Το άσθμα είναι μία από τις πιο συχνές παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος παγκοσμίως, επηρεάζοντας περισσότερους από 350 εκατομμύρια ανθρώπους. Σε ορισμένες χώρες, το ποσοστό των πασχόντων αγγίζει ακόμη και το 20%, ενώ στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι κυμαίνεται μεταξύ 8% και 9%. Παρότι πρόκειται για μια σύγχρονη πρόκληση δημόσιας υγείας, το άσθμα είναι γνωστό από την αρχαιότητα, με αναφορές που ξεκινούν από τον 16ο αιώνα π.Χ. σε αιγυπτιακούς παπύρους και φτάνουν έως τον Όμηρο (8^ος αιώνας π.Χ.) και τον Ιπποκράτη (4^οςαιώνας π.Χ.).

Τα συμπτώματα και οι παροξύνσεις της νόσου

«Η συμπτωματολογία του άσθματος περιλαμβάνει συνήθως βήχα, δύσπνοια, συριγμό κατά την αναπνοή και ένα αίσθημα σφιξίματος στο στήθος. Ορισμένοι ασθενείς ενδέχεται να έχουν και παραγωγή πτυέλων, ενώ αρκετά συχνές είναι οι νυχτερινές ενοχλήσεις, όπως βήχας ή συρίττουσα αναπνοή που δυσκολεύουν τον ύπνο. Τα συμπτώματα αυτά άλλοτε υποχωρούν για μεγάλες περιόδους, είτε με φαρμακευτική αγωγή είτε αυτόματα και άλλοτε επιδεινώνονται, οδηγώντας σε παρόξυνση, μια οξεία κατάσταση που μπορεί να απαιτεί άμεση ιατρική παρέμβαση», επισημαίνει ο κ. Σπυρίδων Γκάτζιας, Αναπληρωτής Διευθυντής Πνευμονολόγος στο Metropolitan Hospital και συνεχίζει:

Τύποι άσθματος και παρανοήσεις

Συχνά δημιουργείται σύγχυση σχετικά με τις κατηγορίες της νόσου. Ο όρος «βρογχικό άσθμα» χρησιμοποιείται λανθασμένα ως διακριτή μορφή, ενώ στην πραγματικότητα όλα τα είδη άσθματος είναι βρογχικά. Στις κατηγορίες της νόσου συναντάμε αρχικά το αλλεργικό άσθμα, το οποίο μπορεί να σχετίζεται με προϋπάρχουσες αλλεργικές παθήσεις, όπως η ρινίτιδα ή το έκζεμα, καθώς και οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών. Από την άλλη, υπάρχει το μη αλλεργικό άσθμα, που εμφανίζεται κυρίως σε ενήλικες και συχνότερα σε γυναίκες. Σε κάποιες περιπτώσεις, το άσθμα συνοδεύεται από μόνιμο περιορισμό της ροής του αέρα λόγω αναδιαμόρφωσης των αεραγωγών ή συνδέεται με ηωσινοφιλική φλεγμονή, ειδικά σε υπέρβαρους ή παχύσαρκους ασθενείς.

Τι επιδεινώνει το άσθμα

Η καθημερινότητα είναι γεμάτη ερεθίσματα που μπορεί να επιδεινώσουν το άσθμα. Κυριότεροι παράγοντες είναι τα ακάρεα της σκόνης, το τρίχωμα κατοικίδιων ζώων όπως η γάτα και ο σκύλος, καθώς και η γύρη και η μούχλα. Η ατμοσφαιρική ρύπανση, το κάπνισμα, οι ακραίες θερμοκρασίες (έκθεση σε ζεστό ή κρύο αέρα), ορισμένα φάρμακα όπως η ασπιρίνη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, το έντονο άγχος, η σωματική άσκηση, αλλά και οι ιογενείς ή βακτηριακές λοιμώξεις μπορούν επίσης να προκαλέσουν έξαρση. Το γενετικό υπόβαθρο φαίνεται να παίζει ρόλο στην προδιάθεση, αλλά και στον τρόπο που το σώμα αντιδρά στα ερεθίσματα.

Η διάγνωση και η σημασία της σπιρομέτρησης

Η διάγνωση του άσθματος βασίζεται καταρχάς στη λήψη ενός λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού και σε εμπεριστατωμένη κλινική εξέταση. Καθοριστικό ρόλο παίζει η σπιρομέτρηση, μια απλή και ανώδυνη εξέταση που μετρά τον εισπνεόμενο και εκπνεόμενο αέρα, αλλά και την ταχύτητα ροής του σε σχέση με τον χρόνο. Μέσω αυτής, ο γιατρός μπορεί να εντοπίσει παθολογικά ευρήματα στη λειτουργία των αεραγωγών και να αξιολογήσει την ανταπόκριση στη θεραπεία. Η μαγνητική ή αξονική τομογραφία δεν είναι απαραίτητες για τη διάγνωση, εκτός κι αν υπάρχει ανάγκη για αποκλεισμό άλλων παθήσεων, ειδικά σε καπνιστές.

Η σύγχρονη θεραπεία: Εξατομίκευση και νέες λύσεις

«Η θεραπεία του άσθματος γίνεται εξατομικευμένα και προσαρμόζεται ανάλογα με την ηλικία, το φύλο, τον τύπο και τη βαρύτητα της νόσου. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνουν εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά που παρέχουν άμεση ανακούφιση, εισπνεόμενα ή από του στόματος κορτικοστεροειδή που ρυθμίζουν τη φλεγμονή των αεραγωγών, καθώς και αντιαλλεργικά φάρμακα. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, η θεραπευτική φαρέτρα περιλαμβάνει πλέον και βιολογικούς παράγοντες, καινοτόμα φάρμακα που χορηγούνται ενέσιμα και προσφέρουν σημαντικό έλεγχο της νόσου, επιτρέποντας στους ασθενείς να ζουν ουσιαστικά χωρίς συμπτώματα και περιορισμούς», καταλήγει ο κ. Γκάτζιας.

*Το Πνευμονολογικό Τμήμα του Metropolitan Hospital είναι πλήρως εξοπλισμένο με τον πληρέστερο και αρτιότερο ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό αιχμής και εκτελεί όλο το φάσμα των απαιτούμενων εξετάσεων, για την πλήρη διερεύνηση, ορθή διάγνωση και σωστή παρακολούθηση όλων των αναπνευστικών νοσημάτων. Τέλος, έχει στενή συνεργασία με άλλα Τμήματα και Εργαστήρια στο Metropolitan Hospital και διαθέτει την απαραίτητη ιατρική στελέχωση και τεχνολογική υποδομή ώστε να ανταποκριθεί στην πληθώρα των διαγνωστικών και θεραπευτικών προκλήσεων που τίθενται καθημερινά.

 

Άσθμα ελεγχόμενο και μη: Αίτια και αντιμετώπιση

 

Το άσθμα είναι μία νόσος που χαρακτηρίζεται από χρόνια φλεγμονή των αεραγωγών που προκαλεί περιορισμό του αέρα, με μεταβαλλόμενη στένωση των βρόγχων και συμπτώματα, όπως ο βήχας, ο συριγμός κατά την εκπνοή, η δύσπνοια κυρίως στην άσκηση αλλά και το αίσθημα βάρους ή σφιξίματος στο στήθος.

Είναι μια σχετικά συχνή νόσος παγκοσμίως, με σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών, με ορισμένες χώρες να παρουσιάζουν ασθενείς μέχρι και στο 20% του πληθυσμού τους. Υπολογίζεται ότι 358 εκατομμύρια ανθρώπων υποφέρουν από άσθμα παγκοσμίως, με το ποσοστό στη χώρα μας να κυμαίνεται στο 8-9%.

Μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες και στα δύο φύλα και σχετίζεται με γενετική προδιάθεση, όπως κληρονομικότητα και οικογενειακό ιστορικό, αλλά και περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως: κάπνισμα, εισπνεόμενοι ρύποι, αλλεργιογόνα, λοιμώξεις, άσκηση αλλά και το στρες. Στα παιδιά είναι η συχνότερη χρόνια πάθηση και εμφανίζεται σε 1 στα 10 παιδιά, με μια συνεχώς αυξανόμενη συχνότητα παγκοσμίως.

Ποια είναι τα συμπτώματα του άσθματος;

«Χαρακτηρίζεται από συμπτώματα όπως ο συριγμός, το αίσθημα δύσπνοιας, συσφικτικό άλγος ή πόνος στο στήθος, καθώς και από βήχα που κάποιες φορές μπορεί να είναι ξηρός και άλλες παραγωγικός. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να συνοδεύονται και από παραγωγή πυέλων που προκαλούν δυσκολίες κατά τον ύπνο λόγω του βήχα ή του συριγμού.

Τα συμπτώματα αυτά συνήθως ποικίλουν μέσα στην ημέρα και γίνονται πιο έντονα στη διάρκεια της νύχτας ή νωρίς το πρωί, ενώ μπορεί να διαρκούν περισσότερο κάποιες στιγμές της ημέρας και να υποχωρούν αυτόματα ή να χρειάζονται αγωγή», επισημαίνει ο κ. Σπυρίδων Γκάτζιας Αναπληρωτής Διευθυντής Πνευμονολόγος στο Μetropolitan Hospital.

Πώς γίνεται η διάγνωση του άσθματος;

Πολλοί ασθενείς αδυνατούν να αναγνωρίσουν ότι πάσχουν από άσθμα κυρίως εξαιτίας της χρόνιας συμβίωσής τους με αυτό. Ιατρικά, η κατάσταση αυτή δημιουργεί προβλήματα τόσο στους ασθενείς αλλά και στους ίδιους τους ιατρούς οι οποίοι αντιμετωπίζουν δυσχέρειες στην αξιολόγηση της νόσου.

 

«Η διάγνωση στηρίζεται στο ιστορικό του ασθενούς και επιβεβαιώνεται με παρακλινικό έλεγχο, ο οποίος περιλαμβάνει κυρίως σπιρομέτρηση, δηλαδή έλεγχο της λειτουργίας των πνευμόνων και της ανταπόκρισής της στη βρογχοδιαστολή. Πρόκειται για μια απλή αλλά βασική εξέταση που βοηθά στην ακριβή μέτρηση του εισπνεόμενου και εκπνεόμενου όγκου αέρα σε συνάρτηση με το χρόνο.

Με αυτό τον τρόπο, ο πνευμονολόγος είναι σε θέση να γνωρίζει, εάν ο εξεταζόμενος έχει φυσιολογική αναπνευστική λειτουργία ή αν υπάρχει απόφραξη ή περιορισμός. Παράλληλα, πραγματοποιείται έλεγχος πιθανών αλλεργιών με δερματικά ή αιματολογικά τεστ, αλλά και δοκιμασίες πρόκλησης ή άσκησης», εξηγεί ο ειδικός.

Ποιοι παράγοντες πυροδοτούν το άσθμα;

«Πάρα πολλοί παράγοντες μπορεί να το πυροδοτήσουν, ανάμεσα τους η σκόνη, το τρίχωμα ορισμένων ζώων όπως ο σκύλος ή η γάτα, η ατμοσφαιρική ρύπανση, το κάπνισμα, η γύρη, η μούχλα, ο ζεστός ατμός ή ο κρύος αέρας, το στρες, η άσκηση και ορισμένα φάρμακα όπως είναι η ασπιρίνη αλλά ακόμη και ιογενείς ή βακτηριακές λοιμώξεις», αναφέρει και συνεχίζει: «Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να συμβουλευόμαστε τον ιατρό μας όταν πρέπει να πάρουμε φάρμακα για κάποια πάθηση, ώστε να μην έχουμε παρενέργειες από τυχόν αλληλεπιδράσεις των φαρμάκων μεταξύ τους».

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του μη ελεγχόμενου άσθματος;

«Το μη ελεγχόμενο άσθμα συναντάται, ευτυχώς, σε μια μικρή ομάδα ασθενών που πάσχουν από άσθμα. Χαρακτηρίζεται από καθημερινά συμπτώματα τα οποία δεν ελέγχονται ικανοποιητικά με τη χρήση πλήρους αγωγής. Σε αυτές τις περιπτώσεις, εκτός από τα ανακουφιστικά φάρμακα που είναι τα βρογχοδιασταλτικά εισπνεόμενα, αυτοί οι ασθενείς καλούνται να χρησιμοποιούν και ρυθμιστικά της νόσου που είναι η κορτιζόνη, τόσο σε μορφή εισπνοών, όσο και από το στόμα σε ιδιαίτερα υψηλές δόσεις και παρ΄ όλα αυτά να συνεχίζουν να εκδηλώνουν συμπτωματολογία.

Πλέον, υπάρχουν νέες πρωτοποριακές μέθοδοι οι οποίες περιλαμβάνουν φάρμακα που συγκαταλέγονται στην κατηγορία των βιολογικών παραγόντων και μπορούν να ελέγξουν σημαντικά τη συμπτωματολογία», δηλώνει.

Σε ποιες επιπλοκές μπορεί να οδηγήσει το μη ελεγχόμενο άσθμα;

«Σε περιπτώσεις που δεν μπορεί να ελεγχθεί το άσθμα, εκτός από την επιδείνωση των συμπτωμάτων που προαναφέρθηκαν, μπορεί να προκαλέσει επιπλέον πρήξιμο των αεραγωγών που μεταφέρουν οξυγόνο μέσα και έξω από τους πνεύμονες. Ως αποτέλεσμα, οι αεραγωγοί στενεύουν και δημιουργούνται ουλές στους πνεύμονες, γεγονός που καθιστά δύσκολη την αναπνοή, τη λεγόμενη αναδιαμόρφωση των αεραγωγών, η οποία επηρεάζει την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται. Επιπλέον, οι ασθενείς με μη ελεγχόμενο άσθμα είναι ευάλωτοι σε λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, όπως η πνευμονία», τονίζει ο γιατρός.

Ποιο είναι το «κλειδί» της αντιμετώπισης του άσθματος;

«Το «κλειδί» της αντιμετώπισης είναι να προσεγγίζουμε τα συμπτώματα από την αρχή προχωρώντας σε μια έγκαιρη και σωστή διάγνωση και σχεδιάζοντας με το γιατρό την κατάλληλη και εξατομικευμένη θεραπεία. Η έγκαιρη αντιμετώπιση των συμπτωμάτων εξασφαλίζει την καλύτερη πνευμονική λειτουργία με την ελάχιστη δόση φαρμάκων. Παράλληλα, βοηθά τον ασθενή να ενημερωθεί και να εκπαιδευτεί σωστά γύρω από τη νόσο, ώστε να διατηρεί εν τέλει μία φυσιολογική ζωή, παρουσιάζοντας καθόλου ή ελάχιστα συμπτώματα στη διάρκεια της ημέρας, χωρίς περιορισμό των καθημερινών δραστηριοτήτων του και συμπτώματα τη νύχτα, καθόλου ή ελάχιστη ανάγκη για λήψη ανακουφιστικού φαρμάκου και εν τέλει μία φυσιολογική αναπνευστική λειτουργία», αναφέρει.

Υπάρχει θεραπεία για την αντιμετώπιση του άσθματος;

«Η θεραπεία περιλαμβάνει φάρμακα κατά κύριο λόγο εισπνεόμενα, μέσω συσκευών κατάλληλα επιλεγμένων από τον γιατρό για κάθε ασθενή, που δρουν απευθείας στο όργανο-στόχο και είναι αποτελεσματικά και ασφαλή όταν χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τις ιατρικές οδηγίες. Νεότερες θεραπείες με μονοκλωνικά αντισώματα και βιολογικούς παράγοντες, απευθύνονται σε ασθενείς με σοβαρότερο άσθμα και έχουν ως στόχο, μεταξύ άλλων, τη μείωση της ανάγκης χορήγησης κορτικοστεροειδών», συμπληρώνει.

Ποια εποχή του χρόνου είναι λιγότερο έντονα τα συμπτώματα;

«Το καλοκαίρι, είναι σε γενικές γραμμές, καλή εποχή για τους ασθενείς με άσθμα γιατί συνήθως δεν υπάρχουν οι ατμοσφαιρικοί παράγοντες που μπορεί να το πυροδοτήσουν, ωστόσο σίγουρα θα πρέπει να προσέχουν τις λοιμώξεις, τα κρυώματα και τις μεγάλες εναλλαγές θερμοκρασίας κρύου-ζέστης οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν μια κρίση άσθματος», καταλήγει ο κ. Γκάτζιας.