Το 22% των ασθενών που εντάχθηκαν στη μελέτη HELICOPD, έπασχε από νεοδιαγνωσθείσα ΧΑΠ ενώ το 21% από νεοδιαγνωσθέν καρδιαγγειακό νόσημα

 Πρόσφατα δεδομένα από νοσηλείες λόγω λοιμώξεων του κατώτερου αναπνευστικού στο ΓΝΑ «Ευαγγελισμός», έδειξαν ότι ασθενείς με ΧΑΠ που νοσηλεύθηκαν λόγω γρίπης ή RSV είχαν θνητότητα 18%

  «Νιώθεις δύσπνοια; Λαχανιάζεις; Σκέψου τη ΧΑΠ…». Με ένα δυνατό μήνυμα που απευθύνεται στη λογική, παρουσιάζει φέτος η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία (ΕΠΕ) τις δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών, που πραγματοποιεί με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ).

 «Η ΧΑΠ ειναι ένα νόσημα του αναπνευστικού που προσβάλλει περισσότερα από 340 εκατομμύρια ανθρώπους και αποτελεί την τρίτη αιτία θανάτου παγκοσμίως» επισημαίνει ο Πέτρος Μπακάκος Καθηγητής Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ, Διευθυντής Α΄ Πανεπιστημιακής Πνευμονολογικής Κλινικής ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία», Γενικός Γραμματέας ΕΠΕ. «Η πρόοδος που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια στη διαχείριση της ΧΑΠ είναι σημαντική, αλλά υπάρχει περιθώριο για πιο έγκαιρη διάγνωση και καλύτερη αντιμετώπιση στο πλαίσιο της εξειδικευμένης ιατρικής με στόχο την ελάττωση της νοσηρότητας και θνητότητας της ΧΑΠ».

 Η μελέτη HELICOPD - πολυκεντρική, προοπτική, μη παρεμβατική, μελέτη παρατήρησης ασθενών με ΧΑΠ και καρδιαγγειακά συνοδά νοσήματα στην Ελλάδα, την οποία οργανώνει και συντονίζει η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία, εξηγεί ο Γιώργος Χειλάς, Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ, Β΄ Πνευμονολογική Κλινική, ΠΓΝ «Αττικόν», μεταξύ αλλων περιγράφει τα δημογραφιαν και κλινικα χαρακτηριστικαν των ασθενών με ΧΑΠ και καρδιαγγειακά συνοδά νοσήματα και η διαχείρισή τους τόσο για τον συνολικό πληθυσμό της μελέτης όσο και για προκαθορισμένες υπο-ομάδες (π.χ. ανά φύλο, ηλικιακή ομάδα, βαρύτητα της νόσου κλπ.)»

 Η διάρκεια της μελέτης είναι δύο έτη, ενώ η παρακολούθηση των ασθενών έχει διάρκεια 6–24 μήνες και περιλαμβάνει τουλάχιστον δύο επισκέψεις (αρχική και τελική) και επιπλέον μία ενδιάμεση επίσκεψη τουλάχιστον ανά 6μηνο, στο πλαίσιο της τακτικής κλινικής παρακολούθησης του ασθενή.

 

  Η ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Η ΧΑΠ παραμένει μια σημαντική πρόκληση δημόσιας υγείας απαιτώντας μέτρα πρόληψης, έγκαιρη διάγνωση και πρόσβαση όλων των ασθενών σε σύγχρονες και αποτελεσματικές θεραπείες τονίζει ο Πασχάλης Στειρόπουλος Καθηγητής Πνευμονολογίας ΔΠΘ, Διευθυντής Πνευμονολογικής Κλινικής ΠΓΝ Αλεξανδρούπολης, Διευθυντής ΠΜΣ «Ιατρική του Ύπνου», Τμήμα Ιατρικής ΔΠΘ, Υπεύθυνος Ομάδας Εργασίας ΕΠΕ: Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). «Η πρόοδος της έρευνας μάς επιτρέπει να κατανοούμε καλύτερα τη νόσο, να εντοπίζουμε έγκαιρα τους παράγοντες κινδύνου, να αντιμετωπίζουμε τις συννοσηρότητες και να εφαρμόζουμε εξατομικευμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Έτσι η φαρμακολογική θεραπεία της ΧΑΠ περιλαμβάνει πλέον, πέραν των βρογχοδιασταλτικών μακράς δράσης, των εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών και της ροφλουμιλάστης, νέα μόρια όπως η ensifentrine (διπλός αναστολέας των ενζύμων PDE3 και PDE4, με συνδυασμένη βρογχοδιασταλτική και αντιφλεγμονώδη δράση) και βιολογικές θεραπείες με μονοκλωνικά αντισώματα όπως το mepolizumab και το dupilumab, σε ασθενείς με παροξύνσεις και υψηλά ηωσινόφιλα στο αίμα».

Η Παρασκευή Κατσαούνου Καθηγήτρια Πνευμονολογίας, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ, Μονάδα Πνευμονολογίας & Αναπνευστικής Ανεπάρκειας Α΄ΚΕΘ ΓΝΑ «Ευαγγελισμός», Μέλος Δ.Σ. ΕΠΕ. «H Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία ανανεώνει ετησίως τις οδηγίες εμβολιασμού για ασθενείς με αναπνευστικά προβλήματα. Οι ασθενείς με ΧΑΠ αποτελούν ομάδα υψηλού κινδύνου καθώς κάθε λοίμωξη του αναπνευστικού μπορεί να οδηγήσει σε παρόξυνση. Πρόσφατα δεδομένα από νοσηλείες λόγω λοιμώξεων του κατώτερου αναπνευστικού στο ΓΝΑ “Ευαγγελισμός”, έδειξαν ότι οι ασθενείς που κατέληξαν κατά τη νοσηλεία τους ήταν κυρίως ασθενείς με ΧΑΠ. Συγκεκριμένα, οι ασθενείς με ΧΑΠ που νοσηλεύτηκαν λόγω γρίπης ή RSV είχαν θνητότητα 18%», αναφέρει η Παρασκεύη Κατσαούνου Καθηγήτρια Πνευμονολογίας, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ , Μονάδα Πνευμονολογίας και Αναπνευστικής Ανεπάρκειας Α ΚΕΘ ΓΝΑ Ευαγγελισμός, μέλος Δ.Σ. ΕΠΕ.

  Σύμφωνα με τις συστάσεις της ΕΠΕ οι ασθενείς με ΧΑΠ θα πρέπει να εμβολιάζονται:

1. Εφάπαξ με το εικοσαδύναμο εμβόλιο έναντι του πνευμονιόκοκκου.

2. Ετησίως με το εμβόλιο έναντι της γρίπης.

3. Κάθε δέκα έτη με το εμβόλιο έναντι του κοκκύτη.

4. Kάθε δύο έτη με το εμβόλιο έναντι του RSV.

5. Ετησίως με το εμβόλιο έναντι της COVID-19.

6. Εφάπαξ με το εμβόλιο έναντι του έρπητα ζωστήρα.

Για τις περιπτώσεις 1 – 5 συστήνεται οι ασθενείς με ΧΑΠ να εμβολιάζονται ανεξαρτήτως ηλικίας.

  ΑΝΑΓΚΗ ΝΑ ΥΠΑΡΞΟΥΝ ΚΕΝΤΡΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

 

  Ειναι σημαντικη η διαχείριση των ασθενών με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) που νοσηλεύονται και λαμβάνουν εξιτήριο λόγω σοβαρής παρόξυνσης ΧΑΠ (Discharge protocol) τονίζει η Νικολέττα Ροβίνα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πνευμονολογίας, Ειδική Γραμματέας ΕΠΕ και Υπεύθυνη Εκπαίδευσης. Οι κυρίες Ανδριάνα Παπαϊωάννου Επίκουρη Καθηγήτρια Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ, Α’ Πανεπιστημιακή Πνευμονολογική Κλινική ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία», Υπεύθυνη Ομάδας Εργασίας ΕΠΕ: Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και Αφροδίτη Μπούτου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πνευμονολογίας ΑΠΘ, Κλινική Αναπνευστικής Ανεπάρκειας ΓΝΘ Γ. Παπανικολάου», Υπεύθυνη Ομάδας Εργασίας ΕΠΕ: Φυσιολογία & Παθοφυσιολογία Αναπνευστικού-Πνευμονική Κυκλοφορία-Αποκατάσταση εστιαζουν στα πιλοτικά προγράμματα πνευμονικής αποκατάστασης που υλοποιεί η ΕΠΕ στους Δήμους Περιστερίου και Θεσσαλονίκης. Τα πλεονεκτήματα της πνευμονικής αποκατάστασης για τους αναπνευστικούς ασθενείς δεν είναι ευρέως γνωστά ενώ τα προγράμματα αποκατάστασης που λειτουργούν στη χώρα μας είναι πολύ λίγα, υποστηρίζονται κυρίως από τις Ιατρικές Σχολές στο πλαίσιο μεγάλων Πνευμονολογικών κλινικών και δεν αποζημιώνονται, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει η δυνατότητα να καλυφθούν οι ανάγκες των ασθενών. Η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία, προκειμένου να δείξει ότι είναι εφικτή η δημιουργία τέτοιων προγραμμάτων στην κοινότητα, υλοποίησε δύο πιλοτικά προγράμματα αποκατάστασης σε δύο μεγάλους Δήμους: Περιστερίου και Θεσσαλονίκης.

Όπως εξήγησε η κα Παπαϊωάννου «στο Περιστέρι χρησιμοποιήθηκε το γυμναστήριο στον χώρο του δημοτικού κολυμβητηρίου. Ο χώρος ήταν πλήρως εξοπλισμένος με όργανα γυμναστικής ενώ χρειάστηκε να μεταφερθούν εκεί δύο συμπυκνωτές οξυγόνου για τους ασθενείς που είχαν πρόσθετη ανάγκη οξυγόνου κατά τη διάρκεια της άσκησης. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν οι δύο γυμνάστριες του γυμναστηρίου που βρίσκονταν υπό την καθοδήγηση και επίβλεψη ειδικού εργοφυσιολόγου, φυσικοθεραπευτές από τοπικό φυσικοθεραπευτήριο, ειδική ψυχολόγος, ενώ σε όλες τις συνεδρίες υπήρχε παρουσία ιατρού στον ευρύτερο χώρο του γυμναστηρίου. Η διατροφική υποστήριξη των ασθενών έγινε από διατροφολόγους του πλησιέστερου νοσοκομείου με ραντεβού των ασθενών, για το κλείσιμο του οποίου φρόντισαν οι οργανωτές του προγράμματος. Το πρόγραμμα αγκαλιάστηκε τόσο από τους συντελεστές του δήμου όσο και από τους ασθενείς οι οποίοι το ολοκλήρωσαν αποκομίζοντας τις καλύτερες εντυπώσεις».

 Την ενημερωτική εκστρατε΄ια της ΕΠΕ υποστηρίζουν οι εταιρείες: AstraZeneca, Chiesi, ΕLPEN, GSK, Guidotti Hellas και Menarini Hellas.

  ----------

 

Περαιτέρω δυσκολία να αναπνεύσουν αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ιδιαίτερα της ημέρες που η θερμοκρασία ξεπερνά τους 40^οC. Η υπερβολική ζέστη προκαλεί πρόσθετο στρες στην καρδιά και τους πνεύμονες και γι’ αυτό οι πάσχοντες θα πρέπει να λαμβάνουν μέτρα, προκειμένου να αποφεύγουν παροξύνσεις και επιπλοκές της νόσου.

«Οι υψηλές θερμοκρασίες χειροτερεύουν την ποιότητα του αέρα, καθώς αυξάνουν την ατμοσφαιρική ρύπανση, ενώ ο αέρας παγιδεύει περισσότερα σωματίδια και ερεθιστικούς παράγοντες για τους πνεύμονες. Οι πυρκαγιές που ξεσπούν αποτελούν έναν επιπλέον επιβαρυντικό παράγοντα, αφού οι άνεμοι μεταφέρουν τα καμένα σωματίδια σε μεγάλες αποστάσεις, τα οποία καταλήγουν στους πνεύμονές μας. Η αφυδάτωση που επέρχεται λόγω του καύσωνα, ιδίως στους ηλικιωμένους, επηρεάζει αρνητικά τους πνεύμονες, αφού χάνουν την ιδιότητά τους να απομακρύνουν τα ξένα σωματίδια», εξηγεί η ειδικευμένη φυσικοθεραπεύτρια του αναπνευστικού κ. Μαρία Κουλοπούλου, Προϊσταμένη του τμήματος Πνευμονικής Αποκατάστασης στο Βασιλικό Νοσοκομείο του Λονδίνου.

Επομένως, οι πάσχοντες από Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, όπως και με άλλες χρόνιες αναπνευστικές μη φλεγμονώδεις παθήσεις, έχουν ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη για συστηματική και επαγγελματική φροντίδα σε ακραίες κλιματικές συνθήκες.

Η φυσικοθεραπεία έχει κριθεί από πολλές μελέτες, μεταξύ των οποίων και μια που δημοσιεύθηκε στο  Journal of Clinical Medicine, ότι είναι αποτελεσματική και απαραίτητη για τη διαχείριση των συμπτωμάτων των ασθενών με ΧΑΠ. Η έρευνα δείχνει ότι ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα πνευμονικής αποκατάστασης μπορεί να βελτιώσει την αναπνευστική λειτουργία και  φυσική κατάσταση των ασθενών και να αποτρέψει συμβάντα που θα μπορούσαν να θέσουν ακόμη και σε κίνδυνο τη ζωή αυτών. Η αύξηση της αντοχής στην άσκηση και στην κινητικότητα για την εκτέλεση των καθημερινών δραστηριοτήτων, λόγω της μείωσης της δύσπνοιας με την εφαρμογή διαφόρων θεραπευτικών ασκήσεων και τεχνικών αναπνοής, έχει θετικό αντίκτυπο στην ψυχολογία και στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων που υποφέρουν από τη χρόνια αυτή νόσο, συμβάλλοντας συνάμα και στην αύξηση του προσδόκιμο της ζωής τους.

«Η ΧΑΠ είναι μια συχνή νόσος που  επηρεάζει το βρογχοπνευμονικό σύστημα, αλλά και άλλα συστήματα του οργανισμού, όπως την καρδιά, τα αγγεία και τους μύες. Είναι η τέταρτη κύρια αιτία θανάτου στον κόσμο και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι θα είναι η τρίτη μέχρι το έτος 2030. Όσοι διαγιγνώσκονται με αυτή βιώνουν αναπνευστικά συμπτώματα και επίμονο περιορισμό της ροής του αέρα, λόγω βλάβης στους αεραγωγούς ή στις κυψελίδες των πνευμόνων.

Η βασική αιτία εμφάνισης της νόσου είναι η χρήση προϊόντων καπνού. Στατιστικά το 70% των καπνιστών αναπτύσσει ΧΑΠ, η σοβαρότητα της οποίας εξαρτάται από τα χρόνια που ακολουθούν τη βλαβερή συνήθεια και τον αριθμό των τσιγάρων που καπνίζουν ημερησίως. Άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της νόσου είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση και η καύση στερεών καυσίμων», εξηγεί περαιτέρω.

Χαρακτηριστικό της είναι η δυσκολία αποβολής των πτυέλων, η οποία επιφέρει συχνά επαναλαμβανόμενες αναπνευστικές λοιμώξεις, σε συχνότητα ανάλογη αυτών. Δυστυχώς, με την πάροδο των ετών γίνεται αιτία ανάπτυξης επιπλοκών που δεν σχετίζονται με τους πνεύμονες, όπως καρδιαγγειακών νοσημάτων, δυσλειτουργίας των σκελετικών μυών και οστεοπόρωσης, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η θνησιμότητα των πασχόντων.

Κάθε χρόνο βιώνουν μία έως τέσσερις παροξύνσεις, δηλαδή επιδείνωση των αναπνευστικών συμπτωμάτων πέραν των καθημερινών διακυμάνσεων που οδηγεί στην αλλαγή της φαρμακευτικής αγωγής που ήδη λαμβάνουν.

Τα άτομα με σοβαρά συμπτώματα περιορίζουν υποχρεωτικά την κοινωνική και επαγγελματική τους ζωή, αφού νιώθουν συνεχώς κουρασμένα, λόγω της αναπνευστικής ανεπάρκειας, γεγονός που έχει επιπτώσεις και στην ψυχολογία τους. Αρκετοί πάσχουν συγχρόνως από κατάθλιψη, εξαιτίας των συμπτωμάτων τους.

Η διάγνωση γίνεται μετά από κλινική εξέταση και διενέργεια ακτινογραφιών θώρακος, εξετάσεων αίματος, και κυρίως σπιρομέτρησης, για τον προσδιορισμό του ποσοστού του αέρα που αποβάλλεται από τους πνεύμονες στο πρώτο δευτερόλεπτο της απότομης, ταχείας εκπνοής.

Η ύφεση των συμπτωμάτων έγκειται στη λήψη έγκυρης φαρμακευτικής αγωγής στην οποία περιλαμβάνονται εισπνεόμενα φάρμακα που διαστέλλουν τους βρόγχους, π.χ. β2 – αδρενεργικοί αγωνιστές ή έχουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση π.χ. κορτικοστεροειδή, και μη εισπνεόμενα φάρμακα, όπως για παράδειγμα βλεννολυτικά, αντιβηχικά και αντιβιοτικά. Μπορεί να απαιτηθεί και ελεγχόμενη οξυγονοθεραπεία.

Η πνευμονική αποκατάσταση κατέχει εξέχουσα θέση στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων που προκαλεί η νόσος, αφού μπορεί να βελτιώσει την υγεία των ασθενών σε κυρία σημεία, όπως στη λειτουργική ικανότητα, τη μείωση της νοσηρότητας της νόσου και των νοσοκομειακών επισκέψεων, αλλά και την ποιότητα της ζωής των ασθενών ολιστικά. Η πνευμονική αποκατάσταση είναι ένα συστηματικό πρόγραμμα άσκησης και εκπαίδευσης συντονισμένο στις ανάγκες του εκάστοτε ασθενούς.

Το είδος της φυσικοθεραπευτικής παρέμβασης εξαρτάται από το εάν ο ασθενής χρήζει θεραπείας για την οξεία παρόξυνση της νόσου, ή για τη χρόνια αντιμετώπιση αυτής. Συνήθως περιλαμβάνει τεχνικές: για τον καθαρισμό των πνευμόνων από τις εκκρίσεις, επανεκπαίδευση στην τεχνική αναπνοής που μειώνουν τη δύσπνοια, τον θωρακοκοιλιακό συντονισμό και ενισχύουν τη λειτουργική ικανότητα σε άτομα με οξείες παροξύνσεις της ΧΑΠ.

Το δε πρόγραμμα για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στη χρόνια φάση της νόσου περιλαμβάνει ασκήσεις που αφορούν τη βελτίωση του καρδιαγγειακού συστήματος, δηλαδή αερόβιου τύπου ασκήσεις, καθώς και συγκεκριμένο πρόγραμμα που στοχεύει στην ενδυνάμωση των μυών.

Οι συγκεκριμένες παρεμβάσεις συμβάλουν σημαντικά στη μείωση της δύσπνοιας που  αποτελεί και το πιο δυσάρεστο  σύμπτωμα για τους ασθενείς. Η εκγύμναση δε ολόκληρου του σώματος αναστρέφει τις αρνητικές επιπτώσεις της πάθησης στη λειτουργία των σκελετικών μυών, προσφέροντας βελτίωση της ισορροπίας και μείωση έτσι του κινδύνου πτώσεων, λόγω μυοσκελετικών διαταραχών που προκαλεί εμμέσως η ΧΑΠ. Περιορίζει δε τον κίνδυνο οστεοπενίας και οστεοπόρωσης που προκύπτει ενίοτε από τη χρήση των κορτικοστεροειδών.

«Ο τρόπος διαχείρισης της νόσου είναι πάντοτε εξατομικευμένος και ανάλογος των αναπνευστικών συμπτωμάτων και λειτουργικών αναγκών του ασθενούς. Ακρογωνιαίος λίθος είναι η διακοπή του καπνίσματος. Καμία από τις παραπάνω παρεμβάσεις δεν μπορεί να προσφέρει σταθεροποίηση ή βελτίωση της πνευμονικής λειτουργίας όταν ο ασθενής εξακολουθεί να εισπνέει τις χιλιάδες επιβλαβείς ουσίες που υπάρχουν στον καπνό.

Παράλληλα, πρέπει να βελτιώνει τη διατροφή του, προκειμένου να υποστηρίζει τον οργανισμό του ενάντια στις λοιμώξεις, να παίρνει τα κατάλληλα συστατικά που επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου, να διατηρεί ένα υγιές βάρος, ώστε οι πνεύμονες να μην καταβάλλουν διπλάσια προσπάθεια για να διοχετεύουν οξυγόνο σε όλους τους ιστούς του οργανισμού. Η διαχείριση, λοιπόν, της ΧΑΠ είναι μια συλλογική προσπάθεια πολλών επιστημόνων.

Στην Ελλάδα, δυστυχώς, η αξία της φυσικοθεραπείας στους ασθενείς με αναπνευστικά και καρδιολογικά προβλήματα έχει υποτιμηθεί, σε αντίθεση με τις χώρες της Ευρώπης στις οποίες παρέχεται ως μέρος της ενδεδειγμένης θεραπευτικής φροντίδας στην αντιμετώπιση της νόσου ασθενών με βλάβες του καρδιακού και αναπνευστικού συστήματος.

Ανεξαρτήτως, πάντως, του τρόπου αντιμετώπισης της ΧΑΠ, οι οδηγίες για την απομάκρυνση του κινδύνου επιδείνωσης των συμπτωμάτων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και ιδίως του καύσωνα αφορούν όλους τους πάσχοντες: αποφυγή των εξωτερικών χώρων ή εκτέλεση δραστηριοτήτων σε αυτούς νωρίς το πρωί με χρήση προστατευτικών μασκών για το φιλτράρισμα των ρύπων, όπου υπάρχουν, παραμονή σε κλιματιζόμενους εσωτερικούς χώρους κατόπιν καθαρισμού των air-condition και των φίλτρων αέρα, όπως και των ανεμιστήρων, και διαρκή ενυδάτωση», καταλήγει η εξειδικευμένη φυσικοθεραπεύτρια κ. Κουλοπούλου