Οι πυρκαγιές έχουν πυροδοτηθεί από τις ακραίες θερμοκρασίες που οι ειδικοί αποδίδουν στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Λόγω του καύσωνα, η Πορτογαλία μετρά εκατοντάδες νεκρούς.

Τεράστιες πυρκαγιές «σάρωναν» τη δυτική Ευρώπη το Σάββατο, καταστρέφοντας μεγάλες εκτάσεις γης και αναγκάζοντας χιλιάδες ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις εστίες τους εν μέσω καύσωνα που σπάει ρεκόρ, χωρίς να δείχνει σημάδια υποχώρησης.

Οι πυροσβέστες έδιναν μάχη για να θέσουν υπό έλεγχο τις φλόγες σε πολλές περιοχές της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, με τις καλοκαιρινές θερμοκρασίες, που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη ραγδαία εξάπλωσή τους, να αναμένεται να συνεχιστούν και τη νέα εβδομάδα.

την περιοχή Ζιρόντ στη νοτιοδυτική Γαλλία, περισσότεροι από 12.000 άνθρωποι απομακρύνθηκαν από την περιοχή καθώς οι ισχυροί άνεμοι κατέστησαν ανέφικτες τις προσπάθειες για περιορισμό των πύρινων μετώπων που κατέκαιγαν πευκοδάση. Αυτή η πυρκαγιά και μια άλλη ακριβώς νότια του Μπορντό,  έχουν καταστρέψει σχεδόν 10.000 εκτάρια γης.

 

«Έχουμε μια πυρκαγιά που θα συνεχίσει να εξαπλώνεται όσο δεν μπορούμε να την ελέγξουμε», δήλωσε ο Βίνσεντ Φεριέ, αναπληρωτής νομάρχης της Λανγκόν στη Ζιρόντ.

Ένας κάτοικος που ζούσε κοντά στο La Teste-de-Buch έκανε λόγο χαρακτηριστικά για «μετα-Αποκάλυψη». «Δεν το έχω ξαναδεί αυτό», είπε στο πρακτορείο ειδήσεων AFP.

Η Ισπανία φλέγεται υπό συνθήκες καύσωνα

Στη γειτονική Ισπανία, οι πυροσβέστες έδιναν μάχη με μια σειρά από πυρκαγιές μετά από ημέρες ασυνήθιστα υψηλών θερμοκρασιών που έφτασαν τους 45,7 βαθμούς Κελσίου.

Στα νότια της χώρας, κοντά στην Κόστα ντελ Σολ, περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι απομακρύνθηκαν από τα σπίτια τους εξαιτίας μιας μεγάλης πυρκαγιάς κοντά στην πόλη Μίχας. Πολλοί από αυτούς μεταφέρθηκαν σε αθλητικό κέντρο για να είναι ασφαλείς, όπως ανέφεραν οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης. 

«Η αστυνομία πήγαινε πάνω κάτω στο δρόμο με τις σειρήνες αναμμένες και έλεγαν σε όλους να φύγουν. Απλά να φύγουν, χωρίς να δίνουν οδηγίες για το προς τα πού να κατευθυνθούν», δήλωσε ο Βρετανός συνταξιούχος John Pretty, 83 ετών.

Η Ashley Baker, μια Βρετανίδα που ζει στο Μίχας, είπε στο BBC: «Υπάρχουν περίπου 40 σπίτια στην περιοχή μας. Όλοι ήταν πολύ νευρικοί και στέκονταν έξω ή στα μπαλκόνια και παρακολουθούσαν την εξέλιξη της φωτιάς».

Οι παραθεριστές στην παραλία του Τορεμολίνος περιέγραψαν ότι τεράστιες στήλες καπνού υψώνονταν στους λόφους, όπου πολλά αεροσκάφη έδιναν μάχη για να σβήσουν την πυρκαγιά.

Πορτογαλία: Εκατοντάδες νεκροί λόγω καύσωνα

Μερικές από τις χειρότερες πυρκαγιές σημειώθηκαν στην Πορτογαλία, όπου ο χειριστής ενός πυροσβεστικού αεροσκάφους έχασε τη ζωή του την Παρασκευή όταν το αεροπλάνο του συνετρίβη ενώ βρισκόταν σε επιχείρηση στην περιοχή Φοζ Κόα, κοντά στα ισπανικά σύνορα.

Ήταν ο πρώτος θάνατος από τις πυρκαγιές στην Πορτογαλία μέχρι στιγμής φέτος, ενώ οι τραυματίες ανέρχονται σε περισσότερους από 160 ανθρώπους μόνο αυτήν την εβδομάδα. Επίσης εκατοντάδες πολίτες κλήθηκαν να εκκενώσουν τις περιοχές όπου διέμεναν.

 

Το υπουργείο Υγείας της Πορτογαλίας ανακοίνωσε ότι 238 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ως αποτέλεσμα του καύσωνα μεταξύ 7 και 13 Ιουλίου, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν ηλικιωμένοι με υποκείμενα νοσήματα.

Το Σάββατο οι φωτιές σημείωσαν μια ύφεση στη χώρα λόγω και του ότι οι θερμοκρασίες έπεσαν ελαφρά στο μεγαλύτερο μέρος της. Τις προηγούμενες ημέρες το θερμόμετρο είχε σκαρφαλώσει στους 40 βαθμούς Κελσίου.

 

«Είχαμε μεγάλες πυρκαγιές και δεν θέλουμε να αναζωπυρωθούν τα μέτωπα… Θα είμαστε σε εξαιρετική επαγρύπνηση αυτό το Σαββατοκύριακο», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο διοικητής της αρχής έκτακτης ανάγκης και πολιτικής προστασίας Αντρέ Φερνάντες.

Η λαίλαπα των πυρκαγιών έπληξε περιοχές της Ευρώπης νωρίτερα από το συνηθισμένο φέτος μετά από μια ασυνήθιστα ξηρή και θερμή περίοδο που άφησε το έδαφος ξερό.

Οι πυρκαγιές έχουν πυροδοτηθεί από τις ακραίες θερμοκρασίες που οι ειδικοί αποδίδουν το φαινόμενο στην κλιματική αλλαγή. Η Κροατία και η Ουγγαρία έχουν επίσης πληγεί από πυρκαγιές αυτή την εβδομάδα, όπως και η Καλιφόρνια και το Μαρόκο.

Στην Πορτογαλία, συνολικά 39.550 εκτάρια (98.000 στρέμματα) καταστράφηκαν από πυρκαγιές από την αρχή του έτους έως τα μέσα Ιουνίου, υπερτριπλάσια έκταση σε σύγκριση με την ίδια χρονική περίοδο το 2020, σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου για τη Διατήρηση της Φύσης και των Δασών.

Ένα επεισόδιο του Σπήλιου Λιβανού με τον Πέτρο Δούκα στις 2 Φεβρουαρίου ήταν η αφορμή για να τον αποπέμψει από το υπουργικό συμβούλιο ο πρωθυπουργός

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επικοινώνησε με τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Σπήλιο Λιβανό και του ζήτησε εξηγήσεις για την αντίδρασή του στην απαράδεκτη αναφορά του Δημάρχου Σπάρτης κ. Δούκα για τις φονικές πυρκαγιές της Ηλείας το 2007.

Δεν αρμόζει η αντίδρασή του σε υπουργό

Ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης παραδέχθηκε ότι θα έπρεπε να έχει αντιδράσει διαφορετικά και έθεσε την παραίτησή του στη διάθεση του Πρωθυπουργού. Η παραίτηση του κ. Λιβανού έγινε αποδεκτή από τον Πρωθυπουργό. Ο νέος Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων θα ανακοινωθεί τις επόμενες ώρες.

Όπως εξηγούν κυβερνητικές πηγές μόλις έγιναν γνωστες οι δηλώσεις του κ. Λιβανού, ο πρωθυπουργός επικοινώνησε με τον κ. Λιβανό και του κατέστησε σαφές ότι η αντίδραση στις αναφορές του Πέτρου Δούκα δεν αρμόζει στον αξιακό κώδικα της κυβέρνησης και η αντίδραση έπρεπε να ήταν διαφορετική κάτι που ο υπουργός το δέχτηκε και υπέβαλε την παραίτησή του.

Οι ίδιες πηγές σημειώνουν ότι παρα τη φιλία που τους συνδέει τέτοιες συμπεριφορές δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές.

Αξέχαστα χρόνια

Τι συνέβη;

Σε σύσκεψη στις 2 Φεβρουαρίου στη Σπάρτη για τις αποζημιώσεις του ΕΛΓΑ στους πληγέντες από τον παγετό, παρουσία του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Σπήλιου Λιβανού, ο Πέτρος Δούκας εμφανίζεται απίστευτα κυνικός, καυχιέται για τα κατορθώματα του ίδιου και της κυβέρνησης Καραμανλή στις φονικές πυρκαγιές του 2007 και δίνει μαθήματα στον υπουργό.

«Όπως θυμάσαι είχαμε πάει στην Ηλεία στις φωτιές τότε, έτσι πήραμε τις εκλογές το 2007. Είχαμε κατέβει κάτω με τσάντες και αποζημιώναμε» ακούγεται να λέει προκλητικά ο Πέτρος Δούκας, σε βίντεο – που ήταν σε ζωντανή μετάδοση μέσω Facebook από την ιστοσελίδα lakones.

«Έχουν μείνει αξέχαστα τα χρόνια αυτά…» υπερθεματίζει κάποιος από τη σύσκεψη.

«Κυριολεκτικά γυρίσαμε το παιχνίδι. Εκεί που πέφταμε με 15%, θα καταστρεφόμασταν, πήγαμε εκεί και με δύο κινήσεις γύρισε όλο το παιχνίδι» συνεχίζει ο νυν δήμαρχος Σπάρτης.

Εποποιΐα

«Αυτό πρέπει να το απαντήσουμε. Από τότε έχετε μείνει στην ιστορία με αυτά τα οποία κάνατε εκεί …και υπολειπόμεθα ό,τι και να κάνουμε μετά από αυτή την εποποιΐα» απαντά ο Σπήλιος Λιβανός. Και η στιχομυθία ολοκληρώνεται με τα τρανταχτά γέλια όσων συμμετείχαν στη σύσκεψη.

Για την ιστορία, στις πυρκαγιές του 2007 ο νομός Ηλείας είχε θρηνήσει 49 νεκρούς -συνολικά οι νεκροί ήταν 84- και είχε καταστραφεί. Το 2021, ο νομός ξανακάηκε, χωρίς ευτυχώς αυτή τη φορά θύματα, από μια φωτιά που έπρεπε να είχε σταματήσει άμεσα μετά την εκδήλωσή της στην Αρχαία Ολυμπία. Αντίθετα, έφτασε να κάψει και τη γειτονική Γορτυνία μετά από μία εβδομάδα.

 

Δεν σταματούν τα προβλήματα στην περιοχή του Νέου Βουτζά που μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές «βλέπει» σε κάθε βροχή το έδαφος να υποχωρεί. Ειδικότερα, τρία σπίτια απειλούνται από το να τα καταπιεί το ρέμα, μετά τις τελευταίες βροχές, καθώς η καθίζηση που αρχικά ήταν 30 πόντοι, έγινε τρία μέτρα. Η περιοχή είχε δέντρα και μετά τις φωτιές με κάθε βροχή σημειώνονταν καθιζήσεις.

Τα σπίτια που βρίσκονται το ένα δίπλα στο άλλο, δεν κατοικούνται πια είναι κατασκευής 20ετίας το πρώτο σπίτι και νεότερα τα άλλα δύο.

Πρόκειται για γεωλογικό φαινόμενο στην περιοχή, όπου από παλιά υπάρχει και το ρέμα του Νταού και δεν αποκλείεται να επεκταθεί και να κινδυνεύσουν και άλλα σπίτια, αναφέρει το ertnews.gr.

 

Τι αναφέρει ο δήμαρχος

Από την πλευρά του ο Δήμαρχος Ραφήνας – Πικερμίου Βαγγέλης Μπουρνούς, δήλωσε ότι διολισθαίνει ένα υπόστρωμα του εδάφους, ενώ ειδικοί γεωτέχνες θα διαπιστώσον σήμερα το βάθος που εξελίσσεται αυτή η διαδικασία.

Σε πρώτη φάση τέσσερα σπίτια έχουν πρόβλημα μπορεί το γεωλογικό φαινόμενο θα επεκταθεί, αυτό θα το διαπιστώσουν οι γεωτέχνες.

Επίσης ανέφερε ότι επί επταετίας μοιράστηκαν στην περιοχή οικόπεδα χωρίς γεωλογικές μελέτες, αλλά και πως ο Δήμος προσφέρθηκε να βοηθήσει τους κατοίκους των συγκεκριμένων οικιών, αλλά οι απομακρυνθέντες είχαν εναλλακτικές λύσεις στέγασης.

Την αλληλουχία των γεγονότων που οδήγησαν στις καταστροφικές πυρκαγιές του περασμένου Αυγούστου περιγράφουν με άρθρο τους στο meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών οι Θ.Μ Γιάνναρος, Γ. Παπαβασιλείου και Κ. Λαγουβάρδος με τους ειδικούς να χαρακτηρίζουν τις πυρκαγιές «φυσικό αποτέλεσμα» που «χτιζόταν από την αρχή της αντιπυρικής περιόδου» και σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν «έκπληξη».

Έκθετη είναι η κυβέρνηση Μητσοτάκη σχετικά με την αντιμετώπιση των καταστροφικών πυρκαγιών του περασμένου καλοκαιριού όπως προκύπτει από μελέτη του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Οι ειδικοί αναφέρουν ότι οι ακραίες δασικές πυρκαγιές του Αυγούστου 2021 δε συνέβησαν κατά τρόπο απρόοπτο, τέτοιο που να προκαλεί έκπληξη. Αντίθετα, από το τέλος Ιουνίου υπήρχαν ισχυρές ενδείξεις ότι η Ελλάδα έβαινε προς μία περίοδο με εξαιρετικά υψηλό δυναμικό εκδήλωσης ακραίων δασικών πυρκαγιών.

Μάλιστα τονίζουν την επιτακτική ανάγκη καλύτερης παρακολούθησης των περιβαλλοντικών συνθηκών που δύνανται να οδηγήσουν σε ακραία πυρικά συμβάντα. Δηλαδή η κυβέρνηση μπορούσε και έπρεπε να πάρει όλα τα αναγκαία μέτρα ώστε να μην υπάρξει αυτή η τεράστια καταστροφή.

Οι 4 περιβαλλοντικοί διακόπτες ελέγχου των μεγάλων και ακραίων δασικών πυρκαγιών

Συγκεκριμένα, σε άρθρο που υπογράφουν οι Θ.Μ. Γιάνναρος, Γ. Παπαβασιλείου, Κ. Λαγουβάρδος, αναφέρουν ότι η πύρινη κόλαση του Αυγούστου 2021 δεν θα έπρεπε να προκαλεί έκπληξη. Αντίθετα, συνέβη ως το φυσικό αποτέλεσμα μίας αλληλουχίας γεγονότων που συνετέλεσαν στην δημιουργία ενός πολύ υψηλού δυναμικού για εκδήλωση ακραίων δασικών πυρκαγιών. Η δημιουργία αυτού του δυναμικού δεν έλαβε χώρα εντός ολίγων ημερών, αλλά χτιζόταν ήδη από την αρχή της αντιπυρικής περιόδου.

Η εκδήλωση μεγάλων και ακραίων δασικών πυρκαγιών αποτελεί ένα πολύπλοκο φαινόμενο το οποίο ελέγχεται από 4 περιβαλλοντικούς «διακόπτες». Αρχικά, θα πρέπει να υπάρχει διαθεσιμότητα καύσιμης ύλης σε ποσότητα που να επιτρέπει την διάδοση της φωτιάς (Διακόπτης 1). Στη συνέχεια, θα πρέπει η καύσιμη ύλη να είναι αρκούντως ξηρή ώστε να επιτρέπει την έναρξη της φωτιάς και τη διατήρηση της καύσης (Διακόπτης 2). Από τη στιγμή που υπάρχει αφθονία ξηρής καύσιμης ύλης, οποιαδήποτε πηγή ανάφλεξης (π.χ., κεραυνός, εμπρησμός) θα οδηγήσει στην έναρξη πυρκαγιάς (Διακόπτης 3). Εάν, τέλος, οι πυρομετεωρολογικές συνθήκες είναι ευνοϊκές, η πυρκαγιά δύναται να λάβει διαστάσεις και να εξελιχθεί σε ακραίο συμβάν (Διακόπτης 4).

Βασικό προαπαιτούμενο για την εκδήλωση μεγάλων και ακραίων δασικών πυρκαγιών είναι λοιπόν η παρουσία πλούσιας (πυκνής) και ξηρής καύσιμης ύλης (Διακόπτες 1 και 2). Το απαιτούμενο αυτό συστατικό στοιχείο ήταν παρών στις πρόσφατες πυρκαγιές του Αυγούστου 2021. Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από την εξέταση των χρονοσειρών της περιεχόμενης υγρασίας της νεκρής λεπτής καύσιμης ύλης (κλαδιά, βελόνες, κ.τ.λ.), όπως αυτή εκτιμάται από τις μετρήσεις των αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών (ΑΜΣ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ). Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι, για παράδειγμα, η περιεχόμενη υγρασία της καύσιμης ύλης στον ΑΜΣ του ΕΑΑ στο Τατόι είχε ήδη υποχωρήσει σε χαμηλά επίπεδα (κάτω από 15 %) από το τέλος Μαϊου, ενώ από το τέλος Ιουνίου υποχώρησε ακόμη περισσότερο, καταγράφοντας σταθερά τιμές μικρότερες του 10 %. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν με πολύ καθαρό τρόπο ότι η ευρύτερη περιοχή της Βαρυμπόμπης βρισκόταν σε μια εξαιρετικά εύφλεκτη κατάσταση ήδη από το τέλος Ιουνίου, ενώ κατά το διάστημα εκδήλωσης και εξάπλωσης της πυρκαγιάς, η περιεχόμενη υγρασία της καύσιμης ύλης ήταν ακραία χαμηλή, καταγράφοντας τιμές μεταξύ 6 – 7 %, οι οποίες αντιστοιχούν σε ακραία ευφλεκτότητα. Παρόμοια συμπεράσματα προκύπτουν και από την εξέταση των αντίστοιχων χρονοσειρών για τις δασικές πυρκαγιές σε Εύβοια, Ηλεία, Λακωνία, και Μεσσηνία.

Χρονοσειρά ημερήσιων τιμών της περιεχόμενης υγρασίας της νεκρής λεπτής καύσιμης ύλης, όπως αυτή εκτιμήθηκε από τις μετρήσεις θερμοκρασίας και σχετικής υγρασίας του ΑΜΣ του ΕΑΑ στο Τατόι, για τη δασική πυρκαγιά της Βαρυμπόμπης. Η χρονοσειρά ξεκινά την 01.01.2021 και τελειώνει την 10.08.2021. Με τις κίτρινες σκιάσεις οριοθετούνται τα δύο δεκαήμερα επεισόδια καύσωνα που επηρέασαν την Ελλάδα, στο τέλος του Ιουνίου και το τέλος του Ιουλίου. Με τη διακεκομμένη μαύρη γραμμή σημειώνεται η ημερομηνία έναρξης της δασικής πυρκαγιάς (03.08.2021). 

Με την καύσιμη ύλη να βρίσκεται σε αφθονία (χάρη και στην κακοκαιρία Μήδεια) και σε εξαιρετικά ξηρή κατάσταση, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πορεία των πυρομετεωρολογικών συνθηκών, όπως αυτή αποτυπώνεται στη χρονοσειρά των ημερήσιων τιμών των υποδεικτών ISI (μέτρο της αναμενόμενης ταχύτητας εξάπλωσης) και FWI (μέτρο της αναμενόμενης έντασης της πυρκαγιάς) του Καναδικού Συστήματος Πυρομετεωρολογικών Δεικτών. Όπως χαρακτηριστικά φαίνεται στην παρακάτω εικόνα, κατά τις ημέρες εκδήλωσης και εξάπλωσης της πυρκαγιάς στη Βαρυμπομπή, οι τιμές των δύο δεικτών έφτασαν στο απόλυτο μέγιστο τους από την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου. Η παρατηρήση αυτή υποδεικνύει ότι οι πυρομετεωρολογικές συνθήκες ήταν εξαιρετικά ευνοϊκές για τη γρήγορη εξάπλωση των πύρινων μετώπων και την ενίσχυση της έντασής τους. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι η σταδιακή επιδείνωση των πυρομετεωρολογικών συνθηκών ήταν περισσότερο από εμφανής ήδη από τα τέλη του Ιουνίου. Παρόμοια είναι τα ευρήματα και για τις δασικές πυρκαγιές που ξέσπασαν το ίδιο χρονικό διάστημα σε Εύβοια, Ηλεία, Λακωνία, και Μεσσηνία.

Χρονοσειρά ημερήσιων τιμών των υποδεικτών ISI (Initial Spread Index) (αριστερά) και FWI (Fire Weather Index) (δεξιά) του Καναδικού Συστήματος Πυρομετεωρολογικών Δεικτών, όπως αυτοί υπολογίστηκαν από τις μετρήσεις του ΑΜΣ του ΕΑΑ στο Τατόι, για τη δασική πυρκαγιά της Βαρυμπόμπης. Η χρονοσειρά ξεκινά την 01.05.2021 και τελειώνει την 22.08.2021. Με τις κίτρινες σκιάσεις οριοθετούνται τα δύο δεκαήμερα επεισόδια καύσωνα που επηρέασαν την Ελλάδα, στο τέλος του Ιουνίου και το τέλος του Ιουλίου. Με τις διακεκομμένες μαύρες γραμμές σημειώνονται οι ημερομηνίες έναρξης και ελέγχου της δασικής πυρκαγιάς. Οι σκιασμένες περιοχές (γκρι) υποδηλώνουν πολύ υψηλή και ακραία επικινδυνότητα με βάση τις τιμές των υποδεικτών ISI και FWI.

Συμπερασματικά, οι ακραίες δασικές πυρκαγιές του Αυγούστου 2021 δε συνέβησαν κατά τρόπο απρόοπτο, τέτοιο που να προκαλεί έκπληξη. Αντίθετα, από το τέλος Ιουνίου υπήρχαν ισχυρές ενδείξεις ότι η Ελλάδα έβαινε προς μία περίοδο με εξαιρετικά υψηλό δυναμικό εκδήλωσης ακραίων δασικών πυρκαγιών. Η παρατήρηση αυτή υπογραμμίζει την επιτακτική ανάγκη καλύτερης παρακολούθησης των περιβαλλοντικών συνθηκών που δύνανται να οδηγήσουν σε ακραία πυρικά συμβάντα, ώστε να είναι δυνατή η παροχή έγκαιρων και επιστημονικά τεκμηριωμένων προειδοποιήσεων.

Τα παραπάνω αποτελούν αποτελέσματα του ερευνητικού έργου FLAME που υλοποιείται στο Ινσιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Το ερευνητικό έργο FLAME υποστηρίχθηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.) στο πλαίσιο της Δράσης “2η Προκήρυξη ερευνητικών έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση των Μεταδιδακτορικών Ερευνητών/τριών” (Αριθμός Έργου: 00559).

Με πυρίμαχες κουβέρτες αλουμινίου και ελεγχόμενες καύσεις επιχειρεί η δασική υπηρεσία της Σιέρα Νεβάδα, στην κεντρική Καλιφόρνια, να προστατεύσει τα πανάρχαια δέντρα του Εθνικού Πάρκου Σεκόγια, που απειλούνται ταυτόχρονα από δύο πυρκαγιές αυτή τη στιγμή. Περίπου το 10% των σπάνιων αυτών δέντρων κάηκε πέρυσι στην πυρκαγιά που ονομάστηκε «Castle».

Οι γιγάντιες σεκόγιες, κωνοφόρα που μπορούν να ξεπεράσουν σε ύψος τα 80 μέτρα, έχουν εξελιχθεί ώστε να μην πλήττονται από τις πυρκαγιές, καθώς ο κόκκινος κορμός τους έχει πολύ παχύ φλοιό, ενώ τα χαμηλότερα κλαδιά τους μπορεί να βρίσκονται έως και 30 μέτρα πάνω από το έδαφος – πολύ ψηλά για να τα φθάσουν οι φλόγες μιας ήπιας πυρκαγιάς. 

Κάθε φορά που μια πυρκαγιά περνάει από μια σεκόγια, αφήνει σημάδι στον κορμό, έτσι γνωρίζουμε ότι, υπό φυσιολογικές συνθήκες, τα δέντρα αυτά έρχονται σε επαφή με τη φωτιά περίπου κάθε 10 χρόνια. Η φωτιά μάλιστα βοηθά την αναπαραγωγή τους, καθώς οι καρποί τους «σκάνε» και οι σπόροι σκορπίζονται στη γύρω έκταση, στην οποία έχουν ανοίξει ξέφωτα λόγω της πυρκαγιάς, πάνω στο πολύ φιλόξενο για τους σπόρους υπόστρωμα της στάχτης. Καθένα από τα γιγάντια δέντρα έχει περίπου 13.000 κουκουνάρια και κάθε κουκουνάρι σεκόγιας περιέχει 200 σπόρους, κάτι που ισοδυναμεί με 2,6 εκατομμύρια σπόρους ανά δέντρο.

Η κλιματική αλλαγή

Το πρόβλημα είναι ότι οι συνθήκες πλέον δεν είναι φυσιολογικές και οι επιστήμονες ανησυχούν αν οι σεκόγιες μπορούν να αντέξουν στην εποχή της κλιματικής αλλαγής. 

Τα κολοσσιαία δέντρα έχουν αποδυναμωθεί από την ξηρασία που συνοδεύει τον πρωτοφανή καύσωνα του καλοκαιριού, καθώς και από τον πολλαπλασιασμό εντόμων που τρυπούν τον εξωτερικό φλοιό τους, καθιστώντας τα πιο ευάλωτα στην πυρκαγιά.

«Κατά τη γνώμη μου, το πραγματικά σημαντικό ερώτημα είναι: έχουν προσαρμοστεί αυτά τα δέντρα στο νέο είδος πυρκαγιών και στο νέο κλίμα;» είπε ο Ρόμπερτ Γιορκ, αναπληρωτής καθηγητής Δασολογίας στο πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ, ο οποίος τα τελευταία 18 χρόνια μελετά τα σπάνια αυτά δέντρα. Πολλές από τις πυρκαγιές φέτος στην Καλιφόρνια δεν ήταν χαμηλής έντασης, ήταν πυρκαγιές που απελευθέρωσαν τεράστια ποσά ενέργειας, ενισχυμένες από την ξηρασία και τους ισχυρούς ανέμους. «Αυτά τα δέντρα δεν νομίζω ότι έχουν προσαρμοστεί σε πυρκαγιές μεγάλης έντασης».
Για τον λόγο αυτό, από την Τετάρτη βρίσκεται σε εξέλιξη μεγάλη επιχείρηση της δασικής υπηρεσίας για την προστασία των αρχαιότερων δέντρων, όπως αυτό που ονομάζεται «Στρατηγός Σέρμαν», φθάνει σε ύψος τα 84 μέτρα και έχει διάμετρο, στη βάση του, 33 μέτρα. Ο «Στρατηγός Σέρμαν» είναι το δέντρο με τον μεγαλύτερο όγκο στον κόσμο (1.486 κυβικά μέτρα) και αποτελεί βασικό αξιοθέατο του Εθνικού Δρυμού Σεκόγια. Πέρα από τη βάση του δέντρου αυτού, με πυρίμαχες κουβέρτες τυλίχτηκε το κέντρο επισκεπτών και η ιστορική ξύλινη ταμπέλα που καλωσορίζει τους επισκέπτες στο πάρκο. 
Το βασικότερο όπλο των πυροσβεστών είναι οι ελεγχόμενες πυρκαγιές, με τις οποίες καίνε τη χαμηλή βλάστηση γύρω από τα μεγάλα δέντρα και δημιουργούν αντιπυρικές ζώνες περιμετρικά του δρυμού. Στο εν λόγω πάρκο η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται τα τελευταία 50 χρόνια. «Ελπίζουμε ότι το Γιγάντιο Δάσος θα μείνει αλώβητο», δήλωσε η εκπρόσωπος Τύπου του πάρκου, Ρεμπέκα Πάτερσον.  

Λίγες εβδομάδες μετά τις πλεον καταστροφικές πυρκαγιές των τελευταίων ετών, την ώρα που έχουν κλείσει κάμερες και μικρόφωνα, οι κάτοικοι της βόρειας Εύβοιας μετρούν ακόμα τις πληγές τους ζώντας στο απόλυτο γκρίζο, στο οποίο καταδικάστηκε ο τόπος τους για τα επόμενα χρόνια.

Σε μια περιοχή της Ελλάδας, η οποία είχε καταφέρει να κρατήσει ανθρώπους νέους στα χωριά τους, ανθρώπους που ζούσαν από τη ρητίνη, από τα μελίσσια, από την κτηνοτροφία ακόμα και στη δύσκολη δεκαετία της οικονομικής κρίσης, πολλοί σκέφτονται ήδη τη φυγή.

Εχοντας απομείνει με μηδενικά εισοδήματα, χωρίς δουλειά και σε κάποιες περιπτώσεις και χωρίς κεραμίδι πάνω από το κεφάλι τους, δε βλέπουν πια μέλλον στον τόπο που τους γέννησε ή – σε άλλες περιπτώσεις – τους φιλοξένησε για δεκαετίες. Το μόνο που περιμένουν είναι η εξειδίκευση των μέτρων που τους αφορούν για να πάρουν μάλλον τη σημαντικότερη απόφαση για τη ζωή τους.

Με το χειμώνα μπροστά, με το βλέμμα στον ουρανό φοβούμενοι για μια βροχή που θα φέρει πλημμύρα καταστρέφοντας και την τελευταία ελπίδα και το καμένο δάσος που η γενιά τους δε θα ρητινεύσει ξανά αφού για να αναγεννηθεί και να ωριμάσει απαιτούνται περί τα 40 χρόνια, δεν κρύβουν ότι η υπομονή τους στερεύει.

Ενας απ' αυτούς ο Ρολάνδος Παύλου, ο οποίος ερχόμενος από την Κύπρο βρήκε στο χωριό Αχλάδι τον «παράδεισο» που αναζητούσε δημιουργώντας εκεί όχι μόνο τη μικρή του επιχείρηση, αλλά και την οικογένειά του. Οταν είδε το σπίτι του και τα χωράφια του, στα οποία καλλιεργούσε αρωματικά φυτά για τα καλλυντικά που έφτιαχνε να γίνονται στάχτη, πήρε τη δύσκολη απόφαση να φύγει και να εξασκήσει το επάγγελμά του ως γιατρός στην Αθήνα.

«Η επιθυμία μου είναι να αποκαταστήσω το σπίτι και να επιστρέψω. Είδα με μεγάλη ελπίδα ότι ορισμένα φυτά που καλλιεργούσα σε ένα τμήμα του κτήματος, από το οποίο πέρασε επιφανειακά η φωτιά, <ξανάδωσαν>. Αυτό μου δίνει ένα κίνητρο επιστροφής, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Πολλά θα εξαρτηθούν από τα μέτρα που θα ανακοινωθούν. Προς το παρόν το τοπίο γύρω είναι σεληνιακό. Η απόλυτη καταστροφή. Δεν είχα άλλη επιλογή. Αλλωστε δεν είχα ούτε που να μείνω. Μέχρι σήμερα δεν έχω πάει ακόμα την κόρη μου να δει από κοντά το σπίτι».

Ο κ. Παύλου είχε έρθει για σπουδές στην Ελλάδα από την Κύπρο. Εγκαταστάθηκε στο Αχλάδι προ 20 ετών παρά το γεγονός ότι έως τότε είχε ζήσει μόνο σε πόλεις. Αρχικά είχε πάει στη βόρεια Εύβοια ως τουρίστας, αλλά αγάπησε τον τόπο. Με την πρώην σύζυγό του αποφάσισαν να ζήσουν στη φύση. Την πρώτη χρονιά νοίκιασαν ένα κτήμα στα Βασιλικά. Στη συνέχεια δημιούργησαν το σπίτι και το εργαστήριο παραγωγής «σπιτικών», φυτικών καλλυντικών στο Αχλάδι. Το προιόν το δημιουργούσαν και το παρακολουθούσαν από το χωράφι μέχρι τη συσκευασία και την πώληση. Από την πρώτη ύλη, την οποία καλλιεργούσαν στο κτήμα τους μέχρι την επεξεργασία του που ολοκλήρωναν στο εργαστήριό τους που βρισκόταν κάτω από το σπίτι τους.

Αν και ο ίδιος είχε μια εναλλακτική, δεν παύει να σκέφτεται τους «ρετσινάδες», τους μελισσοκόμους και τους κτηνοτρόφους του χωριού: «Αυτή τη στιγμή κανείς στο χωριό δεν μπορεί να πει ότι διατηρησε το εισόδημά του. Η οικοδομική δραστηριότητα είχε ατονήσει τα χρόνια της κρισης και όλοι συμπλήρωναν το εισόδημά τους από αγροτικές πηγές. Η νεολαία βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα τεράστιο πρόβλημα. Δεν έχουν να ασχοληθούν με τίποτα. Προς το παρόν ίσως απασχολούνται στα προσωρινά αντιπλημμυρικά έργα, αλλά το πρόβλημα θα είναι μακροπρόθεσμο».

Απόγνωση στα χωριά των «ρετσινάδων»

«Το χωριό έχει περίπου 300 μόνιμους κατοίκους. Εκτός των συνταξιούχων είναι σχεδόν όλοι ρητινοκαλλιεργητές και περίπου 2% - 3% είμαστε κτηνοτρόφοι. Ήμαστε ένα ζωντανό χωριό με νέους ανθρώπους. Να φανταστείτε ότι στο Δημοτικό μας φοιτούν 21 παιδάκια. Τώρα τι κάνουμε...» επισημαίνει ο πρόεδρος της κοινότητας, Βασίλης Χριστοδούλου.

Για πολλούς από τους ρητινοκαλλιεργητές, αυτή είναι ακόμα μία φορά που καλούνται να ξεκινήσουν από την αρχή καθώς είτε προέρχονται από οικογένειες απολυμένων είτε ήταν οι ίδιοι τότε νεαροί εργαζόμενοι στο εργοστάσιο του Σκαλιστήρη στο Μαντούδι, το οριστικό κλείσιμο του οποίου τη δεκαετία του ΄90 μετέτρεψε την περιοχή σε θύλακα ανεργίας με ποσοστό που έφτανε το 75%!

«Ο λόγος που έμειναν στην περιοχή ήταν τα πεύκα και η ρητίνη, αλλά πλέον με όλα τα πεύκα καμένα βρίσκονται σε απόγνωση, ζουν σε απόλυτη ανασφάλεια χωρίς να ξέρουν τι θα τους ξημερώσει αύριο. Ημαστε το πρώτο χωριό στην Ελλάδα στην παραγωγή ρητίνης με 700 τόνους από έναν τόπο με 300 κατοίκους. Ολοι περιμένουμε το πρόγραμμα να δούμε τι είναι και πότε θα ξεκινήσει» λέει ο κ. Χριστοδούλου.

Προσωρινά οι κάτοικοι του χωριού απασχολούνται στις εργασίες κοπής των πεύκων εκατέρωθεν της κεντρικής επαρχιακής οδού: «Αλλά κι αυτή είναι μια εργολαβία που σε λίγες ημέρες τελειώνει. Πολλές οικογένειες σκέφτονται ήδη να φύγουν».

Μόνο στον δήμο Μαντουδίου – Λίμνης - Αγίας Άννας ο αριθμός των ανέργων φτάνει αυτή τη στιγμή τα 800 άτομα, όπως εξηγεί στο «ethnos.gr» ο δήμαρχος, Γιώργος Τσαπουρνιώτης: «Φοβόμαστε την ερήμωση. Ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Οι άνεργοι ρητινοκαλλιεργητές στο δήμο μας είναι 310. Με τους μελισσοκόμους και τους κτηνοτρόφους ξεπερνάμε τους 500 και αν συνυπολογίσουμε και όσους έχασαν τις δουλειές τους από τον κλάδο του τουρισμού, μιλάμε για 800 ανέργους μόνο σε ένα δήμο».

Αυτό, στο οποίο ελπίζουν, είναι το πρόγραμμα της 7ετούς κοινωφελούς εργασίας, το οποίο έχει ήδη εξαγγείλει ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, αν και τους προβληματίζει το ότι δεν έχει εξειδικευτεί τίποτα περαιτέρω: «Αναμένουμε διότι από τα λόγια στην πράξη υπάρχει απόσταση. Πρωταρχικό μέλημα να μη φύγει κόσμος από δω γιατί ήδη αρκετοί σκέφτονται τη φυγή» λέει ο κ. Τσαπουρνιώτης προσθέτοντας ότι ο Σταύρος Μπένος, ο οποίος έχει τεθεί επικεφαλής του σχεδίου για την ανασυγκρότηση της βόρειας Εύβοιας και βρεθηκε για αρκετές ημέρες στην περιοχή την περασμένη εβδομάδα, έχει δώσει τα διαπιστευτήριά του.

Η παράμετρος «μένουμε στον τόπο μας» και το ανθρώπινο δυναμικό αποτελούν και έναν από τους βασικούς πυλώνες του σχεδίου που παρουσίασε ο κ. Μπένος, ο οποίος μάλιστα ονόμασε και τον πρόεδρο των ρητινοκαλλιεργητών, Βαγγέλη Γεωργαντζή σύμβουλό του.

Το «ethnos.gr» επικοινώνησε με τον κ. Μπένο προκειμένου να αποσαφηνιστούν οι προθέσεις ως προς την επαγγελματική αποκατάσταση των πολιτών στις πληγείσες περιοχές. Ωστόσο ο ίδιος επεσήμανε ότι όλα τα ζητήματα ακόμα μελετώνται από τους συνεργάτες του και θα ανακοινωθούν όταν θα υπάρχουν ολοκληρωμένες προτάσεις.

Σε 40 χρόνια ξανά δυνατότητα ρητίνευσης στο καμμένο δάσος

Τη διερεύνηση από την Πολιτεία της δυνατότητας ρητίνευσης σε δάση σε νοτιότερες περιοχές της Εύβοιας ή ακόμα και νησιών όπως η Σκιάθος και η Σκόπελος προτείνει ο επίκουρος καθηγητής Δασολογιας του ΔΠΘ, Γιώργος Κοράκης.

«Οι άνθρωποι είχαν αυτήν την παραδοσιακή ασχολία, την οποια δεν είχαν αφήσει όπως συνέβη σε άλλες περιοχές, για παράδειγμα στα Μέγαρα, στα Γεράνεια Ορη. Κάποιοι οικισμοί ήταν 100% εξαρτώμενοι από την παραγωγή της ρητίνης και ίσως και καυσοξύλου. Είχε καλή ποιότητα, είχε καλή ποσότητα. Μπορεί να γίνει μια προσπάθεια αυτοί οι άνθρωποι να ρητινεύσουν νοτιότερα στο δάσος του Προκοπίου ανάμεσα στην Κύμη, το Προκόπι και τη Δίρφη. Υπάρχουν πευκοδάση που χωρούν κάποιους απ΄αυτούς – αν και όχι όλους - να μετακινηθούν νοτιότερα. Αυτά τα ενδεχόμενα πρέπει να εξεταστούν σοβαρά από την Πολιτεία. Θα μπορούσε να γίνει σχετικά γρήγορα σε συνεννόηση με τους δασοκτήμονες και τη Δασική Υπηρεσία καθώς υπάρχουν δημόσια και ιδιωτικά δάση» επισημαίνει ο ίδιος στο «ethnos.gr» συμπληρώνοντας μετά την περιοδεία του στην περιοχή πως η καταστροφη αγγίζει 19 χωριά με πολλούς κατοίκους να έχουν απομείνει πλέον με μηδενικό εισόδημα.

Για το δάσος που κάηκε ο κ. Κοράκης επισημαίνει ότι επρόκειτο για ένα ώριμο και ιδιαίτερα παραγωγικό δάσος, το οποίο όχι μόνο δεν είχε εξαντλήσει το ποσοστό της παραγωγής του, αλλά είχε χαλέπιο πεύκη σε μεγάλη έκταση και καλή ηλικία και θα μπορούσε να αποδώσει ακόμα περισσότερο. Πλέον όμως θα χρειαστούν δεκαετίες για να επανέλθει στο σημείο αυτό: «Το δάσος σταδιακά θα αναγεννηθεί. Για να έχει τη διάμετρο που απαιτείται ώστε να κάνεις μέτωπο ρητίνευσης όμως, θα απαιτηθούν τουλάχιστον 30 χρόνια ίσως και 40. Στο ίδιο δάσος θα μπορέσει να ασχοληθεί η επόμενη γενιά ρητινοπαραγωγών» σημειώνει χαρακτηριστικά.

Δεδομένης της πρωτοφανούς καταστροφής και της ανάγκης πολλά πράγματα να επανεκκινήσουν από την αρχη, ο καθηγητής του ΔΠΘ υπογραμμίζει ότι αυτό είναι μια ευκαιρία να γίνει προσπάθεια δημιουργίας σταθμού εκμετάλλευσης της ρητίνης και επιτόπου με στόχο να μην ακολουθήσουν τα χωριά της περιοχής την πορεία ορεινών χωριών της Ελλάδας που κάποτε είχαν 200 οικογένειες και πλέον έχουν 10 ανθρώπους, όπως λέει: «Να μη φεύγει το προιόν αυτό χωρίς προστιθέμενη αξία για προορισμούς εκτός Εύβοιας ώστε να γίνεται αλλού η επεξεργασία και η μεταπώλησή του. Θα μπορούσε να γίνει κάποια μονάδα επεξεργασίας ώστε να αυξηθεί η πρόσοδος, ακολούθως να αυξηθεί το κατά κεφαλήν εισόδημα των απασχολουμένων και να αμβλυνθούν οι συνέπειες της καταστροφής. Να ακολουθηθεί ένα νέο μοντέλο εκμετάλλευσης που θα είναι πιο κάθετο και δε θα αφορά μόνο τη συλλογή κι εξαγωγή από την Εύβοια».

Σύμφωνα με την ενημέρωση που είχε ο ίδιος από το Δασαρχείο Λίμνης, για τη μετάβαση στην επόμενη μέρα το ιδανικό σε πρώτη φάση είναι να ενισχυθούν τα δασαρχεία, να εκπονήσουν με αυτεπιστασία τα αντιπλημμυρικά έργα για την προστασία των οικισμών αλλά και τα αντιδιαβρωτικά για την προστασία του οικοσυστήματος απασχολώντας τον ντόπιο πληθυσμό ως δασεργάτες σε πρώτη φάση για φέτος.

Στη συνέχεια οι άνθρωποι αυτοί θα μπορούσα να δουλέψουν στις συμπληρωματικές φυτεύσεις όπου χρειαστεί να βοηθηθεί η φυσική αναγέννηση του δάσους, ενώ ορισμένοι θα μπορούσαν να απασχοληθούν και σε βάθος 10ετίας στην «καλλιέργεια» του νέου δάσους για να προστατευτεί από εξωτερικούς παραγοντες και να αυξηθεί. Πρόκειται γι΄αυτό που οι δασολόγοι ονομάζουν καθαρισμούς και αφορά μια πρώτη αραίωση: «Οι κινήσεις αυτες θα βοηθούσαν τους μεγαλύτερους να συμπληρώσουν τα ένσημα που τους λείπουν και να αποτελέσουν μια γέφυρα μέχρι τη συνταξιοδότησή τους» τονίζει ο κ. Κοράκης.

Πηγή: ethnos.gr

Ένας μήνας από την καταστροφική - βιβλική φωτιά στην Εύβοια και η φύση... κλαίει.
Ποιος όμως θα μπορούσε να αποδώσει καλύτερα το μαύρο της στάχτης και το μοιρολόι της μάνας γης για τους χαμένους καρπούς της.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις το δάσος της Βόρειας Εύβοιας θα κάνει περισσότερο από 30 χρόνια για να γίνει παραγωγικό, όπως ήταν, με τους μελισσοκόμους να δέχονται μεγάλο πλήγμα. «Η καταστροφή του πευκοδάσους στη Βόρεια Εύβοια, ενός ώριμου πευκοδάσους, είναι μια απώλεια τεραστίων διαστάσεων και το τίμημα πολύ μεγάλο και θα το πληρώνει η ελληνική μελισσοκομία για τα επόμενα 30 χρόνια - και αυτό δεν είναι υπερβολή» σημειώνει ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδας (ΟΜΣΕ), Βασίλης Ντούρας, ο οποίος εκτιμά ότι θα χάνονται από 5-10.000 τόνους πευκόμελο το χρόνο.

Ακόμα μετράνε τις πληγές τους μετά το πέρασμα των καταστροφικών πυρκαγιών οι κάτοικοι και οι άνθρωποι που δραστηριοποιούνταν στη Βόρεια Εύβοια. Εν μέσω γενικής κατακραυγής για την κρατική ολιγωρία, στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης πραγματοποιούνται συσκέψεις επί συσκέψεων για την εξεύρεση λύσης για τους επαγγελματίες του κλάδου.

Όλοι θέλουν να βγάλουν την "ουρά" τους απ' έξω και ρίχνουν τις ευθύνες στην Πολιτική Προστασία και το "επιτελικό κράτος". Μετά τον "γαλάζιο" Περιφερειάρχη Στερεάς Ελλάδας, Φάνη Σπανό, που δήλωσε -ασχέτως αν μετά προσπάθησε να το "μαζέψει"- πως «υπήρχε εντολή μη κατάσβεσης» στην Εύβοια, ο Περιφερειάρχης Αττικής, Γιώργος Πατούλης, δηλώνει -σαν απλός παρατηρητής ξανά- ότι κανείς δεν τον ενημέρωνε και μάθαινε για τις φωτιές από το site της πυροσβεστικής. 

Σε κάποια άλλη χώρα του δυτικού κόσμου, αυτές οι δηλώσεις, μετά την μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή στην ιστορία της χώρας, πιθανόν να ήταν μαρτυρίες σε εισαγγελέα. Στο ελληνικό "επιτελικό κράτος" της κυβέρνησης Μητσοτάκη μπορεί απλά ο καθένας να δηλώνει αναρμόδιος και να περιφέρεται στις πυρόπληκτες περιοχές με συνοδεία τηλεοπτικών συνεργείων, βγάζοντας σέλφι με φόντο την καταστροφή.