ΤΑΣΟΣ ΣΑΡΑΝΤΗΣ

Ερευνα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων που δημοσιεύεται στο επιστημονικό περιοδικό «LAND» με τίτλο «Θυσιάζοντας την άγρια φύση για τις ΑΠΕ;» παρουσιάζει τους κινδύνους για τη φύση και τις τραγικές συνέπειες που θα έχει στο περιβάλλον το φαραωνικό έργο εγκατάστασης αιολικών σταθμών στα απάτητα βουνά του νησιού που ήδη έχει πληγεί ανεπανόρθωτα από τις τεράστιες πυρκαγιές.

«Θυσιάζοντας την άγρια φύση για τις ΑΠΕ;» Με αυτόν τον τίτλο δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό LAND έρευνα από το Εργαστήριο Διατήρησης της Βιοποικιλότητας του Τμήματος Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις 98 ανεμογεννητριών που σχεδιάζονται στα βουνά της Κεντρικής Εύβοιας.

Το έργο περιλαμβάνει 21 γήπεδα εγκατάστασης 98 ανεμογεννητριών συνολικής ισχύος 279,6 ΜW και σχεδιάζεται να κατασκευαστεί σε μια περιοχή μεγάλης φυσικότητας και οικολογικής αξίας («Εκδήλωση για τις 98 ανεμογεννήτριες στην Κ. Εύβοια», «Εφ.Συν.» 11/10/2024). «Το έργο είναι ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα ακατάλληλου χωροταξικού σχεδιασμού σε εθνικό επίπεδο, το οποίο δεν θα πρέπει να αδειοδοτηθεί, καθώς θα εκβιομηχανίσει τη γη με πολύ σοβαρές επιπτώσεις στο έδαφος, στα δάση, στη λειτουργία του οικοσυστήματος και στα είδη». Σε αυτό το συμπέρασμα συνοψίζονται τα αποτελέσματα αποκαλυπτικής επιστημονικής μελέτης για το σχεδιαζόμενο έργο εγκατάστασης 11 αιολικών σταθμών παραγωγής ενέργειας στην Κεντρική Εύβοια, στο όρος Πυξαριάς, εντός του Δήμου Διρφύων Μεσσαπίων.

Με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης η έκταση όλων των γηπέδων εγκατάστασης των 11 αιολικών σταθμών και των συνοδών έργων οδοποιίας είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου εντός του δικτύου Natura 2000 και συγκεκριμένα κατά 97% εντός της περιοχής Ζώνης Ειδικής Προστασίας με την επωνυμία «Ορη Κεντρικής Εύβοιας, παράκτια ζώνη και νησίδες». Η συγκεκριμένη περιοχή Natura 2000 έχει χαρακτηριστεί βάσει της Οδηγίας για τα Πουλιά και προστατεύει 31 είδη πτηνών ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος διατήρησης. Η ίδια η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) που κατέθεσαν οι επενδυτές παραδέχεται πως 16 είδη αρπακτικών κινδυνεύουν από τις ανεμογεννήτριες: 4 αρπακτικά πουλιά θα έχουν πολύ μεγάλο πρόβλημα, 2 είδη μεγάλο πρόβλημα και 10 είδη θα επηρεαστούν λιγότερο. Ομως η τελική πρόταση της μελέτης είναι πως το έργο δεν βλάπτει τη φύση και μπορεί να κατασκευαστεί! Η δημόσια διαβούλευση της ΜΠΕ έχει ήδη ολοκληρωθεί και έλαβε μόνο αρνητικά σχόλια.

Οδικό δίκτυο

Στον αντίποδα, λόγω της μεγάλης της οικολογικής αξίας σχεδόν όλη η περιοχή του έργου (97%) εμπίπτει εντός της «Ζώνης Προστασίας της Φύσης», όπου δεν επιτρέπονται η εγκατάσταση αιολικών σταθμών και η διάνοιξη οδικού δικτύου με βάση την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (ΕΠΜ) που ολοκληρώθηκε το 2022. Επομένως αν δεν καθυστερούσε (εσκεμμένα;) η έγκρισή της από το ΥΠΕΝ τρία χρόνια τώρα και είχαν ήδη θεσμοθετηθεί οι επιτρεπόμενες χρήσεις γης με προεδρικό διάταγμα, όπως προβλέπεται, ο φάκελος του έργου δεν θα μπορούσε καν να υποβληθεί από τους επενδυτές και η περιοχή θα προστατευόταν ουσιαστικά και όχι «στα χαρτιά».

Το εν λόγω έργο δεν πρέπει να υλοποιηθεί καθώς αντίκειται πλήρως στην οριοθέτηση χρήσεων γης της συναφούς ΕΠΜ, αναφέρεται στη μελέτη. Η δε πιθανή έγκριση υλοποίησής του αποτελεί εμφανώς κακή πρακτική συνειδητής παράβλεψης των επιστημονικά τεκμηριωμένων συμπερασμάτων της ΕΠΜ που χρηματοδοτήθηκε από το ελληνικό κράτος με αναθέτουσα αρχή το ΥΠΕΝ και εκούσιας παράκαμψης της εν εξελίξει περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Με βάση την έρευνα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, αν το έργο κατασκευαστεί, ο χαρακτήρας της άγριας φύσης θα μειωθεί απότομα από 49% σε 4% και ένα άγριο φυσικό τοπίο θα μετατραπεί σε βιομηχανική γη. Το έργο εμπίπτει εντός δύο Περιοχών Ανευ Δρόμων (ΠΑΔ), εκ των οποίων η 20ή μεγαλύτερη ΠΑΔ (51,4 τετραγωνικά χιλιόμετρα) από τις 451 περιοχές άνευ δρόμων της Ελλάδας, το όρος Πυξαριάς. Η κυβέρνηση δεσμεύτηκε προς τον ΟΗΕ να προστατεύσει 55 ΠΑΔ μεγάλης έκτασης ως «Απάτητα Βουνά», όπως αναφέρεται στην τελευταία της εθνική αναφορά για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης και συγκεκριμένα για τον στόχο προστασίας των βουνών.

Συρρίκνωση

Ομως η περιοχή χωρίς δρόμους του Πυξαριά, αντί να προστατευτεί, αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 77% και μια μικρότερη (16,1 τ.χλμ.) θα χαθεί ολοσχερώς. «Αυτές οι περιοχές είναι ό,τι πιο πολύτιμο έχει απομείνει στην Ελλάδα» λέει η καθηγήτρια Βασιλική Κατή, επικεφαλής της έρευνας. «Τα δάση και τα λιβάδια τους αποτελούν επιπλέον αποθήκες άνθρακα, απορροφώντας τα αέρια του θερμοκηπίου. Η ελάτη, για παράδειγμα, απορροφά περίπου 100 κιλά διοξείδιο του άνθρακα ανά στρέμμα. Ο πρόσφατος ευρωπαϊκός κανονισμός αποκατάστασης της φύσης απαιτεί από τις χώρες να αποκαταστήσουν τέτοια οικοσυστήματα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, ενώ εμείς στην Ελλάδα τα καταστρέφουμε στο όνομα της κλιματικής κρίσης. Δεν είναι παράλογο;»

«Τα δάση και τα λιβάδια αυτών των περιοχών αποτελούν επιπλέον αποθήκες άνθρακα, απορροφώντας τα αέρια του θερμοκηπίου. Η ελάτη, για παράδειγμα, απορροφά περίπου 100 κιλά διοξείδιο του άνθρακα ανά στρέμμα. Ο πρόσφατος ευρωπαϊκός κανονισμός αποκατάστασης της φύσης απαιτεί από τις χώρες να αποκαταστήσουν τέτοια οικοσυστήματα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, ενώ εμείς στην Ελλάδα τα καταστρέφουμε στο όνομα της κλιματικής κρίσης. Δεν είναι παράλογο;» 
Βασιλική Κατή, καθηγήτρια, επικεφαλής της έρευνας

Σήμερα προστατεύονται θεσμικά 9 τέτοιες ΠΑΔ με αντίστοιχα 9 Υπουργικές Αποφάσεις, αλλά δεν έχει υπάρξει καμία νέα εξέλιξη τα τελευταία χρόνια για τον θεσμό των Απάτητων Βουνών. Τι μέλλει γενέσθαι; Ολα τα επιχειρήματα για τη σημασία αυτών των περιοχών που αναγράφονται στα ΦΕΚ των Υπουργικών Αποφάσεων και στο σχετικό Δελτίο Τύπου του ΥΠΕΝ (18/1/2022) δεν ισχύουν για το όρος Πυξαριάς που είναι και πολύ μεγαλύτερο σε έκταση;

Η μελέτη απέδειξε πως η κατάληψη γης και η στεγανοποίηση του εδάφους θα είναι πολύ μεγάλη καθώς σχεδόν 15 τ.χλμ. φυσικών εκτάσεων θα χαθούν, ενώ η απώλεια φυσικής γης ανά εγκατεστημένη μονάδα ισχύος MW θα είναι τετραπλάσια από τον παγκόσμιο μέσο όρο λόγω κακής χωροταξίας. Πολύ μεγάλη θα είναι και η απώλεια δασικών εκτάσεων, με 6,7 τ.χλμ. δάσους κωνοφόρων και 2,7 τ.χλμ. φυσικών λιβαδιών να χάνονται, την ίδια στιγμή που η αλλαγή χρήσης γης αποτελεί νούμερο ένα απειλή για την απώλεια βιοποικιλότητας παγκοσμίως.

Ευαίσθητη ζώνη

Επιπρόσθετα η περιοχή είναι οικολογικά ευαίσθητη ζώνη μεγάλης σημασίας από πολλές απόψεις. Εκτός του ότι το έργο επικαλύπτεται σε μεγάλο βαθμό με το δίκτυο Natura 2000, παράλληλα επικαλύπτεται με μια Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (84%) και μια πιθανή Παγκόσμια Καίρια Περιοχή Βιοποικιλότητας (27%). Σύμφωνα με τον Κόκκινο Κατάλογο Απειλούμενων Ειδών της IUCN, στην περιοχή εμφανίζονται 533 είδη (ζώα, φυτά και μύκητες) από τα οποία 23 είδη αξιολογούνται ως απειλούμενα με εξαφάνιση και 44 είναι ενδημικά της Ελλάδας. Η περιοχή παρέμβασης φιλοξενεί τρία πολύ σπάνια ενδημικά και παγκοσμίως απειλούμενα είδη ασπονδύλων ως προς τον κόκκινο κατάλογο της IUCN.

«Η εθνική νομοθεσία προστατεύει τα απειλούμενα και ενδημικά είδη, αλλά αυτό δεν λαμβάνεται σχεδόν ποτέ υπόψη στην αδειοδότηση μεγάλων αναπτυξιακών έργων», λέει η Β. Κατή, «και πολλά ενδημικά φυτά ή ενδημικά άπτερα έντομα με περιορισμένη ικανότητα μετακίνησης μπορεί να χαθούν για πάντα από τον πλανήτη αν κατά τύχη κατασκευαστούν στο ενδιαίτημά τους τέτοιες υποδομές».

Οπως αναφέρεται στα συμπεράσματα, αυτή η περιπτωσιολογική μελέτη των βουνών της κεντρικής Εύβοιας αποτελεί ένα απτό παράδειγμα των καταστροφικών επιπτώσεων της έλλειψης χωροταξικού σχεδιασμού. Η μελέτη έδειξε ότι όταν δεν σχεδιάζονται καλά οι εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας μπορούν να προκαλέσουν κατακερματισμό της γης, εισβάλλοντας σε περιοχές άγριας φύσης, απειλώντας την ακεραιότητα και τις οικολογικές αξίες των προστατευόμενων περιοχών.

Η μελέτη τεκμηριώνει επιστημονικά την αρνητική περιβαλλοντική επίδραση του έργου λόγω της υπέρμετρης αύξησης της τεχνητής γης, της απώλειας δασών, του κατακερματισμού των οικοσυστημάτων, της απώλειας/συρρίκνωσης δύο Περιοχών Ανευ Δρόμων και της πιθανής αρνητικής επίπτωσης στα ενδιαιτήματα 44 ενδημικών και 23 παγκόσμια απειλούμενων ειδών, τα οποία προστατεύονται με βάση την εθνική νομοθεσία.

Βλάβη στο οικοσύστημα

Στην ίδια περιοχή της ΖΕΠ των ορέων της Κ. Εύβοιας σχεδιάζονται και άλλα έργα. Το ένα αφορά έργο 35 ανεμογεννητριών 147 MW (θέσεις Πυργάρι-Σκοτεινή-Ξεροβούνι-Καστελάκια-Λάμνα-Κακή Ράχη-Λυκοσπηλιά-Μακρήσταλο) και το άλλο έργο 51 ανεμογεννητριών (θέσεις Πυργάκια, Κάμπλος, Ολυμπος, Γκράβες), το οποίο έχει ήδη εγκριθεί με Απόφαση Εγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων (ΑΕΠΟ). «Οι σωρευτικές επιπτώσεις και η αθροιστική βλάβη στα οικοσυστήματα και τη λειτουργία τους θα πρέπει πάντα να συνεκτιμώνται στην απόφαση αδειοδότησης» επισημαίνει η Β. Κατή.

«Η εγκατάσταση αιολικών σταθμών σε αυτήν την περιοχή θα ήταν καταστροφική δεδομένης της επιβάρυνσης της Εύβοιας τόσο από τις μεγαπυρκαγιές στο βόρειο τμήμα της όσο και από την εκβιομηχάνισή της λόγω ΑΠΕ στο νότιο τμήμα της. Ελπίζω πως οι υπηρεσίες στο ΥΠΕΝ δεν θα αδειοδοτήσουν νέα έργα εντός των εναπομεινασών φυσικών περιοχών του νησιού, όπως η ΖΕΠ που κάναμε τη μελέτη, και ιδιαίτερα εντός αυτών με αυξημένο δασικό χαρακτήρα. Οι δασικές εκτάσεις είναι φυσική ασπίδα για την προστασία των κατοίκων από ακραία καιρικά και πλημμυρικά φαινόμενα».

● Στην εκπόνηση της επιστημονικής μελέτης συμμετείχαν επίσης η Κωνσταντίνα Σπηλιοπούλου, Τμήμα Βιολογίας ΕΚΠΑ, και οι Απόστολος Στεφανίδης και Χριστίνα Κασσάρα, Εργαστήριο Διατήρησης της Βιοποικιλότητας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Πηγή: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ