Με τον Πειραιά υπό τον ναυτιλιακό γίγαντα της Κίνας και τη Θεσσαλονίκη συνδεδεμένη με ρωσο-ελληνικά επιχειρηματικά συμφέροντα, η Ουάσιγκτον αναζητά τώρα μια θέση στα στρατηγικά λιμάνια της Ελλάδας. Οι αναλυτές ωστόσο λένε ότι μπορεί να είναι πολύ αργά για να εκδιώξουν το Πεκίνο.

Το θρυλικό λιμάνι του Πειραιά στην Αθήνα, που χαρακτηρίστηκε ως το «κεφάλι του δράκου» της Μεσογείου από τον Πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ, έγινε ένα εμβληματικό περιουσιακό στοιχείο του «Belt and Road» (σ.σ. Πρωτοβουλία μιας ζώνης και ενός δρόμου)*, το κύριο όχημα του Πεκίνου για την επέκταση της πολιτικής και οικονομικής του επιρροής στο εξωτερικό, αφού η Ελλάδα το ιδιωτικοποίησε κατά τη διάρκεια του προγράμματος διάσωσης του 2008.

«Βρήκαμε σε μια εποχή που χρειαζόμασταν απεγνωσμένα ξένες επενδύσεις και κανείς άλλος δεν επένδυε», δήλωσε στο Euractiv ένας πρώην συντηρητικός υπουργός υπό τον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά (2012-2015), ο οποίος ζήτησε να μην κατονομαστεί. Ο πρώην υπουργός πρόσθεσε ότι οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι «που παραπονιούνται σήμερα δεν έκαναν απολύτως τίποτα εκείνη την εποχή».

Ο κρατικός ναυτιλιακός γίγαντας της Κίνας, COSCO, εξασφάλισε αρχικά μια παραχώρηση τερματικού σταθμού εμπορευματοκιβωτίων και, το 2016, αγόρασε το 67% του λιμενικού σώματος του Πειραιά, καθιστώντας τον τον πλειοψηφικό διαχειριστή.

Ωστόσο, με την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, η Ουάσινγκτον έχει επικεντρωθεί εκ νέου στην Ανατολική Μεσόγειο μετά από χρόνια σχετικής απουσίας υπό Δημοκρατικές κυβερνήσεις και τώρα φαίνεται αποφασισμένη να αντιμετωπίσει την Κίνα στην περιοχή.

Η νέα πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Κίμπερλι Γκίλφοϊλ – η οποία ήταν προηγουμένως αρραβωνιασμένη με τον Ντόναλντ Τραμπ Τζούνιορ – αμφισβήτησε ανοιχτά την περασμένη εβδομάδα την παρουσία της Κίνας, υπαινισσόμενη ότι ο Πειραιάς «θα μπορούσε να είναι προς πώληση».

Η κινεζική πρεσβεία καταδίκασε τα σχόλιά της ως κακόβουλη επίθεση στις κανονικές εμπορικές σχέσεις Κίνας-Ελλάδας και σοβαρή ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας.

Οι Αμερικανοί διερευνούν επίσης εναλλακτικές λύσεις για τον ίδιο τον Πειραιά που ελέγχεται από την Κίνα, όπως η αναβάθμιση των ναυπηγείων της Ελευσίνας – μιας παράκτιας πόλης 18 χλμ. βορειοδυτικά της Αθήνας – σε λιμάνι πολλαπλών χρήσεων.

Μπορεί η Κίνα να εκδιωχθεί από τον Πειραιά;

Ο πρώην υπουργός, με τον οποίο μίλησε το Euractiv, είδε ελάχιστες πιθανότητες ανατροπής της συμφωνίας COSCO και πρότεινε ότι η καλύτερη επιλογή προς το παρόν είναι να περιοριστεί η κινεζική επιρροή στον Πειραιά.

«Η Κίνα θα ακολουθήσει τώρα τη λογική Pacta sunt servanda, που σημαίνει ότι οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται», είπε.

Ο Γιώργος Τζογόπουλος, ανώτερος συνεργάτης στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής, δήλωσε ότι η επένδυση της COSCO στον Πειραιά βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Χαιρέτισε τις αμερικανικές επενδυτικές προτάσεις στην Ελευσίνα, αλλά προειδοποίησε ότι πρέπει να λάβουν υπόψη «τα χρονοδιαγράμματα και τους περιορισμούς χώρου».

«Η κατασκευή ενός λιμένα μακροπρόθεσμα είναι εντελώς διαφορετική από την ολοκλήρωση μιας τυπικής επιχειρηματικής συναλλαγής», είπε.

Πρόσθεσε ότι ο ξένος ανταγωνισμός για τα ελληνικά λιμάνια θα μπορούσε θεωρητικά να ωφελήσει οικονομικά τη χώρα, αλλά προειδοποίησε ότι η Αθήνα πρέπει να αποφύγει να παγιδευτεί στον ανταγωνισμό ΗΠΑ-Κίνας.

«Αμφιβάλλω ότι η Ελλάδα θα είχε κάποια επιρροή υπό τις νέες συνθήκες που διαμορφώνουν τις σινοαμερικανικές σχέσεις, αλλά θα πρέπει να προσπαθήσει να μην είναι στην ατζέντα τους», είπε, προτείνοντας στην Αθήνα να υιοθετήσει μια πολιτική που θα κρατά τους άλλους ικανοποιημένους ή τουλάχιστον όχι απογοητευμένους.

Ο Κωνσταντίνος Τσιμώνης, καθηγητής κινεζικής πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών, είναι σκεπτικός για το αν ο Τραμπ μπορεί να εκδιώξει πλήρως την Κίνα, αλλά πιστεύει ότι ο κύριος στόχος του είναι να μειώσει την παρουσία και την επιρροή της στις ελληνικές υποθέσεις.

Ο Τσιμώνης επικαλέστηκε επίσης μια ελληνική συνταγματική διάταξη που επιτρέπει στο κράτος να εθνικοποιεί κρίσιμες υποδομές σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. «Όταν υπάρχει θέληση, υπάρχει και τρόπος», είπε.

Πρόσθεσε ότι η ΕΕ δίνει όλο και περισσότερο προσοχή στις κρίσιμες υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των λιμένων. Αναμένεται να ανακοινωθεί μια στρατηγική της ΕΕ για τα λιμάνια το 2026 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με την ασφάλεια ως βασικό στοιχείο.

Το σενάριο ασφυξίας

Ο Τσιμώνης υπονόησε επίσης ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να ασκήσουν «πολυεπίπεδη πίεση» για να περιορίσουν την αυτονομία της COSCO.

Είπε ότι μπορεί να μην είναι τυχαίο ότι η κυβέρνηση ετοιμάζει ένα νομοσχέδιο, το οποίο θα μπορούσε να θέσει τα λιμάνια υπό μια κεντρική ελληνική δημόσια λιμενική αρχή, περιορίζοντας ενδεχομένως τον έλεγχο των φορέων εκμετάλλευσης, συμπεριλαμβανομένης της COSCO.

Ο Τσιμώνης προέβλεψε ότι η Αθήνα θα αντιμετωπίσει αυξανόμενη πίεση τα επόμενα χρόνια. Η αντίδραση της κινεζικής πρεσβείας έδειξε «εκνευρισμό», τροφοδοτώντας φήμες για επικείμενη επίσκεψη του Σι Τζινπίνγκ, είπε.

Προειδοποίησε, ωστόσο, ότι οι Κινέζοι μπορεί να αρνηθούν οποιαδήποτε παραχώρηση και να απειλήσουν με νομικές ενέργειες, αξιώσεις αποζημίωσης ή ακόμα και κλείσιμο λιμένων για να κλιμακώσουν την κατάσταση.

«Νομίζω ότι αυτή θα είναι από τις πρώτες σαφείς συγκρούσεις του νέου Ψυχρού Πολέμου», προειδοποίησε, προσθέτοντας ότι η Ελλάδα παραδοσιακά ευθυγραμμίζεται με τις ΗΠΑ, την κυρίαρχη δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο.

Πολιτική σιωπή στην Αθήνα

Οι Έλληνες πολιτικοί έχουν σε μεγάλο βαθμό μείνει σιωπηλοί σχετικά με την διελκυστίνδα ΗΠΑ-Κίνας, με μόνο το υπουργείο Εξωτερικών να εκδίδει δήλωση λέγοντας ότι η Ελλάδα παραμένει πλήρως ευθυγραμμισμένη με τις ΗΠΑ ως στρατηγικό εταίρο, αλλά θα σεβαστεί τις συμφωνίες που έχουν συναφθεί στο παρελθόν.

Σύμφωνα με τον πρώην υπουργό, κανένα πολιτικό κόμμα δεν είναι πιθανό να αμφισβητήσει τις πρωτοβουλίες του Τραμπ στη χώρα. Ωστόσο, οι εσωτερικές εντάσεις θα μπορούσαν να αυξηθούν πριν από τις εκλογές του 2027, ιδίως μεταξύ των ισχυρών κύκλων της ναυτιλίας.

Ορισμένα πολιτικά σημάδια ήδη υποδηλώνουν τι πρόκειται να συμβεί κάτι τέτοιο

Ο πρώην συντηρητικός πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής – ο οποίος υπέγραψε την αρχική συμφωνία COSCO – τιμήθηκε την Πέμπτη από το Ελληνο-κινεζικό εμπορικό επιμελητήριο για την ενίσχυση των διμερών δεσμών.

Στην τελετή, ο Καραμανλής υπερασπίστηκε τη συμφωνία Cosco του 2008, λέγοντας ότι ήταν μια από τις μεγαλύτερες επενδύσεις στη χώρα. «Σήμερα, το λιμάνι του Πειραιά είναι το 8ο μεγαλύτερο στον κόσμο και το 3ο στην Ευρώπη», είπε.

Εν τω μεταξύ, ένας άλλος πρώην σοσιαλιστής πρωθυπουργός, ο Γιώργος Παπανδρέου, κάποτε ένθερμος αντίπαλος της επένδυσης της COSCO, συμμετείχε στην φετινή κινεζική στρατιωτική παρέλαση και παρευρέθηκε σε δείπνο που παρέθεσε ο Κινέζος πρόεδρος.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δέχεται συχνά κριτική από τον Καραμανλή, ιδιαίτερα όσον αφορά τον χειρισμό της εξωτερικής πολιτικής.

Ταυτόχρονα, ο Παπανδρέου έχει τοποθετηθεί υπέρ μιας προοδευτικής κυβέρνησης συνασπισμού, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολο για τον Μητσοτάκη να εξασφαλίσει έναν κυβερνητικό εταίρο μετά τις εκλογές του 2027. Καθώς το πολιτικό τοπίο γίνεται ολοένα και πιο κατακερματισμένο, αναμένεται ευρέως ότι θα είναι απαραίτητη μια κυβέρνηση συνασπισμού.

Πηγή: Euractiv

* Μια παγκόσμια στρατηγική ανάπτυξης υποδομών που υιοθέτησε η κινεζική κυβέρνηση το 2013 επενδύοντας σε σχεδόν 70 χώρες και διεθνείς οργανισμούς