Η Ορθοδοξία γοητεύει όλο και περισσότερους νέους συντηρητικούς Αμερικανούς - Η επιθυμία για μια πιο «αρρενωπή» θρησκευτικότητα και ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης - Πώς ερμηνεύουν οι ειδικοί αυτή τη στροφή της γενιάς Ζ

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΚΛΗΡΗΣ

 

Οι ορθόδοξοι ναοί γεμίζουν στις ΗΠΑ με αριθμούς ρεκόρ, όπως επισήμανε και πρόσφατο άρθρο των «New York Times». Ορισμένα χαρακτηριστικά υπερεκπροσωπούνται στους Αμερικανούς που μεταστρέφονται στην Ορθοδοξία: ανήκουν στη γενιά Ζ και είναι στην πλειονότητα άνδρες. Για τις νέες γενιές στις ΗΠΑ, η Ορθοδοξία αποτελεί μέρος της «ανδρόσφαιρας» (manosphere), δηλαδή των πολιτιστικών προτάσεων για ένταση της αρρενωπότητας.

Στη νεανική αργκό, οι άρρενες προσήλυτοι αποκαλούνται «Orthobros» (Orthodox brothers). Οι «Orthobros» απεχθάνονται τον «εκθηλυσμένο» χαρακτήρα άλλων χριστιανικών ομολογιών και ελκύονται στην Ορθοδοξία από τον δύσκολο χαρακτήρα της άσκησης. Σύμφωνα με το Pew Research Center, πάνω από το 60% των Ορθοδόξων στις ΗΠΑ είναι άνδρες σε σύγκριση με μόλις 46% για τους Ευαγγελικούς. Οι Ορθόδοξοι είναι κατά 24% νέοι κάτω των 30 ετών, ενώ οι Ευαγγελικοί μόλις κατά 14%. Παρόμοια ισχύουν και για τις αναλογίες με Ρωμαιοκαθολικούς.

Λιγότερες μεσήλικες, περισσότεροι νέοι

Ο Τζορτζ Δημακόπουλος, καθηγητής Ορθόδοξων Χριστιανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Fordham (Νέα Υόρκη), λέει στο «Βήμα» ότι «τα φαινόμενα τύπου “Orthobros” εμφανίζονται περισσότερο στους “θαλάμους ηχούς” (echo chambers) του Διαδικτύου, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε φόρα, όπως το Reddit, όπου αναπτύσσεται μια υπερεπιθετικότητα. Οι “Orthobros” θάλλουν περισσότερο στην “Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αμερική” (OCA: Orthodox Church in America), η οποία προέρχεται από τη ρωσική ιεραποστολή/διασπορά, καθώς και στην Αντιοχειανή Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή. Πρέπει να συνυπολογίσουμε ότι μεγάλο μέρος Αμερικανών που έχουν μεγαλώσει ως Ορθόδοξοι δεν αυτοπροσδιορίζονται πλέον ως Ορθόδοξοι στην ηλικία των 40, σε ποσοστά έως 30%. Η πλειονότητά τους είναι γυναίκες, με αποτέλεσμα στη συνολική εικόνα οι ενορίες να έχουν λιγότερες μεσήλικες γυναίκες και περισσότερους νέους άνδρες».

«Η Ορθόδοξη Εκκλησία παρέχει έναν συμβολισμό για τον καθένα: ως “σώμα Χριστού” είναι “αρρενωπή”, ενώ ως “νύμφη Χριστού” είναι “θηλυκή”» λέει στο «Βήμα» ο Τίμοθι Κάρολ, ερευνητής Ανθρωπολογίας στο University College London. «Περισσότερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι στατιστικές που δείχνουν πληθώρα μεταστροφών Αφροαμερικανών στην Ορθοδοξία, καθώς και αφρικανικής καταγωγής ατόμων από τις αγγλόφωνες περιοχές της Καραϊβικής».

Υβριδικές κοινότητες ενορίας – Διαδικτύου

Μεταξύ των επιστημονικών μελετών για το φαινόμενο αξίζει μνεία στο έργο της Σάρα Ρικάρντι-Σβαρτς, καθηγήτριας Ανθρωπολογίας στο Northeastern University (Βοστώνη), με τίτλο Μεταξύ του Παραδείσου και της Ρωσίας: Θρησκευτική μεταστροφή και πολιτική αποστασία στα Απαλάχια (Between Heaven and Russia: Religious Conversion and Political Apostasy in Appalachia, Fordham University Press, 2022).

H ίδια εξηγεί στο «Βήμα» ότι «ένα σημαντικό μέρος μεταστραφέντων βρίσκει στην Ορθοδοξία ένα “πολιτικό σπίτι”, με την έννοια μιας κοινότητας θεμελιωμένης στην παραδοσιακή ετεροκανονική οικογένεια. Οι μεταστραφέντες κατά κανόνα είναι ενάντια στα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, ενώ ενίοτε είναι αντισημίτες. Το πρόβλημα είναι ότι, όταν οι μεταστραφέντες κατακλύζουν συγκεκριμένες κοινότητες, τις μεταμορφώνουν επιτελεστικά, ώστε να μοιάσουν με το είδωλο που είχαν εξαρχής κατά νου. Σήμερα, οι ορθόδοξες κοινότητες είναι υβριδικές: στις τοπικές ενορίες και στις κοινότητες του Διαδικτύου. Η ιντερνετική δραστηριότητα των μεταστραφέντων επικεντρώνεται στο στήσιμο διαδικτυακών συναντήσεων, όπου συζητούν παραδοσιακές αξίες».

Με τον τρόπο αυτόν, οι συναντήσεις στο Internet είναι η προέκταση της ενοριακής ζωής αλλά και αντιστρόφως η ενοριακή ζωή επηρεάζεται από την ιδεολογική ατζέντα που αναπτύσσεται με μεγαλύτερη ευχέρεια στο Διαδίκτυο.

«Μαχητές της άσκησης»

Διεξοδική επιστημονική μελέτη του φαινομένου αποτελεί το έργο The Dramatic Journey of Faith: Orthodox Religious Conversion in America (Sebastian Press, 2024, υπό έκδοση στα ελληνικά από τις εκδόσεις Εν Πλω ως «Το Δραματικό Ταξίδι της Πίστης: Ορθόδοξες μεταστροφές στην Αμερική»).

Ο συγγραφέας του, π. Βασίλειος Θερμός, ψυχίατρος, πρώην καθηγητής Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθήνας, συνοψίζει στο «Βήμα» ορισμένα από τα πορίσματα μιας έρευνας που εξετάζει συνολικά 150 περιπτώσεις: «Για ένα μεγάλο μέρος, κύριο κίνητρο είναι η αναζήτηση της αλήθειας· το γεγονός ότι δεν πείστηκαν από την προηγούμενη ομολογία τους, είτε επειδή ήταν υπερβολικά φιλελεύθερη σε σημείο να εξατμίζεται η πίστη στον Χριστό, είτε επειδή ήταν υπερβολικά φονταμενταλιστική ή νομικιστική με αποτέλεσμα να χάνεται η ουσία του χριστιανικού μηνύματος. Πολλοί πλέον στην Αμερική ακούν podcasts, βλέπουν βίντεο ή συναντούν προσωπικά τους Ορθοδόξους. Οι αναπτυγμένοι διανοητικά ενθουσιάζονται από το βάθος της Ορθόδοξης Θεολογίας. Οι πιο εμπειρικοί βρίσκουν την Ορθοδοξία μέσα από την ομορφιά της λειτουργικής και της ψαλμωδίας. Δύο σημαντικές επιμέρους εξελίξεις είναι ότι αυξάνονται οι αφροαμερικανοί μεταστραφέντες και ότι πολλοί μεταστραφέντες είναι πλέον ορθόδοξοι ιερείς. Η ορθόδοξη άσκηση προσφέρει συχνά μια ψυχική ικανοποίηση στους νέους άνδρες ότι είναι μαχητές».

Στις 150 προσωπικές αφηγήσεις του βιβλίου υπάρχει μεγάλη ποικιλία ιστοριών. Eνας βετεράνος του πολέμου στο Αφγανιστάν που σωριάστηκε ψυχικά και σωματικά μέχρι να κραυγάσει προς τον Θεό. Μία πρεσβυτέρα που, όταν ήταν παιδί, είχε παραστεί σε μαζική δολοφονία σε σχολείο των ΗΠΑ. Μια φοιτήτρια Καλών Τεχνών, η οποία, ευρισκόμενη σε ορθόδοξη λειτουργία, ένιωσε ότι «ήμουν πολύ μικρή μέσα σε κάτι μεγάλο που με υπερβαίνει και αποφάσισα να του παραδοθώ».

Στις ηλικίες 18-23 βρίσκουμε συχνά νέους που διήλθαν μια σκοτεινή εφηβεία, οριακές προσωπικότητες που μπορεί να είχαν περάσει από πολλές θρησκευτικές ομάδες, να είχαν κλίνει στον αποκρυφισμό και τη μαγεία, να είχαν στραφεί στη χρήση ναρκωτικών ή να είχαν σκέψεις αυτοκτονίας. Υπάρχουν, όμως, και ηλικιωμένοι μεταστραφέντες, όπως ο πρώην λουθηρανός πάστορας που στα 70 του ως απλός πιστός χαίρεται ταπεινά τη ζωή του.

Οι νέοι που αναζητούν μια παραδοσιακή «αρρενωπή θρησκευτικότητα» δεν καταλαμβάνουν σημαντικό μέρος των περιπτώσεων του βιβλίου. Ο π. Θερμός αναγνωρίζει ότι είναι υπαρκτό φαινόμενο, χωρίς όμως να τεκμαίρεται ένα μεγάλο αριθμητικό μέγεθος. Αν και οι θρησκευτικές μεταστροφές μπορούν υστερογενώς να εντάσσονται σε πολιτισμικούς πολέμους όπως μεταξύ «MAGA» και «woke», τα κίνητρά τους είναι συνήθως βαθύτερα.

Κατά τον π. Θερμό τα σημαντικότερα είναι η κόπωση από ένα πνεύμα μηδενισμού, σχετικισμού και καταναλωτισμού, καθώς και τραύματα που οφείλονται στη φθορά της οικογένειας και σε κακοποιήσεις. «Οι μεταστραφέντες είναι συνήθως άνθρωποι που αναζητούν ίαση, ή, έστω, μια ανάσα».

Συμβολισμοί για κάθε κλήση

Οι έντονες αντιφάσεις της αμερικανικής κοινωνίας συναντούν μια Ορθοδοξία με πληθώρα θρησκευτικών συμβολισμών για κάθε χρήση. Πρόκειται για έκθεση σε μια αγορά, όπου οι επιτελέσεις φύλου αποτελούν ακόμη ένα lifestyle; Ή για αναζήτηση έμπνευσης από τις απαρχές του χριστιανισμού; Στις υβριδικές ενοριακές και διαδικτυακές κοινότητες, το μέλλον επιφυλάσσει εκπλήξεις.

Εκπλήξεις, όμως, μπορεί να επιφυλάσσει και το παρελθόν της Ορθοδοξίας για όσους μεταστραφέντες βρίσκουν εν τέλει στο ταξίδι τους πίσω στον χρόνο κάτι διαφορετικό από αυτό που είχαν αρχικά φαντασιωθεί.

ΦΩΤΟ: Αναμνηστική φωτογραφία από ομαδική βάπτιση σε ορθόδοξη εκκλησία των ΗΠΑ. Φωτογραφία: All Saints Orthodox Church in Raleigh, NC

Πηγή: tovima.gr