ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙΜΠΟΥΡΟΠΟΥΛΟΣ

Αναπάντητη από τις 29/5 επιστολή του Συνηγόρου του Πολίτη στο υπουργείο Εργασίας που επισημαίνει ότι η κάλυψη του επιδόματος ανεργίας και άλλων 14 κατά το ήμισυ με κάρτα για συγκεκριμένες αγορές και υπηρεσίες προσκρούει στο Σύνταγμα και τον Αστικό Κώδικα και υψώνει εμπόδια στους δικαιούχους να καλύψουν βασικές ανάγκες, όπως το νοίκι, τα κοινόχρηστα, οι δανειακές δόσεις ● Παράδοξη (επιεικώς) απάντηση του υπουργείου σε ερώτηση της «Εφ.Συν.»

«Εκτιμούμε ότι είναι αναγκαίο να ληφθεί άμεσα νομοθετική μέριμνα ή πρωτοβουλία στο πλαίσιο της κανονιστικής δράσης, ώστε φαινόμενα που καταγγέλλονται για αδυναμία πληρωμής των βασικών υποχρεώσεων (στέγαση, υποχρεώσεις δανείων, κοινόχρηστα, μεταφορά σε προστατευόμενα μέλη που διαβιούν εκτός οικογενειακής στέγης) να απαλειφθούν με κάθε πρόσφορο μέσο».

Σε αυτή τη διαπίστωση, αλλά κυρίως παρότρυνση προς την ηγεσία του υπουργείου Εργασίας καταλήγει επιστολή του Συνηγόρου του Πολίτη προς την υπουργό Νίκη Κεραμέως, με κοινοποίηση στον διοικητή της ΔΥΠΑ, Σπύρο Πρωτοψάλτη. Η επιστολή εστάλη 29/5 και αφορά τον νέο τρόπο καταβολής του επιδόματος ανεργίας και άλλων παροχών της ΔΥΠΑ με προπληρωμένη κάρτα. Συνολικά, 15 επιδόματα καλύπτονται από τον περασμένο Μάρτιο με αυτόν τον τρόπο, τα μισά σε μετρητά και τα άλλα μισά σε προπληρωμένη κάρτα, με υποχρεωτική χρήση για αγορά συγκεκριμένων αγαθών και υπηρεσιών.

Οι δικαιούχοι των επιδομάτων ανεργίας και των άλλων 14 επιδομάτων της ΔΥΠΑ που πληρώνονται κατά το ήμισυ με προπληρωμένη κάρτα κυμαίνονται από 120.000-280.000 κάθε μήνα, μια και δεν καταβάλλονται όλα τα επιδόματα σε μηνιαία βάση.

Καταγγελίες ασφαλισμένων

Ο Συνήγορος του Πολίτη δέχθηκε μεγάλο αριθμό καταγγελιών και παραπόνων από δικαιούχους ότι με την προπληρωμένη κάρτα αδυνατούν να πληρώσουν βασικές δαπάνες, όπως ενοίκιο, κοινόχρηστα, δόσεις δανείου, για τα οποία δεν προβλέπεται εξόφληση με POS. Δεν μπορούν επίσης να μεταφέρουν χρήματα σε τραπεζικό λογαριασμό μελών της οικογένειάς τους που τα έχουν ανάγκη και μένουν μακριά από τον τόπο κατοικίας τους, όπως φοιτητές και φαντάρους.

Στην επιστολή προς το υπουργείο, ο Συνήγορος του Πολίτη, εκτός του ότι θεωρεί τη ρύθμιση επαχθή για ανέργους και άλλους δικαιούχους παροχών, μια και τους αντιμετωπίζει με καχυποψία ως κακούς διαχειριστές (μήπως και καταχραστές;) της κρατικής «φιλανθρωπίας», εκτιμά ότι η ρύθμιση συγκρούεται με διατάξεις του Συντάγματος. Επικαλούμενος τα άρθρα 22 και 5 του Συντάγματος, σε συνάφεια με τα άρθρα 51 και 361 του Αστικού Κώδικα (ιδιωτική αυτονομία, ελευθερία συμβάσεων) και αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, ο Συνήγορος επισημαίνει ότι τα επιδόματα ανεργίας, γονικής άδειας, μητρότητας κ.ά. συνιστούν ασφαλιστικές παροχές. Δηλαδή αποτελούν ανταπόδοση έναντι εισφορών και τελών που έχει πληρώσει ο εργαζόμενος για τον κίνδυνο της ανεργίας ή για αντιμετώπιση μελλοντικών αναγκών που πηγάζουν από τον ίδιο τον κύκλο της ζωής. Δεν έχουν καμιά σχέση με την πάταξη της φοροδιαφυγής που προβάλλεται ως στόχος του νέου διπλού τρόπου πληρωμής των επιδομάτων και ταυτόχρονα καταστρατηγούν τον πυρήνα του βασικού δικαιώματος κάθε προσώπου να ρυθμίζει μόνο του τις περιουσιακές και προσωπικές σχέσεις του κατά τον τρόπο που ανταποκρίνεται στην προτίμησή του.

Το συμπέρασμα του Συνηγόρου του Πολίτη για την προπληρωμένη κάρτα των επιδομάτων ανεργίας και άλλων, που θεσπίστηκαν βάσει του ν. 5078/2023 (άρθρο 152), είναι ρητό και σαφές: «Η εν θέματι ρύθμιση δεν προκρίνεται ως αναγκαία για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, αλλά τυγχάνει νομικά ασύνδετη με τον επιδιωκόμενο στόχο και σε κάθε περίπτωση υπερβαίνει πρόδηλα το απαραίτητο μέτρο και τούτο διότι η καταβολή με πίστωση στους τραπεζικούς λογαριασμούς των δικαιούχων ή έστω σε προπληρωμένη κάρτα είναι ικανή και πρόσφορη για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής σε συνδυασμό και με άλλα μέτρα κατά της φοροδιαφυγής που έχουν ληφθεί από τον νομοθέτη». Κι ακόμη «η εν θέματι ρύθμιση δεν λαμβάνει υπ’ όψιν το γεγονός ότι υπάρχουν νόμιμες συναλλαγές που δεν δύναται να λάβουν χώρα μέσω POS διότι αυτό δεν προβλέπεται από την οικεία νομοθεσία».

Περιορισμοί

Με βάση τη στέρεη νομικά επιχειρηματολογία του Συνηγόρου, ζητείται από το υπουργείο Εργασίας -και όχι από τη ΔΥΠΑ, που δεν έχει νομοπαρασκευαστική αρμοδιότητα- να νομοθετήσει ή να πάρει απόφαση που να υπερβαίνει παράλογους περιορισμούς στη χρήση των επιδομάτων που είναι ζωτικά για τους ασφαλισμένους.

Μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει απάντηση στην επιστολή του Συνηγόρου του Πολίτη, γι’ αυτό και ο ΠΑΝΣΥΠΟ (Πανελλήνιος Σύλλογος Υπαλλήλων πρώην ΟΑΕΔ, ΟΕΚ και Εργατικής Εστίας) μιλά σε ανακοίνωσή του για αδιαφορία της κυβέρνησης για τους πολίτες και για απαξίωση του Συνηγόρου του Πολίτη.

«Από τον Μάρτιο του 2025 έχουν περάσει τέσσερις μήνες και ενώ όλο αυτό τον καιρό διαρρέονται πληροφορίες, μέσω συγκεκριμένων μηχανισμών, ότι τελικώς θα αρθούν οι αδικίες και οι στρεβλώσεις, εντούτοις δεν έχει γίνει το παραμικρό.

Οι δικαιούχοι καταθέτουν στις Υπηρεσίες της Δ.ΥΠ.Α. καθημερινώς τα παράπονά τους αλλά οι υπάλληλοι δεν μπορούν παρά να ενημερώσουν για τα ισχύοντα», αναφέρει στη σχετική ανακοίνωσή του ο ΠΑΝΣΥΠΟ. «Η οριζόντια εφαρμογή ενός τόσο επαχθούς μέτρου χωρίς τη δυνατότητα πληρωμής βασικών αναγκών στέγασης και αξιοπρεπούς διαβίωσης ενισχύει τις διακρίσεις και τους αποκλεισμούς ενώ στιγματίζει τους δικαιούχους».

Αρμοδιότητα

Η «Εφ.Συν.» έθεσε στο υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ερώτημα για το τι έχει απαντήσει, αν έχει απαντήσει, στην επιστολή του Συνηγόρου. Η απάντηση που λάβαμε είναι τουλάχιστον παράδοξη: «Η επιστολή δεν έπρεπε να σταλεί στο υπουργείο Εργασίας, αλλά στη ΔΥΠΑ (σ.σ. που της κοινοποιείται) ή στο υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής»! Συστήνουμε στο υπουργείο και τα στελέχη του να διαβάσουν προσεκτικά το άρθρο 152 του ν. 5078/2023.

Η αντίδραση της ΔΥΠΑ

Σε απάντηση σημερινού δημοσιεύματος σχετικά με την προπληρωμένη κάρτα, η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας και η Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης ενημερώνουν για τα εξής:

Στο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας τέθηκε σταδιακά σε εφαρμογή από τις 15.03.2025 νέος τρόπος πληρωμής συνολικά 19 παροχών σε χρήμα, επιδομάτων και οικονομικών ενισχύσεων που καταβάλλονται από τη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ) και τον Οργανισμό Προνοιακών Επιδομάτων και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΟΠΕΚΑ). 

Ειδικότερα, προβλέπεται η καταβολή τους μέσω πίστωσης σε ειδική προπληρωμένη κάρτα, η οποία εκδίδεται από Πάροχο Υπηρεσιών Πληρωμών (τράπεζες), στον οποίο ο δικαιούχος τηρεί ενεργό λογαριασμό πληρωμών (IBAN). 

Σε κάθε δικαιούχο αντιστοιχεί μία και μοναδική προπληρωμένη κάρτα για την καταβολή του συνόλου των κοινωνικών του παροχών που εμπίπτουν στο νέο τρόπο πληρωμής. Οι δικαιούχοι έχουν τη δυνατότητα ανάληψης μετρητών έως 50% του ποσού κάθε καταβαλλόμενου επιδόματος, ενώ το υπόλοιπο δαπανάται αποκλειστικά μέσω της χρήσης της προπληρωμένης κάρτας.

Η προπληρωμένη κάρτα θεσπίστηκε με το άρθρο 152 του ν. 5078/2023, το οποίο τροποποιήθηκε με το άρθρο 23 του ν. 5178/2025 και έχει ως στόχο την απλοποίηση και τον εκσυγχρονισμό της καταβολής των παροχών στους δικαιούχους, αλλά και την ενίσχυση της διαφάνειας των συναλλαγών μέσω ηλεκτρονικών πληρωμών. Η καταβολή των επιδομάτων μέσω προπληρωμένων καρτών διευκολύνει τους δικαιούχους καθώς τυχόν αλλαγές στα επιδόματα που λαμβάνουν δεν θα αυξάνουν τη γραφειοκρατία για αυτούς, αφού τα ποσά θα πιστώνονται όλα στην ίδια προπληρωμένη κάρτα. Η κάρτα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κάθε είδους ηλεκτρονική αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών, εξαιρουμένων των συναλλαγών που αφορούν σε αγορά όπλων και τυχερά παίγνια. 

Η προπληρωμένη κάρτα, επιπλέον, προσφέρει τη δυνατότητα να γνωρίζει η Πολιτεία τις επιδοματικές παροχές που λαμβάνει ή έχει λάβει ο κάθε πολίτης. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και το υπό σύσταση Εθνικό Μητρώο Επιδομάτων και Παροχών. Συνεπώς, ο σκοπός του νομοθέτη δεν εξαντλείται στην συγκέντρωση των επιδομάτων σε ένα μέσο πληρωμής και στην πάταξη της φοροδιαφυγής, αλλά και στην διαμόρφωση μιας συνολικής εικόνας για τις δαπάνες κοινωνικής πολιτικής, τις ανάγκες των πολιτών και τον σχεδιασμό πολιτικών για την αντιμετώπισή τους.
Σημειώνεται ακόμη ότι η χρήση προπληρωμένης κάρτας δεν είναι μία καινοφανής πρακτική. Ξεκίνησε αρχικά από την καθολική εφαρμογή του προγράμματος του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος (πρώην Κ.Ε.Α.) το 2017. Και σε εκείνη την περίπτωση το 50% του ποσού που δικαιούταν κάποιος έπρεπε να δαπανηθεί μέσω προπληρωμένης κάρτας.

Προκειμένου να λειτουργήσει απρόσκοπτα το νέο σύστημα, μία σειρά από ειδικές πρόνοιες έχουν ληφθεί προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν θα δημιουργηθούν προβλήματα στους δικαιούχους. Συγκεκριμένα: 

⦁    Εξαιρέθηκαν τα αναπηρικά επιδόματα από την καταβολή τους μέσω προπληρωμένης κάρτας 
⦁    Τα άτομα με οπτική αναπηρία εξαιρούνται από την έκδοση προπληρωμένης κάρτας. 

Μέχρι στιγμής έχουν γίνει συνολικά 906.304 πιστώσεις σε προπληρωμένες κάρτες. 

Σχετικά με τυχόν παράπονα πολιτών που αφορούν στο νέο τρόπο πληρωμής μέσω προπληρωμένης κάρτας, αυτά αξιολογούνται από τις υπηρεσίες της ΔΥΠΑ και του ΟΠΕΚΑ και εάν διαπιστωθεί η ανάγκη για επιμέρους τροποποιήσεις προς διευκόλυνση συγκεκριμένων ομάδων δικαιούχων, εντός του πλαισίου της μεταρρύθμισης, αυτές θα ανακοινωθούν.

Πηγή: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Συνολικά οι 16.000 συνταξιούχοι του e-ΕΦΚΑ που διεκδικούσαν αναδρομικά διαφορές από επικουρικές συντάξεις και δώρα-επιδόματα (13η και 14η σύνταξη) από το 2016 και εφεξής, έχασαν τη δικαστική μάχη στο Συμβούλιο της Επικρατείας, καθώς κρίθηκε ότι «δεν υφίσταται αγώγιμη αξίωση» (δεν έχουν δικαίωμα να ασκήσουν αγωγές) για τις παροχές αυτές από 12.5.2016 και μετά, σύμφωνα με νέο ασφαλιστικό σύστημα του «νόμου Κατρούγκαλου» (νόμος 4387/2016).

Σύμφωνα με τους συμβούλους Επικρατείας ο «νόμος Κατρούγκαλου» δεν προβλέπει τίποτα για την αναδρομική καταβολή των επικουρικών συντάξεων και των δώρων Χριστουγέννων, Πάσχα και θερινής άδειας.

Την 7μελη σύνθεση του Α΄ Τμήματος του ΣτΕ με πρόεδρο την αντιπρόεδρο Σπυριδούλα Χρυσικοπούλου και εισηγητή τον σύμβουλο Επικρατείας Νικόλαο Σκαρβέλη, την απασχόλησε σχετικό προδικαστικό ερώτημα που στάλθηκε από το Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών. Έτσι, οι 16.000 συνταξιούχοι του e-ΕΦΚΑ (πρώην Ε.Τ.Ε.Α.Ε.Π.) είχαν ασκήσει παρεμβάσεις υπέρ των απομάχων της εργασίας που έχουν προσφύγει στα Διοικητικά Δικαστήρια.

Το Α΄ Τμήμα του ΣτΕ εξέδωσε την υπ΄ αριθμ. 1342/2023 πιλοτική απόφασή του και έκρινε ότι «δεν καταβάλλονται, στο πλαίσιο των ρυθμίσεων του συνταξιοδοτικού συστήματος του ν. 4387/2016, τα δώρα εορτών Χριστουγέννων και Πάσχα και το επίδομα αδείας που είχαν καταργηθεί με το άρθρο πρώτο του ν. 4093/2012 και των οποίων η κατάργηση κρίθηκε αντισυνταγματική με τις 2287-2288/2015 αποφάσεις της Ολομέλεια του Σ.τ.Ε.». Και δεν καταβάλλονται τα δώρα καθώς «δεν υφίσταται αγώγιμη αξίωση (σ.σ.: δεν υπόκειται σε άσκηση δικαστικής αγωγή) για τις παροχές αυτές για τον μετά την 12.5.2016 χρόνο», δηλαδή για τον μετά την ισχύ του ν. 4387/2016 χρόνο.

Διευκρινίζεται μάλιστα, από τους συμβούλους Επικρατείας, ότι «δεν προβλέπονται υπό το νέο ασφαλιστικό σύστημα του ν. 4387/2016 από 12.5.2016 και εφεξής ούτε καταβάλλονται κατά τον, κατά τις διατάξεις του νόμου αυτού, επανυπολογισμό των συντάξεων των παλαιών συνταξιούχων».

Περαιτέρω, επισημαίνεται στην απόφαση του ΣτΕ, ότι «το ακυρωτικό αποτέλεσμα των 1889-1891/2019 αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας δεν επάγεται ως συνέπεια να καθίστανται αγώγιμες αξιώσεις κατά του Ε.Τ.Ε.Α.Ε.Π. (ήδη e-Ε.Φ.Κ.Α.) των παλαιών συνταξιούχων για την καταβολή αποζημίωσης ισόποσης με το επίδομα αδείας και τα δώρα εορτών για τον μετά την ισχύ του ν. 4387/2016 χρόνο, ανεξάρτητα αν οι αξιώσεις αυτές επιδιώκονται με αγωγές ασκηθείσες πριν ή μετά τις 4.10.2019».

Οι συνταξιούχοι υποστήριζαν ότι οι περικοπές κ.λπ. είναι αντίθετες σε πλειάδα συνταγματικών διατάξεων (άρθρα 2, 4, κ.ά.) και στο άρθρο 1 του πρόσθετου πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Ακόμη, υποστήριζαν ότι τα τρία δώρα-επιδόματα δεν έχουν καταργηθεί και παράνομα έγιναν οι περικοπές των επικουρικών συντάξεων τους.

Σήμερα ξεκινά η καταβολή του δώρου Πάσχα στους τακτικά επιδοτούμενους ανέργους και τους δικαιούχους της ειδικής παροχής προστασίας μητρότητας από τον ΟΑΕΔ.

Επίσης σήμερα αρχίζει η προπληρωμή των επιδομάτων ανεργίας, των επιδομάτων μακροχρονίως ανέργων και τα βοηθήματα ανεργίας των αυτοτελώς και ανεξαρτήτως απασχολουμένων.

Ο ΟΠΕΚΑ θα καταβάλει σήμερα 18 Απριλίου τα προνοιακά αναπηρικά και διατροφικά επιδόματα στο σύνολο των δικαιούχων.

Δημόσιο, ΙΚΑ, ΚΕΑΝ και ΝΑΤ θα καταβάλουν τις συντάξεις στις 24 Απριλίου, ενώ ΟΓΑ και ΟΑΕΕ θα τις καταβάλουν μία ημέρα νωρίτερα, στις 23 Απριλίου.

Οι επικουρικές συντάξεις θα καταβληθούν από το ΕΤΕΑΠ στις 3 Μαΐου.

Καταβάλλονται σήμερα Τετάρτη από τον Οργανισμό Προνοιακών Παροχών και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΟΠΕΚΑ) τα αναπηρικά, διατροφικά και λοιπά προνοιακά επιδόματα, σε όλους τους δικαιούχους που πληρώνονταν, μέχρι το 2018, από τους δήμους και τις περιφέρειες. Τα ποσά των επιδομάτων πιστώθηκαν χθες Τρίτη 19 Μαρτίου και είναι διαθέσιμα σταδιακά με βάση τις διαδικασίες του συστήματος πληρωμών ΔΙΑΣ και των πιστωτικών ιδρυμάτων.

Στην πληρωμή θα συμπεριλαμβάνονται οι δικαιούχοι που είχαν πληρωθεί για πρώτη φορά από τον ΟΠΕΚΑ στις 18 Ιανουαρίου 2019, καθώς και οι δικαιούχοι, των οποίων οι αιτήσεις εγκρίθηκαν από τους δήμους από την 1η Ιανουαρίου 2019 έως τις 28 Φεβρουαρίου 2019. Όπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση του ΟΠΕΚΑ, θα καταβληθούν 172.493 επιδόματα, εκ των οποίων τα 144.644 είναι προνοιακά αναπηρικά και τα υπόλοιπα είναι διατροφικά, στεγαστικής συνδρομής και ομογενών-προσφύγων. Συνολικά, καταβάλλονται 117 εκατ. ευρώ. Με αυτήν την πληρωμή εξοφλούνται τα προνοιακά αναπηρικά επιδόματα για τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2019, καθώς και τα διατροφικά επιδόματα για τον Φεβρουάριο του 2019.

Η πληρωμή των δικαιούχων που υπέβαλαν αίτηση, μέσω της ηλεκτρονικής διαδικασίας του ΟΠΕΚΑ και αυτή έχει εγκριθεί (είτε για νέα παροχή είτε για παράταση παλαιότερης), θα γίνει κανονικά μεταξύ 1ης και 3 Απριλίου. Η επόμενη πληρωμή -η τρίτη κατά σειρά για τα αναπηρικά επιδόματα εντός του 2019- θα πραγματοποιηθεί τον Απρίλιο, πριν από το Πάσχα και θα αφορά τον Μάρτιο και τον Απρίλιο. «Εκπληρώνεται, έτσι, ο στόχος για ομαλοποίηση των πληρωμών, καθώς, από την καταβολή του Απριλίου και μετά, τα προνοιακά αναπηρικά-διατροφικά επιδόματα και λοιπά προνοιακά θα καταβάλλονται κάθε μήνα σε κοινή για όλους ημερομηνία» επισημαίνει ο ΟΠΕΚΑ, σημειώνοντας ότι από τις 12 Μαρτίου, οι αιτήσεις για προνοιακά αναπηρικά επιδόματα δικαιούχων από την Αττική υποβάλλονται αποκλειστικά στα Κέντρα Κοινότητας της περιοχής τους