ΛΕΝΑ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ

Ανεπιθύμητες σε Ελλάδα και Ευρώπη οι καταστροφικές για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία μονάδες καύσης σκουπιδιών, που αντιβαίνουν στην προτεραιότητα του περιορισμού των αποβλήτων, στην προαγωγή της ανακύκλωσης και στη λογική της κυκλικής οικονομίας, αλλά προωθούνται από την κυβέρνηση της Ν.Δ. - ακόμα μία στρατηγική υιοθέτησης ενός μοντέλου προηγούμενων δεκαετιών σε βάρος του δημόσιου συμφέροντος αλλά προς όφελος μεγάλων ιδιωτικών συμφερόντων.

Προς το παρόν χάνουν έδαφος χάρη στις ισχυρές αντιστάσεις. Αυτές τις μέρες ο πανελλαδικός συντονισμός προγραμματίζει τα επόμενα αγωνιστικά βήματα ενάντια στην κατασκευή έξι ΣΔΙΤ αποτέφρωσης απορριμμάτων σε Αττική, Βοιωτία, Ροδόπη, Κοζάνη, Πελοπόννησο και Ηράκλειο Κρήτης. Εκατοντάδες φορείς, συλλογικότητες, κόμματα, δήμοι έχουν εναντιωθεί, εκθέτοντας το πολύπλευρο κόστος και καταρρίπτοντας αβάσιμους ισχυρισμούς του υπουργείου Περιβάλλοντος περί «μονόδρομου» και οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά βιώσιμης μεθόδου, ενώ τα Περιφερειακά Συμβούλια Αττικής, Πελοποννήσου, Ηπείρου και Δυτικής  Μακεδονίας απέρριψαν ομόφωνα τη διάτρητη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του σχεδίου.

Το δυστοπικό αυτό σχέδιο κινείται αντίθετα από τον προσανατολισμό της Ε.Ε. να απομακρυνθεί από την καύση και από το αίτημα του ευρωπαϊκού οικολογικού κινήματος να απαγορευτεί πλήρως η έγκριση νέων μονάδων. Οι υφιστάμενες ανέρχονται σε περίπου 500 και καίνε περίπου το 1/4 των καθημερινών σκουπιδιών των κρατών-μελών, σύμφωνα με τη Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Μονάδων Παραγωγής Ενέργειας από Απόβλητα (CEWEP).

Η ελληνική κυβέρνηση αγνοεί επίσης τα σαφή αρνητικά διδάγματα από την εφαρμογή αυτού του μοντέλου διαχείρισης αποβλήτων. Τρανό παράδειγμα, το φαινόμενο εισαγωγής σκουπιδιών κυρίως από το Ηνωμένο Βασίλειο σε σκανδιναβικές χώρες και όχι μόνο, προκειμένου οι εταιρείες να διαθέτουν επαρκείς ποσότητες για καύση και να διατηρούνται οικονομικά βιώσιμες, καθώς ο ρυθμός ανακύκλωσης έχει αυξηθεί.

Η απόπειρα μεταφοράς απορριμμάτων άλλων χωρών διά θαλάσσης στον Βόλο για καύση από τη Lafarge/ΑΓΕΤ είχε αποτραπεί το 2023 χάρη στη σημαντική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, ύστερα από προσφυγή του Πανελλήνιου Δικτύου Οικολογικών Οργανώσεων και της Περιβαλλοντικής Πρωτοβουλίας Μαγνησίας εναντίον της σχετικής απόφασης του πρώην υπ. Περιβάλλοντος, Σωκράτη Φάμελλου, το 2017.

Περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες

Ο Ιατρικός Σύλλογος Μαγνησίας έχει από το 2019 συνδέσει σε μελέτη την εκθετική αύξηση των θανάτων και της νοσηρότητας από τύπους νεοπλασμάτων στην περιοχή με την αποτέφρωση απορριμμάτων και των παραγώγων τους (RDF και SRF) από την εταιρεία τσιμεντοβιομηχανίας τα προηγούμενα χρόνια, επιβεβαιώνοντας αντίστοιχα επιστημονικά ευρήματα.

Η WWF Greece έκρουσε πρόσφατα τον κώδωνα του κινδύνου για τις δραματικές συνέπειες από την παραγωγή επικίνδυνων ρύπων και υγρών που καταλήγουν στην ατμόσφαιρα, το νερό και το έδαφος, «για τις περιοχές όπου λειτουργούν μονάδες με διοξίνες, φουράνια, βαρέα μέταλλα και “forever chemicals” (χημικές ουσίες που δεν διασπώνται στον ανθρώπινο οργανισμό και χρειάζονται δεκαετίες για να διαλυθούν στο φυσικό περιβάλλον), ενώ παράγουν σχεδόν διπλάσιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε σχέση με μονάδες ορυκτού αερίου (για την παραγωγή της ίδιας ποσότητας ηλεκτρισμού)».

«Η χωροθέτηση των ρυπογόνων μονάδων καύσης γίνεται σε περιοχές ήδη επιβαρημένες από υψηλά ποσοστά ρύπανσης (Πτολεμαΐδα, Φυλή). Η επιλογή δημιουργεί de facto πολίτες δεύτερης κατηγορίας», ανέφερε η οργάνωση, επισημαίνοντας πως «η επένδυση σε συστήματα πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης μπορεί να βάλει την Ελλάδα στον δρόμο μιας πράσινης και βιώσιμης διαχείρισης αποβλήτων μέχρι το 2040».

Μεγάλα κέρδη για τους αναδόχους

Σε οικονομικό επίπεδο τα κέρδη δισεκατομμυρίων για τους αναδόχους των έργων θα εκτινάξουν το κόστος για το Δημόσιο σε μια χώρα με πολλά ευρωπρόστιμα, που ξεπερνούν τα 170 εκατ. ευρώ, αναφορικά με παράνομες χωματερές και ελλιπή διαχείριση λυμάτων. Το «μάρμαρο» αναμένεται να πληρώσουν πανάκριβα οι δημότες με υψηλά τέλη για δεκαετίες, από τη στιγμή που δεν προβλέπεται ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και θα τεθεί τέλος εισόδου στις 56 μονάδες επεξεργασίας από τις οποίες τα υπολείμματα θα πρέπει να μεταφερθούν στα έξι εργοστάσια αποτέφρωσης, συνολικής δυναμικότητας 1.400.000 τόνων αποβλήτων (Βλ. «Φωτιά στα σκουπίδια, πυρκαγιά στις τσέπες μας», «Εφ.Συν.», 4.8.2025).

Ο ζήλος για την εξυπηρέτηση των μεγαλοεργολάβων φανερώνεται και από τη μεθόδευση που προηγήθηκε με τον ανέφικτο στόχο του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (2020-2030) για σταδιακή μείωση της ποσότητας των αστικών αποβλήτων που οδηγούνται σε υγειονομική ταφή τουλάχιστον στο 10% μέχρι το 2030, νωρίτερα δηλαδή από την ευρωπαϊκή δέσμευση της Οδηγίας 2018/850/Ε.Ε. για το 2035 (με παρατάσεις έως το 2040).

Παράλληλα, το επίμαχο σχέδιο παραβιάζει την ευρωπαϊκή οδηγία 2008/98/ΕΚ, που ιεραρχεί την καύση στην προτελευταία θέση της πυραμίδας προτίμησης των μεθόδων αντιμετώπισης αποβλήτων, μετά την πρόληψη, την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση και πριν από τις μεθόδους απόρριψης, όπως η διάθεση απορριμμάτων σε ΧΥΤΑ.

Η επιστημονική κοινότητα και το οικολογικό κίνημα θεωρούν εξίσου προβληματικές την ταφή και την αποτέφρωση και ασκούν πιέσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη μείωση των υπολειμματικών αποβλήτων, τα οποία υφίστανται διαχείριση με αυτές τις δύο μεθόδους. Στην πρότασή του για τον νόμο σχετικά με την κυκλική οικονομία το Zero Waste Europe, ένα δίκτυο φορέων, ακτιβιστών και ειδικών, ξεκαθάρισε προ ημερών πως εάν η Ε.Ε. έχει πάρει στα σοβαρά την εν εξελίξει διαδικασία διαβούλευσης, θα πρέπει να αποφύγει τις πρωτοβουλίες μόνο κατά της ταφής, γιατί αυτές υπάρχει κίνδυνος απλώς να προωθήσουν την αποτέφρωσης απορριμμάτων.

Πάρτε μέτρα κατά της καύσης και της ταφής

Zero Waste Europe προς Κομισιόν

Οι ποσότητες των σκουπιδιών που οδηγούνται σε ταφή και καύση διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των κρατών-μελών. Ομως, το συμπέρασμα είναι ίδιο. Οπως τονίζει το Zero Waste Europe, η μετατόπιση από το θάψιμο στην πυρά αφήνει στάσιμα τα ποσοστά ανακύκλωσης και φέρνει υπερεπενδύσεις στην καύση.

Το κίνημα προτείνει πολιτικές για τη μείωση της ποσότητας των υπολειμματικών αποβλήτων που αποστέλλονται στα δύο συστήματα, σε τρεις βασικούς άξονες: θέσπιση στόχων για τη μείωση αποβλήτων και την αύξηση της ανακύκλωσης, ώστε να ελαχιστοποιηθούν τα υπολειμματικά απόβλητα που θα καταλήξουν σε ταφή ή καύση, επιβολή υψηλών φόρων ή άλλων μορφών επιβάρυνσης σε ταφή και καύση, επέκταση των μέτρων για την ταφή, ώστε να εφαρμόζονται και στην καύση.

Ζητά επίσης άμεση φορολόγηση ενός εύρους εκπομπών από την αποτέφρωση, με δεδομένο ότι σε χώρες με χαμηλούς ή μηδενικούς φόρους στην καύση η εξαίρεση των μονάδων τους από το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της Ε.Ε. (EU-ETS) μπορεί να θεωρηθεί παράδειγμα έμμεσης επιδότησης. Αν βέβαια εισαχθεί ένα σύστημα βασισμένο στη φορολογία των δύο μοντέλων και συνδεδεμένο με τις μετρήσιμες εκπομπές CO₂, τότε δεν θα χρειάζεται η ένταξη της καύσης στο EU-ETS.

«Μη ρεαλιστικό το σχέδιο, θα καταλήξει σε φιάσκο»

Τους λόγους που καθιστούν μη ρεαλιστικό το σχέδιο εξήγησε ο Τάσος Κεφαλάς, εκ μέρους του Δυτικού Μετώπου, στο πρόσφατο Περιφερειακό Συμβούλιο Αττικής που διεξήχθη με έντονη αστυνομική παρουσία έξω από την αίθουσα της συνεδρίασης («Στην... πυρά η μελέτη για την καύση απορριμμάτων», «Εφ.Συν.»φ).

«Η Ευρωπαϊκή Ενωση χρειάστηκε 28 χρόνια, από το 1995 μέχρι το 2003, για να μειώσει τον μέσο όρο ταφής από το 61% στο 22%. Εμείς, στο αντίστοιχο διάστημα, αυτό που καταφέραμε είναι από το 100% να το μειώσουμε στο 90% και στα επόμενα χρόνια 10%», δήλωσε, για να προσθέσει: «Λένε, θα κάνουμε μια γενναία, ορμητική προσπάθεια μέχρι το 2030 να προδιαλέγουμε το 47% και από εκεί και ύστερα στα επόμενα 25 χρόνια μέχρι το 2054 θα το κρατάμε σταθερό, γιατί πρέπει να έχουμε πολλά σύμμεικτα (σ.σ. τα απόβλητα που δεν έχουν διαχωριστεί). Από τα πολλά σύμμεικτα να παράγουμε τις συγκεκριμένες, πολλές δεσμευτικές ποσότητες αποβλήτων που πρέπει να στέλνουμε στις μονάδες καύσης υποχρεωτικά» είπε.

Οπως τονίζει το Μέτωπο, η κατασκευή των μονάδων επεξεργασίας απορριμμάτων (ΜΕΑ) με σκοπό την παραγωγή απορριμματογενών ενεργειακών πρώτων υλών (ΑΕΠΥ), σε ποσοστό 59,72% επί των εισερχομένων, και ελάχιστα την ανάκτηση υλικών, σε ποσοστό μόνο 12,72%, καθηλώνει σε χαμηλά επίπεδα την προδιαλογή των υλικών και την ανακύκλωση.

Ο κ. Κεφαλάς αμφισβήτησε το χρονοδιάγραμμα για την αύξηση των ΜΕΑ, από τις 13 σήμερα στις 56, σε όλους σχεδόν τους νομούς. Θα πρέπει «να έχουν αναβαθμιστεί όσες από αυτές δεν ανταποκρίνονται στις προδιαγραφές αυτού του σχεδίου να παράγουν αρκετή καύσιμη ύλη, να έχουν δημοπρατηθεί, χωροθετηθεί, αδειοδοτηθεί περιβαλλοντικά και κατασκευαστεί οι νέες. Αν αναρωτιέται κανείς γιατί μας νοιάζει εμάς, που είμαστε κατά, η ρεαλιστικότητα του σχεδίου, η απάντηση είναι ότι αν αυτό, όπως προδιαγράφεται, καταλήξει σε φιάσκο, η διαχείριση των αστικών αποβλήτων όχι μόνο δεν θα έχει πάει ένα βήμα μπροστά, αλλά θα μας γυρίσει χρόνια πίσω για νέα επανεκκίνηση και αφού θα έχουμε φορτωθεί στις πλάτες μας τεράστια κόστη».

«Διαφεύγουν τα πιο επικίνδυνα μικροσωματίδια»

Σκληρή κριτική έχει συγκεντρώσει και η στρατηγική ιδιωτικοποίησης της διαχείρισης των σκουπιδιών στο πλαίσιο της εκχώρησης κομβικών τομέων και αγαθών, όπως επίσης η νέα προσπάθεια υποβάθμισης του ρόλου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. «Το κυβερνητικό σχέδιο παίρνει το “παιχνίδι” από τους δήμους και το πάει κεντρικά, αντίθετα στη λογική της αποκεντρωμένης διαχείρισης. Και από την πίσω πόρτα προκρίνει την καύση ως κύρια μέθοδο διαχείρισης. Είναι, δε, σαν να βάζεις το κάρο μπροστά από το άλογο. Παρότι έχουμε αποτύχει πλήρως στην ανακύκλωση και δεν γίνεται αξιοποίηση και διαχείριση του οργανικού κλάσματος των βιοαποβλήτων, θέλουν να προχωρήσουν με το υπόλειμμα το οποίο αυτή τη στιγμή είναι 83% στην Ελλάδα και οδηγείται στην ταφή», δηλώνει στην «Εφ.Συν.» ο καθηγητής Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Γεράσιμος Λυμπεράτος.

Ανοδος κόστους

«Κανείς δεν πιστεύει πραγματικά ότι ξαφνικά θα ανέβουμε στο 65%, που είναι υποχρέωσή μας, στην ανακύκλωση των ανακυκλώσιμων υλικών και των βιοαποβλήτων. Επίσης, είναι σαφές ότι ακόμα και αν πετύχει, που δεν πρόκειται να πετύχει, σου μένει το 35%, που δεν θα έχει καλή θερμική αξία. Θα είναι ασύμφορο οικονομικά. Στη στρατηγική μελέτη παραδέχονται ότι θα ανέβει το κόστος. Και από περίπου 80 ευρώ με το τέλος ταφής τώρα (σ.σ. ανά τόνο απορριμμάτων που πληρώνουν οι δήμοι), θα ανέβει κάπου στα 110 ευρώ. Στην πραγματικότητα μπορεί να ανέβει μέχρι και 300, γιατί από το 2030 θα αρχίσουν να χρεώνονται οι εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα, που θα προκύπτουν φυσικά από την καύση. Επίσης, στη μελέτη αναφέρεται πως υποτίθεται ότι η καύση θα καλύψει το 2% της ενεργειακής ζήτησης, το οποίο είναι αστείο. Είναι απίστευτο να συζητάμε να φέρνουν στην Αττική σκουπίδια από το Βόρειο Αιγαίο και από τις Κυκλάδες» υπογράμμισε.

Σε ερώτηση για την αντιπρόταση του περιφερειάρχη Αττικής, Νίκου Χαρδαλιά, που γνωμοδότησε αρνητικά ως προς την καύση, για πυρόλυση του υπολείμματος, ο καθηγητής απαντά: «Η πυρόλυση δεν θα έχει τις περιβαλλοντικές συνέπειες που έχει η αποτέφρωση (καύση). Είναι μια θερμική πάλι μέθοδος επεξεργασίας, αλλά το πρόβλημα θα είναι ότι πάλι, για να είναι συμφέρουσα, δεν θα συμβαδίζει με υψηλούς στόχους στην ανακύκλωση. Θα μπορούσες να μην κάνεις καθόλου ανακύκλωση και να πας στην πυρόλυση κατευθείαν. Αυτό θα ήταν πιο λογικό, αλλά αντίθετο βέβαια πάλι στην ανακύκλωση».

Οσον αφορά τα περί περιορισμένου περιβαλλοντικού αποτυπώματος της αποτέφρωσης, ο κ. Λυμπεράτος μάς λέει πως αυτή παράγει καταρχάς «καυσαέρια τα οποία υποτίθεται ότι με κατάλληλα φίλτρα μπορείς να μειώσεις την επίπτωσή τους. Η αλήθεια είναι ότι τα πολύ μικρά σωματίδια πάντα θα διαφεύγουν. Και αυτά είναι και τα πιο επικίνδυνα. Γιατί είναι και τα πιο εύκολα εισπνεύσιμα. Επομένως, είναι πολύ σοβαρό το θέμα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των επιπτώσεων στην υγεία. Το άλλο είναι η στάχτη η οποία μένει πίσω. Είναι επικίνδυνο απόβλητο και χρειάζεται και αυτό διαχείριση. Αν κάνεις κατάλληλη διαχείριση στη στάχτη, τότε δεν θα πετύχεις και την υποχρέωση της μείωσης των απορριμμάτων στο 10%, που υποτίθεται ότι αποτελεί το βασικό κίνητρο για την καύση. Θα έχεις σαφώς μεγαλύτερες ποσότητες τελικά ως ποσοστό του αρχικού βάρους που θα καταλήγει σε ταφή, και μάλιστα ταφή επικίνδυνων απορριμμάτων, όχι απλή υγειονομική ταφή. Κάτι που δεν υπάρχει σήμερα, γιατί δεν έχουμε καν τέτοια μονάδα».

Εισαγωγή τόνων σκουπιδιών

Μιλώντας για την τάση εγκατάλειψης της αποτέφρωσης από κεντρική μέθοδο στην Ευρώπη, ο καθηγητής φέρνει το παράδειγμα της Σουηδίας, όπου έχουν δημιουργηθεί 34 μονάδες καύσης. «Ηταν η βασική επιλογή να ακολουθήσουν αυτήν την προσέγγιση. Το “πρόβλημα” είναι ότι, επειδή έχουν πολύ υψηλές αποδόσεις στην ανακύκλωση, δεν μπόρεσαν να τροφοδοτούν τις μονάδες με τα υλικά, που είναι κυρίως το πλαστικό, το χαρτί και το χαρτόνι, τα οποία είναι αυτά που έχουν και την υψηλή θερμική αξία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να εισάγουν περίπου 1,5 εκατομμύριο τόνους σκουπίδια τον χρόνο από άλλες χώρες, ακόμα και από την Ιρλανδία τώρα. Αυτό είναι προφανώς αντίθετο και στην αρχή της εγγύτητας, που είναι μία από τις βασικές αρχές της Ε.Ε. για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Σε κάποιες χώρες, όπως η Γερμανία και η Δανία, υπάρχει η καύση ως προσέγγιση, στη λογική να μπορούν να χρησιμοποιήσουν την ενέργεια που μπορούν να πάρουν από εκεί για τηλεθέρμανση».

Στην πρωτοπόρα στην ανακύκλωση Γερμανία, όπου το 67%-70% των δημοτικών αποβλήτων ανακυκλώνεται ή κομποστοποιείται, περίπου το 30% οδηγείται κυρίως σε μονάδες καύσης με ανάκτηση ενέργειας, ενώ η ταφή έχει ελαχιστοποιηθεί στο 1%. Στη Γαλλία τα αντίστοιχα ποσοστά διαμορφώνονται σε 46%-48% (ανακύκλωση/κομποστοποίηση), 33%-35% (καύση) και 17%-20% (ταφή), σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία (Eurostat, 2023).

Η κριτική παραμένει ίδια σε μεγάλες και μικρότερες ευρωπαϊκές χώρες. Οι περιβαλλοντολόγοι υποστηρίζουν ότι η καύση ούτε μειώνει την ποσότητα των απορριμμάτων, που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής, ούτε παράγει πράσινη ενέργεια. Αντίθετα, ενέχει κινδύνους για την υγεία και το περιβάλλον και υπονομεύει τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, η οποία δίνει έμφαση στην ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίηση, στερώντας πόρους από αυτές για την κερδοφορία των εγκαταστάσεων.

Στην Αυστρία υπάρχουν δώδεκα μονάδες καύσης. Η πρώτη κατασκευάστηκε το 1963 στη Βιέννη, η οποία στοχεύει να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2040. Οι μονάδες φέρεται να τηρούν τα όρια εκπομπών του κανονισμού του 2009, που ορίζει πως τα μη επεξεργασμένα υπολείμματα αποβλήτων δεν θα εναποτίθενται σε χωματερές, αλλά κάτοικοι που ζουν κοντά σε αυτές διαμαρτύρονται τουλάχιστον από τις αρχές του 21ου αιώνα.

Το σύστημα προώθησε την περαιτέρω ανάπτυξη εγκαταστάσεων και δέχεται συνεχώς όλο και περισσότερα απόβλητα από την Ιταλία, λόγω των διαρκών προβλημάτων με τη διαχείρισή τους στη γείτονα, προκαλώντας περιορισμένες αντιδράσεις. Μεταξύ άλλων, αναφέρεται πως οι δυνατότητες αποτέφρωσης υπερβαίνουν τον όγκο των οικιακών αποβλήτων, γεγονός που καθιστά ελκυστική την εισαγωγή αποβλήτων από το εξωτερικό. Τέλος, επικρίθηκε η αύξηση της κυκλοφορίας φορτηγών, που φέρνει επίσης αύξηση των εκπομπών.

Βαλκάνια

Στη Ρουμανία η κυβέρνηση ανέσυρε στην αρχή του έτους μια πρόταση, η οποία μετρά δέκα χρόνια, για την κατασκευή μονάδας καύσης στο Βουκουρέστι, με τα ίδια επιχειρήματα, ότι η υγειονομική ταφή είναι ο πιο ρυπογόνος τρόπος απόρριψης αποβλήτων και για τις ανάγκες παραγωγής (περίπου το 5%) της θερμικής ενέργειας της πόλης. Στη βαλκανική χώρα η αποτέφρωση υπόκειται σε ένα αυστηρό θεσμικό πλαίσιο, που όμως δεν τηρείται πάντα.

Τον περασμένο Ιούλιο η υπουργός Περιβάλλοντος, Ντιάνα Μπουζοϊάνου, ανέφερε πως η καύση αποβλήτων έχει εξελιχθεί σε «επικίνδυνη και κερδοφόρα πρακτική» για ορισμένους φορείς, που θέτουν σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία. Υποσχέθηκε ότι οι Αρχές θα λάβουν αυστηρά μέτρα κατά τέτοιων πρακτικών και προανήγγειλε τη διενέργεια νέων ελέγχων. «Οσοι κερδίζουν χρήματα από την αποτέφρωση απορριμμάτων, πρέπει να πληρώσουν», δήλωσε. Οι δημόσιες διαμάχες για το θέμα πάντως είναι σπάνιες. Αλλά το 2022, ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος, Λάζλο Μπόρμπελι, κατηγορήθηκε για καθυστέρηση της νομοθετικής διαδικασίας και στήριξη όσων καίνε παράνομα απόβλητα. Ο υπουργός διέψευσε ότι το σχέδιο νόμου είχε σημαντικά κενά και δεν μπορούσε να εφαρμοστεί.

Στη Βουλγαρία υπάρχουν οκτώ μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις, όλες ιδιωτικές, που καίνε απόβλητα και παράγουν το καύσιμο RDF, το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως στα μεγάλα εργοστάσια τσιμέντου. Παλαιότερα είχε σχεδιαστεί η κατασκευή ενός αποτεφρωτήρα που θα λειτουργούσε κοντά στο κέντρο της πόλης για τη δημοτική εταιρεία τηλεθέρμανσης της Σόφιας, Toplofikatsiya Sofia, και θα χρηματοδοτούνταν από την Ε.Ε. Η προκήρυξη των διαγωνισμών καθυστέρησε και τα χρήματα χάθηκαν, ενώ στο μεταξύ οι διαμαρτυρίες από πολιτικούς και από περιβαλλοντικούς ακτιβιστές πλήθαιναν.

Προσπαθώντας να αποκρούσουν τις προειδοποιήσεις για επιδείνωση της ήδη σοβαρής ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη Σόφια, δημοτικοί αξιωματούχοι υποστήριζαν ότι η τεχνολογία θα ελαχιστοποιούσε τις επιβλαβείς εκπομπές. Το 2023 το σχέδιο ακυρώθηκε πλήρως από τον κυβερνητικό συνασπισμό που ανέλαβε την εξουσία και αποτελείται από κόμματα που είχαν εκφράσει ανοιχτά την αντίθεσή τους. Ωστόσο, απουσία κινήτρων για ανακύκλωση, η πόλη πληρώνει πάνω από 10 εκατ. ευρώ ετησίως για την επεξεργασία RDF σε τσιμεντοβιομηχανίες και δύο σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με καύση άνθρακα. Επιπλέον έξοδα προκαλεί και εκεί η μεταφορά του RDF σε αποστάσεις που ξεπερνούν ενίοτε τα 400 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα.

*Το άρθρο γράφτηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος PULSE, στο οποίο συμμετέχει κατ’ αποκλειστικότητα η «Εφ.Συν.». Συνεργάστηκαν οι Manuel Escher (Der Standard, Αυστρία), το Vlad Barza (HotNews.ro, Ρουμανία) και Zornitsa Lateva (Mediapool, Βουλγαρία) 

Πηγή: efsyn.gr

Τι έδειξε μεγάλη έρευνα για τις επιπτώσεις του τουρισμού

Η Ανταρκτική, που ήδη πλήττεται ιδιαίτερα από την κλιματική αλλαγή, επηρεάζεται ολοένα και περισσότερο και από τις επιπτώσεις του τουρισμού και της επιστημονικής έρευνας, αποκαλύπτει έρευνα που δημοσιεύθηκε αυτή την εβδομάδα στο Nature Sustainability.

Στις περιοχές όπου υπάρχει ανθρώπινη δραστηριότητα η συγκέντρωση μικροσωματιδίων που περιέχουν βαρέα μέταλλα είναι δεκαπλάσια σε σχέση με 40 χρόνια πριν, προειδοποιεί.

Στη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών ο αριθμός των τουριστών στην Ανταρκτική αυξήθηκε από 20.000 σε περίπου 120.000, σύμφωνα με την Διεθνή Ένωση Τουριστικών Πρακτορείων της Ανταρκτικής.

«Η αύξηση της ανθρώπινης παρουσίας στην Ανταρκτική προκαλεί ανησυχίες αναφορικά με τους ρύπους από τα οχήματα, κυρίως για τα μικροσωματίδια που περιέχουν χρώμιο, νικέλιο, χαλκό, ψευδάργυρο και μόλυβδο», επισημαίνει η έρευνα.

«Ένας μόνο τουρίστας μπορεί να συμβάλλει στην επιτάχυνση της τήξης»

Τα πλοία που μεταφέρουν τουρίστες χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα, τα οποία επίσης εκλύουν μικροσωματίδια. Αυτά ευθύνονται για την επιτάχυνση της τήξης του χιονιού, επεσήμανε ο Ραούλ Κορντέρο, επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Γκρόνινγκεν στην Ολλανδία και ένας από τους συντάκτες της έρευνας.

«Το χιόνι λιώνει πιο γρήγορα στην Ανταρκτική λόγω της παρουσίας ρυπογόνων σωματιδίων σε περιοχές όπου συχνάζουν οι τουρίστες», εξήγησε σε τηλεφωνική συνέντευξη με το AFP από το Σαντιάγο.

«Ένας μόνο τουρίστας μπορεί να συμβάλλει στην επιτάχυνση της τήξης περίπου 100 τόνων χιονιού», πρόσθεσε.

Μια ομάδα ερευνητών από χώρες όπως η Χιλή, η Γερμανία και η Ολλανδία διένυσε περίπου 2.000 χιλιόμετρα στην Ανταρκτική σε διάστημα τεσσάρων ετών για να εκτιμήσει το εύρος αυτής της μόλυνσης.

Η Ανταρκτική χάνει γρήγορα τη μάζα της λόγω της κλιματικής αλλαγής

Η παρουσία βαρέων μετάλλων στην Ανταρκτική έχει επίσης αυξηθεί λόγω των επιστημονικών αποστολών, η παρατεταμένη παραμονή των οποίων στην περιοχή μπορεί να έχει έως και δεκαπλάσιο αντίκτυπο από αυτόν ενός τουρίστα, επεσήμανε ο Κορντέρο.

Η έρευνα αναγνωρίζει «τις προόδους» που έχουν γίνει στην προστασία της Ανταρκτικής, όπως η απαγόρευση της χρήσης του βαρέος μαζούτ, ενός παραγώγου του πετρελαίου, και της χρήσης πλοίων που συνδυάζουν την ηλεκτρική ενέργεια και τα ορυκτά καύσιμα.

Ωστόσο «για να περιοριστεί το αποτύπωμα των ενεργοβόρων ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην Ανταρκτική, είναι απαραίτητο να επιταχυνθεί η ενεργειακή μετάβαση και να περιοριστεί η χρήση των ορυκτών καυσίμων, κυρίως κοντά σε ευαίσθητες περιοχές», τονίζει η έρευνα.

Η Ανταρκτική χάνει γρήγορα τη μάζα της λόγω της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με τη NASA, η ήπειρος χάνει 135 δισεκ. τόνους χιονιού και πάγου ετησίως από το 2002.

ΕΥΤΕΡΠΗ ΜΟΥΖΑΚΙΤΗ

Τα αποτελέσματα νέας έρευνας που καταγράφει τις συγκεντρώσεις πλαστικών απορριμμάτων  στις ελληνικές παραλίες και τους βυθούς είναι αποκαρδιωτικά. Οι επιπτώσεις στα υδάτινα οικοσυστήματα.

Η αλήθεια για την κατάσταση των ελληνικών ακτών είναι ανησυχητική και δυσάρεστη: το 89% των ακτών ξεπερνά τα ευρωπαϊκά όρια ρύπανσης, με πλαστικά και άλλα απορρίμματα να κυριαρχούν.

Αυτό προκύπτει από την έρευνα “Αξιολογώντας τα θαλάσσια απορρίμματα στην Ελλάδα“ που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος EVMAR*. Τα αποτελέσματα βασίστηκαν σε μεγάλο όγκο διαχρονικών δεδομένων που έχουν συλεχθεί από 14 φορείς και εστιάζουν στην κατάσταση των ελληνικών ακτών και βυθών, στις δραστηριότητες και τους διαφορετικούς τύπους απορριμμάτων που επιβαρύνουν το θαλάσσιο περιβάλλον και στις μεταβλητές που συμβάλλουν στην υψηλή συγκέντρωση απορριμμάτων.

Η παραλία Αναλούκα στην Κρήτη Δημήτρης Τοσίδης/ iSea

Από το 2016, περισσότερες από 1.640 δειγματοληψίες σε 676 διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας έχουν καταγράψει μια ζοφερή πραγματικότητα για τη ρύπανση των ακτών και των βυθών της χώρας μας. Τα στοιχεία αποκαλύπτουν το μέγεθος του προβλήματος και τονίζουν την επιτακτική ανάγκη για δράση.

Σύμφωνα με την έρευνα, πάνω από το 80% των απορριμμάτων που καταγράφηκαν στις ελληνικές ακτές και βυθούς είναι πλαστικά. Τα πλαστικά μιας χρήσης αποτελούν το 78% όλων των απορριμμάτων. Από καλαμάκια και ποτήρια έως σακούλες και πλαστικά μπουκάλια, τα αντικείμενα αυτά βρίσκονται παντού, προκαλώντας σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον και τη θαλάσσια ζωή.

Η έρευνα δείχνει ότι οι τουριστικές περιοχές επηρεάζονται περισσότερο από τη συσσώρευση απορριμμάτων, με τις μεγαλύτερες ποσότητες να καταγράφονται πριν και μετά την τουριστική περίοδο, γεγονός που αποδεικνύει την περιστασιακή και ανεπαρκή διαχείριση των απορριμμάτων στις περιοχές αυτές.

Δημήτρης Τοσίδης/ iSea

Ο κοινός παρανομαστής τόσο στις ακτές όσο και στον βυθό είναι πως τα σκουπίδια που συναντώνται είναι τα πλαστικά. Τα αποτσίγαρα/φίλτρα τσιγάρων και τα πλαστικά καλαμάκια να είναι τα πολυπληθέστερα αντικείμενα που κυριαρχούν στις ακτές, γεγονός που δυστυχώς δεν προκαλεί καμία εντύπωση.

Στο βυθό της θάλασσας, το πιο σύνηθες είναι τα πλαστικά μπουκάλια, η πετονιά ψαρέματος και γενικότερα πλαστικά κομμάτια, σακούλες, μαχαιροπήρουνα και σκεύη. 

Αυτό δεν είναι βέβαια ένα ελληνικό φαινόμενο. Παγκοσμίως, τα περισσότερα υδάτινα απορρίμματα είναι πλαστικά.

iSea

Μάλιστα, οι παραλίες στις οποίες υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα υψηλής συγκέντρωσης σκουπιδιών βρίσκονται κοντά σε πόλεις όπου υπάρχει ανάπτυξη και τουριστική/οικιστική δραστηριότητα πίσω από την ακτή.

Οι υποβρύχιες περιοχές στις οποίες υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα υψηλής συγκέντρωσης απορριμμάτων είναι αμμώδεις, όπου πραγματοποιούνται αλιευτικές δραστηριότητες. Χαρακτηριστικά μπορούμε να αναφέρουμε την περίπτωση του Θερμαϊκού κόλπου, που αποτελεί τη μεγαλύτερη περιοχή παραγωγής μυδιών στην Ελλάδα, και λόγω αυτής τα απορρίμματα που προέρχονται από τις μυδοκαλλιέργειες αποτελούν και μια από τις πιο σημαντικές πηγές ρύπανσης για την περιοχή.  Σύμφωνα με την έρευνα, το 30% των απορριμμάτων στις δυτικές ακτές του Θερμαϊκού είναι πλαστικά δίχτυα και σχοινάκια μυδοκαλλιέργειας.

ΤΑ ΘΑΛΑΣΣΟΠΟΥΛΙΑ ΧΤΙΖΟΥΝ ΤΙΣ ΦΩΛΙΕΣ ΜΕ ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ

Ποιος είναι όμως ο αντίκτυπος όλου αυτού του πλαστικού στο περιβάλλον και στο υδάτινο οικοσύστημα;

Τα πλαστικά καταλήγουν στο στομάχι των θαλασσοπουλιών σε εξαιρετικά υψηλό ποσοστό, που αγγίζει το 80%. Στην Ελλάδα, τα είδη που επηρεάζονται περισσότερο είναι ο Ασημόγλαρος και ο Θαλασσοκόρακας.

Δημήτρης Τοσίδης/ iSea

Πλαστικά συναντώνται  πλέον ακόμα και στις πιο απομονωμένες βραχονησίδες, όπως οι Μελάντιοι και το Άνυδρο, είτε μέσω των θαλάσσιων ρευμάτων είτε καταλήγουν εκεί  από τη δραστηριότητα αλιέων, κτηνοτρόφων και, ολοένα και περισσότερο, τουριστών.

Οι βραχονησίδες που βρίσκονται κοντά σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, όπως αυτές στον Ευβοϊκό, τον Σαρωνικό και τον Κόλπο της Καβάλας, συγκεντρώνουν μεγαλύτερες ποσότητες απορριμμάτων σε σχέση με πιο απομακρυσμένες περιοχές.

Δημήτρης Τοσίδης/ iSea

Ο Ασημόγλαρος, φτιάχνει τη φωλιά του στο έδαφος των βραχονησίδων, χρησιμοποιώντας τη βλάστηση. Ωστόσο, οι περιοχές αναπαραγωγής του είναι γεμάτες πλέον με σκουπίδια, κυρίως από χωματερές και απορρίμματα που φέρνει η θάλασσα. Το αποτέλεσμα; Οι Ασημόγλαροι ενσωματώνουν σκουπίδια στις φωλιές τους, με σχοινιά και κομμάτια πλαστικών σακουλών να αποτελούν πλέον βασικά «δομικά υλικά». 

Την ίδια ώρα, ο εγκλωβισμός θαλασσοπουλιών σε απορρίμματα αποτελεί μια αυξανόμενη απειλή που καταγράφεται ολοένα και συχνότερα. Παρατημένα αλιευτικά εργαλεία, σχοινιά, πλαστικές σακούλες, ακόμη και χαρταετοί, φτάνουν στις βραχονησίδες και παραμένουν εκεί για χρόνια. Έτσι, παρατηρείται αύξηση στη χρήση απορριμμάτων ως υλικά για τη δημιουργία φωλιών, κυρίως στις αποικίες Ασημόγλαρων και Θαλασσοκοράκων, όπου αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο εγκλωβισμού, τόσο για τα νεοσσά όσο και για τα ενήλικα πουλιά.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μεγαλύτερη αποικία Θαλασσοκοράκων στη νησίδα Θασοπούλα, όπου σημαντικές ποσότητες απορριμμάτων βρίσκονται πλέον στις φωλιές. Το είδος αυτό συνηθίζει να φτιάχνει φωλιές ανάμεσα σε βράχια, ξύλα, φύκια και χόρτα. Ωστόσο, ολοένα και περισσότερες φωλιές περιλαμβάνουν τώρα χρωματιστά σχοινιά, πλαστικές σακούλες, ιμάντες, κομμάτια διχτυών ή πετονιών, μετατρέποντας τις φωλιές σε παγίδες θανάτου.

ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΜΕΙΩΘΟΥΝ ΤΑ ΠΛΑΣΤΙΚΑ;

Η έρευνα προτείνει 5 βήματα τα οποία μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση και τον μετριασμό του ανησυχητικού φαινομένου της υψηλής συγκέντρωσης πλαστικών σκουπιδιών.

Μεταξύ άλλων, για τα αποτσίγαρα, που είναι τα πολυπληθέστερα και τα πιο κοινά απορρίμματα στις ελληνικές ακτές, προτείνει να τοποθετηθούν δοχεία/τασάκια σε όλους τους δημόσιους χώρους, όπως οι παραλίες και τα πάρκα, τόσο στα αστικά κέντρα, όσο και σε πιο απομακρυσμένες περιοχές.

Παράλληλα, περιλαμβάνονται μέτρα για τον διαχωρισμό και τη συλλογή απορριμμάτων ανά υλικό, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές πολιτικές, με έμφαση στα υλικά που καταλήγουν στο περιβάλλον σε μεγαλύτερες ποσότητες. Παράλληλα, επισημαίνεται η ανάγκη ενσωμάτωσης συγκεκριμένων δράσεων στα Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων, με στόχο την αποτελεσματικότερη διαχείριση των απορριμμάτων και την ανάπτυξη κατάλληλων υποδομών, ώστε οι πολίτες να μπορούν να απορρίπτουν και να διαχωρίζουν σωστά τα απορρίμματά τους.

Ωστόσο, όσο κι αν γίνονται προτάσεις και καταβάλλονται προσπάθειες, η αποτελεσματική διαχείριση των απορριμμάτων παραμένει ζήτημα νοοτροπίας. Αν δεν αλλάξει ο τρόπος σκέψης και η στάση των πολιτών, το πρόβλημα θα συνεχίσει να διογκώνεται, με τις καταστροφικές συνέπειες να επιβαρύνουν ολοένα και περισσότερο τα οικοσυστήματα και τις παραλίες μας. Όσο τετριμμένο και αν ακούγεται, η αλλαγή περνάει από το χέρι μας.

*Το πρόγραμμα EVMAR συντονίζει η περιβαλλοντική οργάνωση iSea και συμμετέχουν οι: WWF Ελλάς, Padi Aware Foundation, Ελληνική Ένωση Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (HELMEPA), Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία, Skopelos Dive Center, Ikion Diving Alonissos,Project Ka.Πα., North Aegean Slops, ΑΝΤΙΓΟΝΗ, Π3= Plastic Pollution Prevention, We4All, The Cleaningans και η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης.

Πηγή: news247.gr

Σε μια διαφορετική και αρκετά παραστατική διαμαρτυρία προχώρησαν περιβαλλοντικοί ακτιβιστές την Κυριακή (11/08), έξω από το Moy Park, τη μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής κρεάτων στη Βόρεια Ιρλανδια.

Πιο συγκεκριμένα, στη διαμαρτυρία, που οργανώθηκε από την Slí Eile, μια αντιεξουσιαστική ομάδα δράσης για το κλίμα, ακτιβιστές «έκαναν εμετό», αναπαριστώντας τη γαλαζοπράσινη άλγη που έχει προσβάλλει ολόκληρη τη λίμνη Lough Neagh, λόγω των ρυπαντικών ενεργειών του εργοστασίου.

Η ομάδα δήλωσε ότι περισσότεροι από 100 ακτιβιστές συμμετείχαν στη δράση για να υπογραμμίσουν «τον σημαντικό ρόλο της εργοστασιακής γεωργίας στη “δολοφονία της λίμνης Lough Neagh” και στην επιτάχυνση της κλιματικής κατάρρευσης».

Η Moy Park προμηθεύει επώνυμα, προϊόντα από κοτόπουλο με δική της ετικέτα σε λιανοπωλητές και παρόχους υπηρεσιών εστίασης σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία και την Ευρώπη. Ήταν η μεγαλύτερη επιχείρηση της Βόρειας Ιρλανδίας με βάση τον κύκλο εργασιών της πέρυσι, σύμφωνα με ανάλυση για το περιοδικό Ulster Business.

Τον Ιούνιο, μια έρευνα του BBC διαπίστωσε ότι η εταιρεία είχε παραβιάσει την περιβαλλοντική νομοθεσία μέσω της απόρριψης αποβλήτων.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, τα έγγραφα που κατατέθηκαν στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Γεωργίας και Αγροτικών Υποθέσεων του Στόρμοντ δείχνουν ότι η εταιρεία παραβίασε τα νόμιμα όρια σε εκατοντάδες περιπτώσεις σε τρεις διαφορετικές εγκαταστάσεις στη Βόρεια Ιρλανδία.

Τότε, η Moy Park δήλωσε ότι όλα τα εμπορικά λύματα ελέγχονται αυστηρά και υποβάλλονται σε επεξεργασία πριν από την απόρριψή τους, ενώ υποβάλλονται σε πρόσθετη επεξεργασία από το Northern Ireland Water (εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων) πριν εισέλθουν στις υδάτινες οδούς.

Η ανακάλυψη έγινε στο πλαίσιο ευρύτερης έρευνας του BBC για τη ρύπανση στη Lough Neagh. Η μεγαλύτερη λίμνη γλυκού νερού του Ηνωμένου Βασιλείου είναι κατάμεστη από πλήθος τοξικών γαλαζοπράσινων φυκών.

INSTAGRAM / Slí Eile
Μιλώντας μετά τη διαμαρτυρία, η Δρ Laura Kehoe, περιβαλλοντολόγος και μέλος της Slí Eile, δήλωσε ότι «η βιομηχανική κτηνοτροφία δεν είναι μόνο η κύρια αιτία της καταστροφής στο Lough Neagh, αλλά και η υπ’ αριθμόν ένα αιτία των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, της ρύπανσης των υδάτων και της κατάρρευσης της βιοποικιλότητας σε ολόκληρη την Ιρλανδία».

«Απλώς δεν μπορούμε να συνεχίσουμε την ακραία ζημιά που προκαλούν οι εταιρείες που μεγιστοποιούν τα περιθώρια κέρδους τους με κυριολεκτικό κόστος για τη Γη», πρόσθεσε. Πηγή: www.rosa.gr

• ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΑΡΟΥΝΗΣ

“Το 2050 η θάλασσα θα έχει περισσότερο πλαστικό απ’ ότι ψάρια”. Αυτό δήλωσε τον περασμένο Ιανουάριο ο Ευρωβουλευτής του “Κόσμος” Πέτρος Κόκκαλης, μιλώντας στην Επιτροπή Περιβάλλοντος.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ακούγεται η εν λόγω εκτίμηση, η οποία δεν αποτελεί κάποια προσωπική άποψη, αλλά μία επίσημη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όπως και αρκετών ερευνητών, η οποία βασίζεται σε έναν επιστημονικό υπολογισμό λαμβάνοντας υπόψη τα ετήσια αριθμητικά δεδομένα της θαλάσσιας ρύπανσης.

Οι επιπτώσεις της κουλτούρας να πετάμε τα πλαστικά μετά την πρώτη τους χρήση, όπως και αυτές της υπεραλίευσης είναι αισθητές στους ωκεανούς, στα ζώα της θάλασσας και -φυσικά- στον άνθρωπο.

Τα πλαστικά μιας χρήσης είναι η μεγαλύτερη ομάδα απορριμμάτων στις ακτές: Προϊόντα όπως πλαστικά μαχαιροπίρουνα, πλαστικά μπουκάλια, γόπες από τσιγάρα και μπατονέτες αποτελούν σχεδόν το 50% των εκατομμυρίων απορριμμάτων που μολύνουν καθημερινά τη θάλασσα.

Κι αν θέλετε να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, αρκεί να αναφέρουμε πως σχεδόν 5 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού καταλήγουν κάθε χρόνο στους ωκεανούς. Μόνο στις ελληνικές θάλασσες υπολογίζεται ότι καταλήγουν 11.500 τόνοι πλαστικών ετησίως.

Οι αριθμοί της θαλάσσιας ρύπανσης στο Infographic του NEWS 24/7:

Τι κάνει η Ε.Ε. για να μειώσει τη ρύπανση των θαλασσών

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ξεκίνησε το νομοθετικό του έργο πάνω στο θέμα από το 2018, εγκρίνοντας νόμο σχετικά με την απαγόρευση των πλαστικών μίας χρήσης, όπως τα πιάτα, τα μαχαιροπήρουνα, τα καλαμάκια και οι μπατονέτες. Το πλαίσιο ορίστηκε να τεθεί σε ισχύ από το 2021.

Παράλληλα, τέθηκε ως στόχος για τα κράτη μέλη η συλλογή 90% πλαστικών μπουκαλιών μέχρι το 2029, προσθέτοντας πως αυτά θα πρέπει να προέρχονται τουλάχιστον κατά 25% από ανακυκλωμένο υλικό μέχρι το 2025 και 30% μέχρι το 2030.

Η συμφωνία ενίσχυσε την εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει», εισάγοντας καθεστώς αυξημένης ευθύνης για τους παραγωγούς, εντάσσοντας σε αυτό το νέο καθεστώς και τα αλιευτικά εργαλεία Να σημειωθεί εδώ ότι τα αλιευτικά είδη αντιπροσωπεύουν το 27 % των θαλάσσιων απορριμμάτων.

Δύο χρόνια αργότερα, σε σχετικό ψήφισμα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε τη λήψη μέτρων για την άμεση μείωση των θαλάσσιων απορριμμάτων, συμπεριλαμβανομένης της επιβολής περισσότερων περιορισμών όσον αφορά τα πλαστικά μιας χρήσης και της αύξησης της χρήσης αλιευτικού εξοπλισμού που κατασκευάζεται με βιώσιμα υλικά.

Ως επιμέρους στόχοι τέθηκαν η αύξηση της συλλογής, της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης στην αλιεία και στις υδατοκαλλιέργειες, προσθέτοντας στα υλικά που πρέπει να καταργηθούν και το διογκωμένο πολυστυρένιο (φελιζόλ) που βρίσκεται στα αλιευτικά προϊόντα.

Πόσα μικροπλαστικά “τρώμε” κάθε χρόνο

Σε εκείνη τη διαδικασία, το Κοινοβούλιο ανέφερε πως τα μικροπλαστικά και τα νανοπλαστικά, «συνιστούν σοβαρή απειλή για πολλά θαλάσσια είδη», καθώς και για τους αλιείς και τους καταναλωτές. Σημείωσε , δε, ότι ο μέσος καταναλωτής οστρακοειδών της Μεσογείου καταπίνει περίπου 11.000 θραύσματα πλαστικού κάθε χρόνο, εκτιμώντας επίσης ότι ο τομέας της αλιείας θα χάσει μεταξύ 1% και 5% των εσόδων του λόγω της θαλάσσιας ρύπανσης.

Παράλληλα, δεδομένου ότι τα απόβλητα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας αντιπροσωπεύουν πολύ υψηλό ποσοστό των θαλάσσιων απορριμμάτων, το ΕΚ κάλεσε την ΕΕ να επιταχύνει την ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας στον εν λόγω τομέα, καταργώντας σταδιακά το διογκωμένο πολυστυρένιο και βελτιώνοντας τα συστήματα συλλογής και ανακύκλωσης των θαλάσσιων αποβλήτων.

Τέλος, το ΕΚ ζήτησε ένα σχέδιο δράσης της ΕΕ για τη σημαντική μείωση της χρήσης πλαστικών υλών και την αντιμετώπιση της ρύπανσης των ποταμών, των υδάτινων ρευμάτων και των ακτών, τονίζοντας ότι το 80% των θαλάσσιων αποβλήτων προέρχεται από την ξηρά.

Πηγή: news247.gr

Πάμελα Πολ / The New York Times

ΟΙανουάριος είναι η εποχή για αναθεώρηση στόχων και σχεδίων και ανανέωση των δεσμεύσεών μας για τη ζωή μας, αλλά και επιστροφής προϊόντων, που δεν μας ικανοποιούν. Με ένα κλικ στην αντίστοιχη ιστοσελίδα μπορεί να δώσουμε πίσω μια αναβαθμισμένη μηχανή εσπρέσο, ίσως όχι και τόσο απαραίτητη, αλλά κι ένα εντυπωσιακό φόρεμα, που, αν και αγοράστηκε, δεν μπορούσε να φορεθεί χωρίς… πολύ σφίξιμο. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, οι επιστροφές ειδών στην Αμερική έφτασαν σε επίπεδα ρεκόρ το 2022. Το ποσοστό των προϊόντων που κατευθύνθηκαν πίσω στο κατάστημα διπλασιάστηκε στο 16% από 8% των πωλήσεων μεταξύ 2019 και 2022.

Η δε επιστροφή πραγμάτων στο Διαδίκτυο, όντας πανεύκολη –«απλώς σαρώστε τον κωδικό QR που έχετε λάβει!»– γίνεται σε τριπλάσιους ρυθμούς από τις επιστροφές στα φυσικά μαγαζιά. Δεδομένου ότι και απλό είναι και άνευ κόστους για μας, μας αρέσει να πιστεύουμε ότι τα ανεπιθύμητα παπούτσια μας πηγαίνουν εκεί από όπου προέρχονται, τακτοποιούνται και οδεύουν στην επόμενη πελάτισσα. Δυστυχώς, στην πραγματικότητα η διαδικασία απέχει πολύ από έναν ενάρετο κύκλο ανακύκλωσης. Οπως ισχύει για πολλά πράγματα στο Διαδίκτυο –εκφοβισμός, παραπληροφόρηση, θεωρίες συνωμοσίας–, όταν κάτι είναι εύκολο και «δωρεάν», συνήθως έχει ένα τρομακτικό και –σε μεγάλο βαθμό– κεκαλυμμένο κόστος. Πρόκειται για το τεράστιο κόστος της συσκευασίας επιστροφής, της επεξεργασίας και της μεταφοράς, αν κι αυτό που πολλοί διαδικτυακοί αγοραστές δεν συνειδητοποιούν είναι ότι πολλά επιστρεφόμενα προϊόντα δεν μεταπωλούνται καν.

Οι επιστροφές είναι πανάκριβες για τους ομίλους λιανεμπορίου, εξ ου και έχουν επικεντρωθεί στο να κάνουν τη διαδικασία όσο το δυνατόν πιο φθηνή και εύκολη για τον εαυτό τους και, ως επί το πλείστον, ο πλανήτης πληρώνει το τίμημα. Οι διαδικτυακές επιστροφές δημιουργούν 16 εκατ. τόνους εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ή το ισοδύναμο της κυκλοφορίας 3,5 εκατ. αυτοκινήτων στους δρόμους επί έναν ολόκληρο χρόνο. Πολλές φορές κοστίζει λιγότερο για τον λιανέμπορο να πετάξει απλώς το αντικείμενο, παρά να το επιθεωρήσει για ζημιές, να το επανασυσκευάσει και να το μεταπωλήσει. Οι επιστροφές ντάμπινγκ (μερικές φορές φέρουν τον χαρακτηρισμό «μη επισκευαζόμενο» ή «βλάβη») είναι συχνά λιγότερο δαπανηρές από την επαναχρησιμοποίησή τους.

Ορισμένες νεοφυείς επιχειρήσεις έχουν δημιουργήσει υπηρεσίες μεσάζοντα για να εξορθολογίσουν τη διαδικασία ή να αυξήσουν την «κυκλικότητα», εκτρέποντας τις επιστροφές σε διαδικτυακούς μεταπωλητές ή φιλανθρωπικά ιδρύματα, αλλά το πρόβλημα παραμένει και αφορά τρομακτικά μεγάλες ποσότητες. Μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, 2,6 εκατ. τόνοι επιστρεφόμενων ρούχων κατέληξαν σε χωματερές το 2020. Κι αυτή η ποσότητα είναι απλώς ρούχα. Αλλά ακόμη κι αν εξετάσουμε μόνο αυτή τη μία κατηγορία, τα νέα είναι δυσοίωνα. Οι διαδικτυακές αγορές ρούχων αντιπροσωπεύουν μια καλή ποσότητα επιστρεφόμενων απορριμμάτων. Οι πελάτες επιστρέφουν περίπου το 24% των ρούχων που αγοράστηκαν ηλεκτρονικά.

Αυτές οι ίδιες τάσεις αλλάζουν και τις αγοραστικές συνήθειες, καθώς το 63% των Αμερικανών παραδέχεται ότι αγοράζει πολλαπλά μεγέθη μέσω Διαδικτύου να τα δοκιμάσει στο σπίτι, ακολουθώντας μια πρακτική που ονομάζεται «bracketing» ή «προγραμματισμένες επιστροφές». Σύμφωνα με έκθεση της Vogue Business του 2022, «οι πελάτες έχουν αντικαταστήσει τα δοκιμαστήρια, αγοράζοντας πολλαπλά μεγέθη ηλεκτρονικά για να τα επιστρέψουν σωρηδόν». Αυτό είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο μεταξύ των Millennials και της Γενιάς Ζ. Τέλος, μια ακόμη περιβαλλοντικά επιζήμια πρακτική είναι η λεγόμενη «ντουλάπα», το να φοράς ένα ρούχο μια φορά μόνον, πριν το επιστρέψεις.

Πηγή: new york times / ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΖΙΑΜΠΑΚΑΣ

Παραβαίνοντας έξι ευρωπαϊκές οδηγίες και μία ευρωπαϊκή σύμβαση, αλλά και προσπερνώντας τον ίδιο τον εθνικό κλιματικό νόμο, εγκρίθηκε η περιβαλλοντική αδειοδότηση του πρότζεκτ της ΠΥΡΚΑΛ, σύμφωνα με την προσφυγή που υπέβαλαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) κατά του κυβερνητικού σχεδίου 48 κάτοικοι της Δάφνης και του Υμηττού και δύο τοπικοί φορείς (Φιλοζωικός Σύλλογος Εθελοντών Δήμου Δάφνης-Υμηττού και «Ευπαλίνος ΑΜΚΕ»).

Με την προσφυγή ζητείται η ακύρωση της απόφασης του υπουργείου Περιβάλλοντος με την οποία δόθηκε περιβαλλοντική έγκριση στο Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο για τη δημιουργία κυβερνητικού πάρκου στις παλιές εγκαταστάσεις της ΠΥΡΚΑΛ στον Υμηττό, όπου σχεδιάζεται να μεταφερθούν 9 υπουργεία και 4 Ανεξάρτητες Αρχές, των οποίων οι υπηρεσίες σήμερα στεγάζονται σε 127 κτίρια, απασχολούν 14.000 υπαλλήλους και δέχονται ένα πλήθος εξυπηρετούμενων πολιτών. Η μεταφορά του παραπάνω όγκου διοίκησης, πέρα από το «τσιμέντωμα» του Υμηττού, αναμένεται να προκαλέσει και μια σειρά επιπτώσεων στις γειτονιές της Δάφνης και του Υμηττού, οι οποίες όμως δεν προσδιορίζονται, δεν αξιολογούνται ή ακόμη δεν αναφέρονται στη σχετική Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), παρά μόνο «παρατίθενται γενικού χαρακτήρα εντοπισμοί και αξιολογήσεις των επιπτώσεων, χωρίς επιστημονική μεθοδολογία», εξηγείται στην αίτηση ακύρωσης που υποβλήθηκε στο ΣτΕ.

Αν και η ΣΜΠΕ αναγνωρίζει ότι από τις μετακινήσεις των προαναφερόμενων υπαλλήλων και πολιτών από και προς την «υπουργούπολη» θα προκύψει κυκλοφοριακός φόρτος στην επίμαχη περιοχή, την ίδια στιγμή δεν προσδιορίζει ποσοτικοποιημένα ποια θα είναι η επιβάρυνση, τονίζεται στην προσφυγή. Η δε κυκλοφοριακή μελέτη «δεν ασχολείται µε τις εκπομπές ρύπων στην ατμόσφαιρα, τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και στην υγεία του ανθρώπου». Επιπλέον, σύμφωνα πάντα με την προσφυγή, απουσιάζει πλήρως όποια αναφορά για την επακόλουθη εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, «ενώ ήταν υποχρεωτικό να υπάρχει στη ΣΜΠΕ εκτίμηση των άμεσων και έμμεσων εκπομπών».

Στην προσφυγή δεν σημειώνεται μόνο ότι τα παραπάνω αποτελούν παραβίαση της ευρωπαϊκής οδηγίας 2001/42 περί στρατηγικής περιβαλλοντικής εκτίμησης. Επισημαίνεται επιπροσθέτως ότι «η Ελλάδα είναι από τα πολύ λίγα κράτη-µέλη της Ε.Ε. όπου οι εκπομπές CO2 [διοξειδίου του άνθρακα] και CH4 [μεθανίου] έχουν έντονη αυξητική τάση µεταξύ των ετών 1990 και 2019, πράγμα που καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την εκτίμηση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου».

Ακόμη, στην προσφυγή τονίζεται ότι δεν υπάρχει καμία εκτίμηση για την τρωτότητα του σχεδίου στην κλιματική αλλαγή (π.χ. κίνδυνοι για τα νέα κτίρια από πλημμύρες και λήψη των κατάλληλων µέτρων), όπως απαιτεί ο ν.4936/2022 (Εθνικός Κλιματικός Νόμος). «Η ΣΜΠΕ περιορίζεται απλώς σε µια γενική αναφορά στην εθνική στρατηγική για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Επισημαίνει απλώς ότι ο προτεινόμενος σχεδιασμός λαµβάνει υπόψη τις κύριες κατευθύνσεις της ως άνω εθνικής στρατηγικής χωρίς να προσδιορίζει συγκεκριμένα μέτρα προσαρμογής που να αφορούν αποκλειστικά το υπό κρίση σχέδιο», περιγράφεται στην προσφυγή.

Σοβαρές ελλείψεις

Περαιτέρω, η προσφυγή θίγει ένα σύνολο ελλείψεων της ΣΜΠΕ. Μεταξύ άλλων:

● Δεν περιγράφει το περιεχόμενο των στόχων του κυβερνητικού σχεδίου και της σχέσης του µε άλλα σχέδια (π.χ. αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Αττική κ.ά.).

● Δεν αναφέρει τους στόχους περιβαλλοντικής προστασίας που έχουν τεθεί σε διεθνές ή κοινοτικό επίπεδο, οι οποίοι αφορούν το σχέδιο και τον τρόπο µε τον οποίο οι στόχοι αυτοί καθώς και τα περιβαλλοντικά ζητήματα που έχουν τεθεί έχουν ληφθεί υπόψη κατά την προετοιμασία του (π.χ. οδηγία 2008/50 για την ατμοσφαιρική ρύπανση, οδηγία 2000/60 για τα ύδατα, οδηγία 2008/98 για τη διαχείριση των αποβλήτων, οδηγία 92/43 για τους οικότοπους, οδηγία 2009/147 για τα άγρια πουλιά κ.λπ.) [σ.σ. Ο Υμηττός φιλοξενεί σπάνια και προστατευόμενα είδη φυτών και ζώων και πλησίον της περιοχής του πρότζεκτ βρίσκονται δύο προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000].

● Δεν αναφέρει συγκεκριμένα µέτρα πρόληψης, περιορισμού και κατά το δυνατόν εξουδετέρωσης οποιωνδήποτε σημαντικών δυσμενών επιπτώσεων στο περιβάλλον από την εφαρμογή του σχεδίου.

● Δεν αναφέρει τους περιβαλλοντικούς λόγους για τους οποίους προτιμήθηκε η προτεινόμενη λύση από τις άλλες εναλλακτικές δυνατότητες που εξετάστηκαν.

Ελλειμμα διαβούλευσης

Η προσφυγή θίγει και τον προβληματικό χαρακτήρα της διαδικασίας διαβούλευσης του πρότζεκτ. Από το περιεχόμενο της υπουργικής απόφασης «δεν προκύπτει ότι ελήφθησαν υπόψη δεόντως τα αποτελέσματα και οι πληροφορίες που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο της διαδικασίας αδειοδότησης», ούτε περιλαμβάνεται «η ενημέρωση των Αρχών και του κοινού που έλαβαν μέρος στη διαδικασία διαβούλευσης». Τα παραπάνω, επισημαίνεται στην προσφυγή, παραβαίνουν και τη «Σύμβαση Ααρχους», που κατοχυρώνει το δικαίωμα των πολιτών στην πρόσβαση περιβαλλοντικών πληροφοριών και διασφαλίζει τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων.

Το έργο αδειοδοτήθηκε κατόπιν μιας ελλιπούς εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, σε μια προσπάθεια να προσαρμοστούν σε προειλημμένες αποφάσεις, είναι το συμπέρασμα όποιου διαβάσει την προσφυγή των κατοίκων, που επί χρόνια διεκδικούν να δημιουργηθεί στις παλιές εγκαταστάσεις της ΠΥΡΚΑΛ ένα πάρκο-πνεύμονας πρασίνου και πολιτισμού, ανοιχτό σε όλους.

Η προσφυγή των 48+2 δεν έχει λάβει ακόμη ημερομηνία εκδίκασης. Αναμένεται να κατατεθεί νέο αίτημα προσδιορισμού ημερομηνίας. Προσφυγή στο ΣτΕ κατά της απαλλοτρίωσης του ακινήτου από το Δημόσιο έχει κατατεθεί από το Σωματείο Εργαζομένων στα «Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα» (ιδιοκτήτης του ακινήτου).

Παρενέργειες και στο κέντρο της Αθήνας

«Τσιμέντωμα» στον Υμηττό, «μαύρες τρύπες» στην Αθήνα. Η ΣΜΠΕ δεν έχει εξετάσει τις επιπτώσεις που θα επιφέρει το κυβερνητικό πρότζεκτ στο αθηναϊκό κέντρο από τη «βίαιη» απομάκρυνση της Δημόσιας Διοίκησης προς τις παλιές εγκαταστάσεις της ΠΥΡΚΑΛ. Η μαζική εκκένωση των κτιρίων που στεγάζουν σήμερα πλήθος δημόσιων υπηρεσιών εκτιμάται ότι θα ευνοήσει την ήδη γιγάντια τουριστικοποίηση, ασκώντας περαιτέρω πιέσεις σε βάρος της κατοικίας και των μικρομεσαίων οικονομικών δραστηριοτήτων. Το πρότζεκτ δεν στερείται μόνο μελετητικής πληρότητας και επιστημονικού ερείσματος. Είναι επίσης ασύμβατο με το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας (ΡΣΑ) αλλά και το Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης (ΣΟΑΠ) του Δήμου Αθηναίων, όπως έχει τονιστεί από τις τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων (βλ. «Εφ.Συν.» 13/02/2023: «Κόκκινη κάρτα από Αθήνα στην “υπουργούπολη”»)

Πηγή: efsyn.gr

Τάσος Σαραντής

Η υπεραλίευση στα διεθνή ύδατα έχει αυξηθεί τα τελευταία πέντε χρόνια και καταδεικνύει την ανάγκη επικύρωσης της πρόσφατης παγκόσμιας Συνθήκης για την προστασία των διεθνών υδάτων, αναφέρει έκθεση της Greenpeace. Η περιβαλλοντική οργάνωση καλεί όσο το δυνατόν περισσότερες χώρες να υπογράψουν τη Συνθήκη στις 20 Σεπτεμβρίου στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη.

Το κείμενο της Συνθήκης οριστικοποιήθηκε τον Ιούνιο και χαιρετίστηκε ως μια «ιστορική» συμφωνία για τη δυνατότητα καλύτερης προστασίας των ωκεανών. Βασικό στοιχείο της Συνθήκης είναι η δημιουργία ενός νομικού πλαισίου για την προστασία των θαλάσσιων περιοχών στα διεθνή ύδατα πέρα από 230 μίλια (370 χιλιόμετρα) από τις ακτές - των οποίων η καλή φυσική κατάσταση είναι ζωτικής σημασίας για την ανθρωπότητα. Αλλά, χωρίς την επιβολή της συμφωνίας, τέτοια προστατευτικά πλαίσια είναι ελάχιστα, προειδοποιεί η έκθεση περιγράφοντας λεπτομερώς τις σωρευτικές απειλές που αντιμετωπίζουν οι ωκεανοί. Εκτός από την αλιεία, η υπερθέρμανση των ωκεανών, η οξίνιση, η ρύπανση και η αναδυόμενη απειλή της εξόρυξης σε μεγάλα βάθη επιβαρύνουν όλο και περισσότερο τα ωκεάνια οικοσυστήματα. «Η πραγματικότητα στη θάλασσα κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση από τη φιλοδοξία που ορίζεται στη Συνθήκη», αναφέρεται.

Η εμφανής αλιευτική δραστηριότητα στα διεθνή ύδατα αυξήθηκε κατά 8,5% (662.483 ώρες) στις ώρες εμφανούς αλιείας ανοικτής θάλασσας μεταξύ του 2018 (7.825.411 ώρες) και του 2022 (8.487.894 ώρες). Μεγαλύτερη αύξηση της εμφανούς αλιευτικής δραστηριότητας κατά 22,5% διαπιστώθηκε στις περιοχές που συνιστώνται για προστασία στο πλαίσιο του 30x30, δηλαδή του σχεδίου δράσης για την προστασία του 30% των παγκόσμιων ωκεανών έως το 2030 που όρισαν ως στόχο τα Ηνωμένα Εθνη. Αυτή η αλιευτική πίεση είναι απλά απολύτως μη βιώσιμη και ωθεί τους ωκεανούς μας στο χείλος του γκρεμού.

Η έκθεση της Greenpeace σημειώνει ότι σε διάστημα 30 ετών, τα αποθέματα ερυθρού τόνου του Ειρηνικού έχουν καταρρεύσει κατά περισσότερο από 90%. Εφιστά επίσης την προσοχή στη ζημιά που προκαλείται στην ανοιχτή θάλασσα από το ψάρεμα με παραγάδι, το οποίο χρησιμοποιεί νήματα εφοδιασμένα με χιλιάδες δολωμένα αγκίστρια μήκους δεκάδων μιλίων. Με αυτή την καταστροφική μέθοδο πιάνονται κατά λάθος πολλοί καρχαρίες.

«Η Συνθήκη για τους Ωκεανούς ήταν μια ιστορική νίκη για τη φύση, αλλά, όπως δείχνει η έκθεσή μας, οι απειλές για τη θαλάσσια ζωή επιδεινώνονται καθημερινά. Η Συνθήκη είναι ένα ισχυρό εργαλείο για την προστασία των ωκεανών, όμως τώρα οι κυβερνήσεις πρέπει επειγόντως να την επικυρώσουν και να ορίσουν θαλάσσια καταφύγια ώστε να δώσουν στους ωκεανούς χώρο να ανακάμψουν και να ευδοκιμήσουν», δήλωσε ο Κρις Θορν, υπεύθυνος της εκστρατείας για την προστασία των ωκεανών της Greenpeace.

Τα πλήρως ή σε μεγάλο βαθμό προστατευόμενα θαλάσσια καταφύγια, τα οποία μπορούν να δημιουργηθούν μέσω της Συνθήκης, αποτελούν λύση για την κρίση των ωκεανών. Παρέχουν ένα ασφαλές καταφύγιο για τη θαλάσσια ζωή, απαλλαγμένο από τις ανθρώπινες πιέσεις και βοηθούν τους πληθυσμούς των ψαριών να ανακάμψουν. Αυτή τη στιγμή, λιγότερο από το 1% των ανοικτών θαλασσών προστατεύεται κατάλληλα και για να επιτευχθεί το 30x30 πρέπει να προστατεύονται κάθε χρόνο περίπου 11 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα ωκεανού, περισσότερα και από την επιφάνεια του Καναδά.

Οι καταστροφικές πρακτικές στη θάλασσα απειλούν το μέλλον της υγείας των ωκεανών και, κατ’ επέκταση, την υγεία ολόκληρου του πλανήτη. Οι χώρες που ασχολούνται σοβαρά με την προστασία των ωκεανών πρέπει να υπογράψουν τη Συνθήκη για τους Ωκεανούς στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και να διασφαλίσουν ότι θα επικυρωθεί από τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για τους Ωκεανούς το 2025. Προκειμένου να συμβεί αυτό, η Συνθήκη θα χρειαστεί επικύρωση από τουλάχιστον 60 κράτη, με νομοθεσία σε κάθε χώρα ξεχωριστά, ώστε να καταστεί νομικά δεσμευτική.

Αυτό θα επέτρεπε τη σύγκληση μιας διάσκεψης των μερών με την εξουσία να δημιουργήσουν τα θαλάσσια καταφύγια. Επιστήμονες και μη κυβερνητικές οργανώσεις έχουν ήδη εντοπίσει δώδεκα ζώνες προτεραιότητας ανοικτής θάλασσας που χρειάζονται προστασία. Η Greenpeace προτείνει κάποια από τα πρώτα θαλάσσια καταφύγια να είναι τρεις συγκεκριμένες περιοχές στην ανοικτή θάλασσα, λόγω της οικολογικής τους σημασίας: τα Emperor Seamounts στον βορειοδυτικό Ειρηνικό Ωκεανό, τη Θάλασσα των Σαργασσών στον Ατλαντικό Ωκεανό και τη Νότια Θάλασσα Τασμάν / Lord Howe Rise μεταξύ Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας.

Το Ελληνικό Γραφείο της Greenpeace έχει καταθέσει για τη χώρα μας εδώ και χρόνια προτάσεις για θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές. Το 2006, είχε συντονίσει διεθνή επιστημονική ομάδα που πραγματοποίησε σχετική έρευνα στη Μεσόγειο, καταγράφοντας τις πιο σημαντικές περιοχές που χρήζουν προστασίας και προτείνοντας ένα δίκτυο θαλάσσιων καταφυγίων. Δεν είναι τυχαίο ότι ανάμεσα σε αυτές συγκαταλέγεται και η Ελληνική Τάφρος. Ωστόσο, λίγα χρόνια αργότερα, αντί προστασίας, παρά τη διεθνώς αναγνωρισμένη σημασία της, η περιοχή έγινε «οικόπεδα» για έρευνες και εξορύξεις υδρογονανθράκων. Με τον χρόνο για τους ωκεανούς και το κλίμα να τελειώνει, το Ελληνικό Γραφείο της Greenpeace ζητά για άλλη μια φορά από την κυβέρνηση την κατάργηση των σχεδίων εξόρυξης στην Ελληνική Τάφρο, αλλά και σε όλη τη χώρα, και την καθιέρωση θαλάσσιων καταφυγίων και στα ελληνικά ύδατα.

Πηγή: efsyn.gr

Τάσος Σαραντής

Μια αθέατη για τους πολλούς, αλλά τεράστια καταστροφή στα παράκτια οικοσυστήματα των θαλασσών μας σε κάθε άκρη της ελληνικής ακτογραμμής συντελείται και αυτό το καλοκαίρι με την ξαφνική δραστηριοποίηση περισσότερων από 35.000 μικρών και μεγάλων σκαφών αναψυχής.

Κι αυτό διότι σε μια χώρα που θέλει να συγκαταλέγεται στους κορυφαίους προορισμούς για το yachting δεν υπάρχουν στοιχειώδεις υποδομές, δεν τηρείται κανένας όρος ή φέρουσα ικανότητα, δεν υπάρχει καμία χωροθέτηση, αλλά ούτε και προγραμματισμός για να υπάρξουν αυτά στο μέλλον.

Η εικόνα που παρουσιάζει το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» είναι κάτι παραπάνω από τραγική. Το κάθε σκάφος αγκυροβολεί όπου και όπως θέλει, κατά παράβαση της ελληνικής και της ευρωπαϊκής νομοθεσίας που ορίζει ότι απαγορεύεται η αγκυροβόληση πάνω από θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας. Σε άλλα μέρη της Μεσογείου (π.χ. Ισπανία, Ιταλία, Κροατία) σε περιοχές με λιβάδια Ποσειδωνίας τα σκάφη προσδένουν πάνω σε ειδικά μόνιμα αγκυροβόλια.

Υπενθυμίζεται ότι τα προστατευόμενα λιβάδια Ποσειδωνίας μάς δίνουν πολύτιμο οξυγόνο, εξασφαλίζουν την παραγωγικότητα των θαλασσών μας, το βαθύ τους ρίζωμα σχηματίζει φυσικό φράχτη που αποτρέπει τη διάβρωση των παραλιών, ενώ είναι και ένας ανεκτίμητος σύμμαχος για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, καθώς απορροφούν πάνω από 35 φορές περισσότερο άνθρακα σε σύγκριση με τα τροπικά δάση. Η καταστροφή ενός λιβαδιού Ποσειδωνίας συνεπάγεται τον αφανισμό ενός ολόκληρου οικοσυστήματος, ενώ για να ανακάμψει ένα κατεστραμμένο λιβάδι απαιτείται χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 100 ετών. Συνεπώς η αποτελεσματική προστασία τους καθίσταται απόλυτη προτεραιότητα.

Εξάλλου, το κάθε σκάφος απορρίπτει ανεξέλεγκτα στη θάλασσα ημερησίως εκατοντάδες λίτρα λυμάτων από τουαλέτες, ντους, κουζίνες και τον συνεχή καθαρισμό των σκαφών από τα πληρώματα ως αποτέλεσμα ενός τρόπου πολυτελών διακοπών. Κατά συνέπεια, με τέτοια συγκέντρωση σκαφών αλλάζει άρδην η χημική σύσταση των νερών της περιοχής: ό,τι κολυμπάει ή μπορεί να μετακινηθεί απομακρύνεται, ενώ ό,τι είναι προσκολλημένο στα βράχια είναι καταδικασμένο.

Κι αυτό συντελείται κατά παράβαση όχι μόνο της λογικής αλλά και των όρων που τίθενται από τη συνθήκη Marpol, που υποχρεούται να εφαρμόζει και η Ελλάδα και η οποία μεταξύ άλλων ορίζει ότι τα λύματα των σκαφών πρέπει να δέχονται επεξεργασία και έπειτα να απορρίπτονται τουλάχιστον 4 μίλια από την πλησιέστερη ακτή ή να αδειάζουν σε κατάλληλη μονάδα υποδοχής λυμάτων που υποχρεούνται να διαθέτουν όλες οι μαρίνες στην Ελλάδα. Εντούτοις, σήμερα δεν λειτουργεί καμία τέτοια μονάδα.

Σε μια χώρα που πρόσφατα μάθαμε ότι για το καλό του τουρισμού ορίζεται πλέον ακόμα και η φέρουσα ικανότητα για τις κότες που βρίσκονται κοντά σε τουριστικές περιοχές, προκαλείται επί δεκαετίες ένα τεράστιο αποτύπωμα για το περιβάλλον, για τη δική μας ύπαρξη και φυσικά για την επιβίωση των επόμενων γενεών, για τις οποίες τελικά κανείς μας δεν ενδιαφέρεται επί της ουσίας, επισημαίνει το «Αρχιπέλαγος».

Πηγή: efsyn.gr

Ρύπανση από μικροπλαστικά ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά στο ανθρώπινο αίμα, με τους επιστήμονες να βρίσκουν τα μικροσκοπικά σωματίδια σχεδόν στο 80% των ανθρώπων που εξετάστηκαν.

Η ανακάλυψη δείχνει ότι τα σωματίδια μπορούν να ταξιδέψουν σε όλο το σώμα και να κατακάτσουν σε όργανα. Ο αντίκτυπος στην υγεία είναι ακόμη άγνωστος. Όμως οι ερευνητές ανησυχούν καθώς τα μικροπλαστικά προκαλούν βλάβες στα ανθρώπινα κύτταρα στο εργαστήριο και τα σωματίδια της ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι ήδη γνωστό ότι εισέρχονται στον οργανισμό και προκαλούν εκατομμύρια πρόωρους θανάτους ετησίως.

Όπως αναφέρει το δημοσίευμα του Guardian, τεράστιες ποσότητες πλαστικών απορριμμάτων απορρίπτονται στο περιβάλλον και τα μικροπλαστικά μολύνουν πλέον ολόκληρο τον πλανήτη, από την κορυφή του Έβερεστ μέχρι τα βάθη των ωκεανών. Είναι άλλωστε γνωστό ότι οι άνθρωποι καταναλώνουν τα μικροσκοπικά σωματίδια πλαστικού μέσω της τροφής και του νερού, καθώς και ότι τα αναπνέουν, καθώς έχουν βρεθεί στα κόπρανα βρεφών και ενηλίκων.

Οι επιστήμονες ανέλυσαν δείγματα αίματος από 22 ανώνυμους δότες, όλοι υγιείς ενήλικες, και βρήκαν σωματίδια πλαστικού σε 17. Τα μισά δείγματα περιείχαν πλαστικό PET, το οποίο χρησιμοποιείται συνήθως σε μπουκάλια ποτών, ενώ το ένα τρίτο περιείχε πολυστυρένιο, το οποίο χρησιμοποιείται για τη συσκευασία τροφίμων και άλλων προϊόντων. Το ένα τέταρτο των δειγμάτων αίματος περιείχε πολυαιθυλένιο, από το οποίο κατασκευάζονται οι πλαστικές σακούλες μεταφοράς.

«Η μελέτη μας είναι η πρώτη ένδειξη ότι έχουμε πολυμερή σωματίδια στο αίμα μας - πρόκειται για ένα πρωτοποριακό αποτέλεσμα», δήλωσε ο καθηγητής Dick Vethaak, τοξικολόγος στο Vrije Universiteit Amsterdam στην Ολλανδία. «Πρέπει όμως να επεκτείνουμε την έρευνα και να αυξήσουμε τα μεγέθη των δειγμάτων, τον αριθμό των πολυμερών που αξιολογούνται κ.λπ. Περαιτέρω μελέτες από διάφορες ομάδες βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη», είπε.

«Είναι σίγουρα λογικό να ανησυχούμε», δήλωσε ο Vethaak στον Guardian. «Τα σωματίδια υπάρχουν και μεταφέρονται σε όλο το σώμα». Σύμφωνα με τον ίδιο, προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι τα μικροπλαστικά ήταν 10 φορές υψηλότερα στα κόπρανα των μωρών σε σύγκριση με τους ενήλικες και ότι τα μωρά που τρέφονται με πλαστικά μπουκάλια καταπίνουν εκατομμύρια μικροπλαστικά σωματίδια την ημέρα. «Γνωρίζουμε επίσης γενικά ότι τα μωρά και τα μικρά παιδιά είναι πιο ευάλωτα στην έκθεση σε χημικές ουσίες και σωματίδια», σημείωσε. «Αυτό είναι πολύ ανησυχητικό».

Η νέα έρευνα δημοσιεύεται στο περιοδικό Environment International και προσάρμοσε τις υπάρχουσες τεχνικές για την ανίχνευση και ανάλυση σωματιδίων μεγέθους μόλις 0,0007 χιλιοστών. Ορισμένα από τα δείγματα αίματος περιείχαν δύο ή τρεις τύπους πλαστικού. Ο Vethaak αναγνώρισε ότι η ποσότητα και ο τύπος του πλαστικού διέφερε σημαντικά μεταξύ των δειγμάτων αίματος. «Αλλά πρόκειται για μια πρωτοποριακή μελέτη», δήλωσε, ενώ τώρα χρειάζεται περισσότερη δουλειά. Ανέφερε ότι οι διαφορές μπορεί να αντανακλούν βραχυπρόθεσμη έκθεση πριν από τη λήψη των δειγμάτων αίματος, όπως το να πίνει κανείς από ένα φλιτζάνι καφέ με πλαστική επένδυση ή να φοράει πλαστική μάσκα προσώπου.

«Το μεγάλο ερώτημα είναι τι συμβαίνει στο σώμα μας». δήλωσε ο Vethaak. «Τα σωματίδια διατηρούνται στο σώμα; Μεταφέρονται σε ορισμένα όργανα, μπορούν για παράδειγμα να περάσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό; Και είναι αυτά τα επίπεδα αρκετά υψηλά για να προκαλέσουν ασθένειες; Πρέπει επειγόντως να χρηματοδοτήσουμε περαιτέρω έρευνα ώστε να μπορέσουμε να το μάθουμε», τόνισε ο Vethaak.

Η νέα έρευνα χρηματοδοτήθηκε από τον Ολλανδικό Εθνικό Οργανισμό Έρευνας και Ανάπτυξης για την Υγεία και την Common Seas, μια εταιρεία που εργάζεται για τη μείωση της ρύπανσης από τα πλαστικά.

H παραγωγή πλαστικού πρόκειται να διπλασιαστεί μέχρι το 2040

«Η παραγωγή πλαστικού πρόκειται να διπλασιαστεί μέχρι το 2040», δήλωσε η Jo Royle, ιδρύτρια της φιλανθρωπικής εταιρείας Common Seas. «Έχουμε δικαίωμα να γνωρίζουμε τι κάνει όλο αυτό το πλαστικό στο σώμα μας». Η Common Seas, μαζί με περισσότερες από 80 ΜΚΟ, επιστήμονες και βουλευτές, ζητούν από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου να διαθέσει 15 εκατομμύρια λίρες για την έρευνα σχετικά με τις επιπτώσεις του πλαστικού στην ανθρώπινη υγεία. Η ΕΕ χρηματοδοτεί ήδη έρευνα σχετικά με τις επιπτώσεις του μικροπλαστικού στα έμβρυα και τα μωρά, καθώς και στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι τα μικροπλαστικά μπορούν να προσκολληθούν στις εξωτερικές μεμβράνες των ερυθρών αιμοσφαιρίων και μπορεί να περιορίσουν την ικανότητά τους να μεταφέρουν οξυγόνο. Τα σωματίδια έχουν επίσης βρεθεί στον πλακούντα εγκύων γυναικών και σε έγκυους αρουραίους περνούν γρήγορα μέσω των πνευμόνων στην καρδιά, στον εγκέφαλο και σε άλλα όργανα των εμβρύων.

Μια νέα εργασία ανασκόπησης που δημοσιεύθηκε την Τρίτη, με συγγραφέα τον Vethaak, αξιολόγησε τον κίνδυνο καρκίνου και κατέληξε στο συμπέρασμα: «Χρειάζεται επειγόντως λεπτομερέστερη έρευνα σχετικά με το πώς τα μικρο- και νανοπλαστικά επηρεάζουν τις δομές και τις διαδικασίες του ανθρώπινου σώματος, καθώς και με το αν και πώς μπορούν να μετασχηματίσουν τα κύτταρα και να προκαλέσουν καρκινογένεση, ιδίως υπό το φως της εκθετικής αύξησης της παραγωγής πλαστικών. Το πρόβλημα γίνεται όλο και πιο επείγον κάθε μέρα».