Οι ΗΠΑ και η Ελλάδα είναι μεταξύ των πιθανών προμηθευτών επιπλέον συστημάτων αεροπορικής άμυνας με πυραύλους Patriot στην Ουκρανία, ανέφερε το ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters την Δευτέρα (5/5), μια είδηση την οποία έσπευσε να διαψεύσει η ελληνική κυβέρνηση.
Την πληροφορία είχε αναφέρει και η αμερικανική εφημερίδα The New York Times εχθές Κυριακή (4/5), στο πλαίσιο συζητήσεων στις οποίες βρίσκονται οι δυτικοί σύμμαχοι της Ουκρανίας, ένα ζήτημα για το οποίο στοχεύουν να καταλήξουν σε συμφωνία πριν από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στα τέλη Ιουνίου.
Η Ουκρανία είναι όλο και πιο απελπισμένη να αποκτήσει περισσότερα Patriot, τονίζει το Reuters, με τον πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι να δηλώνει τον περασμένο μήνα στο CBS News ότι η κυβέρνησή του είναι έτοιμη να αγοράσει 10 από τα αμερικανικά συστήματα αεροπορικής άμυνας που είναι ζωτικής σημασίας για την κατάρριψη ρωσικών βαλλιστικών πυραύλων.
Σύμφωνα με στρατιωτικούς αναλυτές του Ukrainian Defence Express, τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους, η Ουκρανία διέθετε επτά πλήρως λειτουργικά συστήματα Patriot.
Επικαλούμενη αξιωματούχους των ΗΠΑ, η New York Times ανέφερε εχθές Κυριακή ότι η Ουάσιγκτον σχεδίαζε να στείλει στην Ουκρανία ένα σύστημα Patriot που βρισκόταν στο Ισραήλ, μετά την ανακαίνισή του.
Πρόσθεσε ότι οι σύμμαχοι συζητούσαν για «τη λογιστική υποστήριξη της Γερμανίας ή της Ελλάδας» για την παροχή ενός ακόμη συστήματος.
Ο Ζελένσκι δήλωσε ότι συζήτησε τα συστήματα αεροπορικής άμυνας με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στο περιθώριο της κηδείας του Πάπα Φραγκίσκου στο Βατικανό, σε αυτό που χαρακτήρισε ως την καλύτερη συνάντηση που είχαν ποτέ οι δύο ηγέτες.
Η διάψευση της Ελλάδας
Σε διάψευση των πληροφοριών που μετέδωσε το Reuters και η New York Times περί ενδεχόμενης προμήθειας συστήματος Patriot από την Ελλάδα στην Ουκρανία προχώρησε το Μαξίμου την Δευτέρα, με κυβερνητικές πηγές να αναφέρουν ότι «δεν υφίσταται ζήτημα προμήθειας από την Ελλάδα συστήματος Patriot προς την Ουκρανία».
Αποχωρούν από τη διαμεσολάβηση των ειρηνευτικών συνομιλιών μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, οι ΗΠΑ, όπως ανακοίνωσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Σύμφωνα με το αμερικανικό ΥΠΕΞ, οι ΗΠΑ θα περιορίσουν τον ρόλο τους στη διαμεσολάβηση.
Υπενθυμίζεται ότι ο αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς είχε δηλώσει ότι ο πόλεμος «δεν θα τελειώσει σύντομα».
Κάνοντας μια δραματική στροφή στον ρόλο που διαδραμάτιζαν μέχρι τώρα στο Ουκρανικό, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι δεν θα ενεργούν πλέον ως διαμεσολαβητές στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας.
Η Τάμι Μπρους, εκπρόσωπος του υπουργείου, δήλωσε ότι οι ΗΠΑ αλλάζουν «τη μεθοδολογία του τρόπου με τον οποίο συμβάλλουμε» στις συνομιλίες και ότι δεν θα «πετούν πλέον σε όλο τον κόσμο με το καπέλο στο χέρι» για συναντήσεις.
«Θα συνεχίσουμε να βοηθάμε, αλλά δεν θα πετάμε πλέον σε όλο τον κόσμο ως διαμεσολαβητές σε συναντήσεις», δήλωσε η Μπρους στους δημοσιογράφους. «Τώρα εναπόκειται στις δύο πλευρές, έχει έρθει η ώρα που πρέπει να παρουσιάσουν και να αναπτύξουν συγκεκριμένες ιδέες για το πώς θα τερματιστεί αυτή η σύγκρουση. Αυτό θα εξαρτηθεί από αυτές» συμπλήρωσε.
Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς είχε προειδοποιήσει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι απίθανο να τελειώσει σύντομα και είχε τονίσει ότι εναπόκειται τώρα στο Κίεβο και τη Μόσχα να καταλήξουν σε διευθέτηση.
Μιλώντας στο Fox News, ο Βανς είχε υποστηρίξει ότι ο Πρόεδρος Trump έφερε και τις δύο πλευρές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αλλά ότι οι ΗΠΑ δεν θα ηγούνται πλέον των προσπαθειών για τη διαμεσολάβηση στην ειρήνη.
«Δεν πάει πουθενά… δεν πρόκειται να τελειώσει σύντομα», είπε. «Θα πρέπει τώρα να καταλήξουν σε συμφωνία και να σταματήσουν αυτή τη βίαιη, κτηνώδη σύγκρουση».
Οι κινήσεις αυτές από πλευράς των ΗΠΑ έρχονται την ώρα που το Κρεμλίνο έχει εκφράσει ανοιχτά την προθυμία του για απευθείας συνομιλίες, αφού όμως απέρριψε μια πρόσφατη ειρηνευτική πρόταση των ΗΠΑ με την αιτιολογία ότι δεν παρέχει διεθνή αναγνώριση σε εδάφη που έχουν καταληφθεί από τις ρωσικές δυνάμεις.
Η Ουκρανία, από την πλευρά της, αρνείται σταθερά να αναγνωρίσει οποιαδήποτε ρωσική προσάρτηση, υποστηρίζοντας ότι ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δεν πρέπει να ανταμειφθεί για την εισβολή στο κυρίαρχο έδαφός της.
Την εξέλιξη αυτή, φοβούνταν εδώ και μέρες οι Ευρωπαίοι, καθώς υπήρχαν ενδείξεις ότι η κυβέρνηση Τραμπ, δεν ενδιαφερόταν ουσιαστικά για την επίτευξη μιας συμφωνίας ειρήνης, αλλά νοιαζόταν περισσότερο να κλείσει την συμφωνία για τα ορυκτά της Ουκρανίας με το Κίεβο.
Η σορός της Ουκρανής δημοσιογράφου Βικτόρια Ροσίνα (Viktoriia Roshchyna) επαναπατρίστηκε τον Φεβρουάριο του 2025, τέσσερις μήνες μετά την ανακοίνωση του θανάτου της. Η δημοσιογράφος αιχμαλωτίστηκε ενώ ερευνούσε Ουκρανούς πολίτες που φυλακίζονταν παράνομα στην περιοχή της Ζαπορίζια, ενώ η ίδια κρατήθηκε σε απομόνωση για πάνω από ένα χρόνο στα κατεχόμενα εδάφη και σε ρωσική φυλακή. Το Forbidden Stories παρακολούθησε το ταξίδι της, αποκαλύπτοντας νέα στοιχεία για τους τελευταίους μήνες της αιχμαλωσίας της και τις συνθήκες του θανάτου της.
Οι αποκαλύψεις μας
Η σορός της Βικτόρια Ροσίνα επαναπατρίστηκε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2025. Έφερε τα σημάδια των βασανιστηρίων. Αρκετά όργανά της έλειπαν. Δύο από τις πηγές της στα κατεχόμενα εδάφη, καθώς και ο αρχισυντάκτης της, επιβεβαίωσαν στο Forbidden Stories ότι η δημοσιογράφος είχε πράγματι ταξιδέψει στη Ζαπορίζια για να ερευνήσει τα βασανιστήρια πολιτών σε άτυπα κέντρα κράτησης. Η Βικτόρια είχε αρχίσει να μαθαίνει τα ονόματα των υπευθύνων για αυτή τη φυλάκιση και τα βασανιστήρια, μεταξύ των οποίων και πράκτορες της FSB, της υπηρεσίας εσωτερικής ασφαλείας της Ρωσίας.
Φορτηγά ξεφορτώνουν πτώματα κατά εκατοντάδες. Συνολικά 757, αποσταλμένα σε διάφορα νεκροτομεία της Ουκρανίας για νεκροψία. Στο νεκροτομείο της Βίννιτσα, μιας πόλης στο κεντροδυτικό τμήμα της χώρας, οι ερευνητές εξετάζουν προσεκτικά δεκάδες σορούς την Τρίτη, 25 Φεβρουαρίου 2025. Η τελευταία είναι τυλιγμένη σε έναν λευκό σάκο. Στην επιφάνειά του, μια χειρόγραφη επιγραφή: «NM SPAS 757». Το ακρωνύμιο είναι κωδικός στα ρωσικά: «Άγνωστος άνδρας, εκτεταμένες αλλοιώσεις στις στεφανιαίες αρτηρίες, σορός αριθμός 757». Οι πράκτορες ανοίγουν το φερμουάρ και ανακαλύπτουν έναν ακόμη μαύρο σάκο.
Μέσα, το πτώμα μιας νεαρής γυναίκας σε φρικτή κατάσταση. Ωστόσο, οι ερευνητές κατάφεραν να διακρίνουν μια μικρή ετικέτα που ήταν κολλημένη στη δεξιά κνήμη, η οποία έγραφε: "Roshchyna, V.V.".
Μετά από μήνες αβεβαιότητας για την οικογένειά της - και κωλυσιεργία από τους Ρώσους - τα λείψανα της Βικτόρια Ροσίνα, μιας Ουκρανής δημοσιογράφου, επιστράφηκαν.
Τελικά, δεν ήταν τυχαίο ότι την έστειλαν πίσω ανάμεσα στα πτώματα των σκληροτράχηλων στρατιωτών που είχαν πέσει στο μέτωπο. Με την αποφασιστικότητά της να καταγράψει τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στα κατεχόμενα εδάφη, η Βικτόρια ήταν ένα λάφυρο πολέμου για τη Ρωσία.
Ο επαναπατρισμός της σορού της Βικτόρια σηματοδοτεί το τέλος μιας μακράς αναμονής και διαψεύδει τις ελπίδες των συγγενών της μοναδικής Ουκρανής δημοσιογράφου που έχει πεθάνει μέχρι σήμερα σε ρωσική φυλακή. Εξαφανίστηκε το καλοκαίρι του 2023, ερευνώντας Ουκρανούς πολίτες που φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν από τη Ρωσία στην περιοχή Ζαπορίζια της κατεχόμενης ζώνης. Έπειτα από περισσότερους από δώδεκα μήνες μεταγωγών μεταξύ τουλάχιστον δύο άτυπων κέντρων κράτησης και μιας ρωσικής φυλακής, ο θάνατός της ενόσω βρισκόταν σε αιχμαλωσία ανακοινώθηκε από το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας τον Οκτώβριο του 2024.
Σε επιστολή τους προς το Forbidden Stories, οι ουκρανικές εισαγγελικές αρχές επιβεβαίωσαν τον επαναπατρισμό της σορού της Βικτόρια Ροσίνα, επικαλούμενες 99,999% ταύτιση DNA με "συγγενείς" της δημοσιογράφου. Ο Γιούρι Μπελούσοφ, επικεφαλής της μονάδας εγκλημάτων πολέμου της ουκρανικής Γενικής Εισαγγελίας, αναφέρει ότι οι αρχικές ιατροδικαστικές αναλύσεις δείχνουν "πολυάριθμα σημάδια βασανιστηρίων και κακομεταχείρισης στο σώμα της, συμπεριλαμβανομένων εκδορών και αιμορραγιών σε διάφορα σημεία, ένα σπασμένο πλευρό, τραύματα στον αυχένα και πιθανά ίχνη ηλεκτροσόκ στα πόδια".
Ο Μπελούσοφ προσθέτει ότι το πτώμα έφερε "σημάδια αυτοψίας που διενεργήθηκε πριν από την επιστροφή του στην Ουκρανία" και την απουσία ορισμένων οργάνων - μια αφαίρεση που πιθανώς έγινε για να συγκαλυφθεί η αιτία θανάτου. Αυτό θα μπορούσε να προσμετρηθεί ως πρόσθετο έγκλημα πολέμου.
Όταν επικοινώνησαν με τον πατέρα της Βικτόρια και τον δικηγόρο του, δήλωσαν ότι δεν αναγνώρισαν την αρχική έκθεση πραγματογνωμοσύνης και ανέμεναν νέα ιατροδικαστική ανάλυση.
Η ανακοίνωση του θανάτου του δημοσιογράφου σηματοδότησε την αφετηρία της έρευνας. Η ομάδα Forbidden Stories ξεκίνησε την έρευνα τον Οκτώβριο του 2024 και ταξίδεψε δύο φορές στην Ουκρανία. Για τρεις μήνες, 45 δημοσιογράφοι από 13 μέσα ενημέρωσης συνεργάστηκαν για να ανασυνθέσουν το ταξίδι της Ουκρανής δημοσιογράφου στην κατεχόμενη Ουκρανία και τη Ρωσία. Η κοινοπραξία με επικεφαλής το Forbidden Stories, αποστολή της οποίας είναι να συνεχίσει το έργο δημοσιογράφων που έχουν σκοτωθεί, φυλακιστεί ή απειληθεί, συνέχισε επίσης την έρευνα της Βικτόρια για τους "κρατούμενους-φάντασμα", τους 16.000 έως 20.000 Ουκρανούς πολίτες που έχουν παγιδευτεί σε ένα αδιαφανές σύστημα. Πρόκειται για τα άτυπα κέντρα κράτησης που διαχειρίζεται η Ρωσία.
"Η Βικτόρια ήταν η μόνη δημοσιογράφος που κάλυπτε τα κατεχόμενα εδάφη. Για εκείνη ήταν μια αποστολή", λέει η Σέβγκιλ Μουσαϊέβα, συντάκτριά της στην Ukrainska Pravda. "Ήταν η γέφυρα μεταξύ της Ουκρανίας και αυτών των εδαφών και μοιραζόταν κρίσιμες πληροφορίες για τη ζωή εκεί. Μετά την εξαφάνισή της, δεν υπήρχε πλέον κάλυψη για το τι συνέβαινε εκεί".
Η Βικτόρια ήθελε να πει στον κόσμο για την τύχη αυτών των πολιτών που αιχμαλωτίστηκαν στην κατεχόμενη ζώνη. Κατέληξε να γίνει μια από αυτούς.
Μια επικίνδυνη αποστολή
Η εξαφάνιση της Βικτόρια Ροσίνα μπορεί να ειπωθεί μόνο αποσπασματικά. Αποσπάσματα συναρμολογημένα από λόγια που ειπώθηκαν μέσα στους τοίχους μιας φυλακής, θολές αναμνήσεις ανώνυμων μαρτύρων και την αναζήτηση ενός απαρηγόρητου πατέρα.
Η ιστορία της ξεκινά στην καρδιά των βιομηχανικών πεδιάδων της νοτιοανατολικής Ουκρανίας. Πιο συγκεκριμένα, στην περιοχή Ζαπορίζια. Σχεδόν 27.183 τετραγωνικά χιλιόμετρα απλώνονται μεταξύ της λεκάνης της Αζοφικής Θάλασσας και του ποταμού Δνείπερου. Από το 2022, τα δύο τρίτα αυτής της περιοχής έχουν προσαρτηθεί παράνομα από τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις. Παραμορφωμένη από τρία χρόνια πολέμου και μια σχεδόν ακίνητη γραμμή μετώπου, αυτή η κατεχόμενη ζώνη είναι πλέον μια μαύρη τρύπα. Ένα μέρος από το οποίο δεν διαφεύγει σχεδόν καμία πληροφορία.
Η Βίκα-όπως την αποκαλούσαν οι συνάδελφοι και η οικογένειά της- γεννήθηκε το 1996 στην ομώνυμη πρωτεύουσα της περιοχής Ζαπορίζια, σχεδόν πέντε χρόνια μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Σε ένα από τα πρώτα της ρεπορτάζ, πολύ πριν από τη ρωσική εισβολή, η Βίκα κάλυψε μια μεγάλη ποινική υπόθεση στην παραθαλάσσια πόλη Μπερντιάνσκ. "Φαινόταν να έχει αναπτύξει μια ιδιαίτερη συγγένεια με αυτά τα εδάφη, τα οποία σήμερα είναι υπό κατοχή", εκμυστηρεύεται η Σέβγκιλ Μουσαϊέβα, συντάκτριά της στην Ukrainska Pravda.
Μια προσκόλληση, ακόμη και μια στοργή που την οδηγεί να επιστρέψει μετά τη ρωσική προσάρτηση. Μεταξύ Φεβρουαρίου 2022 και Ιουλίου 2023, πήγε "τουλάχιστον τέσσερις φορές στις κατεχόμενες ζώνες", σύμφωνα με την Μουσαϊέβα. Τον Μάρτιο του 2022, κατά τη διάρκεια μιας από αυτές τις αποστολές, η Βικτόρια συνελήφθη από τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες και κρατήθηκε για μια εβδομάδα στο Μπερντιάνσκ.
Όταν αφέθηκε ελεύθερη, οι εκδότες, οι συνάδελφοι και η οικογένειά της την παρακάλεσαν να μην επιστρέψει. Εκείνη δεν τους άκουσε. Τον Ιούλιο του 2023, η 26χρονη Βίκα, προετοιμάζει ένα νέο ταξίδι στην περιοχή Ζαπορίζια, η οποία πλήττεται από τον πόλεμο εδώ και ενάμιση χρόνο. Το σχέδιό της είναι ξεκάθαρο. "Συζητήσαμε για τα μέρη όπου βασανίζονται Ουκρανοί και μου εξήγησε πώς οραματίζεται την έρευνα", θυμάται η Μουσαϊέβα. "Ήθελε να εντοπίσει αυτά τα μέρη και όλους τους ανθρώπους που εμπλέκονται".
Στην κατεχόμενη ζώνη
Δύο μάρτυρες που εντοπίστηκαν από την κοινοπραξία την συνάντησαν κατά τη διάρκεια της έρευνάς τους σε διάφορες πόλεις της περιοχής Ζαπορίζια. Ένας από αυτούς μάλιστα , την είδε δύο φορές το 2023. Θυμάται τη νευρικότητά της. "Ήταν κλειστή και δεν έλεγε πολλά. Δεν ξέρω τι φοβόταν. Ίσως να την κατέγραφαν κάμερες ή κάτι τέτοιο", θυμάται ο Μίκολα, το όνομα του οποίου έχει αλλάξει επειδή εξακολουθεί να ζει σε κατεχόμενο έδαφος.
Ο Μίκολα την οδήγησε με το αυτοκίνητό του στο Μπερντιάνσκ. Εκεί, η Βίκα πήγε σε ένα παραθαλάσσιο ξενοδοχείο, όπου πίστευε ότι συνεδρίαζαν πράκτορες της FSB (Ρωσική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας). Αργότερα, όταν θέλησε να επιστρέψει στην περιοχή, έστειλε μήνυμα στον Μίκολα ζητώντας τουάλλη μια χάρη: να την μεταφέρει στο Ενερχοντάρ, μια πόλη υπό τον έλεγχο των δυνάμεων κατοχής, πάνω από 200 χιλιόμετρα βόρεια της ακτής. Αυτή τη φορά, εκείνος αρνήθηκε, εξηγώντας ότι το ταξίδι θα ήταν πολύ επικίνδυνο χωρίς ρωσικό διαβατήριο.
Σε μια αποκλειστική συνέντευξη στο Forbidden Stories, η 59χρονη Όλγα δίνει περισσότερες λεπτομέρειες για την έρευνα της Βίκα. Με καταγωγή από μια μικρή πόλη στις όχθες της Αζοφικής Θάλασσας, μας διαβεβαιώνει ότι η δημοσιογράφος είχε αρχίσει να καταρτίζει μια λίστα με Ρώσους αξιωματούχους. "Μου μίλησε για την αιχμαλωσία της και μου έκανε ένα σωρό ερωτήσεις. Συνειδητοποίησα ότι είχε πολλές πληροφορίες και τη δική της βάση δεδομένων για τους πράκτορες της FSB", αποκαλύπτει η γυναίκα που θέλησε να κατονομαστεί μόνο με το μικρό της όνομα.
Η Όλγα συνάντησε τη Βίκα για πρώτη φορά το 2019. Μετά την εισβολή και με κίνδυνο της ζωής της, άρχισε να της στέλνει φωτογραφίες από τα κατεχόμενα εδάφη. Τελικά συναντήθηκαν το καλοκαίρι του 2022, στο σταθμό λεωφορείων του Μπερντιάνσκ. Σχεδίαζαν να ξανασυναντηθούν τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, αλλά η Βίκα έπρεπε να φύγει βιαστικά από την κατεχόμενη ζώνη για λόγους ασφαλείας.
Παρά το χαμένο ραντεβού, διατήρησαν επαφή καθ' όλη τη διάρκεια του 2023. Εκείνο το καλοκαίρι, η Βίκα της έστειλε ένα μήνυμα ζητώντας της να τη βοηθήσει να βρει επαφές στα ελεγχόμενα από τη Ρωσία εδάφη.
Στα τέλη Ιουλίου, η Βίκα θέτει σε εφαρμογή το σχέδιό της. Από το Κίεβο, ταξιδεύει με μικρό λεωφορείο στην Πολωνία - όπου το τηλέφωνό της χτυπάει λίγο μετά τις 2 το μεσημέρι. Την επόμενη μέρα, στις 26 Ιουλίου, περνάει στη Ρωσία στο σημείο ελέγχου Ludonka, σύμφωνα με τα αρχεία του συνοριακού σταθμού που συμβουλεύτηκε το Forbidden Stories.
Από εκεί και πέρα, οι κινήσεις της γίνονται όλο και πιο δύσκολες να παρακολουθηθούν. Η δημοσιογράφος πιθανότατα διέσχισε τη Ρωσία προς τα νότια, κατευθυνόμενη προς τα κατεχόμενα εδάφη. Στα έγγραφα που κατέθεσε στα σύνορα, αναφέρει ως τελικό προορισμό της τη Μελιτόπολη. Αλλά η δημοσιογράφος πήγε πρώτα στο Ενερχοντάρ μέσω της Μαριούπολης, σύμφωνα με βίντεο που δημοσίευσαν τον Μάρτιο οι ουκρανικές εφημερίδες Slidstvo Info, Suspilne και Graty, σε συνεργασία με την RSF.
Στις αρχές Αυγούστου, η Βίκα έστειλε στον Μίκολα άλλο ένα μήνυμα, στο οποίο του έλεγε ότι θα επιστρέψει στο Μπερντιάνσκ δύο εβδομάδες αργότερα.
Ωστόσο, δεν επέστρεψε ποτέ.
Στις 12 Αυγούστου, οι ουκρανικές αρχές ανακοίνωσαν την εξαφάνιση της δημοσιογράφου. Τον επόμενο μήνα, η οικογένειά της υπέβαλε επίσημη αναφορά στην αστυνομία και στο γραφείο του διαμεσολαβητή. Οι ουκρανικές μυστικές υπηρεσίες άρχισαν να ερευνούν, αλλά η Βίκα είχε εξαφανιστεί.
Εξαφανίστηκε χωρίς ίχνος
Η Βίκα δεν εντοπίστηκε μέχρι τον Απρίλιο του 2024, οκτώ μήνες αργότερα. Σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση του ρωσικού Υπουργείου Άμυνας που εστάλη στον πατέρα της, η δημοσιογράφος κρατήθηκε στη Ρωσία.
Οι πληροφορίες σχετικά με την τύχη της μετά το τελευταίο της μήνυμα, τον Αύγουστο του 2023, είναι αποσπασματικές και μάλιστα αντιφατικές. Οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν την παρουσία της στο Ενερχοντάρ, μια μικρή στρατηγική πόλη γνωστή για τον πυρηνικό σταθμό της. "Η Βίκα είχε προγραμματίσει να γράψει για τα ρωσικά κέντρα βασανιστηρίων", λέει η Όλγα. Φαίνεται όμως ότι την σταμάτησαν γρήγορα.
Σύμφωνα με την επίσημη δήλωση ενός συγκρατούμενου της, με τον οποίο αργότερα φυλακίστηκε στο Ταγκανρόγκ, η Βίκα εντοπίστηκε από drone στο Ενερχοντάρ, αφού άφησε το σακίδιό της στο διαμέρισμα που είχε νοικιάσει. Είπε σε αυτόν τον σύντροφο της ατυχίας ότι κρατήθηκε για "αρκετές ημέρες" στο αστυνομικό τμήμα του Ενερχοντάρ, το οποίο φημολογείται ότι οργανώνει την "ταξινόμηση" των Ουκρανών πολιτών που είναι ύποπτοι για αντίσταση στη ρωσική κατοχή.
Το Forbidden Stories δεν ήταν σε θέση να επιβεβαιώσει τις λεπτομέρειες της σύλληψης της Βίκα. Επικοινωνήσαμε με τον συγκρατούμενό της, αλλά δεν θέλησε να απαντήσει στις ερωτήσεις μας. Ο πρώην δήμαρχος του Ενερχοντάρ, Ντμίτρι Ορλόφ, ο οποίος σήμερα ζει στην εξορία, εξήγησε στην κοινοπραξία ότι είναι πιο πιθανό η δημοσιογράφος να εντοπίστηκε από "κάμερες παρακολούθησης βίντεο" που χειρίζονται οι Ρώσοι παρά από drone. Αλλά δεν είχε καμία οριστική απόδειξη.
Ένα πράγμα είναι σίγουρο: Η Βικτόρια μεταφέρθηκε από το Ενερχοντάρ στη Μελιτόπολη, την πόλη που η Ρωσία διεκδικεί ως περιφερειακή πρωτεύουσά της από την προσάρτηση. Δύο μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων δείχνουν ότι η Βίκα στάλθηκε σε ένα από τα κέντρα κράτησης και βασανιστηρίων της Μελιτόπολης, γνωστότερα ως "γκαράζ".
Τα "γκαράζ" που βρίσκονται σε μια βιομηχανική ζώνη, κάτω από μια γέφυρα που συνδέει το ιστορικό κέντρο με το σύγχρονο τμήμα της πόλης, είναι διαβόητα για την απάνθρωπη μεταχείριση που επιφυλάσσουν στους παράνομα κρατούμενους. Ένας συγγενής ενός ομήρου εξηγεί ότι οι περισσότεροι ντόπιοι γνωρίζουν κάποιον που βασανίστηκε σε αυτά τα γκαράζ. "Μπορείς να ακούσεις τις κραυγές των ανδρών και των γυναικών", λέει.
Ο Γεβγκένι Μάρκεβιτς είναι ένας αιχμάλωτος πολέμου που συνάντησε τη Βικτόρια κατά τη διάρκεια της κράτησής της, αφού η δημοσιογράφος είχε περάσει από τα "γκαράζ". "Τη μαστίγωσαν και τη βασάνισαν, όπως όλους τους άλλους στη Μελιτόπολη", υποθέτει, εκτιμώντας ότι πιθανότατα υποβλήθηκε και σε καταναγκαστική εργασία κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας της.
Στην κατάθεσή της στις ουκρανικές αρχές, μια πρώην συγκρατούμενη της Βίκα επιβεβαίωσε ότι είχε δει σημάδια στα χέρια της δημοσιογράφου που φαινόταν να έχουν προκληθεί από μαχαιριές, καθώς και άλλα τραύματα.
Η Μελιτόπολη ήταν απλώς ένας ενδιάμεσος σταθμός για τη Βίκα που είχε παγιδευτεί στο ρωσικό σωφρονιστικό σύστημα. Στα τέλη Δεκεμβρίου, μεταφέρθηκε ανατολικότερα, στο Ταγκανρόγκ, μια ρωσική πόλη στην Αζοφική Θάλασσα που έχει γίνει συνώνυμο της χειρότερης βίας μετά τα σοβιετικά γκουλάγκ.
"Δεν φοβόταν το θάνατο"
Τον Μάιο του 2022, τρεις μήνες μετά την εισβολή στην Ουκρανία, αυτό το πρώην κέντρο κράτησης ανηλίκων φιλοξενεί πλέον Ουκρανούς αιχμαλώτους πολέμου. Σε αυτό το πράσινο φρούριο στεγάζεται το κέντρο προσωρινής κράτησης SIZO-2. Εδώ, οι σκληραγωγημένοι από τη μάχη στρατιώτες συχνά ξυλοκοπούνται κατά την άφιξή τους - ένα τελετουργικό γνωστό ως "καλωσόρισμα". Τέσσερις αιχμάλωτοι έχουν πεθάνει ως αποτέλεσμα, σύμφωνα με πηγή των ουκρανικών μυστικών υπηρεσιών. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, συνολικά 15 Ουκρανοί κρατούμενοι πιστεύεται ότι πέθαναν στο SIZO-2 από το 2022 έως το φθινόπωρο του 2024.
Η Βίκα έμεινε εκεί σχεδόν εννέα μήνες, από τα τέλη Δεκεμβρίου 2023 έως τις αρχές Σεπτεμβρίου 2024. "Μοιραζόταν ένα μικρό κελί με άλλες τρεις γυναίκες πολίτες", λέει ο Μάρκεβιτς, το κελί του οποίου βρισκόταν δύο πόρτες πιο κάτω. Ο άνδρας θυμάται τη φωνή της Βίκα. Την άκουγε κατά τη διάρκεια των καθημερινών ελέγχων. Συχνά φώναζε στους φρουρούς. "Τους αποκαλούσε δήμιους, δολοφόνους", θυμάται ο Μάρκεβιτς. Προσωπικά, τη θαύμαζα. Κανείς μας δεν ήταν σαν κι αυτήν. Δεν ξέρω κανέναν άλλον που επέλεξε να κάνει κάτι τέτοιο στον εαυτό του. Δεν φοβόταν το θάνατο".
Στο Ταγκανρόγκ, οι φύλακες έχουν το ελεύθερο να επιφέρουν κάθε είδους κακομεταχείριση, από την οποία η Βικτόρια ήταν απίθανο να ξέφυγε. Δέκα πρώην κρατούμενοι περιέγραψαν στο Forbidden Stories τα βασανιστήρια που υπέστησαν. Κατήγγειλαν ότι ξυλοκοπήθηκαν, υπέστησαν ηλεκτροσόκ, κρεμάστηκαν από τα πόδια για ώρες και υποβλήθηκαν σε σειρά βίαιων και εξευτελιστικών βασανιστηρίων.
Σύμφωνα με τον Μικαϊλο Τσάπλια, έναν αιχμάλωτο πολέμου που κρατούνταν στο Ταγκανρόγκ και απελευθερώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2024, οι ανακριτές είχαν οδηγίες να φτάνουν τον πόνο που προκαλούσαν στους αιχμαλώτους στα άκρα, χωρίς να τους σκοτώνουν. Κατά τη γνώμη του, αυτό το όριο θα μπορούσε να είχε ξεπεραστεί στην περίπτωση της Βίκα. "Το παρατράβηξαν", συνεχίζει. "Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι ότι οι κρατούμενοι είναι ζωντανοί, αλλά σε άθλια κατάσταση. Το να κρατούν έναν κρατούμενο ζωντανό είναι ένας τρόπος για να μπορέσουν να τον ανταλλάξουν".
Το καλοκαίρι του 2024, η υγεία της δημοσιογράφου επιδεινώθηκε και σταμάτησε να τρώει, σύμφωνα με διάφορες πηγές. Η Βίκα εισήχθη τότε σε νοσοκομείο. "Ήταν σε τέτοια κατάσταση που δεν μπορούσε καν να σηκώσει το κεφάλι της από το μαξιλάρι", ανέφερε ένας από τους συγκρατούμενούς της σε δήλωσή του στις ουκρανικές αρχές.
Ένας άλλος πρώην κρατούμενος του Ταγκανρόγκ που γνώρισε τη Βίκα επιβεβαιώνει: "Δεν έδιναν δεκάρα μέχρι που ένιωθε πολύ πεσμένη, οπότε και την έβγαλαν έξω. Ήρθε ένας γιατρός, την εξέτασε και νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο. Κανείς δεν ξέρει πού. Επέστρεψε με μια "βελόνα πεταλούδα" στο χέρι της - της είχαν βάλει ορό και την ανάγκασαν να φάει".
Στα τέλη Αυγούστου 2024, μήνες μετά τη νοσηλεία της, ο Βολοντίμιρ Ροσίνα λαμβάνει ένα τηλεφώνημα από ρωσικό αριθμό. Στην άλλη άκρη της γραμμής, ακούει για πρώτη φορά μετά από έναν χρόνο τη φωνή της κόρης του, Βίκα.
Η Βικτόρια μιλούσε ρωσικά, όχι ουκρανικά. "Έτσι δεν ήταν μόνη της", εκτιμά ο Βολοντίμιρ σε μια μακροσκελή συνέντευξη που έδωσε στο Forbidden Stories στο Kryvyi Rih, μια μικρή πόλη στην ανατολική Ουκρανία, όπου εξακολουθεί να ζει, παρά τον συνεχή θόρυβο από τους ρωσικούς πυραύλους που εκτοξεύονται από την άλλη πλευρά του μετώπου. "Μου είχε υποσχεθεί ότι θα επέστρεφε τον Σεπτέμβριο και ότι έπρεπε να ετοιμαστούμε για να την ξανασυναντήσουμε", θυμάται ο πατέρας της.
Κατά τη διάρκεια της σύντομης συνομιλίας, οι γονείς της προέτρεψαν τη Βίκα να φροντίσει τον εαυτό της και να φάει. Εκείνη τους διαβεβαίωσε πως το κάνει και τους αποχαιρέτησε. Όταν ο πατέρας της προσπάθησε να καλέσει ξανά τον αριθμό, απάντησε ο τηλεφωνητής.
Σύμφωνα με την Ευγενία Καπαλκίνα, δικηγόρο της οικογένειας, το τηλεφώνημα ήταν αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων "υψηλού επιπέδου" μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών. Για τους οικείους της Βίκα, το τηλεφώνημα φάνηκε να προμηνύει την επικείμενη απελευθέρωσή της. Η αρχισυντάκτριά της θυμάται μια συζήτηση με έναν ξένο δημοσιογράφο. Ο τελευταίος είχε ακούσει από τις μυστικές υπηρεσίες ότι η Βίκα θα απελευθερωνόταν σε μια ανταλλαγή κρατουμένων που είχε προγραμματιστεί για τα μέσα Σεπτεμβρίου. Αλλά δύο εβδομάδες αργότερα, όταν ένα λεωφορείο με Ουκρανούς αιχμαλώτους πολέμου έφτασε στο Κίεβο, η Βίκα δεν ήταν ανάμεσά τους.
Οι μέρες περνούν και ο Σεπτέμβριος φτάνει στο τέλος του. Η ελπίδα σιγά-σιγά ξεθωριάζει. Εξαφανίστηκε πάλι η Βίκα;
Τον Οκτώβριο, ο πατέρας της έλαβε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα από το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας. Σε λιτή και τυπική διατύπωση, η επιστολή γνωστοποιούσε τον θάνατο της κόρης του ενώ βρισκόταν σε ρωσική αιχμαλωσία. Ως ημερομηνία θανάτου αναφερόταν η 19η Σεπτεμβρίου 2024.
Από εδώ και στο εξής, τα μόνα στοιχεία για την αιτία και την ημερομηνία του θανάτου της θα μπορούσαν να προέρχονται από τη νεκροψία ή από πρώην τροφίμους.
Το σώμα της ήταν παγωμένο και μουμιοποιημένο. Οι μώλωπες στο λαιμό της συνάδουν με πιθανό κάταγμα του υοειδούς οστού, ένα σπάνιο τραύμα που συνήθως συνδέεται με στραγγαλισμό, σύμφωνα με πηγή προσκείμενη στην επίσημη έρευνα.
Μέχρι σήμερα, οι Ουκρανοί εμπειρογνώμονες δεν έχουν προσδιορίσει την ακριβή αιτία θανάτου. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, η σορός της Βίκα επιστράφηκε με αρκετά μέλη να λείπουν — μεταξύ αυτών ο εγκέφαλος, ο λάρυγγας και οι οφθαλμικοί βολβοί — στοιχείο που ενισχύει τις υποψίες για πιθανή προσπάθεια συγκάλυψης των αιτίων του θανάτου της.
Στραγγαλίστηκε μέχρι θανάτου η Βίκα κατά τη μεταφορά της στην ελευθερία; Υπέστη εγκεφαλική αιμορραγία; Μήπως κάτι πήγε στραβά κατά τη μεταφορά ή υπήρχαν παλιές πληγές;
Σύμφωνα με διάφορες πηγές, η Βικτόρια αποφυλακίστηκε στις 8 Σεπτεμβρίου, σχεδόν δύο εβδομάδες πριν από την επίσημη ημερομηνία του θανάτου της. Προς το παρόν, ωστόσο, ούτε η εισαγγελία ούτε το Forbidden Stories έχουν καταφέρει να προσδιορίσουν τι συνέβη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Κανένας από τους Ρώσους αξιωματούχους με τους οποίους επικοινώνησε η κοινοπραξία - το Κρεμλίνο, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας (FSB) και η Ομοσπονδιακή Σωφρονιστική Υπηρεσία (FSIN), καθώς και αρκετοί υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι του Ταγκανρόγκ - δεν απάντησε στις ερωτήσεις μας.
Ο πρώην κρατούμενος του Ταγκανρόγκ που συνάντησε τη Βίκα θυμάται εκείνη την ημέρα. "Με τη βοήθεια ενός άλλου κρατούμενου, κατέβηκε κάτω ακριβώς την ώρα που έπρεπε να γίνει η ανταλλαγή", θυμάται. Τότε ένας φύλακας ήρθε να μας πει ότι η δημοσιογράφος δεν είχε προλάβει την ανταλλαγή και ξεσπάθωσε λέγοντας: "Για όλα φταίει αυτή".
Ο πατέρας της Βίκα αρνείται να αποδεχθεί τον θάνατό της. Η οικογένεια, μαζί με τον δικηγόρο της, αναμένουν τα αποτελέσματα δεύτερης ανάλυσης DNA, καθώς και επιπλέον ιατροδικαστικές γνωματεύσεις.
"Ακόμα δεν ξέρω τι της συνέβη και γιατί δεν συμμετείχε στην ανταλλαγή της 13ης Σεπτεμβρίου 2024", λέει. "Η οικογένεια με στηρίζει, προσευχόμαστε για τη Βίκα και είμαστε πεπεισμένοι ότι όλα θα πάνε καλά".
Ο διακαής πόθος του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ εδώ και καιρό, δηλαδή η συμφωνία που θα επιτρέψει στις ΗΠΑ να βάλει χέρι στον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας, είναι πλέον προ των πυλών.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Ουκρανό πρωθυπουργό, Ντενίς Σμιχάλ, το Κίεβο και η Ουάσινγκτον θα μπορούσαν να υπογράψουν τη συμφωνία για τα ορυκτά εντός των επόμενων 24 ωρών, αφού καθορισθούν οι τελευταίες λεπτομέρειες.
Ο Τραμπ επεδίωκε την επίτευξη συμφωνίας για την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Ουκρανίας, ιδίως των πολύτιμων σπάνιων γαιών, ισχυριζόμενος ότι θα αποτελούσε αποζημίωση για τη στρατιωτική και οικονομική βοήθεια που χορηγήθηκε στο Κίεβο από τον προκάτοχό του στον Λευκό Οίκο, τον Τζο Μπάιντεν, από την έναρξη της ρωσικής εισβολής τον Φεβρουάριο του 2022.
Η αναδιατυπωμένη συμφωνία έχει γίνει μια «πραγματική συμφωνία εταιρικής σχέσης», η οποία θα μπορούσε να εξετάσει τη μελλοντική αμερικανική βοήθεια ως μέρος των συνεισφορών στο ταμείο επενδύσεων, δήλωσε ο πρωθυπουργός Ντενίς Σμιχάλ σε τηλεοπτικές του δηλώσεις. Ο Ουκρανός πρωθυπουργός επιβεβαίωσε ότι στη συνέχεια «θα υπογραφούν δύο ακόμη εκτελεστικές τεχνικές συμφωνίες για την άμεση δημιουργία του Επενδυτικού ταμείου και τη χρηματοδότηση του».
Reuters: Τι προβλέπει η συμφωνία
Η συμφωνία που αναμένεται να υπογραφεί αργότερα σήμερα, δίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες προνομιακή πρόσβαση σε νέες συμφωνίες για τους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας, αλλά δεν παραχωρεί αυτόματα στην Ουάσινγκτον μερίδιο του ορυκτού πλούτου της Ουκρανίας ή κάποια από τις υποδομές φυσικού αερίου της, σύμφωνα με σχέδιο που είδε το Reuters.
Το σχέδιο προβλέπει τη δημιουργία ενός κοινού αμερικανο-ουκρανικού ταμείου για την ανασυγκρότηση, το οποίο θα λαμβάνει το 50% των κερδών και των δικαιωμάτων που θα εισρέουν στο ουκρανικό κράτος από τις νέες άδειες εκμετάλλευσης φυσικών πόρων στην Ουκρανία. Αναφέρει ότι οποιαδήποτε μελλοντική στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ προς την Ουκρανία θα προσμετράται στην αμερικανική συνεισφορά στο κοινό ταμείο.
Ωστόσο το σχέδιο δεν διευκρινίζει με ποιο τρόπο θα δαπανώνται τα έσοδα του κοινού ταμείου, ποιος ωφελείται και ποιος ελέγχει τις αποφάσεις σχετικά με τις δαπάνες.
Σύμφωνα με το σχέδιο, οι Ηνωμένες Πολιτείες ή άλλες οντότητες που θα ορίσουν, θα έχουν προνομιακή –αλλά όχι αποκλειστική– πρόσβαση στις νέες άδειες, εγκρίσεις και επενδυτικές ευκαιρίες στον τομέα των φυσικών πόρων της Ουκρανίας.
Οι προηγούμενες προσεγγίσεις της συμφωνίας κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων ανέφεραν ότι θα περιελάμβανε τις υποδομές φυσικού αερίου της Ουκρανίας, που συνιστούν ένα από τα πιο πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία της, είχαν δηλώσει νωρίτερα αυτόν τον μήνα πηγές με γνώση του θέματος. Οι υποδομές φυσικού αερίου δεν καλύπτονται από το σχέδιο που είδε το Reuters σήμερα.
Οι προηγούμενες προσεγγίσεις ανέφεραν επίσης ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ελέγχουν τον τρόπο με τον οποίο θα δαπανώνται τα έσοδα του κοινού ταμείου και, ως εκ τούτου, θα μπορούν να έχουν δικαιώματα και κέρδη από τους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας, ανέφεραν προηγουμένως οι πηγές. Ωστόσο, αυτό απουσίαζε από το σχέδιο συμφωνίας που είδε το Reuters και το οποίο επρόκειτο να υπογραφεί σήμερα.
Πληροφορίες για νέα πίεση με επιπλέον έγγραφα
Οι Ηνωμένες Πολιτείες απαιτούν από την Ουκρανία να υπογράψει δύο επιπλέον έγγραφα μαζί με τη συμφωνία τους για τα ορυκτά, δήλωσε σήμερα μία πηγή με γνώση του θέματος. Το Κίεβο πιστεύει ότι τα δύο πρόσθετα έγγραφα χρειάζονται περισσότερη επεξεργασία.
Οι Financial Times ανέφεραν ότι η υπογραφή της ουκρανο-αμερικανικής συμφωνίας μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση διότι η Ουάσινγκτον απαιτεί από το Κίεβο να συμφωνήσει όχι μόνο στη συμφωνία-πλαίσιο, αλλά και σε ένα παράρτημα σχετικά με τη δημιουργία ενός επενδυτικού ταμείου.
Σύμφωνα με πληροφορίες πηγών του Reuters , πρόκειται για δύο πρόσθετα έγγραφα, τα οποία κατά την άποψη της Ουκρανίας χρειάζονται περισσότερη επεξεργασία , αλλά η Ουάσινγκτον επιμένει ότι η ουκρανική πλευρά πρέπει να τα υπογράψει σήμερα.
Όπως έγραψαν η FT, η Ουκρανία επιμένει στο ότι η συμφωνία για τη δημιουργία επενδυτικού ταμείου, στο οποίο θα πηγαίνουν τα έσοδα από την εξόρυξη του ορυκτού πλούτου, πρέπει αρχικά να επικυρωθεί από την ουκρανική βουλή.
► Στις 18 Απριλίου η Ουκρανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέγραψαν μνημόνιο προθέσεων για την «οριστικοποίηση μιας επίσημης συμφωνίας για ένα ταμείο οικονομικής εταιρικής σχέσης και αποκατάστασης των επενδύσεων».
Παρότι Ουάσινγκτον και Κίεβο αμφότερες θεωρούσαν ότι θα υπέγραφαν συμφωνία για συνεργασία για τα ουκρανικά ορυκτά τον Φεβρουάριο, αυτή καθυστέρησε μετά τη συνάντηση σε τεταμένο κλίμα που είχε στο Οβάλ Γραφείο ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι με τον Αμερικανό ομόλογό του, Ντόναλντ Τραμπ.
Η Ρωσία και η Ουκρανία συμφώνησαν σε κατάπαυση του πυρός στην Μαύρη Θάλασσα, όπως ανακοίνωσε ο Λευκός Οίκος, ώστε να «εξασφαλιστεί η ασφαλής ναυσιπλοΐα, να εξαλειφθεί η χρήση βίας και να αποτραπεί η χρήση εμπορικών πλοίων για στρατιωτικούς σκοπούς».
Επιπλέον, σύμφωνα με την κοινή δήλωση που εξέδωσαν οι ΗΠΑ, οι δύο χώρες συμφώνησαν να «αναπτύξουν μέτρα για την εφαρμογή» της προηγούμενης συμφωνίας για να σταματήσουν οι επιθέσεις στις ενεργειακές υποδομές.
Η Ουκρανία και η Ρωσία θα «συνεχίσουν να εργάζονται για την επίτευξη μιας μόνιμης και διαρκούς ειρήνης», ανέφεραν οι δηλώσεις.
Στην ανακοίνωση που αφορά την Ουκρανία, ο Λευκός Οίκος ανέφερε επίσης ότι οι ΗΠΑ επιβεβαίωσαν ότι «παραμένουν δεσμευμένες να βοηθήσουν στην επίτευξη της ανταλλαγής αιχμαλώτων πολέμου, της απελευθέρωσης πολιτικών κρατουμένων και της επιστροφής των παιδιών Ουκρανών που έχουν μεταφερθεί δια της βίας».
Στο έγγραφο που αφορά τη Ρωσία σημειώνεται πως οι ΗΠΑ θα βοηθήσουν «να αποκατασταθεί η πρόσβαση της Ρωσίας στην παγκόσμια αγορά γεωργικών προϊόντων και λιπασμάτων, να μειωθούν τα ναυτιλιακά ασφάλιστρα και να ενισχυθεί η πρόσβαση σε λιμάνια και συστήματα πληρωμών για τέτοιες συναλλαγές».
Και οι δύο ανακοινώσεις κατέληξαν τονίζοντας ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες επανέλαβαν την επιτακτική ανάγκη του Προέδρου Ντόναλντ Τζ. Τραμπ να σταματήσει η δολοφονία και από τις δύο πλευρές της σύγκρουσης Ρωσίας-Ουκρανίας, ως το απαραίτητο βήμα για την επίτευξη μιας διαρκούς ειρηνικής συμφωνίας».
«Για το σκοπό αυτό, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συνεχίσουν να διευκολύνουν τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών για την επίτευξη μιας ειρηνικής λύσης, σύμφωνα με τις συμφωνίες που επιτεύχθηκαν στο Ριάντ», ανέφεραν.
Στόχος των συνομιλιών στο Ριάντ, όπως είχε επιβεβαιωθεί επισήμως, ήταν η επίτευξη εκεχειρίας στη Μαύρη Θάλασσα, αν και η περιοχή δεν αποτελεί εσχάτως επίκεντρο έντονων στρατιωτικών επιχειρήσεων.
Από το 2022, η Ουκρανία έχει καταφέρει σημαντικά πλήγματα στον ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας, αναγκάζοντας τη Μόσχα να αποσύρει πλοία από τη βάση της στη Σεβαστούπολη.
Παρά τις επιθέσεις σε ουκρανικά λιμάνια, οι εξαγωγές σιτηρών, μεταλλευμάτων και άλλων προϊόντων από την περιοχή της Οδησσού συνεχίζονται σχεδόν στα προπολεμικά επίπεδα. Ωστόσο, το λιμάνι του Μικολάιβ παραμένει ανενεργό.
Ουκρανία: Το υπουργείο Άμυνας επιβεβαιώνει τη συμφωνία αλλά προειδοποιεί τη Ρωσία
Η βασική συμφωνία με την Ρωσία επιβεβαιώθηκε από την Ουκρανία, μέσω ανακοίνωσης που δημοσίευσε το Υπουργείο Άμυνας στον λογαριασμό του στο Telegram. Ωστόσο, η ανακοίνωση αυτή περιλαμβάνει και κάποιες επιπλέον λεπτομέρειες που δεν αναφέρονται στο αρχικό κείμενο.
Η δήλωση, η οποία εκδόθηκε εξ ονόματος του υπουργού Άμυνας Ρουστέμ Ουμέροφ, αναφέρει ότι «η κίνηση ρωσικών στρατιωτικών πλοίων πέρα από την Ανατολική Μαύρη Θάλασσα θα θεωρηθεί παραβίαση του πνεύματος αυτής της συμφωνίας».
Προστίθεται ότι θα θεωρείται επίσης «παραβίαση των υποχρεώσεων για την εξασφάλιση της ελευθερίας ναυσιπλοΐας στη Μαύρη Θάλασσα και απειλή για την εθνική ασφάλεια της Ουκρανίας».
«Σε αυτή την περίπτωση, η Ουκρανία θα έχει το πλήρες δικαίωμα να ασκήσει το δικαίωμα αυτοάμυνας», συμπληρώνει.
Μάλιστα, η δήλωση αυτή προχωρά περαιτέρω από την ανακοίνωση των ΗΠΑ σχετικά με τις επιθέσεις σε ενεργειακές υποδομές, λέγοντας ότι «όλες οι πλευρές συμφώνησαν να εφαρμόσουν την πλήρη απαγόρευση επιθέσεων στην ενεργειακή υποδομή της Ουκρανίας και της Ρωσίας».
Η δήλωση προσθέτει επίσης ότι «για την αποτελεσματική εφαρμογή των συμφωνιών, είναι σημαντικό να διεξαχθούν επιπλέον τεχνικές διαβουλεύσεις το συντομότερο δυνατό, προκειμένου να συμφωνηθούν όλες οι λεπτομέρειες και οι τεχνικές πτυχές της εφαρμογής, της παρακολούθησης και του ελέγχου των συμφωνιών».
Ρωσία: Προϋπόθεση η άρση των κυρώσεων για να εφαρμοστεί η συμφωνία
Το Κρεμλίνο δημοσίευσε δήλωση σχετικά με τις συνομιλίες στη Σαουδική Αραβία με τις ΗΠΑ, στην οποία αναφέρει ότι η συμφωνία για τη Μαύρη Θάλασσα συνοδεύεται από ορισμένες προϋποθέσεις.
Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι η συμφωνία θα τεθεί σε ισχύ μόνο αφού αρθούν οι κυρώσεις από τις ρωσικές τράπεζες που εμπλέκονται στο διεθνές εμπόριο τροφίμων και λιπασμάτων και αποκατασταθεί πλήρως η σύνδεσή τους με το Swift – το δίκτυο που διευκολύνει την ασφαλή χρηματοοικονομική επικοινωνία μεταξύ τραπεζών.
Η Ρωσία ουσιαστικά απαιτεί την άρση των κυρώσεων από τις τράπεζές της, τους παραγωγούς και εξαγωγείς τροφίμων, καθώς και τις ασφαλιστικές εταιρείες που εμπλέκονται στις εξαγωγές τροφίμων, προτού τεθεί σε ισχύ η εκεχειρία στη Μαύρη Θάλασσα.
Ζελένσκι: “Εάν η Ρωσία παραβιάσει τη συμφωνία θα ζητήσουμε όπλα και κυρώσεις από τις ΗΠΑ”
Αντιθέτως, ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δήλωσε ότι η εκεχειρία που καλύπτει τη Μαύρη Θάλασσα και τις ενεργειακές υποδομές τίθεται σε ισχύ άμεσα από σήμερα Τρίτη (25/3) και ότι θα ζητήσει περισσότερα όπλα και κυρώσεις κατά της Ρωσίας από τον Ντόναλντ Τραμπ, εάν η Μόσχα παραβιάσει τις συμφωνίες.
«Εάν οι Ρώσοι το παραβιάσουν αυτό, τότε έχω μια άμεση ερώτηση για τον πρόεδρο Τραμπ. Εάν παραβιάσουν, ζητάμε κυρώσεις, ζητάμε όπλα, κ.λπ.», δήλωσε ο Ζελένσκι σε δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στο Κίεβο.
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε σήμερα σε δημοσιογράφο ότι… προτρέχει σχετικά με ερώτησή του εάν η Ρωσία σκέφτεται να συνδέσει την εκεχειρία με την άρση των διεθνών κυρώσεων.
«Ο Ρούμπιο και ο Βαλτ λένε ότι θα μας στείλουν αναλυτικές λεπτομέρειες μέσω διαφόρων καναλιών για το πλαίσιο της συζήτησης που πραγματοποιήθηκε στη Τζέντα.
Πρώτα πρέπει να λάβουμε αυτές τις λεπτομέρειες» είπε χαρακτηριστικά ο εκπρόσωπος του Πούτιν.
Ενδεικτικές, πάντως, των θέσεων και προθέσεων της Μόσχας ίσως είναι οι δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, ο οποίος διεμήνυσε πως η Ουκρανία έχει χάσει την ευκαιρία να διατηρήσει τα σύνορα του 1991.
«Εάν η Ουκρανία είχε τηρήσει τις συμφωνίες του Μινσκ θα μπορούσε να κρατήσει τα σύνορα του 1991, αλλά χωρίς την Κριμαία και το Ντονμπάς» φέρεται να ανέφερε ο κορυφαίος Ρώσος διπλωμάτης.
Ανάμεσα σε άλλα τόνισε ότι η Ρωσία ξέρει πώς να μην συμβιβαστεί στην ουκρανική κρίση για να προσθέσει πως στρατιώτες του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, υπό όποια σημαία, θα είναι μια απειλή για τη Ρωσία.
«Κανείς δεν μιλάει σε εμάς. Συνεχίζουν να λένε ότι δεν μιλάνε για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία, όμως κάνουν τα πάντα κατά της Ρωσίας χωρίς τη Ρωσία» υπογράμμισε.
Ο Ντμίτρι Πεσκόφ, ωστόσο, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να υπάρξει νέα τηλεφωνική επικοινωνία ανάμεσα στον Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Ντόναλντ Τραμπ.
Η πρόταση θα μπορούσε να είναι προσχέδιο ειρήνης
Τη δική του θέση εξέφρασε σήμερα και ο Ουκρανός πρόεδρος, ξεκαθαρίζοντας ότι η χώρα του δεν εμπιστεύεται τη Μόσχα.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι υποστήριξε ότι η αμερικανική πρόταση εκεχειρίας θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως προσχέδιο μιας ευρύτερης ειρηνευτικής συμφωνίας.
«Αντιμετωπίζω πολύ σοβαρά (την κατάπαυση του πυρός) και για μένα είναι σημαντικό να τερματιστεί ο πόλεμος», είπε ο Ζελένσκι σε συνέντευξη Τύπου στο Κίεβο, χαρακτηρίζοντας πολύ θετική την επανέναρξη της αμερικανικής βοήθειας και της ανταλλαγής πληροφοριών. «Είμαστε έτοιμοι για μια κατάπαυση του πυρός για 30 ημέρες όπως προτείνεται από την αμερικανική πλευρά».
Παράλληλα ο Ζελένσκι τόνισε πως το Κίεβο δεν «εμπιστεύεται» τη Ρωσία να εφαρμόσει μια εκεχειρία. «Έχω δηλώσει επανειλημμένα ότι κανείς από εμάς δεν εμπιστεύεται τους Ρώσους», είπε.
Τόνισε επίσης ότι αναμένει «ισχυρά» μέτρα από την Ουάσιγκτον αν η Μόσχα δεν αποδεχθεί την αμερικανική πρόταση. «Από ό,τι καταλαβαίνω, μπορούμε να υπολογίζουμε σε ισχυρά μέτρα», συμπεριλαμβανομένων «κυρώσεων» κατά της Ρωσίας και της «ενίσχυσης της Ουκρανίας» με όπλα είπε.
Ο Ουκρανός πρόεδρος πρόσθεσε ότι η συνάντηση στη Τζέντα βοήθησε στην «αποκλιμάκωση» των εντάσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ουκρανίας έπειτα από τη σύγκρουση στον Λευκό Οίκο στις 28 Φεβρουαρίου ανάμεσα στον Ζελένσκι και τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ .
Το σχόλιο του Ρούμπιο
Νέες δηλώσεις έκανε και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μαρκ Ρούμπιο, σημειώνοντας ότι αναμένει μια θετική ανταπόκριση από τη Ρωσία.
Εάν η απάντηση είναι αρνητική «αυτό θα μας πει πολλά για τις πραγματικές προθέσεις του Κρεμλίνου» πρόσθεσε.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ανέφερε ότι η συνάντησή του με τον Ντόναλντ Τραμπ την περασμένη εβδομάδα ήταν καταστροφική και «δεν εξελίχθηκε όπως έπρεπε», προσθέτοντας ότι «είναι λυπηρό το γεγονός που συνέβη», μέσω ανάρτησής του στο X.
Η ανάρτηση αυτή δημοσιεύθηκε αμέσως μετά την απόφαση του Αμερικανού προέδρου να διατάξει την αναστολή της στρατιωτικής υποστήριξης προς την Ουκρανία. Ο Ουκρανός πρόεδρος ανέφερε ότι θα ήθελε να «επανεπιβεβαιώσει τη δέσμευση της Ουκρανίας για την ειρήνη» και δήλωσε πως το Κίεβο είναι «έτοιμο να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων το συντομότερο δυνατό».
Επιπλέον, υπογράμμισε ότι η χώρα του είναι έτοιμη να υπογράψει συμφωνία με τις ΗΠΑ σχετικά με τα ορυκτά και την ασφάλεια «όποτε χρειαστεί». «Αυτή η συμφωνία αποτελεί βήμα προς μεγαλύτερη ασφάλεια και ισχυρές εγγυήσεις, και ελπίζω ότι θα αποδειχθεί αποτελεσματική», τόνισε.
Ο Ζελένσκι εξέφρασε επίσης την ευγνωμοσύνη του προς τις ΗΠΑ για τη βοήθεια που προσέφεραν στην Ουκρανία. Συγκεκριμένα ανέφερε: «Εκτιμούμε βαθύτατα ό,τι έχει κάνει η Αμερική για να βοηθήσει την Ουκρανία να διατηρήσει την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της. Θυμόμαστε την κρίσιμη στιγμή όταν ο πρόεδρος Τραμπ παρείχε στην Ουκρανία τα Javelins. Είμαστε ευγνώμονες γι’ αυτό».
Πιο αναλυτικά η ανάρτηση του Ζελένσκι ανέφερε: «Θα ήθελα να επαναλάβω τη δέσμευση της Ουκρανίας για ειρήνη.
Κανείς μας δε θέλει έναν ατέλειωτο πόλεμο. Η Ουκρανία είναι έτοιμη να προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων το συντομότερο δυνατό για να φέρει πιο κοντά τη διαρκή ειρήνη. Κανείς δε θέλει την ειρήνη περισσότερο από τους Ουκρανούς. Η ομάδα μου και εγώ είμαστε έτοιμοι να εργαστούμε υπό την ισχυρή ηγεσία του Προέδρου Τραμπ για να πετύχουμε μια ειρήνη που θα έχει διάρκεια.
Είμαστε έτοιμοι να εργαστούμε γρήγορα για να τερματίσουμε τον πόλεμο και τα πρώτα στάδια θα μπορούσαν να είναι η απελευθέρωση των κρατουμένων και η εκεχειρία στον ουρανό – απαγόρευση των πυραύλων, των μη επανδρωμένων αεροσκαφών μεγάλου βεληνεκούς, των βομβών στην ενέργεια και σε άλλες πολιτικές υποδομές – και η εκεχειρία στη θάλασσα αμέσως, αν η Ρωσία κάνει το ίδιο. Στη συνέχεια, θέλουμε να προχωρήσουμε πολύ γρήγορα σε όλα τα επόμενα στάδια και να συνεργαστούμε με τις ΗΠΑ για να συμφωνήσουμε σε μια ισχυρή τελική συμφωνία.
Εκτιμούμε πραγματικά πόσα έχει κάνει η Αμερική για να βοηθήσει την Ουκρανία να διατηρήσει την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της. Και θυμόμαστε τη στιγμή που τα πράγματα άλλαξαν όταν ο Πρόεδρος Τραμπ παρείχε στην Ουκρανία Javelins. Είμαστε ευγνώμονες γι’ αυτό.
Η συνάντησή μας στην Ουάσινγκτον, στον Λευκό Οίκο την Παρασκευή, δεν πήγε όπως θα έπρεπε. Είναι λυπηρό το τι συνέβη. Είναι καιρός να διορθώσουμε τα πράγματα. Θα θέλαμε η μελλοντική συνεργασία και επικοινωνία να είναι εποικοδομητική.
Όσον αφορά τη συμφωνία για τα ορυκτά και την ασφάλεια, η Ουκρανία είναι έτοιμη να την υπογράψει ανά πάσα στιγμή και σε οποιαδήποτε βολική μορφή. Βλέπουμε αυτή τη συμφωνία ως ένα βήμα προς μεγαλύτερη ασφάλεια και σταθερές εγγυήσεις ασφαλείας και ελπίζω πραγματικά ότι θα λειτουργήσει αποτελεσματικά.».
Η απόφαση πάρθηκε από τον Ντόναλντ Τραμπ μετά την... καταστροφική συνάντησή του με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Οβάλ Γραφείο, αλλά και την ανάρτηση του τελευταίου ότι το τέλος του ουκρανικού «είναι πολύ, πολύ μακριά».
«Κάνουμε παύση και θα επανεξετάσουμε τη βοήθειά μας, ώστε να εξασφαλίσουμε ότι συμβάλλει στην αναζήτηση λύσης» στην ένοπλη σύρραξη ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία, δήλωσε ο αξιωματούχος, που εκφράστηκε υπό τον όρο να μην κατονομαστεί.
«Ο πρόεδρος κατέστησε σαφές πως επικεντρώνεται στην ειρήνη. Χρειαζόμαστε εταίρους που δεσμεύονται επίσης στην επίτευξη αυτού του στόχου», συμπλήρωσε.
Η απόφαση αποκαλύπτεται έπειτα από συνεδρίαση στον Λευκό Οίκο νωρίτερα χθες με τη συμμετοχή του υπουργού Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ, του υπουργού Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και συμβούλων του προέδρου Τραμπ.
Μερικές ώρες πριν, ο Ρεπουμπλικάνος αρχηγός του αμερικανικού κράτους δεν έδωσε ξεκάθαρη απάντηση για το ζήτημα, λέγοντας πως διεξάγονταν συζητήσεις.
«Δεν πρόκειται για οριστικό τέλος της βοήθειας (αλλά) για παύση», τόνισε άλλος Αμερικανός αξιωματούχος, που εκφράστηκε επίσης με προϋπόθεση να μην κατονομαστεί, στο τηλεοπτικό δίκτυο Fox News.
→ Υπενθυμίζεται ότι η αμερικανική στρατιωτική βοήθεια είχε εγκριθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση του Δημοκρατικού προέδρου Τζο Μπάιντεν. Σύμφωνα με αριθμούς του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, οι ΗΠΑ παρείχαν από την 24η Φεβρουαρίου 2022 ως την 20ή Ιανουαρίου 2025 «στρατιωτική βοήθεια (αξίας) 65,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων» στην Ουκρανία.
Μια ομάδα παγκόσμιων ηγετών – συμπεριλαμβανομένου του Βολοντίμιρ Ζελένσκι της Ουκρανίας, αλλά όχι του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ – πέρασε το απόγευμα της Κυριακής (02/03) στις πολυτελείς αίθουσες του Lancaster House στην πρωτεύουσα του Ηνωμένου Βασιλείου, συζητώντας το ιστορικής σημασίας ερώτημα: παραμένουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στον πυρήνα της δυτικής αμυντικής συμμαχίας;
«Υπήρχε μια ανανεωμένη αίσθηση επείγοντος» για τη διασφάλιση της συλλογικής ασφάλειας της Ευρώπης μετά τις σοκαριστικές σκηνές που εκτυλίχθηκαν στην Ουάσινγκτον την Παρασκευή, αναφέρει στο Politico ευρωπαίος διπλωμάτης που συμμετείχε στις συζητήσεις.
Η σφοδρή λεκτική επίθεση του Τραμπ εναντίον του Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο, άφησε τους Ευρωπαίους ηγέτες να αναρωτιούνται αν οι ΗΠΑ εξακολουθούν να θεωρούν τον εαυτό τους σύμμαχο. Λίγο μετά το συγκλονιστικό δεκαπεντάλεπτο δημόσιο “κατσάδιασμα”, η επικεφαλής της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, Κάγια Κάλας, υπαινίχθηκε ότι η Αμερική δεν ηγείται πλέον του «ελεύθερου κόσμου». Παρότι η ένταση υποχώρησε μέσα στο Σαββατοκύριακο, οι αμφιβολίες και η ενόχληση δεν έχουν εξαφανιστεί.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ, ο οποίος είχε οργανώσει τη σύνοδο της 2ας Μαρτίου πριν από τη διαμάχη Τραμπ-Ζελένσκι, δήλωσε την Κυριακή ότι η Ευρώπη «πρέπει να σηκώσει το βάρος» της προστασίας της Ουκρανίας από τη ρωσική επεκτατικότητα, σηματοδοτώντας τη νέα πραγματικότητα μιας μειωμένης αμερικανικής παρουσίας στη διεθνή σκηνή.
Έχοντας προηγουμένως επιδιώξει να διατηρήσει καλές σχέσεις με τον Αμερικανό πρόεδρο, ο Στάρμερ βλέπει τον εαυτό του ως διαμεσολαβητή. Το Ηνωμένο Βασίλειο, μαζί με τη Γαλλία και την Ουκρανία, σχεδιάζουν πλέον μια ειρηνευτική πρόταση, την οποία θα παρουσιάσουν στον Τραμπ, μια αξιοσημείωτη αλλαγή από την προηγούμενη υπόθεση ότι οι ΗΠΑ θα ηγούνταν των διαπραγματεύσεων.
Το προτεινόμενο σχέδιο περιλαμβάνει μια ειρηνευτική δύναμη υπό την ηγεσία του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας, την οποία ο Στάρμερ αποκάλεσε «συμμαχία των προθύμων»—μια αναφορά στη συμμαχία που είχε ηγηθεί από τις ΗΠΑ κατά την εισβολή στο Ιράκ το 2003. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι πρότεινε μια εκεχειρία διάρκειας ενός μήνα, η οποία θα εφαρμοζόταν στον αέρα, στη θάλασσα και στις ενεργειακές υποδομές.
Ωστόσο, το ποιοι άλλοι θα συμμετάσχουν σε αυτή τη συμμαχία παραμένει ασαφές. Ο Στάρμερ ανέφερε ότι «αρκετές» χώρες συμφώνησαν παρασκηνιακά στη σύνοδο να συμμετάσχουν στην ειρηνευτική δύναμη, αλλά τόνισε ότι η επιτυχία της εξαρτάται από την υποστήριξη των ΗΠΑ. Απέφυγε να αποκαλύψει ποιες κυβερνήσεις έχουν δεσμευτεί.
Ο ίδιος δήλωσε ότι οι ΗΠΑ παραμένουν «αξιόπιστος σύμμαχος» και ότι «συμφωνούμε με τον πρόεδρο για την επείγουσα ανάγκη μιας διαρκούς ειρήνης—τώρα πρέπει να την υλοποιήσουμε μαζί».
Όλα τα βλέμματα στραμμένα στη συνάντηση των ηγετών της ΕΕ την Πέμπτη
Οι κυβερνήσεις φαίνεται να συγκλίνουν ολοένα και περισσότερο στο ότι ο αυξημένος ρόλος τους στην ασφάλεια της Ουκρανίας συνεπάγεται μεγαλύτερη στρατιωτική ικανότητα – και, κατ’ επέκταση, τη χρηματοδότηση που απαιτείται για αυτήν. Αυτό το ζήτημα αναμένεται να βρεθεί στο επίκεντρο της συνάντησης των 27 ηγετών της ΕΕ στις Βρυξέλλες την Πέμπτη. Παρά τον πρωταγωνιστικό ρόλο του στη σύνοδο της Κυριακής, ο Στάρμερ και το Ηνωμένο Βασίλειο, φυσικά, δεν θα δώσουν το «παρών».
Μιλώντας στη γαλλική εφημερίδα Le Figaro μετά τη σύνοδο, ο Μακρόν ζήτησε από τις χώρες του ΝΑΤΟ να επενδύσουν περισσότερα στις ένοπλες δυνάμεις τους.
«Τα τελευταία τρία χρόνια, οι Ρώσοι δαπανούν το 10% του ΑΕΠ τους για την άμυνα», δήλωσε. «Πρέπει να προετοιμαστούμε για το μέλλον, με στόχο το 3% έως 3,5% του ΑΕΠ».
Ο τρέχων στόχος δαπανών του ΝΑΤΟ ανέρχεται στο 2% του ΑΕΠ ετησίως, αλλά πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν καταφέρνουν να τον επιτύχουν, γεγονός που προκαλεί την έντονη δυσαρέσκεια του Τραμπ. Η Γαλλία μόλις που ξεπερνά το όριο, φτάνοντας στο 2,1%.
Για να δώσει μια ισχυρή ώθηση στους αμυντικούς προϋπολογισμούς της Ευρώπης, ο Γάλλος πρόεδρος κάλεσε την ΕΕ να αξιοποιήσει κεντρικά ευρωπαϊκά προγράμματα «που παραμένουν αναξιοποίητα».
«Πρέπει να δώσουμε εντολή στην [Ευρωπαϊκή] Επιτροπή να χρησιμοποιήσει καινοτόμες μεθόδους χρηματοδότησης», δήλωσε. «Αυτό σημαίνει είτε κοινό δανεισμό είτε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας [το ταμείο διάσωσης που δημιουργήθηκε μετά την κρίση χρέους της ευρωζώνης] … Στην πρώτη φάση, χρειαζόμαστε 200 δισεκατομμύρια ευρώ για να μπορέσουμε να επενδύσουμε».
Καθώς αποχωρούσε από τη σύνοδο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ότι τώρα είναι η στιγμή να «επαναεξοπλίσουμε επειγόντως την Ευρώπη».
Όλα δείχνουν ότι η σύνοδος της Πέμπτης θα αποτελέσει μια κρίσιμη στιγμή. Σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη, που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας, δεν αποκλείεται μια ιστορική ανακοίνωση σχετικά με τους αμυντικούς προϋπολογισμούς.
Ωστόσο, αυτό δεν θα είναι εύκολο, δεδομένου ότι ορισμένοι ηγέτες, όπως ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν, στηρίζουν περισσότερο τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν παρά οποιοδήποτε σχέδιο για την αμυντική θωράκιση της Ευρώπης απέναντί του.
Ο επικεφαλής του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, που επίσης συμμετείχε στη σύνοδο του Λονδίνου, ανέφερε ότι κάποιες χώρες δεσμεύτηκαν να «ενισχύσουν» τις αμυντικές τους δαπάνες – ωστόσο, παραμένει ασαφές ποιες είναι αυτές και σε ποιο βαθμό θα αυξήσουν τη χρηματοδότηση.
Τα αναπάντητα ερωτήματα
Η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία έχει ήδη περιορισμένη παραγωγική ικανότητα, πράγμα που σημαίνει ότι οποιαδήποτε αύξηση των στρατιωτικών δαπανών ενδέχεται να αργήσει να αποφέρει ουσιαστικά αποτελέσματα.
Πέρα από τη ρητορική κλιμάκωση από την πλευρά των Ευρωπαίων ηγετών, η έλλειψη συγκεκριμένων στοιχείων είναι εμφανής.
Το πιο κρίσιμο: δεν υπάρχουν λεπτομέρειες για το τι ακριβώς θα περιλαμβάνει το ειρηνευτικό σχέδιο ή πώς ο Στάρμερ και ο Μακρόν θα καταφέρουν να εξασφαλίσουν τη στήριξη του Λευκού Οίκου.
Ένας δεύτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης σημείωσε ότι ο Ζελένσκι χρειάζεται απεγνωσμένα να βρει τρόπο να δημιουργήσει μια σχέση με τον Τραμπ και να υπογράψει τη συμφωνία ΗΠΑ-Ουκρανίας για τα ορυκτά, η οποία επρόκειτο να οριστικοποιηθεί την περασμένη εβδομάδα.
Ο διπλωμάτης ανέφερε ότι η τρέχουσα κατάσταση «περιλαμβάνει το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία να αναλαμβάνουν ηγετικό ρόλο», αλλά πρόσθεσε πως «η λογική πίσω από τη συμφωνία για τα ορυκτά είναι ότι θα δώσει στις ΗΠΑ εμπορικό συμφέρον και φυσική επιχειρηματική παρουσία στην περιοχή, παρέχοντας έτσι έναν βαθμό προστασίας».
Όλα αυτά βέβαια, δεν απαντούν στο βασικό ερώτημα: πώς η Ευρώπη σκοπεύει να πείσει τον Πούτιν να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για το προτεινόμενο ειρηνευτικό σχέδιο.
Το Κρεμλίνο έχει ήδη αποκλείσει το ενδεχόμενο παρουσίας μιας ειρηνευτικής δύναμης του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία.
Με δεδομένους τους δημόσιους πανηγυρισμούς των συμμάχων του Πούτιν για τις αλλεπάλληλες προσβολές του Τραμπ προς τον Ζελένσκι, ο Ρώσος πρόεδρος ενδέχεται να περιμένει μια προσέγγιση υπό την ηγεσία του Λευκού Οίκου.
Μετά τη σύνοδο της Κυριακής, ο Ζελένσκι δήλωσε στο Sky News ότι υπήρξε επικοινωνία μεταξύ του Λευκού Οίκου και της κυβέρνησής του από την Παρασκευή, μετά τη δημόσια αντιπαράθεσή του με τον Τραμπ, αλλά «όχι στο δικό μου επίπεδο».
Επιβεβαιώνει ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Ντένις Σμίχαλ, ότι η χώρα κατέληξε στην τελική συμφωνία με τις ΗΠΑ για τα ορυκτά. «Η Ουκρανία και οι ΗΠΑ κατέληξαν σε τελική συμφωνία για τον ορυκτό πλούτο της χώρας», ανέφερε ο ουκρανός πρωθυπουργός, σύμφωνα με τη DW.
Όπως αναφέρει το δημοσίευμα, ο Σμίχαλ τόνισε πως, «η συμφωνία προβλέπει ότι οι ΗΠΑ θα αποκτήσουν ουκρανικούς ορυκτούς πόρους αντί πληρωμής για στρατιωτική υποστήριξη στον αμυντικό πόλεμο του Κιέβου κατά της Ρωσίας και περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός κοινού επενδυτικού ταμείου και μια διάταξη που αναφέρει ότι οι ΗΠΑ υποστηρίζουν τις προσπάθειες της Ουκρανίας να λάβει εγγυήσεις ασφάλειας για την οικοδόμηση διαρκούς ειρήνης».
Στη συνέχεια, τόνισε πως αναμένει την έγκριση της συμφωνίας από την ουκρανική κυβέρνηση σήμερα.
→ Ακολουθεί μια σύνοψη των όσων γνωρίζουμε για τη συμφωνία αυτή:
Ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωνε ότι επιθυμεί οι ΗΠΑ να αποζημιωθούν για τη βοήθεια που έχουν προσφέρει τα τελευταία τρία χρόνια στην Ουκρανία. Η Ουάσινγκτον ζητούσε δεσμεύσεις ύψους 500 δισ. δολαρίων, περίπου τέσσερις φορές το ποσό της βοήθειας που έχει προσφέρει ως τώρα στο Κίεβο, το οποίο, σύμφωνα με το IfW Kiel, εκτιμάται στα 120 δισ. δολάρια.
Ο Ουκρανός πρόεδρος απέρριψε το αίτημα και αρνήθηκε να υπογράψει μια συμφωνία που θα αναγκαστούν να πληρώνουν «δέκα γενιές Ουκρανών».
Σύμφωνα με ουκρανική πηγή που έχει γνώση των συμβιβασμών που έγιναν και η οποία μίλησε στο AFP χθες Τρίτη το βράδυ, η απαίτηση αυτή των ΗΠΑ έχει αφαιρεθεί από το νέο κείμενο της συμφωνίας.
Πλέον αναφέρεται ότι οι ΗΠΑ θα εκμεταλλευθούν από κοινού με την Ουκρανία τον ορυκτό της πλούτο και τα έσοδα που θα προκύψουν θα πάνε σε ένα νεοσύστατο ταμείο το οποίο θα μπορούσε να είναι «κοινό για την Ουκρανία και την Αμερική», εξήγησε η ίδια πηγή.
Σύμφωνα με αυτόν τον υψηλόβαθμο Ουκρανό αξιωματούχο, οι Αμερικανοί «έχουν αφαιρέσει όλους τους όρους που δεν μας ταίριαζαν, κυρίως τα 500 δισ. δολάρια».
Για το Κίεβο ένας όρος κλειδί προκειμένου να δώσει πρόσβαση στους πόρους του στους εταίρους του είναι να λάβει εγγυήσεις ασφαλείας, δηλαδή έναν πολιτικοστρατιωτικό μηχανισμό που θα αποτρέψει τη Ρωσία να της επιτεθεί ξανά μετά τη σύναψη εκεχειρίας.
Ο Ζελένσκι είχε αναφερθεί στο ενδεχόμενο μιας τέτοιας ανταλλαγής – ορυκτός πλούτος έναντι εγγυήσεων ασφαλείας – ήδη από τον Οκτώβριο όταν παρουσίασε τις αδρές γραμμές του «σχεδίου του για τη νίκη».
Η Ουκρανία εκτιμά ότι η καλύτερη εγγύηση που θα μπορούσε να της δοθεί θα ήταν η ένταξή της στο ΝΑΤΟ, ένα σενάριο το οποίο απορρίπτει η Ουάσινγκτον διότι θα καθιστούσε αδύνατη οποιαδήποτε εκεχειρία ή ειρήνη καθώς αποτελεί κόκκινη γραμμή για τη Μόσχα.
Άλλο ουκρανικό αίτημα: στρατιωτική ειρηνευτική αποστολή σε περίπτωση εκεχειρίας. Αλλά οι ΗΠΑ έχουν απορρίψει το ενδεχόμενο, αν και δεν αντιτίθενται στην ανάπτυξη ευρωπαϊκών δυνάμεων στην Ουκρανία.
Τελικά το κείμενο της συμφωνίας για τα ορυκτά θα περιλαμβάνει μια αναφορά στην ασφάλεια της Ουκρανίας, αλλά όχι συγκεκριμένες εγγυήσεις. Όπως δήλωσε ο ανώτερος Ουκρανός αξιωματούχος, οι συζητήσεις για το θέμα δεν έχουν ολοκληρωθεί.
«Πρόκειται για έναν γενικό όρο ο οποίος αναφέρει ότι η Αμερική θα επενδύσει σε μια κυρίαρχη, σταθερή και ευημερούσα Ουκρανία, ότι εργάζεται για μια βιώσιμη ειρήνη και ότι η Αμερική στηρίζει τις προσπάθειες που γίνονται για την παροχή εγγυήσεων ασφάλειας», εξήγησε ο αξιωματούχος.
Η Ουκρανία διαθέτει περίπου το 5% των παγκόσμιων αποθεμάτων σε ορυκτά, όμως αυτά που ορέγεται ο Τραμπ είναι στο μεγαλύτερο μέρος τους ανεκμετάλλευτα, δύσκολα να εξορυχθούν ή υπό ρωσικό έλεγχο σε κατεχόμενες ουκρανικές περιοχές.
Παράγει κυρίως τρία κρίσιμης σημασία ορυκτά: μαγγάνιο (8η παραγωγός παγκοσμίως σύμφωνα με το World Mining Data), τιτάνιο (11η) και γραφίτη (14η), απαραίτητα για τις ηλεκτρικές μπαταρίες.
Εξάλλου σύμφωνα με τη γαλλική υπηρεσία γεωλογικών και ορυκτών ερευνών (BRGM), η Ουκρανία συγκεντρώνει το «20% των παγκόσμιων εκτιμώμενων αποθεμάτων» γραφίτη, ενώ «είναι μία από τις βασικές χώρες στην Ευρώπη που έχει δυναμικό» για την εκμετάλλευση λιθίου, επίσης σημαντικού για τις μπαταρίες.
Η ίδια η κυβέρνηση της Ουκρανίας αναφέρει ότι η χώρα διαθέτει «ένα από τα μεγαλύτερα αποθέματα» λιθίου στην Ευρώπη, αν και «αυτή τη στιγμή» δεν γίνονται εξορύξεις.
Η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων αυτών των ορυκτών απαιτεί τεράστιες επενδύσεις.
Όπως εκτιμά η ουκρανική κυβέρνηση, για την εκμετάλλευση του κοιτάσματος στο Νοβοπολτάβσκε, στην επαρχία της Ζαπορίζια, θα χρειαστούν 300 εκατ. δολάρια επενδύσεις.
Όμως το κοίτασμα αυτό - στο οποίο πιστεύεται ότι υπάρχει απατίτης, ταντάλιο, νιόβιο, στρόντιο, σπάνιες γαίες ακόμη και ουράνιο - βρίσκεται σε μια περιοχή της Ζαπορίζια την οποία ελέγχει ο ρωσικός στρατός.
Και το Κρεμλίνο αποκλείει το ενδεχόμενο να εγκαταλείψει τις περιοχές που ελέγχει, αν και έχει δηλώσει ανοικτό στις αμερικανικές επενδύσεις στις κατεχόμενες περιοχές.
Άλλο παράδειγμα είναι το κοίτασμα Τσεβτσενκίβσκε (με λίθιο, ταντάλιο, νιόβιο, βηρύλλιο) το οποίο απέχει 10 χιλιόμετρα από το μέτωπο.
