Ένα απόρρητο σχέδιο δείχνει γιατί τα όπλα ή ο αριθμός των στρατευμάτων ίσως να μη καθορίσουν το αποτέλεσμα μιας ευρύτερης σύγκρουσης μεταξύ Μόσχας και Δύσης

Bertrand Benoit

Δώδεκα ανώτατοι Γερμανοί αξιωματικοί συγκεντρώθηκαν σε μια τριγωνικού σχήματος στρατιωτική εγκατάσταση στο Βερολίνο πριν περίπου δυόμισι χρόνια για να επεξεργαστούν ένα μυστικό σχέδιο πολέμου με τη Ρωσία.

Τώρα τρέχουν να το υλοποιήσουν.

Η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 έβαλε τέλος σε δεκαετίες σταθερότητας στην Ευρώπη. Έκτοτε, ξεκίνησε στην περιοχή, η ταχύτερη στρατιωτική αναβάθμιση από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, το αποτέλεσμα ενός πιθανού πολέμου δεν θα εξαρτηθεί μόνο από τον αριθμό των στρατευμάτων και από τα όπλα στο πεδίο.

Το γερμανικό OPLAN

Θα εξαρτηθεί επίσης από την επιτυχία της τεράστιας επιχειρησιακής και επιμελητειακής διαδικασίας που βρίσκεται στο επίκεντρο του Σχεδίου Επιχείρησης Γερμανίας (Operation Plan Germany), ενός απόρρητου εγγράφου 1.200 σελίδων που συντάχθηκε πίσω από τους μουντούς τοίχους του στρατοπέδου Γιούλιους Λέμπερ.

Το σχέδιο περιγράφει πώς έως και 800.000 Γερμανοί, Αμερικανοί και άλλοι στρατιώτες του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να μεταφερθούν ανατολικά προς τη γραμμή του μετώπου. Χαρτογραφεί τα λιμάνια, τα ποτάμια, τις σιδηροδρομικές γραμμές και τους δρόμους που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο θα τροφοδοτούνταν και θα προστατεύονταν κατά τη διάρκεια της μετακίνησης.

«Κοιτάξτε τον χάρτη», δήλωσε ο Τιμ Στούτστι, επικεφαλής του μη χρωματισμένου πολιτικά Ινστιτούτου του Βρανδεμβούργου για την Κοινωνία και την Ασφάλεια. Με τις Άλπεις να σχηματίζουν φυσικό φράγμα, τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ θα πρέπει να διασχίσουν τη Γερμανία σε περίπτωση σύγκρουσης με τη Ρωσία, πρόσθεσε, «όπου κι αν αυτή ξεκινήσει».

Σε ανώτερο επίπεδο, το σχέδιο αποτελεί την πιο σαφή μέχρι σήμερα εκδήλωση αυτού που οι συγγραφείς του ονομάζουν ως προσέγγιση «του όλου της κοινωνίας» στον πόλεμο. Αυτή η ασαφής γραμμή μεταξύ του πολιτικού και του στρατιωτικού πεδίου σηματοδοτεί επιστροφή σε νοοτροπία Ψυχρού Πολέμου, αλλά είναι επικαιροποιημένη με τις νέες απειλές και τις προκλήσεις — από τη φθαρμένη υποδομή της Γερμανίας έως την ανεπαρκή νομοθεσία και τη συρρικνωμένη στρατιωτική δύναμη — που δεν υπήρχαν τότε.

Γερμανοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι η Ρωσία θα είναι έτοιμη και πρόθυμη να επιτεθεί στο ΝΑΤΟ το 2029. Ωστόσο, μια σειρά από περιστατικά κατασκοπείας, σαμποτάζ και παραβιάσεις του εναέριου χώρου στην Ευρώπη, πολλά από τα οποία αποδίδονται στη Μόσχα από τις δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών, υποδηλώνουν ότι αυτή θα μπορούσε να κινηθεί νωρίτερα.

Οι αναλυτές θεωρούν επίσης ότι μια πιθανή εκεχειρία στην Ουκρανία, για την οποία πιέζουν οι ΗΠΑ αυτή την εβδομάδα, θα μπορούσε να ελευθερώσει χρόνο και πόρους για τη Ρωσία ώστε να προετοιμάσει ενέργειες κατά των μελών του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη. Εάν καταφέρουν να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα της Ευρώπης, αυτοί που κατέστρωσαν το σχέδιο εκτιμούν ότι όχι μόνο μπορούν να εξασφαλίσουν τη νίκη, αλλά και να κάνουν τον πόλεμο λιγότερο πιθανό. «Ο στόχος είναι να αποτρέψουμε τον πόλεμο, δείχνοντας στους εχθρούς μας ότι αν μας επιτεθούν, δεν θα πετύχουν», υποστήριξε ένας ανώτατος αξιωματικός και από τους αρχικούς συντάκτες του σχεδίου, γνωστού στους στρατιωτικούς κύκλους ως OPLAN DEU.

Οι ασκήσεις

Η κλίμακα της αλλαγής που απαιτείται πλέον έγινε ξεκάθαρη το φθινόπωρο, κάπου στην ανατολική ύπαιθρο της Γερμανίας.

Εκεί, η αμυντική εταιρεία Rheinmetall έστησε ένα νυχτερινό στρατόπεδο εκστρατείας για 500 στρατιώτες, με κοιτώνες, 48 καμπίνες ντους, πέντε βενζινάδικα, κουζίνα εκστρατείας, σύστημα παρακολούθησης με drones και οπλισμένους φρουρούς που είχαν περάσει από έλεγχο αν συνεργάζονται με την Ρωσία και την Κίνα. Κατασκευάστηκε σε 14 ημέρες και αποσυναρμολογήθηκε σε επτά.

«Φανταστείτε να χτίζετε μια μικρή πόλη από το μηδέν και να την αποσυναρμολογείτε μέσα σε λίγες ημέρες», είπε ο Μαρκ Λέμερμαν, επικεφαλής πωλήσεων του τμήματος επιμελητείας της Rheinmetall.

Πρόσφατα, η Rheinmetall υπέγραψε συμφωνία 260 εκατομμυρίων ευρώ για των επανεφοδιασμό των γερμανικών και ΝΑΤΟϊκών στρατευμάτων, στο πλαίσιο των προσπαθειών του στρατού να εντάξει περισσότερες ιδιωτικές επιχειρήσεις στο σχέδιο.

Η άσκηση του φθινοπώρου ανέδειξε και ελλείψεις: το έδαφος δεν ήταν για όλα τα οχήματα, ανέφερε ο Λέμερμαν, καθώς αποτελούνταν από ασυνεχή κομμάτια γης, αναγκάζοντας την Rheinmetall να μεταφέρει στρατιώτες με λεωφορεία. Μια προηγούμενη άσκηση ανέδειξε την ανάγκη για την τοποθέτηση ενός νέου τύπου φαναριού σε συγκεκριμένο σημείο ούτως ώστε να αποφεύγεται το μποτιλιάρισμα κατά τη διέλευση στρατιωτικών κομβόι. Τέτοια «διδάγματα» ενσωματώνονται συνεχώς στο OPLAN και τα παραρτήματά του. Το έγγραφο, που φυλάσσεται στο «αεροστεγές» στρατιωτικό «κόκκινο δίκτυο», βρίσκεται πλέον στη δεύτερη έκδοση του.

Μερικά από τα μεγαλύτερα εμπόδια για τους Γερμανούς στρατιωτικούς σχεδιαστές είναι άυλα: κανονισμοί που καθυστερούν τις προμήθειες, αυστηροί νόμοι για την προστασία των δεδομένων και άλλοι κανονισμοί που θεσπίστηκαν σε μια πιο ειρηνική εποχή.

Η εκτέλεση του σχεδίου απαιτεί αλλαγή νοοτροπίας και την διαγραφή συνηθειών σχεδόν μιας ολόκληρης γενιάς. «Πρέπει να ξαναμάθουμε ό,τι ξεχάσαμε», δήλωσε ο Νιλς Σμιντ, αναπληρωτής υπουργός Άμυνας. «Πρέπει να ξαναφέρουμε συνταξιούχους να μας πουν πώς το κάνανε τότε».

Ένα ανησυχητικό ατύχημα

Ένα μέρος του αυτοκινητοδρόμου Α44 μεταξύ των χωριών Στάινχάουζεν και Μπρένκεν στη δυτική Γερμανία αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για το πώς η Ευρώπη χαλάρωσε την επαγρύπνησή της τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες ειρήνης — και τι απαιτείται για να την επαναφέρει.

Σε αντίθεση με άλλες περιοχές του Autobahn, το διάζωμα σε αυτό το τμήμα των 5,6 χλμ. δεν έχει φυτεμένο γρασίδι, αλλά συμπαγή άσφαλτο. Οι χώροι στάθμευσης είναι ασυνήθιστα μεγάλοι και έχουν περίεργο σχεδιασμό. Δεν υπάρχουν γέφυρες ή καλώδια ηλεκτρισμού ορατά. Δεκάδες τέτοιοι κόμβοι κατασκευάστηκαν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου για να χρησιμοποιηθούν ως έκτακτοι διάδρομοι προσγείωσης. Κάτω από τους χώρους στάθμευσης υπάρχουν δεξαμενές καυσίμου. Οι προστατευτικές μπάρες μπορούν να αφαιρεθούν και ένας κινητός πύργος ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας είναι δυνατόν να στηθεί σε λίγα λεπτά. Οι υποδομές διπλής χρήσης ήταν ο κανόνας στη Γερμανία κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Όπως η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία έδενε τη ζωή των πολιτών με τον στρατό, έτσι και οι αυτοκινητόδρομοι, οι γέφυρες, οι σιδηροδρομικοί σταθμοί και τα λιμάνια σχεδιάστηκαν ώστε να χρησιμεύουν ως στρατιωτικά περιουσιακά στοιχεία σε περίπτωση ανάγκης.

Μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου έπαψε να υπάρχει η ανάγκη για υποδομές διπλής χρήσης. Οι σήραγγες και οι γέφυρες που κατασκευάστηκαν αργότερα συχνά είναι πολύ στενές ή «αδύναμες» για κονβόι στρτατιωτικών οχημάτων. Το 2009, το Βερολίνο κατήργησε τις απαιτήσεις για σήματα που να δείχνουν ποιοι δρόμοι μπορούν να υποστηρίξουν στρατιωτικά οχήματα.

Ακόμη και οι υποδομές της εποχής του Ψυχρού Πολέμου δεν είναι πάντα εκμεταλλεύσιμες. Το Βερολίνο εκτιμά ότι το 20% των αυτοκινητοδρόμων και πάνω από το ένα τέταρτο των γεφυρών χρειάζονται επισκευές λόγω της χρόνιας υποεπένδυσης. Τα λιμάνια της Βόρειας Θάλασσας και της Βαλτικής χρειάζονται έργα αξίας 15 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένων 3 δισ. για αναβαθμίσεις διπλής χρήσης όπως ενίσχυση προβλητών, σύμφωνα με τη γερμανική ομοσπονδία λιμένων. Τέτοια «κενά» περιορίζουν την ελευθερία κινήσεων του στρατού σε περίπτωση πολέμου. Τα σημεία συμφόρησης στον χάρτη στρατιωτικής κινητικότητας είναι από τα πιο καλά φυλαγμένα μυστικά του σχεδίου. «Αυτό οδηγεί σε παρακάμψεις, καθυστερήσεις και θέτει ζωές σε κίνδυνο», δήλωσε ο Γιάνικ Χαρτμαν, ειδικός σε θέματα στρατιωτικής κινητικότητας και συνεργάτης στο Αμυντικό Κολλέγιο του NATO στη Ρώμη.

Το πρόβλημα έρχεται να υπογραμμίσει και ένα άλλο πρόσφατο, αλλά λιγότερο γνωστό, σημαντικό περιστατικό.

Στις 25 Φεβρουαρίου 2024, το φορτηγό πλοίο «Rapida», με σημαία Ολλανδίας, έπεσε πάνω σε μια σιδηροδρομική γέφυρα στον ποταμό Χούντε στη βορειοδυτική Γερμανία, διακόπτοντας την κυκλοφορία των τρένων.

Η Deutsche Bahn κατασκεύασε μια προσωρινή γέφυρα που δόθηκε στην κυκλοφορία δύο μήνες αργότερα, μόνο και μόνο για να συγκρουστεί ξανά άλλο πλοίο τον Ιούλιο, προκαλώντας εκ νέου διακοπή για ακόμα ένα μήνα στη σιδηροδρομική κυκλοφορία.

Αν και τα περιστατικά κάλυψαν μόνο τα τοπικά μέσα, ανάγκασαν το ΝΑΤΟ να αντιδράσει. Ο λόγος; Η γέφυρα βρισκόταν στη μοναδική σιδηροδρομική σύνδεση που εξυπηρετούσε το λιμάνι Νόρντεναμ της Βόρειας Θάλασσας, τον μοναδικό τερματικό σταθμό στη Βόρεια Ευρώπη που έχει άδεια για μεταφορές πυρομαχικών στην Ουκρανία. Σε καμία περίπτωση δεν εντοπίστηκαν ενδείξεις δολιοφθοράς. Παρ’ όλα αυτά, οι προμήθειες πυρομαχικών καθυστέρησαν για εβδομάδες και μέρος του φορτίου επαναφορτώθηκε σε άλλα πλοία. Η ανώτατη στρατιωτική διοίκηση των ΗΠΑ στην Ευρώπη αναγκάστηκε να μεταφέρει τα φορτία σε λιμάνι της Πολωνίας, σύμφωνα με αναφορά του Υπουργείου Άμυνας προς το Κογκρέσο.

«Πολλά λιμάνια έχουν μόνο μία σιδηροδρομική σύνδεση προς την ενδοχώρα», δήλωσε ο Χόλγκερ Μπάνικ, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Λιμένων Νιεντερσάσεν, που διαχειρίζεται αρκετά λιμάνια στη Κάτω Σαξονία. «Αυτό είναι αδυναμία.»

Βραχυπρόθεσμα, ενίσχυση της ανθεκτικότητας σημαίνει αξιοποίηση των υφιστάμενων οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων. Μακροπρόθεσμα, το Βερολίνο σκοπεύει να δαπανήσει 166 δισ. ευρώ έως το 2029 σε υποδομές, συμπεριλαμβανομένων άνω των 100 δισ. για τους παραμελημένους σιδηροδρόμους, δίνοντας προτεραιότητα σε υποδομές διπλής χρήσης.

Τα πράγματα βγαίνουν εκτός σεναρίου

Η πολυετής προσπάθεια να καταστεί η Γερμανία ξανά ετοιμοπόλεμη ξεκίνησε λίγες μέρες μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, όταν ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς παρουσίασε ένα ταμείο επανεξοπλισμού 100 δισ. ευρώ, χαρακτηρίζοντας την απόφαση ως zeitenwende, ή αλλιώς ως «αλλαγή εποχής». Αργότερα εκείνο το έτος, η Bundeswehr δημιούργησε μια Διοίκηση Επικράτειας για να ηγηθεί όλων των εσωτερικών επιχειρήσεων και ανέθεσε στον διοικητή της, υποστράτηγο Αντρέ Μπόντεμαν, βετεράνο από Κόσοβο και Αφγανιστάν, τη σύνταξη του OPLAN.

Σε έναν πόλεμο με τη Ρωσία, η Γερμανία δεν είναι πλέον κράτος της πρώτης γραμμής του μετώπου αλλά ένα σημείο συγκέντρωσης δυνάμεων. Πέραν των φθαρμένων υποδομών, πρέπει να αντιμετωπίσει έναν στρατό που βαίνει συρρικνούμενος και νέες απειλές όπως τα drones.

«Πρόσφυγες και ενισχύσεις θα εισρέουν από αντίθετες κατευθύνσεις. Οι ροές θα πρέπει να κατευθυνθούν με συγκεκριμένο τρόπο, κάτι που η Bundeswehr μόνη της δεν μπορεί να κάνει, ειδικά ενώ πολεμά», δήλωσε η Κλάουντια Μέιτζορ, επικεφαλής των πρωτοβουλιών διατλαντικής ασφάλειας στο German Marshall Fund των ΗΠΑ.

Αυτό σημαίνει ότι ο στρατός θα πρέπει να συνεργαστεί με τον ιδιωτικό τομέα και οργανώσεις πολιτικής προστασίας σε κλίμακα που δεν έχει ξανασυμβεί.

Τον Μάρτιο του προηγούμενου έτους, αφού έλαβε σχόλια και πληροφορίες από υπουργεία, κυβερνητικές υπηρεσίες και τοπικές αρχές, η ομάδα του Μπόντεμαν ολοκλήρωσε την πρώτη εκδοχή του σχεδίου. Είχε έρθει η ώρα να το θέσουν σε εφαρμογή.

Την ώρα που η νέα κυβέρνηση Μερτς προωθούσε φέτος ένα σχέδιο δαπανών για την άμυνα 500 δισ. ευρώ και την επιστροφή της στρατιωτικής θητείας, η Bundeswehr εργαζόταν υπόγεια, ενημερώνοντας νοσοκομεία, αστυνομία και υπηρεσίες πολιτικής προστασίας, υπογράφοντας συμφωνίες με κράτη και με τον διαχειριστή της Autobahn και χάρασσε δρομολόγια στρατιωτικών κομβόι.

Στα τέλη Σεπτεμβρίου, πραγματοποιήθηκε στρατιωτική άσκηση με την ονομασία Red Storm Bravo στη βόρεια πόλη-κράτος του Αμβούργου για την εξάσκηση της συνεργασίας μεταξύ Bundeswehr, αστυνομίας, πυροσβεστών και πολιτικής προστασίας.

Το σενάριο ήταν μια μικρογραφία του OPLAN σε δράση: 500 στρατιώτες του ΝΑΤΟ θα αποβιβάζονταν στο λιμάνι για να σχηματίσουν κομβόι 65 οχημάτων που θα κατευθυνόταν ανατολικά μέσα στην πόλη. Στόχος να σταματήσουν προσπάθειες αποκλεισμού του λιμανιού, επιθέσεις με drones και διαδηλώσεις.

Κατά την αποβίβαση τους στο ηλιοβασίλεμα, με την μυρωδιά υπερώριμων μπανανών να αιωρείται στον αέρα από μια κοντινή αποθήκη φρούτων, οι στρατιώτες φορώντας παραλλαγή συγκεντρώθηκαν αθόρυβα στο λιμάνι, με ελικόπτερα να κόβουν βόλτες πάνω από τα κεφάλια τους. Λίγο πριν από τα μεσάνυχτα, το κομβόι ξεκίνησε για την πόλη. Ένα κομβόι κινείται πάντα ως μπλοκ: μόλις διασχίσει μια διασταύρωση, δεν σταματά, ανεξαρτήτως χρώματος φωτεινού σηματοδότη. Κανένα πολιτικό όχημα δεν πρέπει να μπει μπροστά του.

Ωστόσο, καθώς η σειρά των οχημάτων περνούσε από ένα σημείο ελέγχου, οι αξιωματικοί αντέδρασαν έντονα στην μεγάλη απόσταση μεταξύ των οχημάτων. Αργότερα, ένα μαύρο drone που πετούσε από πάνω τους προκάλεσε σύντομη αναστάτωση πριν κάποιος επιβεβαιώσει μέσω ασυρμάτου ότι ήταν της Bundeswehr.

Στη συνέχεια, διαδηλωτές βγήκαν από τους θάμνους και έπεσαν μπροστά στα οχήματα και με χρήση κόλλας «κόλλησαν» στο οδόστρωμα. Το περιστατικό ήταν μέρος της άσκησης και οι διαδηλωτές ήταν έφεδροι.

Οι στρατιώτες δεν είχαν άδεια να επέμβουν. Η αστυνομία, που είχε, διαπίστωσε ότι δεν είχε τα κατάλληλα χημικά διαλύματα για να αποκολλήσει τους «διαδηλωτές». Χρειάστηκαν δύο ώρες για να ξεκινήσουν ξανά τα οχήματα. Μέχρι τότε, είχε ξημερώσει και το κομβόι είχε διανύσει μόλις 6 μίλια.

Κύμα σαμποτάζ

Οι ανεπάρκειες των νόμων της περιόδου ειρήνης έχουν κάνει επίσης δύσκολο για τη Γερμανία να προστατευτεί από σαμποτάζ — μία από τις μεγαλύτερες απειλές κατά το OPLAN.

Τέτοιου είδους σαμποτάζ συμβαίνουν ήδη. Δεκάδες επιθέσεις, που περιλαμβάνουν από εμπρησμούς έως βανδαλισμούς καλωδίων, έχουν πλήξει το σιδηροδρομικό δίκτυο τα τελευταία χρόνια. Τον Οκτώβριο, δικαστήριο του Μονάχου καταδίκασε άνδρα που σχεδίαζε σαμποτάζ σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις και σε σιδηροδρομικές υποδομές για λογαριασμό της Ρωσίας.

Αυτή την εβδομάδα, η Πολωνία ανέφερε ότι η Ρωσία ευθύνεται για μια έκρηξη που κατέστρεψε σιδηροδρομικές γραμμές στα ανατολικά της χώρας.

Μόνο πέρσι, οι γερμανικές μυστικές υπηρεσίες πραγματοποίησαν ελέγχους σε σχεδόν 10.000 εργαζόμενους απασχολούνται σε διαχειριστές κρίσιμων υποδομών.

«Αν η Γερμανία πρόκειται να είναι ο κόμβος του ΝΑΤΟ, ως εχθρός θα την έβαζα στο στόχαστρο: μπλοκάρισμα λιμανιών, κατάρρευση παροχής ρεύματος, διακοπή σιδηροδρόμων», δήλωσε ο Πάουλ Στρόμπελ, υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων της Quantum Systems, μιας εταιρείας κατασκευής κατασκοπευτικών drones που χρηματοδοτεί μεταξύ άλλων και ο Πίτερ Τίελ και η οποία διαπραγματεύεται με τη Bundeswehr για να παρέχει προστασία στα κομβόι και τις υποδομών στα πλαίσια του OPLAN.

Η Quantum Systems, μία από τις μεγαλύτερες και πιο επιτυχημένες γερμανικές αμυντικές νεοσύστατες επιχειρήσεις, έχει παραδώσει εκατοντάδες drones στη Μολδαβία και τη Ρουμανία και χιλιάδες πετούν καθημερινά στην Ουκρανία, είπε ο Στρόμπελ. Ωστόσο, έχει πουλήσει μόλις 14 στη Bundeswehr. Ένας από τους βασικούς λόγους: η παρωχημένη νομοθεσία. Τα drones που πωλούνται στον γερμανικό στρατό δεν μπορούν να πετούν πάνω από πυκνοκατοικημένες περιοχές και απαιτούν φώτα θέσης, κάτι που έχει νόημα για πολιτική χρήση αλλά ακυρώνει τη στρατιωτική χρήση.

Η Bundeswehr παραμένει αισιόδοξη ότι θα υπάρξει πρόοδος. «Λαμβάνοντας υπόψη ότι ξεκινήσαμε από το μηδέν στις αρχές του 2023, είμαστε πολύ ικανοποιημένοι με το πού βρισκόμαστε σήμερα», ανέφερε ο αξιωματικός και συν-συντάκτης του OPLAN. «Αυτό είναι ένα πολύ εξελιγμένο προϊόν».

Ωστόσο, όπως κατέδειξαν τα πρόσφατα stress tests, χρειάζεται ακόμη δουλειά για να ευθυγραμμιστούν οι σχεδιασμοί με την πραγματικότητα. Η μεγαλύτερη αβεβαιότητα για τους σχεδιαστές είναι πόσο χρόνο έχουν στην διάθεση τους.

Δεδομένης της απότομης αύξησης των σαμποτάζ, των κυβερνοεπιθέσεων και των παραβιάσεων του εναέριου χώρου, η διαφορά μεταξύ ειρήνης και πολέμου φαίνεται ολοένα και πιο ασαφής.

«Οι απειλές είναι πραγματικές», δήλωσε ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς σε επιχειρηματίες τον Σεπτέμβριο. «Δεν βρισκόμαστε σε πόλεμο, αλλά πλέον δεν ζούμε σε καιρό ειρήνης».

Πηγή: WALL STREET JOURNAL / tovima.gr