ΜΑΝΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ

Greece talks… Το σόου αυτό —και δεν υπάρχει λέξη ακριβέστερη— ξεδιπλώθηκε σαν μια τελετή πολιτικού αυτομαστιγώματος μεταμφιεσμένη σε αισιόδοξη δημόσια συζήτηση. Αν το παρακολουθούσε κανείς χωρίς ήχο, θα νόμιζε πως πρόκειται για μια καθησυχαστική παράσταση αυτοπεποίθησης.

Mε τον ήχο, όμως, αποκαλυπτόταν η υπόγεια τρεμούλα μιας εξουσίας που επιδιώκει να ανασυνθέσει την εικόνα της την ώρα ακριβώς που η κοινωνία της διαρρηγνύει τα τελευταία αποθέματα εμπιστοσύνης.

Η χώρα βυθίζεται σε μια πολυεπίπεδη δημογραφική καθίζηση, όχι μόνο αριθμητική αλλά υπαρξιακή, όπου η απομάκρυνση των νέων, η καταρράκωση της παραγωγικής τάξης και η ασφυξία των μεσαίων ηλικιών συγκροτούν ένα τοπίο πολιτικής κόπωσης που δεν θεραπεύεται με χαμόγελα και «διάλογο».

Ο πρωθυπουργός, στη μέση αυτού του σκηνικού, επιχειρεί να αρθρώσει έναν τεχνοκρατικό ανθρωπισμό, σαν να μπορεί να εξημερώσει την πραγματικότητα μέσω στατιστικών εργαλείων και data analytics, την ώρα που το έδαφος κάτω από τα πόδια του μετακινείται από την ίδια του την παράταξη.

Διότι η σκιά του νέου ενδεχόμενου κόμματος Σαμαρά διατρέχει ολόκληρο το θέαμα ως άρρητος τρίτος συνομιλητής. Η ύπαρξή του, ακόμη και ως ψίθυρος, μετατρέπει κάθε ανάσα του πρωθυπουργού σε δοκιμασία.

Κάθε τηλεοπτική του εμφάνιση μοιάζει με προληπτική άσκηση άμυνας απέναντι σε ένα εσωτερικό ρήγμα που απειλεί να τον καταπιεί.

Την ίδια στιγμή, η επώδυνη πορεία των δικογραφιών προς τη Βουλή —και η κοινωνική επίγνωση ότι το πλέγμα διαφθοράς και διαπλοκής δεν μπορεί πλέον να χειραγωγηθεί επικοινωνιακά— κατέστησαν το σόου αυτό μια προσπάθεια μετάθεσης της συζήτησης: να μιλήσουμε για τα «μεγάλα ζητήματα», ώστε να αποφύγουμε τα πραγματικά μεγάλα. Όλο αυτό δεν το απλώς σχολιάζω —το νιώθει κανείς με την ίδια αίσθηση που νιώθει μια αίθουσα όταν πριν την παράσταση μυρίζει υγρασία και σκονισμένο βελούδο. Ξέρεις ότι κάτι δεν πάει καλά, πριν καν αρχίσει.

Και μέσα σε αυτό το ατμοσφαιρικό βούλιαγμα εμφανίζεται ο Μπέζος, όχι ως καρικατούρα αλλά ως σύμπτωμα: ένας άνθρωπος που έχει πείσει τον εαυτό του ότι εκπροσωπεί τον «συλλογικό πολιτισμικό νου», και γι’ αυτό μπορεί να προσδίδει στις εκτιμήσεις του έναν ηθικό βαρύγδουπο τόνο, σαν να απευθύνεται σε λαό που περιμένει επιτίμιο.

Η σοβαροφάνειά του, όμως, δεν ακουμπά το πολιτικό κενό. Απλώς το διακοσμεί. Η συμβολή του στο σόου δεν είναι ούτε αθώα ούτε ασήμαντη: προσφέρει στο αφήγημα της εξουσίας μια επίφαση καλλιέργειας, επιτρέποντας στον πρωθυπουργό να ενδυθεί τον μανδύα του «διανοούμενου κυβερνήτη» —μια εικόνα που μόνο μέσα σε ένα κουρασμένο επικοινωνιακό σύμπαν μπορεί να φαντάζει πειστική.

Και όσο ο Μπέζος, με εκείνον τον ακατάβλητο στόμφο του, μιλά για ευθύνη, παράδοση και ανθρώπινη ανωτερότητα, η πραγματικότητα εισβάλλει από τις ρωγμές: ένας κόσμος που δεν πείθεται πια από καλοβαλμένες φράσεις, ένας κόσμος που αναγνωρίζει ότι η «κουλτούρα» επιστρατεύεται εδώ ως προστατευτικό κράνος μιας φθαρμένης εξουσίας.

Και φτάνουμε στον Σρόιτερ: ο άνθρωπος-γέφυρα ανάμεσα στην τηλεόραση και στη γυαλισμένη αναπαράσταση της πραγματικότητας, ο ακούραστος διαμεσολαβητής της «ουδέτερης» ματιάς. Δεν είναι όμως ουδέτερος —και το γνωρίζει και ο ίδιος.

Η παρουσία του στο σόου λειτουργεί σαν σταθεροποιητής: μια φωνή που δεν προκαλεί ούτε ταράζει, που απλώς επιτρέπει στην εξουσία να κυλήσει ομαλά, σαν νερό πάνω σε αδιαπέραστη πέτρα. Αλλά υπάρχει εκείνη η παρένθεση που δεν μπορεί κανείς να ξεχάσει: (όταν πριν από έναν χρόνο τον είδα με έκπληξη να ξεναγεί το τηλεοπτικό κοινό στα άδυτα της Μεγάλης Μασονικής Στοάς της Ελλάδος).

Δεν είναι το «σκάνδαλο» που μένει. Είναι η αποκάλυψη του ύφους. Η γοητεία προς το μυστικό, το τελετουργικό, το «παρασκήνιο» ως θέαμα. Πώς, λοιπόν, να εκπλαγείς που συμμετέχει σε ένα πολιτικό σόου; Ο άνθρωπος έχει ήδη εκπαιδευτεί να κινείται μέσα σε χώρους που υπόσχονται ότι θα του επιτρέψουν πρόσβαση στην εξουσία μέσω της θεαματικοποίησής της.

Και έτσι, το σόου ολοκληρώνεται σαν αναπαράσταση ενός πολιτικού καθεστώτος που δείχνει να καταλαβαίνει ότι η δύναμή του δεν τρίζει απλώς —έχει ήδη αρχίσει να διαλύεται σε στρώσεις.

Η κοινωνία βρίσκεται σε μια κατάσταση ηθικής κόπωσης, οι αποκαλύψεις στοιβάζονται σαν υγρασία στην οροφή, οι διαρροές για νέα κόμματα και εσωτερικές αντισυσπειρώσεις προεξοφλούν τα επερχόμενα.

Το βλέπεις: όχι στα πρόσωπα, αλλά στις παύσεις.

Όχι στις λέξεις, αλλά στην προσπάθεια να ενωθούν. Το σόου αυτό δεν ήταν δημόσια συζήτηση —ήταν μια τελετουργική απόπειρα ανακαίνισης ενός σπιτιού που ήδη έχει χάσει τα θεμέλιά του.

Και όσο οι πρωταγωνιστές του προσποιούνταν ότι ζουν μια στιγμή διαύγειας, η χώρα παρακολουθούσε, όχι πια με θυμό αλλά με εκείνη την αργή, παγωμένη ειρωνεία που έχουν οι κοινωνίες όταν καταλαβαίνουν ότι το θέαμα έχει γίνει η τελευταία γραμμή άμυνας μιας εξουσίας που έχει χάσει τον εαυτό της.

Πηγή: facebook