση, ως μέρος του ενός από τους δύο πόλους κι ότι αυτό έπρεπε να το δείξουν. Επικράτηση που τελικά και επετεύχθη για το ΠΑΣΟΚ για 3η συνεχόμενη φορά, με την οριακή διαφορά του 1,05% υπέρ του. Καταφέρνοντας παράλληλα να επιτύχουν συσπείρωση, που σε σχέση μ’ εκείνη των προηγούμενων εκλογών, καταγράφηκε από τους δημοσκοπικούς αναλυτές των exit polls στο ασύλληπτο ποσοστό του 110%!
Το γεγονός αυτό ανάγκασε τους αναλυτές -με πρώτο τον Ηλία Νικολακόπουλο- να ψάξουν τις υπόλοιπες απαντήσεις των ψηφοφόρων για να εντοπίσουν ότι κάποιοι δεν έλεγαν την αλήθεια, προκειμένου ν’ αποτυπωθούν σωστά τα εκλογικά και δημοσκοπικά δεδομένα. Αξίζει δε, να σημειωθεί ότι εννέα μήνες νωρίτερα είχαν γίνει Ευρωεκλογές, με την ΝΔ να τις κερδίζει με διαφορά τριών μονάδων από το ΠΑΣΟΚ.
Νέοι ηγέτες, καθώς και νέα σχήματα, που μπορεί να είναι νέα κόμματα η καινούργια εκλογικά μέτωπα, δυσκολεύουν αντικειμενικά τις δημοσκοπήσεις. Χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα η δημοσκοπική συμπεριφορά της ΔΗΜΑΡ τους οκτώ μήνες πριν τις εκλογές του Μαΐου του 2012, με την εκτίμηση της πρόθεσης ψήφου να φτάνει το 21%.
Δεύτερο παράδειγμα, ο πρώτος μήνας από την ανάδειξη του Αλέξη Τσίπρα στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ στις αρχές του 2009, στον απόηχο των γεγονότων που ακολούθησαν τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου, όπου εμφανίζει μια δημοσκοπική «έκρηξη» στην εκτίμηση της πρόθεσης ψήφου που έφτανε στο 25%.
Ανάλογα τώρα και με τη γενική συγκυρία απαξίωσης του πολιτικού συστήματος, απόρριψης του παλαιού ή έκτακτα γεγονότα τα οποία αφήνουν ένα σοβαρό αποτύπωμα/απόηχο στην κοινή γνώμη, αυτά συνήθως εκφράζονται και δημοσκοπικά.
«Συνολικά, όμως, είναι τα τελευταία 20 χρόνια που τα δεδομένα έχουν αλλάξει, επηρεάζοντας αρνητικά και τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων παγκόσμια. Ο βαθμός δυσκολίας των δημοσκόπων να εντοπίσουν τις τάσεις της κοινής γνώμης με την ακρίβεια των δεκαετιών του ’80 και του ’90, οφείλεται στο γεγονός ότι σημαντικά τμήματα των εκλογικών σωμάτων αποστασιοποιούνται από το πολιτικό σύστημα, το μηντιακό σύστημα και τις δημοσκοπήσεις, επειδή θεωρούνται από μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης ότι είναι υπηρέτης αυτών των δύο. Άρα, ένα μεγάλο ποσοστό του εκλογικού σώματος αρνείται να πάρει μέρος σε δημοσκοπήσεις ή παίζει με τις δημοσκοπήσεις «θολώνοντας τα νερά» γιατί τις θεωρεί μέρος ενός «στημένου παιχνιδιού»», μας επισημαίνει το επιτελικό στέλεχος του υποψηφίου που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του, και προσθέτει:
«Έχουμε λοιπόν, πολλά διαφορετικά τμήματα του πληθυσμού τα οποία έχουν μια αντί-συστημική συμπεριφορά. Είτε αυτή μπορεί να οφείλεται σε υπέρ-απαιτητικούς και βαθιά πολιτικοποιημένους πολίτες, οι οποίοι αναζητούν από τα κόμματα τολμηρές προτάσεις, το να μην συμβιβάζονται στο όνομα της πολυσυλλεκτικότητας και γιατί είναι γενικά αυστηροί στην κριτική τους. Αριστερής δηλαδή, εμπνεύσεως ψηφοφόρους που συμπεριφέρονται αντί-συστημικά στη δημοσκοπική τους συμπεριφορά.
Είτε από ένα κομμάτι που αντιστέκεται στο δημοσκοπικό-μηντιακό σύστημα και που είναι κατά βάση ψηφοφόροι που τελικά οδηγούνται στην άκρα δεξιά και στα επέκεινα αυτής. Είναι εκτός συστήματος και οι μεν και οι δε και παρόλο που είναι τελείως διαφορετικές οι κοινωνικές, πολιτικές και αισθητικές συμπεριφορές τους, δημιουργούν τελικά σοβαρά προβλήματα στους δημοσκόπους».
Επισημαίνει δε ότι η «απόσταση» από την σωστή δημοσκοπική καταγραφή και κατ’ επέκταση ανάλυση, που δημιουργούν λοιπόν τα τμήματα αυτά, δεν υπήρχε τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Είτε γιατί υπήρχε τότε ταύτιση με πολιτικούς ηγέτες, είτε γιατί το δίκτυο των πολιτικών δράσεων και των συλλογικοτήτων γύρο από την παραδοσιακή Αριστερά ήταν πιο ισχυρό, είτε γιατί αυτή δεν είχε έως τότε συμμετάσχει σε «Συγκυβερνήσεις», η πολιτική συμπεριφορά των υπέρ-απαιτητικών ψηφοφόρων με αναφορές στην Αριστερά, ήταν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό προβλέψιμη από ότι είναι τα τελευταία 20 χρόνια.
Στην ανάγνωση και κατανόηση των δημοσκοπήσεων, σημαντικό ρόλο παίζει κι ένα έλλειμμα γνώσης που έχει η πλειοψηφία των πολιτικών ηγετών οι οποίοι κοιτούν κι ενδιαφέρονται για το πόσες ψήφους παίρνουν. Ενώ η χρησιμότητα των δημοσκοπήσεων έγκειται στο πόσες ψήφους δεν παίρνουν και γιατί συμβαίνει αυτό.
Πέρα από τις αντικειμενικές συνθήκες όμως που μπορούν και επηρεάζουν μια δημοσκοπική έρευνα, άλλο τόσο είναι δεδομένο ότι οι εταιρείες κύρια μέσα από τη σύνταξη των ερωτηματολογίων μπορούν να κατευθύνουν τους ερωτώμενους στις «επιθυμητές» κάθε φορά απαντήσεις.
Υπάρχει μια κατηγορία ερωτήσεων στις δημοσκοπήσεις όπου είναι εμφανές ότι το βάρος το έχει η ερώτηση γιατί αυτή υπαγορεύει την απάντηση. Κλασικό τέτοιο παράδειγμα η ερώτηση περί «καταλληλότητας για πρωθυπουργός», μιας και εκτός του πρώτου και του δεύτερου κόμματος, αποκλείει τους ηγέτες των υπολοίπων κομμάτων.
Επίσης όταν ζητείται από μια λίστα θεμάτων να ιεραρχηθεί το «σημαντικότερο» μόνο από αυτά, δίνεται στη συνέχεια το «δικαίωμα» εξαγωγής συμπερασμάτων του τύπου: «Δεν ενδιαφέρεται ο κόσμος για τις υποκλοπές, αφού το πρώτο θέμα που τον απασχολεί είναι η ακρίβεια». Πράγμα που είναι λάθος, γιατί δεν σημαίνει ότι τα υπόλοιπα θέματα δεν απασχολούν τον κόσμο.
Η σύνθεση ενός ερωτηματολογίου επίσης μπορεί να κρύβει σκοπιμότητα, καθώς και ο τρόπος φυσικά που θα διατυπωθεί η ερώτηση, αναφέρει το εν λόγω στέλεχος: «Η τακτική από πλευράς κομμάτων και δημοσκοπικών εταιρειών να κάνουν έρευνες «κάθε τρεις και λίγο αρχίζοντας για παράδειγμα, ήδη από τον πρώτο, δεύτερο, τρίτο μήνα από το εκλογικό αποτέλεσμα, να ρωτάνε: «Ποιός είναι καταλληλότερος για πρωθυπουργός;» ή «Αν ψηφίζατε σήμερα, τί θα ψηφίζατε;», έχει κάνει τον κόσμο καχύποπτο απέναντί τους, αφού θεωρούν ότι προφανέστατα αυτές γίνονται για την χειραγώγηση του. Διογκώνοντας συνεχώς το κομμάτι του πληθυσμού που αρνείται ν’ απαντήσει».
Κάθε δημοσκοπική εταιρεία που είναι μέλος του Συλλόγου Εταιριών Δημοσκόπησης και Έρευνας Αγοράς (ΣΕΔΕΑ), καταθέτει τα στοιχεία της έρευνας στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) από το οποίο και ελέγχεται. Τα στοιχεία των ερευνών ανεβαίνουν και στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ, ώστε να είναι πλήρως προσβάσιμα και «ανοιχτοί» στον ανταγωνισμό.
Δηλώνει τον αριθμό του δείγματος, ενώ ηλικιακά οφείλει η κάθε έρευνα να αποτυπώνει την ηλικιακή σύνθεση του εκλογικού σώματος, αντιπροσωπευτικά δείγματα από το σύνολο της επικράτειας, καθώς και μέσα από μία σειρά κοινώς αποδεκτών μεθόδων, επιλέγει μια παράμετρο τυχαιοποίησης του δείγματος. Οτιδήποτε άλλο παραβιάζει προφανείς κανόνες, για τους οποίους οι εταιρείες λογοδοτούν.
Οι δημοσκοπικές εταιρείες Pulse, Metron Analysis και MRB παρακολουθούν διαρκώς τις εξελίξεις του τομέα σε Ευρώπη και Αμερική και τις ακολουθούν, σε συνάρτηση πάντα με τις οικονομικές τους δυνατότητες και το μέγεθος της ελληνικής αγοράς.
Σύμβουλος επικοινωνίας στην Κύπρο: «Οι ψηφοφόροι λάμβαναν «μήνυμα» για «επελαύνοντα» Χριστοδουλίδη»
Το «μήνυμα» των δημοσκοπήσεων στους Κύπριους ψηφοφόρους
Όλες οι δημοσκοπήσεις στην Κύπρο για τον α’ γύρο των προεδρικών εκλογών έδιναν 8 – 10 μονάδες διαφορά του Νίκου Χριστοδουλίδη από τον όποιο δεύτερο. Για να καταλήξει αυτή μετά τον πρώτο γύρο την Κυριακή 5 Φεβρουαρίου να φτάσει στις τρεις. «Αυτό το μεγάλο προβάδισμα στόχευε στο να επηρεάσει συνειδησιακά τους ψηφοφόρους, παρουσιάζοντας έναν «επελαύνοντα» Χριστοδουλίδη να σαρώνει τα πάντα στο εκλογικό πέρασμα του» λέει στους Data Journalists, σύμβουλος επικοινωνίας στην Κύπρο, που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία της, και προσθέτει:
«Όλες επίσης υπήρχαν δημοσκοπήσεις στην Κύπρο που ακόμα και 12 μονάδες λιγότερες τον υποστηριζόμενο από το ΑΚΕΛ, Ανδρέα Μαυρογιάννη, από εκείνες που τελικά έλαβε ως ποσοστό από την κάλπη, περνώντας στον β’ γύρο. Πριν από περίπου 20 χρόνια οι δημοσκοπήσεις έπεφταν πάντα μέσα. Μετά το 2000 αυτή η εποχή έχει περάσει ανεπιστρεπτί, με τις δημοσκοπικές εταιρείες να έχουν επηρεαστεί κι αυτές από τις πολιτικές και οικονομικές αλλαγές των τελευταίων 20 ετών».
Πλέον, σημειώνει, ως «ένδειξη διαμαρτυρίας» καταγράφεται επίσης και το γεγονός ότι οι ερωτώμενοι, νιώθοντας ολοένα και περισσότερο ότι βιώνουν ένα αδιέξοδο σε σχέση με το κομματικό σύστημα και μια απογοήτευση από τις εκάστοτε κυβερνήσεις είτε δεν απαντούν, είτε λένε σκόπιμα ψέματα, προκειμένου να παραπλανήσουν τους ερευνητές.
Με δεδομένη τη μείωση της ανταπόκρισης του κόσμου στο να απαντά στις τηλεφωνικές έρευνες και με δεδομένο πια ότι οι έρευνες δια ζώσης, έξω στο δρόμο, η «πόρτα – πόρτα», τείνουν να εκλείψουν, η σύγχρονη πρακτική είναι, η αγορά δεδομένων από εταιρείες στο διαδίκτυο. Γιατί οι εταιρείες αυτές είναι πλέον σε θέση με τον τεράστιο όγκο δεδομένων που καθημερινά καταγράφουν, να δώσουν πολύ περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες, σχετικές κάθε φορά με το εκάστοτε αντικείμενο της έρευνας. Μια πρακτική που εφαρμόζεται ήδη εδώ και σχεδόν μια δεκαετία, διεθνώς.
Προκλήσεις
Με ζητούμενο διαχρονικά για τις δημοσκοπικές εταιρείες, το κατά πόσο μπορούν να επιβιώσουν οικονομικά, λειτουργώντας παράλληλα ανεξάρτητα από το σύστημα μέσα στο οποίο βρίσκονται και με δυνατότητα επιρροής σ’ ένα πολύ μεγάλο βαθμό πάνω στις πολιτικές εξελίξεις, οι προκλήσεις είναι μεγάλες.
Σε μια αγορά όπου η ανάληψη ακόμη και εμπορικών ερευνών περνά και μέσα από τις σχέσεις με τα κόμματα, η προτεραιότητα της οικονομικής επιβίωσης τους αποκτά άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά.
Όπως σημειώνει η Κύπρια σύμβουλος επικοινωνίας «φροντίζουν ν’ αποκτήσουν, δηλαδή, μια δημόσια εικόνα μέσα από την εμπλοκή τους σε πολιτικές και εκλογικές έρευνες και ακολούθως προτιμώνται από την αγορά για την ανάθεση εμπορικών ερευνών. Η σύνδεση λοιπόν, δημοσκοπικών εταιρειών και αγοράς γίνεται με πολλούς τρόπους».
Αναφέρει, μάλιστα, ότι «υπάρχουν περιπτώσεις όπου δημοσκοπικές εταιρείες στην προσπάθειά τους να διατηρήσουν τις κομματικές τους σχέσεις, υπηρετούν περισσότερο στρατηγικές επιβίωσης και αποκόμισης μεγάλων οικονομικών ωφελημάτων, παρά αυστηρά δημοσκοπικές τακτικές.
Όπως το να εκφράζουν δημοσκοπικά τ’ αποτελέσματα που θα ήθελαν να επαληθευτούν, τους «ευσεβείς πόθους» τους δηλαδή. Ή τα δείγματα τα οποία επιλέγουν, να μην είναι πιθανώς τόσο αντιπροσωπευτικά. Ή το να θέλουν «να χαϊδέψουν τ’ αυτιά» ενός υποψήφιου ή ενός κόμματος/συνδυασμού προεκλογικά, ώστε αρχικά, για να τον κερδίσουν ως πελάτη, στην πορεία, για να ξαναπάρουν δουλειά απ’ αυτόν, ή γιατί μετά μια πιθανή εκλογική του επιτυχία, οι συμβάσεις που θα τους ανατεθούν, να τους εξασφαλίσουν μια οικονομική ευρωστία για πολλά-πολλά χρόνια. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί κάποιος να γνωρίζει όλες τις παραμέτρους και δεν μπορεί ν’ αποκλείσει τίποτα».
Γεγονός είναι, πάντως, ότι από τέτοιες επιλογές πλήττεται σοβαρά στα μάτια της κοινής γνώμης το κύρος των δημοσκοπικών εταιρειών. Κι έτσι συντηρείται στο εσωτερικό τους, μια αέναη σύγκρουση, ανάμεσα στην πρωταρχική ανάγκη της οικονομικής τους επιβίωσης – παίζοντας μέσα σ’ ένα πλαίσιο κανόνων ενός απόλυτα καθορισμένου πολιτικό – οικονομικού συστήματος- και στην επίσης δομική προτεραιότητα, του «χτισίματος» ενός καλού ονόματος, περιφρουρώντας την αδιαμφισβήτητη αξιοπιστία τους.
Καθαρά όρια
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου το ίδιο το πλαίσιο ανάθεσης μιας εκλογικής δημοσκόπησης είναι σκόπιμα «θολό». Κι αυτή η «θολούρα» είναι σαν το ταγκό: Θέλει δύο. Και τον υποψήφιο, πρόσωπο η κόμμα και τη δημοσκοπική εταιρεία με την οποία θα συνεργαστούν. Ποιος θα σ’ εμπιστευτεί, γιατί να σ’ εμπιστευτεί, πόσο ειλικρινής μπορεί να είναι η σχέση της εταιρείας με τον πελάτη της. Είναι πολλά, αλλά όλα έχουν έναν κοινό παρονομαστή: Τις συνέργειες ή διαπλοκή κατ’ άλλους, ανάμεσα στο πολιτικό/κομματικό και οικονομικό/επιχειρηματικό κατεστημένο.
Κι αυτό φαίνεται κι από τις περιπτώσεις αναθέσεων στις οποίες δεν φαίνεται εκείνος που πραγματικά παραγγέλνει την εκλογική δημοσκόπηση, καθώς η πληρωμή της μπορεί να προέρχεται από άλλη πηγή. Άλλωστε σε μια εκλογική αναμέτρηση υπάρχουν και πολλοί χορηγοί στα κόμματα.
Το όλο «μείγμα» προσέγγισης και διεξαγωγής μιας προεκλογικής έρευνας παίζει καθοριστικό ρόλο για το όποιο αποτέλεσμά της και την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων: Το δείγμα του κοινού (στόχευση, ηλικία, γεωγραφία, οικονομική κατάσταση, εκπαίδευση) είναι ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που επιλέγει ένας Σύμβουλος Επικοινωνίας, ώστε να κάνει σωστά την έρευνα του. Το ερωτηματολόγιο, το πως θα τεθούν οι ερωτήσεις, αν θα είναι αμερόληπτες ή προκατειλλημμένες. Στην πραγματικότητα πάντα πίσω από τις πρώτες επιλογές υπάρχουν «δεύτερες σκέψεις», δρομολογήσεις και διαφοροποιήσεις.
Νίκος Καρδούλας: «H δική μου μέθοδος για απαντήσεις από όλες τις ηλικίες»
Ο Νίκος Καρδούλας πρώην καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Συνταγματάρχης ε.α. και «χομπίστας» δημοσκόπος
Ο Νίκος Καρδούλας θεωρείται ένας «χομπίστας» δημοσκόπος που, όμως, έχει εκθέσει αρκετές φορές τους επαγγελματίες του χώρου. Ο «χομπίστας» έχει ξεκινήσει ένα σερί επιτυχών προβλέψεων από την εκλογή προέδρου στη ΝΔ, όταν είχε προβλέψει την εκλογή Μητσοτάκη, αλλά και τα αποτελέσματα των εκλογικών αναμετρήσεων του 2015 και 2019.
Ο κ. Νίκος Καρδούλας είναι Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός του Ε.Μ.Π., MSc στην Αγγλία, πρώην καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και Συνταγματάρχης ε.α. Εδώ και χρόνια ασχολείται συστηματικά με τις δημοσκοπήσεις, τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να τις δημοσιεύει. Τι κάνει; Απλά δεν έχει μείνει στην εποχή του «σταθερού τηλεφώνου» και αξιοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Απλούστατη μέθοδος την οποία εξηγεί.
Μιλώντας στους Data Journalists ο κ. Καρδούλας επισημαίνει μεταξύ άλλων:
«Οι δημοσκοπικές εταιρείες χρησιμοποιούν κυρίως το σταθερό τηλέφωνο. Οι ηλικίες κάτω των 50 δεν είναι συνήθως σπίτι ή δεν το σηκώνουν ή δεν απαντούν».
«Η δική μου μέθοδος στηρίζεται σε δυο πράγματα. Πρώτον, τις τελευταίες δυο εβδομάδες πριν τις εκλογές παίρνω όλες τις δημοσκοπήσεις, βγάζω τον μέσο όρο, αλλά κοιτάζω τι είχαν προβλέψει στις προηγούμενες εκλογές και με τι σφάλμα, και διορθώνω τα αποτελέσματα σύμφωνα με αυτό το σφάλμα. Δεύτερον κάνω μια χορηγούμενη έρευνα στο facebook πληρωμένη από μένα, αφού είναι χόμπι. Εκεί κατανέμονται όλες οι ηλικίες σωστά και στο τέλος συνδυάζω αυτά τα αποτελέσματα με τις δημοσκοπήσεις που έχω κάνει διόρθωση των σφαλμάτων. Και πέφτουν πάντα μέσα. Όπως στις εκλογές του 2015, στις εσωκομματικές εκλογές της ΝΔ και στις εκλογές του 2019».
«Ασχολούμαι 30 χρόνια με στατιστικές αναλύσεις, αλλά λόγω επαγγέλματος από το 2015 και μετά άρχισα να τα δημοσιεύω. Ό,τι έχω δημοσιεύσει είναι με ακρίβεια 95%».
«Στα social media χρειάζονται έξυπνες ερωτήσεις και μόνο τέσσερις. Οι εταιρείες δημοσκοπήσεων όταν σε παίρνουν στο σταθερό σε απασχολούν σε μισή ώρα. Στα social media εκπροσωπούνται και όλες οι ηλικίες. Όσοι απαντάνε στο σταθερό τηλέφωνο είναι άνω των 50 ετών και συνταξιούχοι. Τους εργαζόμενους και τους νέους δεν τους βρίσκουν. Τους νέους που τώρα θα ψηφίσουν πρώτη φορά, ποια εταιρεία θα τους «πιάσει;»».
Έφυγε από τη ζωή στα 82 της χρόνια Raquel Welch, Αμερικανίδα ηθοποιός και sex symbol της δεκαετίας του ’60.
Το πραγματικό της όνομα ήταν Jo-Raquel Tejada. Γεννήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου του 1940 στο Σικάγο από Βολιβιανό πατέρα και Αμερικανίδα μητέρα.
Το 2002 δήλωσε στους New York Times πως είναι περήφανη για τις λατινικές της ρίζες.
«Είμαι χαρούμενη που τις αναγνωρίζω και καθυστέρησα πολύ…υπήρχε κάπως ένα κενό στην καρδιά μου και στη δουλειά μου για πολύ, πολύ καιρό» είχε δηλώσει.
Η Raquel Welch, που πέθανε μετά από μια σύντομη ασθένεια έγινε γνωστή μέσα από τους ρόλους της στις ταινίες Fantastic Voyage και One Million Years B.C. το 1966.
Μάλιστα ανακηρύχθηκε μία από τις «100 πιο σέξι σταρ στην ιστορία του κινηματογράφου» σε ένα τεύχος του περιοδικού Empire το 1995. Επίσης το Playboy την τοποθέτησε στην 3η θέση των «100 πιο σέξι σταρ του 20ού αιώνα».
Η Raquel Welch μεσουράνησε τη δεκαετία του ’60 κατακτώντας επάξια τον τίτλο του sex symbol. Έγινε παγκόσμιο είδωλο όταν εμφανίστηκε με ένα μπικίνι από δέρμα ελαφιού στη βρετανική ταινία «One Million Years BC» του 1966.
Η Raquel Welch στην ταινία «One Million Years BC»
Τη στιγμή που η ταινία έλαβε μέτριες κριτικές, η εικόνα της Raquel Welch ως γυναίκα των σπηλαίων έγινε κομμάτι της ιστορίας του κινηματογράφου.
Η ίδια είχε δηλώσει πως δεν την πείραζε που έγινε ευρέως γνωστή λόγω της εμφάνισης αυτής. «Συχνά με ρωτούν αν βαριέμαι να μιλάω για αυτό το μπικίνι, αλλά η αλήθεια είναι πως όχι. Ήταν ένα σημαντικό γεγονός στη ζωή μου, οπότε γιατί να μην μιλήσω για αυτό;» είχε πει η ηθοποιός.
Μάλιστα, είχε αποκαλύψει πως ο εν λόγω ρόλος παραλίγο να της στοιχίσει τη ζωή. «Έπαιρνα τόση πενικιλίνη όταν φορούσα το μπικίνι (από δέρμα ελαφιού) που παραλίγο να πεθάνω», είχε δηλώσει χαρακτηριστικά.
Welch, βραβευμένη με Χρυσή Σφαίρα, πρωταγωνίστησε σε περισσότερες από 30 ταινίες, συμπεριλαμβανομένων των «Fantastic Voyage» και «The Three Musketeers», καθώς και σε περίπου 50 τηλεοπτικές σειρές σε μια καριέρα πέντε δεκαετιών.
Σε μία πρόσφατη συνέντευξή της, στην Σκωτσέζικη Sunday Post, η Welch παραδέχτηκε πως οι δύο επιτυχίες της το 1966 «έκαναν τεράστια διαφορά στην καριέρα μου. Μέσα σε μια νύχτα, βρέθηκα σε ζήτηση. Πριν από αυτό δεν ήμουν κάτι παραπάνω από ‘ένας ακόμη’».
Σύμφωνα με δήλωση της ίδιας, πρώτη της φιλοδοξία ήταν να γίνει χορεύτρια μπαλέτου, ωστόσο στα 17 της συνειδητοποίησε ότι δεν είχε την απαραίτητη σιλουέτα.
Κέρδισε τη Χρυσή Σφαίρα Α’ γυναικείου ρόλου σε κωμωδία ή μιούζικαλ για την ταινία «The Three Musketeers», στην οποία υποδύθηκε τη μοδίστρα της βασίλισσας. Είχε προταθεί ξανά το 1987 για τον ρόλο της στην ταινία «Right to Die».
Ενώ γύριζε το «Cannery Row» το 1982, η Welch απολύθηκε επειδή επέμενε να φτιάχνει τα μαλλιά και το μακιγιάζ της στο σπίτι. Μήνυσε τα στούντιο της MGM για παραβίαση της σύμβασης, κερδίζοντας τελικά έναν διακανονισμό 15 εκατομμυρίων δολαρίων.
Λάτρης της γιόγκα, η Welch άνοιξε αργότερα ένα δικό της studio ευεξίας, ενώ δημοσίευσε και το πρόγραμμα «Total Beauty and Fitness» το 1984.
Το 2008 σε ηλικία 68 ετών χώρισε από τον 4ο σύζυγό της, Ρίτσαρντ Πάλμερ, ο οποίος ήταν κατά 14 χρόνια μικρότερός της. Τα επόμενα χρόνια, η Welch συνέχισε την υποκριτική περιστασιακά, αλλά ανέπτυξε επίσης τη δική της σειρά από περούκες και extensions.
Η Ράκελ Γουέλς (Raquel Welch, 5 Σεπτεμβρίου 1940 – 15 Φεβρουαρίου 2022) άρχισε την καριέρα της σε ηλικία 19 ετών, ενώ πρωταγωνίστησε σε μία σειρά περίπου 65 ταινιών και ήταν κάτοχοςΧρυσής Σφαίρας για τη συμμετοχή της στο έργο «Ο Ντ’ Αρτανιάν και οι Τρεις Σωματοφύλακες».
Eκανε τέσσερις γάμους και απέκτησε δύο παιδιά.
Διάσημοι σταρ την αποχαιρετούν
Η είδηση θανάτου της σόκαρε και βύθισε στη θλίψη πολλούς θαυμαστές της ηθοποιού και αστέρες του Χόλιγουντ που είχαν την τύχη να συνεργαστούν μαζί της, οι οποίοι έσπευσαν να την αποχαιρετήσουν και να την τιμήσουν με τον δικό τους τρόπο.
Η Witherspoon, συνεργάστηκε με την Welch στην καλτ κλασική ταινία του 2001 Legally Blonde. Την αποχαιρέτησε, χαρακτηρίζοντάς την «απλά εκπληκτική».
Ο σκηνοθέτης του Bridesmaids, Paul Feig, περιέγραψε την Welch ως μία «αληθινή σούπερ σταρ» και πως ο κόσμος έχασε ένα «είδωλο».
Ο επίσημος λογαριασμός των Muppets στο Twitter, και αρκετά από τα μέλη του καστ, δημοσίευσαν τα δικά τους αφιερώματα στην ηθοποιό.
Μια γυναίκα μιλώντας στη τηλεόραση του OPEN, περιέγραψε την απίστευτη ιστορία της με το «κόκκινο δάνειο» της.
Πιο συγκεκριμένα, μας εξηγεί πως είχε πάρει ένα δάνειο με τον σύζυγο της πριν χρόνια ώστε να αγοράσουν κατοικία. Υπάχθηκαν στον νόμο Κατσέλη το 2019 και ενώ από τότε πλήρωναν κανονικά τις δόσεις τους το σπίτι της βγήκε σε πλειστηριασμό, καθώς επειδή έχασε τον άντρα της έχασε την προστασία του νόμου με τον θάνατό του.
«Είχαμε ψιλικατζίδικο στο Μαρούσι, τα είχαμε βάλει κάτω, είχαμε δυο δουλειές και έτσι ξεκινήσαμε να πάρουμε με δάνειο ένα σπίτι. Ήμασταν μια χαρά, μετά μένει ο σύζυγος χωρίς δουλειά και δυσκόλεψαν τα πράγματα. Ο σύζυγος αρρώστησε από καρκίνο και χάθηκε. Άρχισα να τρέχω για να σώσω αυτό το σπίτι, έχουμε δουλέψει πολλά χρόνια, δεν έχω άλλη περιουσία αλήθεια σας λέω» αποκάλυψε στο OPEN.
Kαι συνέχισε: «Υπάχθηκα στο νόμο Κατσέλη το 2019 δεν μπορώ να εργαστώ πια αλλά πληρώνω από τότε κανονικά τις δόσεις μου».
«Ξαφνικά τον Ιούλιο μου χτύπησαν την πόρτα και μου είπαν πως πρέπει να υπογράψω και για τον σύζυγο. Και βγάλανε το σπίτι σε πλειστηριασμό μέχρι να γίνει το οριστικό δικαστήριο», καταλήγει.
Προβληματισμένοι και σε αναμονή μετά από ένα πολύ σκληρό δίωρο συζήτησης με την ηγεσία του Μαξίμου οι εκπρόσωποι των καλλιτεχνών με θέμα το ΠΔ 85/2022 για τα πτυχία που έχει λάβει τη μορφή μάχης χαρακωμάτων εδώ και δύο μήνες.
Οι καλλιτέχνες βρέθηκαν από το πρωί στο δρόμο στο πλαίσιο της στάσης εργασίας που κήρυξαν τα σωματεία τους με φόντο τη συνάντηση με τον πρωθυπουργό, σε τροχιά κλιμάκωσης του αγώνα τους. Το αντικυβερνητικό κύμα διαμαρτυρίας γιγαντώθηκε όταν ενώθηκαν οι πορείες και τα αιτήματα ηθοποιών-εκπαιδευτικών.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Εφ.Συν.», η συζήτηση στο Μαξίμου ήταν για «γερά νεύρα», καθώς οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης αναλώθηκαν την πρώτη ώρα της συζήτησης στο να επιμένουν ότι οι ηθοποιοί «δεν έχουν καταλάβει» και ότι οι διαμαρτυρίες τους είναι άκαιρες και αδικαιολόγητες αφού πρόκειται για «παρεξήγηση». Βέβαια, οι εκπρόσωποι των σωματείων δεν πήγαν απροετοίμαστοι καθώς έχουν συγκεντρώσει όλες τις απαραίτητες νομικές γνώσεις γύρω από το Προεδρικό Διάταγμα και τους τρόπους με τους οποίους διαλύει τα πτυχία των ηθοποιών.
Στη συζήτηση ήταν παρόντες ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, οι υπουργοί Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης και Άκης Σκέρτσος και ο υφυπουργός Νικόλας Γιατρομανωλάκης, ο οποίος φαίνεται να έχει δυσαρεστήσει την ηγεσία της κυβέρνησης με τους χειρισμούς του.
Αξίζει να σημειωθεί δε ότι στο τέλος της συζήτησης η κυβέρνηση δεν δεσμεύθηκε για την ικανοποίηση κανενός από τα αιτήματα των καλλιτεχνών και παρέπεμψε σε αποφάσεις και ανακοινώσεις στο τέλος της εβδομάδας, αφήνοντάς τους στον «πάγο».
► O γραμματεάς του ΣΕΗ, Άρης Λάσκος, ενημερώνει τους συγκεντρωμένους καλλιτέχνες για όσα συζητήθηκαν στο Μαξίμου.
Μητσοτάκης: Το ΠΔ έχει θεραπεύσει τις παθογένειες
Το Μαξίμου από τη μεριά του υποστηρίζει ότι η συζήτηση πραγματοποιήθηκε σε «δημιουργικό κλίμα». «Χαίρομαι πάρα πολύ που μάς δίνεται η δυνατότητα να κάνουμε αυτή τη συζήτηση για ένα θέμα το οποίο, όπως γνωρίζετε καλά, έχει απασχολήσει πολύ το δημόσιο διάλογο και μάς έχει απασχολήσει κι εμάς πάρα πολύ εσωτερικά. Και επιτρέψτε μου να ξεκινήσω λέγοντάς σας, ότι έχετε ένα δίκιο να αισθάνεστε πληγωμένοι για τη διαχρονική αδιαφορία του κράτους σε θέματα που έχουν να κάνουν με την καλλιτεχνική εκπαίδευση και την ακαδημαϊκή αναγνώριση των δικαιωμάτων σας. Είναι βέβαιο ότι έχουν γίνει πολλά λάθη στο παρελθόν και από προηγούμενες κυβερνήσεις», ανέφερε στην έναρξη της συνάντησης ο πρωθυπουργός.
«Καταλαβαίνω ότι σε μεγάλο βαθμό το θέμα το οποίο θα συζητήσουμε σήμερα έχει μία ακαδημαϊκή ή, θα έλεγα, αξιακή διάσταση. Δεν νομίζω ότι αυτό το οποίο σας ενδιαφέρει πρωτίστως, η πρώτη προτεραιότητά σας, είναι ο τρόπος με τον οποίο θα προσλαμβάνεστε στο δημόσιο, ειδικά για αντικείμενα που δεν έχουν να κάνουν με την καλλιτεχνική σας απασχόληση. Και βέβαια θέλω να επαναλάβω ότι και το περιβόητο Προεδρικό Διάταγμα το οποίο δημιούργησε όλη αυτήν την πολύ μεγάλη συζήτηση, δημοσιεύθηκε εν όψει ενός πολύ μεγάλου διαγωνισμού του ΑΣΕΠ στο πλαίσιο μιας μεγάλης προσπάθειας μεταρρύθμισης και αναδιοργάνωσης του ανθρώπινου δυναμικού του δημοσίου. Και βέβαια νομίζω -το γνωρίζετε πια καλά- ότι αυτό το Προεδρικό Διάταγμα δεν αναγνωρίζει νέα ακαδημαϊκά ή επαγγελματικά δικαιώματα και ούτε τροποποιεί υφιστάμενες διατάξεις της νομοθεσίας γύρω από αυτά κι ότι οι προσλήψεις καλλιτεχνών στο δημόσιο για καλλιτεχνικό έργο εξαιρούνται ρητά από το Προεδρικό Διάταγμα, το ΑΣΕΠ και το ενιαίο μισθολόγιο», είπε ο πρωθυπουργός.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης συνέχισε: «Σε κάθε περίπτωση με την τροπολογία την οποία έχουμε ψηφίσει, έχουμε γυρίσει στο status quo ante, ό,τι ίσχυε δηλαδή πριν από τη δημοσίευση του Προεδρικού Διατάγματος. Άρα είμαστε στο σημείο το οποίο ίσχυε πριν γίνει όλη αυτή η μεγάλη κινητοποίηση από πλευράς καλλιτεχνών. Κατά συνέπεια αυτό που θέλω να καταλάβω σήμερα από εσάς, δεν είναι τόσο πώς μπορούμε να θεραπεύσουμε κάτι το οποίο κρίνουμε ότι ως προς το Προεδρικό Διάταγμα ήδη έχουμε θεραπεύσει, αλλά να δούμε κάποιες χρόνιες παθογένειες στα θέματα που έχουν να κάνουν με την καλλιτεχνική εκπαίδευση, τη διαβάθμιση, την ακαδημαϊκή σταδιοδρομία την οποία μπορεί να ακολουθεί κάποιος καλλιτέχνης και ελπίζω να μπορούμε να καταλήξουμε τουλάχιστον σε έναν οδικό χάρτη για το πώς μπορούμε να κινηθούμε από εδώ και στο εξής».
«Θα ακούσετε από εμάς πράγματα τα οποία μπορούν να γίνουν και πράγματα τα οποία δεν μπορούν να γίνουν, διότι νομίζω ότι όλοι σας αντιλαμβάνεστε ότι υπάρχουν και συνταγματικοί περιορισμοί, ως προς τη δυνατότητα να παρέχεται ιδιωτική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Και όσο δεν αλλάζει το άρθρο 16, αυτό δεν είναι κάτι το οποίο θα είναι εφικτό. Θα χαρώ πάρα πολύ βέβαια, πρέπει να πω, όταν με το καλό προχωρήσει αυτή η μεταρρύθμιση -γιατί είναι στις προθέσεις μας στην επόμενη συνταγματική μεταρρύθμιση να αλλάξουμε το άρθρο 16-, όσοι διαμαρτυρήθηκαν μετ’ επιτάσεως και ζήτησαν την αναγνώριση της δυνατότητας της ιδιωτικής εκπαίδευσης να παρέχει πτυχία τα οποία θα είναι ουσιαστικά πανεπιστημιακά, να μάς στηρίξουν σε αυτή τη μεγάλη προσπάθεια που θα κάνουμε τότε. Σταματώ εδώ. Έχουμε μαζί όλους τους συναρμόδιους Υπουργούς, Γενικούς Γραμματείς και υπηρεσιακούς παράγοντες οι οποίοι μπορούν να διαφωτίσουν πτυχές της συζήτησης. Και να ξεκινήσω, γιατί ο σκοπός είναι να ακούσουμε εσάς.
«Εμείς, δεν είμαστε εδώ για να κρύψουμε το πρόβλημα κάτω από το χαλί, είμαστε εδώ για να λύνουμε προβλήματα και σίγουρα δεν έχουμε κανένα λόγο ή σχέδιο -επειδή τα άκουσα κι αυτά στο δημόσιο διάλογο- να βάζουμε απέναντί μας τον καλλιτεχνικό κόσμο. Kαι νομίζω ότι είμαστε εδώ για να λύσουμε με ειλικρίνεια κάποιες παρεξηγήσεις οι οποίες νομίζω ότι προέκυψαν από τη δημόσια συζήτηση γύρω από το θέμα αυτό», είπε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Σύμφωνα, με την κυβερνητική ανακοίνωση από τη συζήτηση προέκυψαν τα ακόλουθα:
Η ίδρυση Ανώτατης Σχολής Παραστατικών Τεχνών τη δημιουργία της οποίας εξήγγειλε η κυβέρνηση, είναι ένα θετικό βήμα στην καλλιτεχνική εκπαίδευση. Για το σκοπό αυτό έχουν συγκροτηθεί Ομάδες Εργασίας οι οποίες ως το τέλος Μαρτίου θα καταθέσουν συγκεκριμένο πλαίσιο για τον χαρακτήρα της Σχολής και τον τρόπο λειτουργίας της, από το 2025. Στο πλαίσιο της Ανώτατης Σχολής Παραστατικών Τεχνών, θα αξιολογηθεί η δυνατότητα εισαγωγής σε αυτήν με εξετάσεις αποφοίτων από άλλες συναφείς σχολές.
Ως το τέλος της εβδομάδας, θα κατατεθεί από την Κυβέρνηση συγκεκριμένη πρόταση προκειμένου να θεραπευτεί το ζήτημα που προέκυψε το 2015 και αφορά τη διαφοροποίηση μισθολογικά και ως προς την βαθμολογική εξέλιξη αποφοίτων δραματικών σχολών και σχολών χορού ανεξαρτήτως του έτους αποφοίτησής τους (προ ή μετά του 2003), για την παροχή καλλιτεχνικού-εκπαιδευτικού και συναφούς έργου στο δημόσιο.
Συμφωνία για την ύπαρξη οριζόντιας ακαδημαϊκής διαπερατότητας, δηλαδή δυνατότητας εισόδου αποφοίτων δραματικων και συναφών σχολών με κατατακτήριες εξετάσεις στο 3ο εξάμηνο τμημάτων ΑΕΙ.
Οι καλλιτέχνες ανανεώνουν το ραντεβού τους στο δρόμο για το απόγευμα, όπου θα συναντηθούν με τους αγωνιζόμενους αρχιτέκτονες και εργαζόμενους των μουσείων και του Υπουργείου Πολιτισμού που έχουν προγραμματίσει συγκέντρωση διαμαρτυρίας στις 17:00 έξω από το Αρχαιολογικό Μουσείο, με αφορμή την επίσκεψη Μητσοτάκη στις 18:00, ο οποίος θα παρουσιάσει το αρχιτεκτονικό προσχέδιο για την επέκταση του Μουσείου. Στον ευρύτερο χώρο φυσικά αναμένεται να βρίσκονται πάνοπλες αστυνομικές δυνάμεις.
Το πρόγραμμα δράσεων των καλλιτεχνών
Στο μεταξύ, οι καλλιτέχνες συνεχίζουν κανονικά τις αποφασισμένες από τις γενικές τους συνελεύσεις δράσεις σε τροχιά κλιμάκωσης του αγώνα. Οι καταλήψεις σε REX, Τσίλλερ και τα υπόλοιπα κρατικά κτίρια συνεχίζονται κανονικά αυτή τη βδομάδα.
Θυμίζουμε ότι την Πέμπτη θα πραγματοποιηθεί γλέντι αλληλεγγύης στο κατειλημμένο REX με απόφαση της συνέλευσης των εργαζομένων, ενώ την Παρασκευή έχει κηρυχθεί 24ωρη απεργία από το ΣΕΗ και την ΠΟΘΑ και μεγάλη κινητοποίηση την ώρα που θα καταθέσουν την αίτηση ακύρωσης στο Συμβούλιο της Επικρατείας και πορεία από το Συμβούλιο της Επικρατείας, την ώρα της κατάθεσης της προσφυγής (10:00), προς το Σύνταγμα.
Το Σάββατο 18 Φεβρουαρίου, το ΣΕΗ οργανώνει μουσική διαμαρτυρία στην Πλατεία Συντάγματος και στη συνέχεια Γενική Συνέλευση για τη συνέχιση την οργάνωση των επόμενων βημάτων του αγώνα.
Έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών, ο κορυφαίος μελετητής της ελληνικής γλώσσας, στενός φίλος του Οδυσσέα Ελύτη, του Μίκη Θεοδωράκη και πολλών άλλων λογοτεχνών και καλλιτεχνών, Μάριο Βίττι.
είχε δημοσιεύσει στην Ιταλία το πολυμεταφρασμένο έργο του Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και είχε διδάξει για πολλά χρόνια νέα ελληνικά στο πανεπιστήμιο της Τούσια, στην κεντρική Ιταλία.
Ο Μάριο Βίττι γεννήθηκε το 1926 στην Κωνσταντινούπολη με ελληνική καταγωγή από τη μητέρα του. Μεγάλωσε μέσα στην ελληνική κοινότητα της Κωνσταντινούπολης και έμαθε να μιλάει και να γράφει εξίσου καλά στα ελληνικά και στα ιταλικά.
Σπούδασε στη Ρώμη όπου ξεκίνησε το έργο του ως ερευνητής της νέας ελληνικής λογοτεχνίας. Από το 1957 εργάστηκε στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης “L’Orientale”. Το 1968 διορίστηκε μόνιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο. Υπήρξε επίσης επισκέπτης καθηγητής στα πανεπιστήμια Παρισιού, Γενεύης και Θεσσαλονίκης.
Πρόσφατα, η έδρα νεοελληνικών σπουδών του Πανεπιστημίου της Ρώμης τού είχε αφιερώσει το Παρατηρητήριο του Εργαστηρίου για την Ελληνική Γλώσσα.
Aποκαλυπτικό ρεπορτάζ της βρετανικής εφημερίδας Guardian κάνει λόγο για συντονισμένη χειραγώγηση εκλογικών διαδικασιών σε 30 χώρες της Ευρώπης, της Αφρικής, της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής και των ΗΠΑ από ομάδα Ισραηλινών συμβούλων, τη λεγόμενη «Team Jorge». Το άκρως ανησυχητικό είναι ότι η ομάδα αυτή αναφέρει ότι διαθέτει ομάδα κρούσης στην Ελλάδα και στα Εμιράτα.
Να πάρουμε την ιστορία από την αρχή. Όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα του Guardian, η ομάδα «Team Jorge» έχει εμπλακεί σε χειραγώγηση περισσότερων από 30 εκλογικών διαδικασιών, μέσα από τη διασπορά ψευδών ειδήσεων, αλλά και με μεθόδους σαμποτάζ και χακαρίσματος.
Η ομάδα φέρεται να έχει επικεφαλής τον Ταλ Χάναν, πρώην αξιωματούχο των ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων, τη δράση του οποίου αποκάλυψε διεθνής ομάδα ερευνητών δημοσιογράφων από τη Monde, το Spiegel και την El Pais και αποτελεί μέρος της έρευνας για τη βιομηχανία παραπληροφόρησης που γίνεται με το συνονισμό της γαλλικής ΜΚΟ, Forbidden Stories.
Δημοσιογράφοι είχαν πολύωρες κρυφές συναντήσεις με τον Χάναν παρουσιαζόμενοι ως πιθανοί πελάτες και έτσι αποκάλυψαν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η «Team Jorge» που έχει σαν επιδίωξη το σαμποτάζ των εκστρατειών αντίπαλων φορέων, είτε πολιτικών είτε επιχειρηματικών.
Ο Χάναν περιέγραψε την ομάδα του ως «εξπέρ στις κυβερνητικές υπηρεσίες», με εξαιρετικές επιδόσεις στα οικονομικά, τον χειρισμό των social media, την χάραξη προεκλογικής καμπάνιας αλλά και του «ψυχολογικού πολέμου».
Πώς έγινε η αποκάλυψη
Τρεις δημοσιογράφοι που εργάζονται στο Radio France, τη Haaretz και το TheMarker προσέγγισαν την Team Jorge υποδυόμενοι τους συμβούλους κυβέρνησης μίας πολιτικά ασταθούς χώρας στην Αφρική, ζητώντας από τον Χάναν βοήθεια ώστε να αναβληθούν οι εκλογές.
Οι δημοσιογράφοι είχαν πολύωρες κρυφές συναντήσεις με τον Χάναν παρουσιαζόμενοι μεταξύ Ιουλίου και Δεκεμβρίου του 2022. Οι συνομιλίες έγιναν μέσω βιντεοκλήσεων ενώ υπήρξε, όπως αναφέρουν και μια κατ΄ιδίαν συνάντηση στη βάση των επιχειρήσεων της ομάδας σε περιοχή 20 χιλιόμετρα έξω από το Τελ Αβίβ.
Ο Χάναν, όπως αναφέρεται στο ρεπορτάζ, περιέγραψε την ομάδα του ως «εξπέρ στις κυβερνητικές υπηρεσίες», με εξαιρετικές επιδόσεις στα οικονομικά, τον χειρισμό των social media, την χάραξη προεκλογικής καμπάνιας αλλά και του «ψυχολογικού πολέμου».
«Διαθέτουμε μία ομάδα στην Ελλάδα και μία στα Εμιράτα», ανέφερε, υποστηρίζοντας ότι έχουν «τρέξει» 33 καμπάνιες σε προεδρικό επίπεδο, 27 εκ των οποίων ήταν απόλυτα επιτυχημένες». Στη συνέχεια ανέφερε ότι έχει εμπλακεί σε δύο μεγάλα πρότζεκτ στις ΗΠΑ, δίχως να επιβεβαιώσει ότι έχει ανακατευθεί άμεσα στην πολιτική σκηνή των ΗΠΑ.
Το λογισμικό Aims
Η βρετανική εφημερίδα Guardian, αναφέρει ότι μία από τις πιο κεντρικές υπηρεσίες που φέρεται να προσφέρει η ομάδα του Χάναν αφορά το πακέτο λογισμικού Aims, το οποίο έχει τη δυνατότητα να ελέγχει έναν στρατό από fake προφίλ σε Twitter, LinkedIn, Facebook, Telegram, Gmail, Instagram and YouTube. Μερικά προφίλ διαθέτουν επίσης και λογαριασμούς στο Amazon μαζί με πιστωτικές κάρτες, πορτοφόλια bitcoin αλλά και Airbnb προφίλ.
Το λογισμικό έχει τη δυνατότητα να συγκεντρώνει πληροφορίες για αντιπάλους χρησιμοποιώντας τεχνικές hacking για την πρόσβαση στο Gmail και το Telegram. Μάλιστα, όπως αναφέρεται στο ρεπορτάζ, ο Χάναν έδειξε στους δημοσιογράφους που υποδύονταν τους υποψήφιους πελάτες τις δυνατότητες της ομάδας του στο χακάρισμα, φέρνοντας στην οθόνη του το Gmail προφίλ ενός κυβερνητικού συμβούλου, που έπαιξε ρόλο στις εκλογές στην Κένυα. Ο Χάναν φέρεται να ανέφερε ότι για παρεμβάσεις σε εκλογική διαδικασία πληρώνεται με ποσό από 6 έως 15 εκατομμύρια ευρώ ενώ δέχεται και κρυπτονομίσματα.
Συνεχίζονται οι σφοδρές αντιδράσεις για το Προεδρικό Διάταγμα που εξισώνει τα πτυχία των καλλιτεχνικών σχολών με απολυτήρια Λυκείου.
Μετά τις θαρραλέες παραιτήσεις καθηγητών, τις καταλήψεις των σχολών και τις κινητοποιήσεις, συνεχίζεται η πρωτοφανής καλλιτεχνική συσπείρωση ενάντια στην κυβερνητική απαξίωση, με το καλλιτεχνικό κύμα αλληλεγγύης, ολοένα και να μεγαλώνει.
Τελευταίο περιστατικό, η ανοιχτή επιστολή της Oμοσπονδίας Eυρωπαίων Σκηνοθετών (FERA) προς την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον πρωθυπουργό, τους υπουργούς Παιδείας και Πολιτισμού καθώς και σε όλους τους βουλευτές, που, όπως αναφέρει, μιλά εξ ονόματος περισσότερων από 20.000 ευρωπαίων σκηνοθετών Κινηματογράφου, Τηλεόρασης, Streaming, εκπροσωπώντας τα πολιτιστικά, δημιουργικά και οικονομικά τους συμφέροντα σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ο Οργανισμός εκφράζει την ολοκληρωτική και απόλυτη αντίθεσή του στο Προεδρικό Διάταγμα, «το οποίο άδικα υποβαθμίζει τα πτυχία των Ελλήνων σκηνοθετών και χιλιάδων Ελλήνων καλλιτεχνών εν γένει, με το να τα εξισώσει με τα απολυτήρια λυκείου, παρόλο που οι Έλληνες σκηνοθέτες και καλλιτέχνες έχουν αποφοιτήσει από σχολές που ήδη είχαν κατηγοριοποιηθεί από το ελληνικό κράτος, ως ιδρύματα ανώτερης εκπαίδευσης».
H (μεταφρασμένη) επιστολή της FERA
«Η FERA, η Ομοσπονδία Ευρωπαίων Σκηνοθετών, συγκεντρώνει ως μέλη 49 εθνικούς οργανισμούς από 35 χώρες. Μιλάμε εξ ονόματος περισσότερων από 20.000 Ευρωπαίους σκηνοθέτες Κινηματογράφου, Τηλεόρασης, Streaming, εκπροσωπώντας τα πολιτιστικά, δημιουργικά και οικονομικά συμφέροντά τους σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης αναγνωρίζει τον σκηνοθέτη ως κύριο δημιουργό του οπτικοακουστικού έργου. Ο μέσος Ευρωπαίος δημιουργός οπτικοακουστικού έργου έχει λάβει εκπαίδευση πανεπιστημιακού επιπέδου, η οποία αντιπροσωπεύει το βάθος της σκέψης και της κατανόησης του κόσμου και απαιτεί μια εξαιρετικά συντονισμένη καλλιτεχνική και πνευματική ευαισθησία. Το να είσαι σκηνοθέτης είναι δύσκολο και απαιτεί μαεστρία σε συνδυασμό με ανώτερη εκπαίδευση.
Η διδασκαλία από έμπειρους επαγγελματίες, με υψηλή εκπαίδευση, οι οποίοι δουλεύουν στην “Οπτικοακουστική Βιομηχανία” είναι θεμελιώδης για τους μελλοντικούς σκηνοθέτες, και το 53% των σκηνοθετών διδάσκει ή δίνει σεμινάρια για να ενισχύσει το μέσο εισόδημά του που κυμαίνεται στα 19.000 ευρώ ως δημιουργού ώστε να φτάσει στα 25.000 συνολικά.
Ως Οργανισμός, ο οποίος εκπροσωπεί τους Ευρωπαίους σκηνοθέτες στο σύνολό τους, γράφουμε για να εκφράσουμε την ολοκληρωτική και απόλυτη αντίθεσή μας στο Προεδρικό Διάταγμα, το οποίο άδικα υποβαθμίζει τα πτυχία των Ελλήνων σκηνοθετών και χιλιάδων Ελλήνων καλλιτεχνών εν γένει, με το να τα εξισώσει με τα απολυτήρια Λυκείου, παρόλο που οι Ελληνες σκηνοθέτες και καλλιτέχνες έχουν αποφοιτήσει από σχολές που ήδη είχαν κατηγοριοποιηθεί από το ελληνικό κράτος ως ιδρύματα ανώτερης εκπαίδευσης.
Παράλληλα, υποστηρίζουμε τους Ελληνες δημιουργούς, οι οποίοι εδώ και πενήντα χρόνια αιτούνται τη δημιουργία πανεπιστημιακού επιπέδου Δημόσιας Σχολής Οπτικοακουστικών Τεχνών, ως βασικού φορέα ίσων ευκαιριών και ποικιλομορφίας. Οι Έλληνες σκηνοθέτες και οι Έλληνες καλλιτέχνες γενικά έχουν καθιερωθεί μεταξύ των φωνών του ευρωπαϊκού καλλιτεχνικού κόσμου. Η υποτίμησή τους οδηγεί σε υποτίμηση της κοινής μας ευρωπαϊκής πολιτισμικής ταυτότητας και της πολιτιστικής ποικιλομορφίας».
